Bilim Terimleri Sözlüğü

Sayfayı Paylaş

Sabit fonksiyon: Tanım kümesindeki tüm elemanları, değer kümesindeki tek bir elemanla ilişkilendiren fonksiyon çeşidi. Örneğin f(x) = 1 şeklinde bir fonksiyon tanımlanacak olursa x yerine yazılan sayı ne olursa olsun…
Sabitlenme: Bir popülasyonda, tek bir alel haricindeki bütün alellerin, tüm bireylerden silinmesi, dolayısıyla o alelin popülasyonda %100 (1) oranına ulaşmasıdır. Bu durumda alel "sabitlendi" denir.
Sabitleyici Seçilim: Sabitleyici seçilim, doğal seçilim nedeniyle popülasyonda iki alelin birden korunmasıdır. Bir alelin diğerine göre seçilim değerinin daha yüksek olması beklenir, dolayısoyla da diğer alelden daha üstün…
Saccharomycetes cerevisiae: Tek hücreli Ascomycete mayası, fırıncı veya bira mayası olarak da bilinir. Özellikle rekombinant DNA ve hücre döngüsü, çiftleşme tipi ve heterokaryon uyumluluğu çalışmalarında basit bir ökaryotik…
Saçılma: Dalga ya da parçacıkların bir engele çarpıp dağılmasına verilen genel isimdir. Örneğin, daha uzun dalga boylarına sahip kırmızı ışık daha az saçılırken, daha kısa dalga boylarına sahip mavi ışık daha…
Saf su: Organik ve inorganik maddelerden arıtılmış sudur. Laboratuvarlarda ve bilimsel çalışmalarda genellikle saf su kullanılmaktadır. Araştırmada saf su ile çalışılmadıysa bu durum bilimsel çalışmada belirtilir.…
Saflaştırıcı seçilim: Silici mutasyonları eleyecek şekilde olan seçilim sürecidir. Negatif seçilim olarak da bilinir.
Safsata: Akıl yürütürken yapılan hatalar. Mantık hatası ya da mantıksal yanılgı şeklinde de anılır. Safsata içeren argüman veya düşünceler, dikkatlice incelenmediğinde oldukça ikna edici ve mantıksal olarak güçlü…
Şahitlik: Şahitlik, muhakeme, algı, hafıza ya da iç-gözlem gibi bilişsel bir sistem değildir. Bu yüzden epistemik kaynaklar içinde kendine özel bir yeri vardır. Şahitlik, en basit haliyle, başka insanların ifade…
Sahtealeller: Gen gibi davranan ama çaprazlanma (crossing-over) sırasında ayrılabilen gen çiftidir.
Sahtebilim: Bilimsel olarak sunulan fakat bilimsel olmayan iddia, inanış, bilgi ve uygulamaların hepsine verilen isimdir. Bir sahtebilim dışarıdan bakıldığında kolaylıkla anlaşılamayabilir fakat bilimsel yollar,…
Sahtegen: "Anlamsız mutasyon" isimli bir mutasyon tipi sonucu oluşmuş, bölünme yeteneği olmayan gendir. Psödogenler genellikle "y" sembolü ile ifade edilirler. DNA dizisindeki psödogenler ancak protein sentezi…
Sakmaryan Epoku: Günümüzden yaklaşık olarak 295.500.000 ile 290.100.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir. Bu zaman aralığı, çok önemli değişimler göstermemekle birlikte, farklı kaynaklarda biraz daha…
Sanrı: Gerçek olmadığına dair sağlam kanıtlar olmasına rağmen kişinin inandığı mantıksız, gerçek dışı inançlar. "Delüzyon" olarak da bilinmektedir. Akıl hastalığına sahip bir birey sanrılar yaşayabilir. Örneğin,…
Santonyan Epoku: Günümüzden 86.300.000 ile 83.600.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.
Şaperonlar: Hücre içinde proteinlerin görevlerini yerine getirebilmesi için üç boyutlu şekle sahip olması gerekmektedir. Tüm organizmalarda bulunan, proteinlerin doğru biçimde katlanarak üç boyutlu hâle gelmesi işleminde…
Sarsılmazlık: Sarsılmazlık, Lehrer ve Paxson’un ‘Bilgi: Sarsılmaz Gerekçelendirilmiş Doğru İnanç’ makalesinde ele aldıkları, bilginin dördüncü koşulu ifade etmektedir. Buna göre temel olmayan inançların gerekçelendirilmesi…
Schwann Hücresi: Çevresel sinir sisteminin gliyal hücresidir. Görevi aksonları çevrelemektir. 2 tiptir: miyelinleyen ve miyelinlemeyen. Miyelinleyici Schwann hücreleri çevreledikleri aksonlarının etrafını miyelin halkalarıyla…
Schwarzschild Yarıçapı: Bir maddeyi karadeliğe çevirmek için sıkıştırmanız gereken yarıçapa "Schwarzschild yarıçapı" denir. Bir kütle, bu yarıçapa kadar sıkıştırılırsa hiçbir kuvvet onun uzay-zaman tekilliğine çökmesini yani…
Seçici Süpürme: Yakından bağlantılı bir lokustaki seçilimden ötürü, bağlantılı diğer alelin frekansının değişmesidir. "Otostop" olarak da bilinir.
Seçilim diferansiyeli (S) ve seçilime tepki (R): Hayvan ve bitki türlerinde yapay seçilim gösterilecek tepki matematiksel bir eşitlikle açıklanabilir.
Seçilim katsayısı: Seçilim katsayısı populasyon genetiğinde bir fenotipin, diğerlerine göre evrimsel süreç içerisindeki uyum başarısını gösteren bir ölçüttür. "s" ile ifade edilen bu katsayı 0 ile 1 değeri arasında değerler…
Seçilim tepkisi: Nicel genetik alanında yapılan çalışmalarda, seçilen bireylerin yavrularının ortalama uyum başarısı ile popülasyondaki diğer bireylerin yavrularının ortalama uyum başarısı arasındaki farktır. "R" ile…
Seçilim unsuru: Belirli fenotiplere sahip bireylerin, ortalama olarak, başka fenotiplere sahip diğer bireylerden daha yüksek uyum başarısına sahip olmalarına neden olan herhangi bir faktördür.
Seçilimci teorisi: Moleküler düzeydeki birçok değişimden doğal seçilimin sorumlu olduğunu iddia eden bilimsel duruştur.
Segmentasyon (Bölütlenme): Hayvan gövdesinin uzunlamasına olan ekseni boyunca aynı organ ya da oluşumların dizi halinde yinelenmesidir. Bu vücut planına sahip canlılarda, birbirini tekrar eden kısımlar, bölütler evrimleşmiştir.…
Sekel: Geçirilen bir hastalık veya yaralanmadan sonra vücutta kalan işlev ve doku bozukluğu.
Şekilbilim: Canlıların fiziksel görünüşlerini inceleyen bilim dalıdır. Genel olarak, bu görünüşlerin toplamını ifade etmek için de kullanılır. Anatomi ile yakından ilişkilidir ancak morfoloji daha kapsamlıdır.
Selandiyan Epoku: Günümüzden 61.700.000 ile 58.700.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.
Semelparoz: Tipik bir ömür içerisinde yalnızca bir defa üreyen popülasyon veya türlerdir.Somon balığı.
Sempatik Sinir Sistemi: Vücudun stresli durumlarla başa çıkmasına yardımcı olan ve "savaş ya da kaç" tepkisini etkinleştiren sinir sistemidir. Sempatik sinir sistemi, tehlikeli veya zorlu durumlarda vücudun uyanık kalmasını…
Senata: Günümüzde var olan canlıların en eski ortak atasıdır.
Senkop: Bayılma veya "kendinden geçme" olarak bilinen, kısa süreli bilinç kaybını tanımlamak için kullanılan bir tıbbi terimdir.
Senomanyan Epoku: Günümüzden 100.500.000 ile 93.900.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.
Senozoyik: Senozoyik (66-0 myö) bir jeolojik zaman ismidir. Dinozorların çağı olarak bilinen Mezozoyik'ten sonra gelir ve memelilerin çağı olarak bilinir. İçerisinde Paleojen, Neojen ve Kuvarterner olmak üzere 3…
Sentetik A Priori: Kant’ın felsefeye kazandırdığı bir kavram olan sentetik a priori, saf görü ile empirik görünün birlikte çalışması sonucunda ortaya çıkan bilgi türüdür. Bir yargının a priori olması, deneyime dayanmaksızın…
Sentromer: Mitotik kromozomlarda kardeş kromatidlerin birbirlerine tutturulduğu sınırlandırılmış bölge. Sentromerler genellikle tekrarlanan DNA dizilerinden oluşur ve kopyalanması geç olur. Sentromer yaklaşık…
Septicemia: Bakteri ya da toksinlerin kana geçmesi sonucu oluşan ateş ve titreme ile beliren durum.
Serbest davranış örneklemesi: Bir hayvan ya da hayvanlardan oluşan bir grup tarafından sergilenen tüm davranışların kayıt altına alınması. Davranışın nasıl kaydedileceği ya da hangi hayvanların kaydedileceği ile ilgili belirli bir…
Serotonin: İnsanlarda bağırsaklarda ve beyinde üretilen bir nörotransmitter. Kimyasal formülü 5-hydroxytryptamine (5-HT) olan serotonin, sinir hücreleri arasında sinyaller gönderir ve hormon görevi görür.[1][2]…
Serpukovyan Epoku: Günümüzden yaklaşık olarak 330.900.000 ile 323.200.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir. Bu zaman aralığı, çok önemli değişimler göstermemekle birlikte, farklı kaynaklarda biraz daha…
Serravalyan Epoku: Günümüzden 13.650.000 ile 11.608.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.
Sesamoit: Tendonların içinde gelişmiş ve diğer kemiklerle bağlantısı olmayan kemik.
Sesil: Bir gövde, sap, pedisel vb. yapılar olmaksızın doğrudan bir yere oturma, aktif olarak yer değiştirememe. Süngerler sesil hayvanlardır.
Sessiz yer değiştirme: Bir DNA kodonundaki bir değişikliğin amino asit çevirisinde bir değişikliğe neden olmadığı bir mutasyon.
Siberkondri: İnternette takıntılı bir biçimde hastalık arayıp kişinin kendini hasta zannetmesine verilen isim. Yunanca "hypochondrium" kelimesinden gelip aşırı derecede ciddi bir durumu olduğunu zannedip gereksiz…
Siderofor: Demir şelasyonu. Çok düşük konsantrasyonda bile demire (Fe+3) bağlanıp hücre içine alınımını sağlayan molekül.
Şifreli türler: Morfolojik olarak birbirlerinden ayırt edilemeyen; ancak şarkıları, çağırma tipleri, kokuları ve diğer özellikleri bakımından birbirlerinden ayrılmış türlerdir.Kuşlarda ve bazı bitkilerde bu durum sıklıkla…
Siklohekzan: C₆H₁₂ moleküler formülüne sahip bir sikloalkandır. Renksiz, yanıcı bir sıvıdır. Parlama noktası -20 C°, özkütlesi 779 kg/m3, molar kütlesi ise 84,16 g/mol'dür. Naylon yapımında, adipik asit ve kaprolaktam…
Siklon: Genellikle rüzgar nedeniyle oluşan güçlü, dönen girdaplara verilen genel isim. Dikkate değer örnekleri arasında kasırga ve hortum bulunur.
Siluriyen: Siluriyen (443.8-419.2 myö) bir jeolojik dönem ismidir. Paleozoyik'in 6 majör dönemi arasında Ordovisiyen'den sonra gelen üçüncüdür. Yaklaşık olarak 443.8 milyon yıl önce ile 419.2 milyon yıl önceye denk…
Simbiyoz: Birlikte yaşayıp iki canlının da bundan faydalandığı yaşam biçimi. Örnekler, mercan polipleri ve zooxanthellae algi, geviş getiren hayvanlar ve rumenlerindeki selülozik bakteriler.
Simpatrik: Aynı coğrafyada yaşayan canlıları belirtmek için kullanılır.
Simpatrik türleşme: Allopatrik türleşmenin aksine fiziksel bariyerlerle birbirlerinden ayrılmayan popülasyonlar içerisinde meydana gelen türleşmeye verilen isimdir. Genellikle çok-kromozomluluk (polyploidy) veya zamansal…
Sinapomorfi: Filogenetik analizde, bir kladı diğerlerinden veya dış gruptan ayırt eden, atalarında bulunmayan ve sonradan evrimleşmiş, torun türlerden bazıları tarafından paylaşılan özelliklerdir.
Sinapsis: Mayoz bölünme sırasında meydana gelen iki kromozomun eşleşmesi olayı. Genellikle sinaptonemal kompleksi oluşturan mayotik kromozom çekirdeklerinin paralel hizalanması yoluyla gerçekleşir.
Sinapsit: Göz çukurunun arka altında tek bir temporal açıklığa sahip olan omurgalı grubu. Diapsidlerdeki arka alt (posteroinferior) çukura yakın bir konumda bulunur. Bu kafatası tipindeki bütün sürüngenlerin soyu…
Sindesmoz: Kemikler arasında olan sıkı bağ doku eklemleri. Kaval kemiği ve baldır kemiği arasında bulunmakta.[1]
Sinemuriyan Epoku: Günümüzden 199.300.000 ile 190.800.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.
Singami: Morfolojik olarak benzer iki hücrenin birleşmesi ile olan ve bir hücrelilerde görülen bir üreme biçimi.
Singenik: Genetiği özdeş (izogenik) üyeleri aynı türden monozigotik ikizlere denir.
Sinkaryon: Somatik veya gametik hücrelerin çekirdeklerinin birleşmesi.
Sinoatriyal Düğüm: Kalbin doğal pacemakerı olarak bilinir. SA düğüm, kalp atış hızınızı ve ritmini ayarlar. Normal kalp ritmine normal sinüs ritmi denir, çünkü SA (sinüs) düğüm düzenli olarak uyarı oluşturur.
Sinodont: Kafatasında göz çukurunun arkasında tek delik barındıran sinapsitler içerisinde memelilere gidecek dal olan terapsitler grubunda insanlar dahil memelilere ve yakın akrabalarına evrimleşecek grubu oluşturan…
Sinofobi: Köpek korkusu olarak bilinen, Yunancada "köpek" anlamına gelen κύων ("kýōn") ve "korku" anlamına gelen φόβος ("phobos") kelimelerinden oluşan bir terim.
Sinonim: 1. Aynı kategoride kullanılan aynı taksonu ifade eden iki ya da daha fazla sayıdaki bilimsel isim.
Sinteni: Ele alınan bir genomun, belli gruplarla bağlantılı genleri korunmuş bölgeleridir. Farelerde 17 kromozom ve insanlarda 6 kromozom parçası sinteniktir. Mayoz sırasında ortak olarak ayrışırlar, dolayısıyla…
Şişman fobisi: Fat phobia, isminden de anlaşılacağı üzere şişman insanlardan ve yağ tüketiminden takıntılı bir biçimde korkma anlamına gelir. Bu durum patolojik bir durumdur ve bir tutum ya da davranış içinde kendini…
Sismograf: Depremlerin ölçümünde kullanılan ve yer hareketlerini büyüklükleri, zamanları ve merkezleri ile birlikte sürekli olarak kaydeden cihazdır. Sismograflar, ilk olarak depremleri tespit etmek için tasarlanmış…
Sistematik: Evrimsel ilişkiler ile canlıların sınıflandırılması bilimidir. Taksonomi ile eş anlamlı olarak kullanılabilir.
Sistemik döngü / Büyük Kan Dolaşımı: Kalp ile diğer tüm vücut dokuları arasındaki döngüye denir. Kalp ile akciğerler arasındaki pulmoner döngüden farklıdır.
Sitokinez: Hücre bölünmesi sırasında sitoplazmanın bölünme süreci. Hayvan hücrelerinde anafaz, bitki hücrelerinde ise telofaz evresinde başlar. Sitokinez süreci; hayvan hücrelerinde boğumlanma, bitki hücrelerinde…
Sitoplazma: Sitoplazma, hücre zarı ile hücre çekirdeği arasında bulunan yarı sıvı maddeye verilen isimdir. Ökaryotlarda (çekirdeğe sahip hücreler) sitoplazma tüm organelleri barındırır.
Sitotaksi: Hücrenin bir uyartıya doğru ya da uyartıdan uzağa doğru hareketi.
Sitotaksonomi: Kromozom sayısı ve yapısına göre yapılan sınıflandırma.
Sitotip: Hücrelerin sitoplazmik bir bölgesi ile tanınan kalıtsal bir karakter.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Sitotoksik: Hücrelerin ölümüne neden olan. Sitosidal.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Sitozol: Sitozol; hücre biyolojisinde tüm canlı hücrelerde bulunan, hücre içi organellerinin ve maddelerinin yerleştiği, sitoplazmanın çoğunluğu sudan oluşan sıvı kısmına verilen isimdir. Sitozol hücre zarı ile…
Sitrik Asit: Turunçgillerde bulunan organik bir trikarboksilik asittir. Halk arasında limon tuzu olarak da bilinir.[1] IUPAC adı 2-hidroksipropan-1,2,3-trikarboksilik asittir. Sitrik asit, antioksidan özelliklerinden…
Siyam İkizleri: Çoğunlukla kalçalarından, göğüs ya da karınlarından bağlı olan bu ikizler döllenmiş bir tek yumurtanın gelişmesi ve bu gelişim sırasındaki ayrışma sorunları ve gelişimsel bozukluklar ile oluşurlar. Seyrek…
Siyanobakteri: Tek hücreli, fotosentetik prokaryot. Mavi-yeşil alg olarak da isimlendirilir. Klorofil a içerir, ancak kloroplast içermez.
Şizofreni: Kişinin sanrılar ve halüsinasyonlar görmesine, düzensiz düşünce ve davranışlarda bulunmasına sebep olan zihinsel bozukluk. Şizofreni hastaları sanrılar ve halüsinasyonlar sebebiyle günlük hayatlarında…
Sıcaklığa Bağlı Cinsiyet Tespiti (TSD): Canlının cinsiyeti ortam sıcaklığına göre belirlenir.Timsahların tamamı, çoğu kaplumbağa, bazı kertenkeleler; embriyonik gelişmenin kritik bir döneminde yumurtaların inkübasyon sıcaklıklarına göre cinsiyetleri…
Sıçrayıcı nabız: Nabız atım hacminin ve ejeksiyon hızının birlikte artması ile ortaya çıkan nabız tipidir. Nabız dalgasında, inen ve çıkan kollar dikleşmiş ve tepe noktası sivrileşmiştir.Kronik aort yetersizliğinde diastolde…
Sınıflandırıcı çiftleşme: Bireylerin, kendileriyle benzer genleri (genotipi) veya fiziksel özellikleri (fenotipi) taşıyan bireylerle çiftleşmeye olan eğilimleri sonucu oluşan çiftleşmedir.Eşin bazı özel nitelikleri nedeniyle eş…
Sınırlandırma: Bir popülasyonun, bir özellik bakımından en uygun (optimum) değere doğru evrimleşmesine engel olan her faktördür.
Sıralanma yasası: Bir bölgedeki fosillerin, jeolojik katmanlar içerisinde birbirlerini evrimsel süreçteki gibi takip ettiğini gösteren yasadır. Jeolojik olarak Dünya'nın yüzeyinden, merkezine doğru ilerledikçe, zamanda…
Sırt: Bir hayvanın ya da hayvanın bir parçasının üst yüzeyi; yerde yatay duran bir canlının üst yüzeyi.
Sıtma: Genelde tropik ve yarı tropik bölgelerde görülen, yaşamı tehdit eden hastalık. Sıtmaya plasmodya'nın 4 cinsinden herhangi birisi sebep olabilir (Plasmodium falciparum, vivax, ovale, ve malariae). Anafol…
Sıvı hidrojen: Bir element olan hidrojenin (H2) sıvı formudur. LH2 olarak gösterilmektedir. Uzay ve havacılık alanlarında sıkça kullanılmaktadır. Hem daha düşük basınçlarda saklanabildiği için güvenli olması hem de…
Skaler: Sadece büyüklüğü olan, yönü olmayan bir niceliktir. Bir sayı ve birimle ifade edilir. Cebirsel olarak işlem yapılabilir. Koordinat dönüşümleri altında değişmezler. Sıcaklık, kütle, zaman, enerji, ısı,…
Sklerofili: Bir çeşit yapısal savunma olarak kullanılan sert veya kart yapraklar (Yunanca sklēros- “sert” ve phullon- “yaprak” demektir.).
Sklerotom: Embriyonik gelişim sırasında somitten ayrılıp, notokordu ve omuriliği çevreleyen ardından omurlara farklılaşan embriyonik hücre kümesi. Somitler arasında bulunurlar.
Skotofobi: Karanlığa karşı duyulan aşırı korku olarak bilinen, Yunancada "karanlık" anlamına gelen σκότος ("scoto-") ve "korku" anlamına gelen φόβος ("phobos") kelimelerinden oluşan bir terim. "Niktofobi" ve "ligofobi"…
snRNA: Doğrudan protein sentezinde yer almayan küçük (90 ila 300 nükleotid) RNA molekülleri. RNA işlemesinde (ekleme) ve hücresel mimaride rol oynayabilir. Altı çeşit snRNA vardır: U1'den U6'ya. Onların genleri,…
Solunum: Solunum, biyolojik olarak birçok anlama gelebilir: solunum sistemini, hücresel solunumu, fizyolojik solunumu (nefes alıp verme), solunum tiplerini vb. anlamları akla getirir.
Soma: Üreme haricindeki biyolojik işlevleri gerçekleştiren beden bölümleri.
Somatik hipermutasyon: B hücrelerinin antikor üretmek için kullandıkları genleri mutasyona uğratmasına izin veren bir süreç. B hücrelerinin antijenlere daha iyi bağlanabilen antikorlar üretmesini sağlar yani antikorların antijen…
Somatik hücre (Vücut hücresi): Vücuttaki üreme ile direkt ilgisi olmayan hücreler. Bitki ve hayvan hücrelerinde çoğu hücre somatik hücre. Mitoz ile ürerler ve diploit sayıda kromozomları vardır.
Somatik rekombinasyon: Üreme hücreleri haricinde, vücut hücrelerinde oluşan genetik düzenlemelerdir. T Hücresi reseptörleri ve immunoglobulinlerdeki aşırı miktardaki çeşitliliği sağlamaktadır.
Somatik sanrı: Kişinin, bedeninde bir sorun olduğuna inanmasına sebep olan sanrı türü. Örneğin kişi, kanser olduğunu veya bedeninde bazı eksik parçalar olduğunu düşünebilir. Sanrıya sahip olan kişinin bedeninde herhangi…
Somnifobi: Uyku korkusu olarak bilinen terim. Klinofobi ve hipnofobi de denmektedir.
Son evrensel ortak ata (LUCA): Dünya üzerinde var olan tüm canlıların en son ortak atası. İlkin formun hayatta kalıp, soyunu devam ettirmeyi başarmış olan torunudur. İlkin formdan türeyen diğer soy hatları zaman içerisinde tamamen…
Sonsuz Gerileme Problemi: Sonsuz gerileme problemi, bir inancı gerekçelendirirken kullanılan gerekçeleyicilerin ya da nedenlerin, gerekçeleyicilerini ya da nedenlerini sorgulamak anlamına gelmektedir. Bu sorgulama sonucunda epistemik…
SÖOP: Sıraya özgü oligonükleotid probu: Polimeraz zincir reaksiyonu ve SSP ile birlikte, amplifikasyon sonrasında, klasik MHC genlerinin tiplerinin belirlenmesi için kullanılır.
Southern blot: DNA parçalarının elektroforez sayesinde ayrılması, nitroselüloz/naylon bir membrana taşınması, biyokimyasal ya da radyoaktif şekilde etiketlenen bir DNA probu ile istenen dizinin hibritleştirilmesi ve…
Soy: Belli bir ortak atadan evrimleşen ata ve torun türlerden oluşan gruptur. Bir türün evrimsel geçmişindeki akrabalarını belirtmek için kullanılır.
Soy gaz: Periyodik tablonun 8A grubunda bulunan ve kararlı yapılarından dolayı tepkimeye girmeyen elementler. Helyum, neon, argon, kripton, ksenon ve radon bu sınıfa aittirler. "Asal gaz" da denmektedir.
Soy-içi üreme (Akraba Evliliği): Arasında kan bağı olan bireylerin döl meydana getirmesi. En uç noktası hermafroditlerin kendini döllemesidir.
Soy-içi üreme krizi: Akrabalar arası üreme dolayısıyla bu yolla oluşan döllerin hayatta kalma şansındaki azalma.
Sözde tür: Tüm populasyondaki ilgili virüs çeşitliliğinin tek bir bireyi enfekte etmesidir. Yüksek oranda mutasyona maruz kalmış HIV, HCV gibi virüsler bu şekilde gözlenebilirler. Kıyaslama olması açısından şu söylenebilir:…
Spektroskopi: Işık ve maddenin etkileşimini inceleyen bilim dalı. Maddenin özelliklerini; ışık, ses, soğrulan ve salınan parçacıklar aracılığı ile inceler ve yorum yapar. Yaygın olarak tayf bilimi olarak da bilinmektedir.…
Sperm: Erkek üreme hücresi, gamet.
Sperm rekabeti: Dişi yumurtaları dölleyebilmek için spermlerin birbirleriyle girdiği rekabettir.
Spermatosit: Mayoz bölünmenin de oluştuğu gelişimin spermatogenez evresinde, spermatogonyumdan üretilen erkek gametositidir. Testislerin sperm kanalcıklarında üretilir.
Splen: DalakDiyaframın altında, karın boşluğunda, yaklaşık bir yumruk büyüklüğünde yumuşak bir organdır. Dalak, dolaşım sistemine bağlı bir çıkmaz sokağa benzetilebilir. Kan, dalak içerisindeki geniş kanallar…
Spor: Bazı şartlarda üremeyi sağlayan ya da yeni hücre yavrulayan küçük organdır. Eşeyli ya da eşeysiz olabilir. Genellikle başka bir hücre ile füzyon olmadan filizlenir. Bitkilerde cinsel sporlar mayoz tarafından…
Sporadik: (Genel) Düzensiz aralıklarla veya sadece birkaç yerde meydana gelen, dağınık veya izole. (Tıpta) Bazı hastalık veya enfeksiyonların ani ve öngörülemeyen bir şekilde ortaya çıkması.
Sporofit: Döl almaşı ile spor üreten bitki nesli. Bir sporofit, gametofit ile gerçekleştirilen cinsel birleşme esnasında oluşur. Yüksek bitkilerde görülür. Alt bitkilerde (örn. yosun) gametofit baskındır.
Standart hata: Bir fenotipin, popülasyon içerisinde ortalama bulunma miktarı gibi tahmin edilmiş bir değerin, şans faktörüne bağlı olarak muhtemel hata büyüklüğüdür.
Standart sapma: Bir listedeki sayılar arasındaki çeşitliliği ölçen bir değerdir. Varyansın karekökü olarak bilinir.
Stendhal sendromu: Stendhal Sendromu ya da Florence (Floransa) Sendromu, kişi için kişisel önem taşıyan bir deneyim yaşayınca, özellikle sanatla alakalı, hızlı kalp atışlarına, baş dönmesine, bayılmaya, kafa karışıklığına…
Stent: Atardamarı açık tutmak için, atardamarın içine koyulabilen küçük bir tüptür. Stentler takıldıktan sonra kalıcıdır ve atardamarın tekrar daralmasını önleyebilir.
Stereognozi: Gözler kapalı iken sadece dokunma ile cisimleri tanıma duyusu.
Sterol: Ökaryotların ve bir kaç prokaryotun hücre zarını kuvvetlendiren hidrofobik, çoklu halkalı yapılar.
Stiloid proses: Stiloid proses temporal kemiğin petröz parçasının alt kısmında ortalama 2 ila 3 cm arasında iğne benzeri bir çıkıntıdır.[1] Stiloid proses doğumdan sonraki 5-8 yıl arasında kemikleşir ve uzamaya devam…
Stockholm sendromu: Tutsak veya taciz edici bir durumla başa çıkmak zorunda kalan bazı insanların, zaman içinde kendilerini kaçıranlara veya taciz edenlere karşı olumlu duygular geliştirmesi durumudur. Bu durum; çocuk istismarı,…
Stratovolkan: Sertleşmiş lav, kaya ve külün bulunduğu sarp volkandır. Kompozit volkan olarak da bilinir.
Streoit Hormonlar: Steroid hormon, steroid olarak bilinen kimyasal bileşik sınıfına ait herhangi bir hormon grubu. Üç "steroid salgı bezi" (adrenal korteks, testisler ve yumurtalıklar) ve plasenta tarafından gebelik…
Stroma: Kloroplastın içini dolduran yarı akışkan, renksiz sıvı.
Stupor: Kişinin dış uyaranlara karşı aşırı derecede duyarsız olduğu ve sadece güçlü ve tekrarlanan çabalarla uyandırılabileceği bir bilinç durumu.
Su Döngüsü: Dünyadaki suların karalar, okyanuslar ve atmosfer arasındaki dolanımı, döngüsü. Okyanuslardaki su buharlaşarak atmosfere geçer ve burada bulutlar oluşturabilir. Bu suyun büyük bir bölümü yağmur halinde…
Subaraknoid Aralık: Beyin ve omurilik etrafında bulunan bir boşluktur ve beyin omurilik sıvısının dolaştığı alanı ifade eder. BOS, ventriküllerden çıkarak subaraknoid aralığa ulaşır ve beyinle omurilik etrafında dolaşır.
Subatlantik Çağı: Holosen epoku içerisindeki son periyottur. 2.500 yıl öncesinden başlar. Halen devam etmektedir.
Subboreyal Çağı: Günümüzden 5.000 ile 2.500 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.
Şube: Filum, dal. Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan ve sınıfların bir araya gelmesi ile oluşan birliktir.
Submetasentrik kromozom: Sentromerin konumundan dolayı bir kromozom kolunun (p) diğerinden (q) biraz daha kısa olduğu kromozom cinsi (asimetri akrosentrik kromozoma göre daha azdır). İnsan kromozomunun 4 ve 12 numaralı…
Substantia nigra: Motor hareketi ve ödül fonksiyonlarını modüle etmede kritik rolü olan bir orta beyin dopaminerjik çekirdeği olan substantia nigra, bazal ganglion devresinin bir parçasıdır. Parkinson hastalığında gözlenen…
Substrat: Bir kimyasal tepkime sırasında bir diğer substrat veya ayıraç ile tepkimeye girerek harcanan, bunun sonucunda kimyasal ürün üretilmesini sağlayan kimyasal maddelere verilen bir isimdir. Daha basit tanımıyla…
Sucul Ortam: Bazı canlıların içinde yaşadığı ve çoğaldığı sıvı (su) ortamdır.
Sükroz: Sükroz veya diğer adıyla sakkaroz, glukoz ve fruktoz moleküllerinin birleşmesiyle oluşan 12 karbonlu bir disakkarittir.[1] Suda çözünen, renksiz ve tatlı bir molekül olan sakkarozun kimyasal formülü C12H22O11…
Sülfürik asit: Kimyasal formülü "H2SO4" olan güçlü ve tehlikeli bir mineral asididir. Halk adında "zaç yağı" olarak da bilinmektedir. Otomotiv sektöründe, akü sıvısı üretiminde kullanılmaktadır.
Süngerler: Süngerler (Porifera), (Latince, porus (delik) ve ferre (taşımak)tan); su diplerinde, kayalar, hayvan kabukları veya zemin üzerine yapışarak yaşayan basit yapılı canlıları kapsayan omurgasız hayvan şubesidir.…
Süper Sarmal / Süper Bükülmüş DNA: Genellikle bu DNA mölekülünün içi yoğun bir şekilde bükülmüş formdadır. Canlılarda görülen burulmuş DNA, sol-elli (negatif) olacak şekilde görülür. Sağ-elli (pozitif) burulma canlılarda gözlenmemiştir.
Süperantijen: MHC sınıf II moleküllerinin polimorfik olmayan kısımlarına (antijen bağlayıcı yarık dışına) bağlanan ve T hücresi reseptörünün Vb alanı ile etkileşen bir virüsün veya bakterilerin bir antijenidir. Bu…
Superior: Üst, üstte bulunan, iki ayak üzerinde duran canlılar için başa yakın olan taraf, kraniyal taraf. Vena cava superior, kanı vücudun üst tarafından kalbin sağ atrium`una (kulakçık) getirir.
Süpernova: Büyük yıldızların ömürlerinin sonuna geldiklerinde çok parlak ve şiddetli bir şekilde patlamasına verilen isim. Süpernovalar öylesine şiddetlidir ki evrendeki en güçlü patlamalardan birisi süpernovalardır.…
Şüphecilik: Sezgilerimize yaslanarak neleri bildiğimizi düşünürsek birçok şeyi bildiğimiz sonucunu çıkarmamız zor olmaz. Kendimle, çevredeki şeylerle ya da geçmiş ve gelecek ile ilgili şeyleri bildiğimizi varsayan…
Sürat: Bir hareketli cismin birim zamanda aldığı yoldur. Alınan yol, skaler bir büyüklük olduğundan sürat de skaler bir büyüklüktür ve yönü yoktur. Süratin matematiksel formülü şu şekildedir:
Sylvian oluğu: Beyinde, frontal (ön) lob ile pariyetal lob kısımlarını birbirinden ayıran hattın adıdır. Kısımların göreceli büyüklüğünü göstermesi açısından önemlidir.
Syngamy: Zigotun tek (diploit) çekirdeğini oluşturmak üzere iki gamet çekirdeğin birbiri içine kaynaması, birleşmesi sonucu oluşan durumdur.

Bilim Terimleri Sözlüğü

Bize Ulaşın