Bilim Terimleri Sözlüğü

Sayfayı Paylaş

Kadavra: Ölü, ceset, insan yada hayvan ölüsü.
Kademecilik: Küçük çapta değişikliklerin sürekli, kararlı birikimine dayalı evrim modelidir. Giderek, yavaş yavaş evrimleşme olarak da bilinir.
Kadir ölçeği: Kadir ölçeği, gök cisimlerinin parlaklıklarının belirtilmesini sağlayan bir skaladır. Kadir değeri arttıkça cisim sönükleşir, azaldıkça cisim parlaklaşır. Kadir ölçeği logaritmiktir ve her değer bir öncekinin…
Kafa oluşumu: Hayvanların evriminde, duyu organlarının ve bunlarla ilgili sinirsel dokuların, gövdenin bir ucunda (yani ortamla "yüzyüze" olan ucunda) yoğunlaşması olayıdır. Bu olay sonucu, çoğu hayvanlarda baş ya…
Kafatası: Kafatası, omurgalıların kafasını çevreleyen iskelet yapısı. Kemik veya kıkırdaktan oluşur ve beyin ve bazı duyu organlarını koruyan bir yapı oluşturur. Üst çene (alt çene değil) kafatasının bir parçasıdır.…
Kafein: Kimyasal formülü C8H10N4O2 olan bir alkaloiddir. Kahvede, çayda ve eser miktarda, kakaoda bulunur. Alman kimyager Friedlieb Ferdinand Runge tarafından 1819 yılında keşfedilmiştir. Kafein, merkezî sinir…
Kahverengi adipoz doku: Memelilerde bulunan iki tip adipoz dokudan birisidir. Neredeyse bütün memeli hücrelerinde bulunmaktadır. Sinir bakımından, beyaz adipoz dokusuna göre daha zengindir. Yenidoğanlarda ve kış uykusuna yatan…
Kalça çıkığı: Kalça eklemlerinin birinin ya da ikisinin anormal gelişmesi durumu. Manşon bağlantısı kısmi ya da hiç oluşmamış olabilir.Palomar.edu
Kaldera: Kaldera, bir volkanın kendi içine çökmesi sonucu oluşan büyük, özel bir volkanik bir yerşeklidir. Kalderanın çöküşü, büyük bir volkanik patlama sonucu volkanın altındaki magma odasının boşaltılması…
Kalıtılabilirlik: Genetik farklılıklardan ötürü bir özelliğin, bir popülasyon içerisinde, bireyler arasında gözlenebilir farklılıklar yaratabilme olasılığına denir. Genetik, çevre ve şans faktörleri, kalıtılabilirlik değerini…
Kalıtsal sağırlık: Kulak oluşumundaki basamaklardan birkaçını etkileyerek sağırlığa neden olan mutasyonlar. Ortaya çıkan fenotipe kaltsal sağırlık denir. Klug, W., Concepts of Genetics, 10. Baskı, Sayfa 80, ISBN-13;…
Kalıtsallık: Bir canlıdaki kalıtsal olarak aktarılabilen fenotipik çeşitliliğin, canlının tüm fenotipik çeşitililiğine oranı. Bir diğer deyişle, çeşitliliğin ne kadarlık bir kısmının genetik kökenli olduğunun göstergesidir.
Kallovyan Epoku: Günümüzden 166.100.000 ile 163.500.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Callovian.html
Kalp Atışı: Kalp atışlarını kalpteki özel elektriksel uyarılarla tetiklenir:
Kambriyen: Kambriyen (541-485.4 myö) bir jeolojik dönem ismidir. Paleozoyik Zaman'ın 6 majör döneminden ilkidir. Yaklaşık olarak 541 milyon yıl önce ile 485.4 milyon yıl öncesine denk gelen zaman dilimini kapsamaktadır.…
Kampanyan Epoku: Günümüzden 83.600.000 ile 72.100.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Campanian.html
Kan: Atardamar, toplardamar ve kılcal damarlardan oluşan damar ağı içerisinde dolaşan, akıcı, plazma ve hücrelerden (alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları) meydana gelen genellikle kırmızı renkte bir sıvı. Kana…
Kan damarı: Canlı vücudunda kanın dolaştığı damarlardır. Dolaşım sistemi organlarıdır ve görevleri kanı vücudun farklı bölümlerine taşımaktır. Kan damarları temelde iki kategoriye ayrılır. Bunlar, atardamarlar (arter)…
Kanat zarı: Yarasalarda ikinci ve beşinci parmaklar arasında uzanan zarKAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Kandela: Işık şiddetinin SI (Uluslararası Birim Sistemi) birimidir. Bir ışık kaynağından bir yöne doğru yayılan ışık akısının 1/683 Watt/sr olduğu noktadaki ışık şiddeti şeklinde tanımlanmaktadır.
Kanıtçılık: W.K. Clifford’a göre “yetersiz delile dayanarak herhangi bir şeye inanmak her zaman, her yerde ve herkes için yanlıştır. ” Delilciliğin en açık ve katı ifadelerden biri olarak bu gösterilebilir. Delilciler…
Kanser: Tıpta kötü huylu neoplazma olarak da bilinen, kontrol dışı hücre büyümesi ile karakterize edilmiş büyük bir hastalık sınıfıdır. Kanserli hücreler kontrol edilemez bir biçimde gelişir ve ürerler. Bu yüzden…
Kansingiyan Epoku: Günümüzden yaklaşık olarak 254.200.000 ile 252.200.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir. Bu zaman aralığı, çok önemli değişimler göstermemekle birlikte, farklı kaynaklarda biraz daha…
Kansızlık (Anemi): Kanda alyuvar sayısının normalin altına düşmesi sonu gelişen hastalık hali. Aynı zamanda hemoglobinde de azalma meydana gelmesi sonucu oluşabilir. Birçok farklı tip anemi bulunur.
Kapasitans: Bir elektronik devrede iletkenlerden herhangi biri üzerindeki elektrik yükü miktarının iletkenler arasındaki potansiyel farka "oranıdır.[1] Başka bir ifadeyle, bir cismin elektrik yükü depolama yeteneğidir.…
Kapasitör: Birbirine yakın ve yalıtılmış iki iletkenden oluşan, elektrik enerjisini depolamak için kullanılan bir devre elemanıdır.[1] Kondansatör olarak da bilinir. Kondansatörlerin basit bir örneği, paralel plakalı…
Kapitanyan Epoku: Günümüzden yaklaşık olarak 265.100.000 ile 259.900.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir. Bu zaman aralığı, çok önemli değişimler göstermemekle birlikte, farklı kaynaklarda biraz daha…
Kapsayıcı uyum başarısı: En basit tanımıyla direkt uyum başarısı, bireyin üreme ve hayatta kalma başarısı ile dolaylı uyum başarısının (bireyin akrabalarının üreme başarısından kaynaklı evrimsel başarısıdır) toplamıdır.
Kapsül: Hücreyi saran, yoğun ve sıkı yapıda protein ya da polisakkarit.
Karar verme: Algılanan uyaranı değerlendirip uygun bir davranışsal tepki seçme. Karar verme süreci basit olabilir ya da sorun çözme gibi karmaşık bilişsel süreçleri içerebilir.
Karatenoid: Karotenoidler genellikle kırmızı, turuncu veya sarı pigmentlerdir. Havuçlara renklerini veren bileşik karoteni içerirler. Bu bileşikler, karbon atomlarının bir zincir ile bağlandıkları iki küçük…
Karbonhidrat: Karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) atomlarından oluşan biyomolekül. Vücudun enerji elde etmek için yıktığı 3 temel depo maddesinden biridir. Karbonhidratlara "şeker" de denmektedir. Bunun sebebi…
Karbonifer: Karbonifer (358.9-298.9 myö) bir jeolojik dönem ismidir. Yaklaşık 358.9 milyon yıl önce ile 298.9 milyon yıl önceyi kapsayan zaman dilimine denir. Paleozoyik Zaman'ın 6 majör dönemi arasında Devoniyen'den…
Karbonik anhidraz: Kırmızı kan hücrelerinde, mide mukozasında, pankreas hücrelerinde ve böbrek tübüllerinde bulunan bir enzimdir. Yavaş bir reaksiyon olan karbondioksitin (CO2), bikarbonat (HCO3-) ve hidrojen (H+) iyonlarına…
Kardeş gruplar: Bir evrim ağacı üzerinde aynı ortak atasal düğümden farklılaşmış tür grupları ve soy hatlarıdır.
Kardeş kromotit değişimi: Bir kromozom üzerinde bulunan kardeş kromatitler arasında karşılıklı olarak, iki özdeş genetik materyalin değişimidir. Normalde, genetik çeşitlenme, mayoz ile bölünmede görülen homolog kromozomlar arasında…
Kardeş türler: Bir evrim ağacı üzerinde aynı atasal düğüm noktasından farklılaşmış türlerdir.
Kardiyak Arrest: Kardiyak arrest ya da yaygın adıyla kalp durması, kalbin kan pompalama işlevini yerine getirememesidir.[1] Daha ayrıntılı olarak kardiyak arrest miyokardın sistol ve diastol işlemlerini yerine getirememesi…
Kardiyoloji: Kardiyoloji, kalp ve dolaşım sistemi hastalıklarını inceleyen bilim dalıdır.[1] Öncelerinde iç hastalıkları (dâhiliye) bölümünün alt dalı olan kardiyoloji, günümüzde ayrı bir anabilim dalıdır.[2] Bu alanda…
Karın: Bir canlının uzunlamasına yere paralel durduğunda, yere yakın olan tarafına verilen isim.Chabner D.E. Medical language of medicine (3.Ed) W.B Saunders Company, Philadelpia, 2011
Karışan kalıtım: Fenotipteki kalıtsal özelliklerin birbirine karışarak yavruya aktarıldığını ve bu yüzden yavruda, ebeveynlerinin özelliklerinin bir karışımı olduğunu ileri süren hipotezdir. Günümüzde geçerliliğini yitirmiştir.
Karışık banka teorisi: Kırmızı Kraliçe teorisine alternatif bir teoridir. Bu teori de seksin evrimsel süreçteki rolünü açıklamak için ileri sürülmüştür. Graham Bell tarafından 1982 yılında öne sürülen bu teoriye göre seksin…
Karnitin: Karnitin; neredeyse tüm canlılarda var olan, biyoyararlanım açısından %10'u geçmeyen, suda kolay çözünen, oda sıcaklığında renksiz ve beyaz bir toz hâlinde bulunan bir amonyum bileşiğidir. Yağ asitlerini…
Karniyan Epoku: Günümüzden 235.000.000 ile 228.000.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Carnian.html
Karsinofobi: Kanser korkusu olarak bilinen, Yunanca'da "yengeç" anlamına gelen καρκίνος ("karkínos") ve "korku" anlamına gelen φόβος ("phobos") kelimelerinden oluşan bir terim.
Karşı Dölleme: Soy-içi üremenin karşıtı. Aile bağları olmayan bireylerin üremesi.
Karşı Dölleme Krizi: Biyolojide, genetik olarak uzak olan bireyler arasındaki çaprazlamalardan kaynaklanan nesillerin ebeveynlerinden ya da ebeveynlerinin kendi çevrelerindeki bireylerle olan döllerinden daha düşük…
Karşılaştırmalı yöntem: Tür gruplarının sahip oldukları özellikleri ve yaşadıkları çevreleri kıyaslayan bir araştırma yöntemidir. Amacı, adaptasyonla ilgili hipotezleri test etmek ve sonuçlarını görmektir.
Karşılıkçılık: Genellikle iki ayrı türden olan, iki ayrı bireyin, birbirleriyle olan etkileşimlerinden ikisinin de faydalanması durumudur.
Karşılıklı evrim: Birbirleriyle yakından ilişkili olan türlerin, evrimsel süreçte birbirleriyle uyumlu adaptasyonlar geçirmesi durumudur. Bitkiler ve tozlaşmalarını sağlayan hayvanlar arasında karşılıklı evrim görülmektedir.
Karyotip: Bir bireyin kromozomlarının yapısının, kromozom sayısı ve normal durumdan sapmaları da içerecek şekilde tanımlanmasıdır.
Kaşif etkisi: Başlangıçtaki bir popülasyondan rastgele seçilen (ya da doğal yollarla izole olan) daha küçük gruptaki bireylerin genetik dağılımlarından ötürü, bu küçük popülasyondan gelecekte oluşacak büyük popülasyondaki…
Kaşif hipotezi: Gerçekleşen türleşme olaylarının çoğunun, ufak popülasyonların yeni coğrafi alanlara yayılması sonucu oluştuğunu ileri süren hipotezdir. Günümüzde büyük oranda kabul edilmektedir.
Kaşif olayı: Küçük bir popülasyondan, büyük bir popülasyonun oluşması olayıdır.
Kasımovyan Epoku: Günümüzden yaklaşık olarak 307.000.000 ile 303.700.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir. Bu zaman aralığı, çok önemli değişimler göstermemekle birlikte, farklı kaynaklarda biraz daha…
Katabolizma: Enerji bakımından zengin büyük moleküllerin hücre içindeki enzimlerin katalizörlüğünde daha küçük moleküllere parçalanması sürecidir. Metabolizmanın yıkım süreci olarak da isimlendirilebilir. Kelime;…
Katarsis: Psikoanaliz'de önceden karşı karşıya kalınmış bir anıyı ya da duyguyu yeniden ortaya çıkararak bilinçaltındaki bir duygusal baskıyı, gerginliği giderme yöntemidir. Tıpta bu deyim, yapay olarak kusma sağlanması…
Katastrofizm: Jeoloji'de, karasal oluşumların tamamının ya da büyük bir kısmının feci/katastrofik olaylar sonucunda oluştuğunu ileri süren görüştür. Örnek olarak seller, kıta çarpışmaları, depremler, volkanik aktivite…
Katatoni: Kişinin heyecan ve dalgınlık arasında gidip geldiği bir çeşit şizofrenidir.
Katiyan Evresi: Günümüzden 28.400.000 ile 23.030.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.
Kaval kemiği: Diz ile ayak bileğini bağlayan iki kemikten içte ve kalın olanı. Tibya. Latincede tibia, Osmanlıcada azm-i kasaba olarak kullanılır.
Kayıp halka: Bilim dışı terminolojide, "ara tür" kavramının tahrik edici karşılığıdır. İki canlı grubu arasında henüz keşfedilememiş olan ve bu canlıların birinden diğerine geçişte rol oynadığı düşünülen tür veya…
Kaynak Unutkanlığı: Edindiğimiz bir bilgiyi ne zaman, nerede, nasıl koşullar altında edindiğimizi unuturken, bilgiyi hatırlama durumudur. Evl.uic.edu,. (2016). Retrieved 20 January 2016, from https://www.evl.uic.edu/sugimoto/memSrc.html
Kaynama Noktası: Saf bir maddenin belli bir basınçta sıvı halden gaz haline geçtiği sıcaklıktır.[1] Sıvı haldeki bir maddeye enerji verildiğinde sıcaklığı artar. Ancak bir süre sonra sıcaklığı değişmemeye ve madde kaynamaya…
Kelvin: Uluslararası Birimler Sistemi'nde (SI) temel sıcaklık birimidir. "Mutlak sıfır sıcaklığı" kavramına dayanan bir sıcaklık ölçeğidir. Genellikle bilimsel gösterimde kullanılır ve diğer sıcaklık ölçeklerinden…
Kemik: Vücut dokularının en sertidir. Organizmanın en önemli destekçilerinden biridir. Kalsiyum bakımından doymuş olduğu için serttir. Damar içerirler. Enine bakılacak olursa dış ve iç yüzeylerinin zarla kaplı…
Kemik Dışzarı: Kemiklerin dış yüzeylerini sıkıca saran ve sıkı bağ dokudan yapılmış zardır.Kemiği korur ve kemik kırıklarında onarımı sağlar.Berkow R., The Merck/Manual, Tehşis/ Tedavi El Kitabı (3. Baskı) Merk yayıncılıki…
Kemik İçzarı: Kemik içindeki boşluklarda yüzeyi örten bağ dokudan zardır.Kemiğe sıkıca yapmışmışlardır. Kemik iliği ile komşudurlar.Berkow R., The Merck/Manual, Tehşis/ Tedavi El Kitabı (3. Baskı) Merk yayıncılıki…
Kemikli Balık: Kemikli balıklar. (sınıf Osteichthyes): Omurgalı sınıfı çenesiz ve kıkırdaklı balıklardan sonra gelişti. Çeneleri bulunur, iskeleti kemikten oluşur ve vücutlarını örten pulları vardır. En…
Kemotaksis: Bir organizmanın kimyasal bir uyarana tepki olarak gerçekleştirdiği hareket. Kimyasal uyarandan uzaklaşma veya kimyasal uyarana yaklaşma şeklinde gerçekleşebilir. Toksik maddelerden uzaklaşma, besin bulma,…
Kendinden Gerekçeli İnanç: Kendinden gerekçeli inanç, kendinden başka bir inanca dayanmaksızın doğru olan temel inanç anlamına gelmektedir. Temelcilik tarafından öne sürülen bu kavram, sonsuz gerileme problemini durdurmak amacıyla…
Keratin: Skleroproteinler olarak bilinen lifli ve yapısal bir protein ailesinin üyelerinden birisidir. Omurgalı hayvanlarda bulunan versiyonu olan α\alphaα-keratin; saç, tırnak, tüy, boynuz, pençe, toynak, nasır…
Kes-ve-Yak: Geleneksel tarla açama yöntemi. Ağaçlar ve yoğun bitki örtüsünün önce baltalar, palalarla kesilip; ardından yakılması işlemi. Yakılmış bitki örtüsünün külü; kalan güdük ağaçların dibine ekilen tarımsal…
Kesintili denge: Türlerin uzun süre değişmediklerini, çevrelerinde meydana gelen büyük değişiklikler sonucu bir anda değiştiklerini söyleyen evrimsel modelleme. Palomar.edu
Kesintili denge teorisi: Niles Eldredge ve Stephen Jay Gould tarafından 1972'de ileri sürülmüştür. Bu teori, türlerin uzun zaman dilimleri boyunca Doğal Seçilim etkisi altında aslında oldukça az değişime uğradığını; ancak asıl…
Kimmeridgiyan Epoku: Günümüzden 157.300.000 ile 152.100.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.
Kimya: Maddelerin yapısını, özelliklerini, tepkimelerini ve etkileşimlerini inceleyen bilim dalıdır. Kimya, doğa bilimlerinin içinde sınıflandırılır ve alt dallar bulundurur. Bu alt dallardan bazıları: organik…
Kimyasal Enerji: Kimyasal enerji, bileşikleri oluşturan atomlar arası kimyasal bağlarda depolanan enerjidir. Kimyasal enerji, bir kimyasal tepkime sırasında ısı olarak açığa çıkabilir; bu tür tepkimeler, kimya biliminde…
Kimyasal savunma: Otçulluğu doğrudan caydıran veya kısıtlayan, kimyasal özelliklere sahip bileşikler ve elementler.
Kinaz: Fosfat gruplarının yüksek enerjili fosfat içeren bir molekülden (ATP gibi) bir substrata transferini katalize eden enzimlerin genel adı.
Kinetik Enerji: Kinetik enerji, herhangi bir nesnenin hareketinden dolayı sahip olduğu enerjidir. Hareket eden her nesne kinetik enerjiye sahiptir. Birimi Joule'dür.
Kirotip: Bir takson için tip olarak belirlenmiş ancak henüz tanımlanmamış birey.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Kitin: Eklembacaklıların dış iskeletinin oluşmasında kullanılır ve mantarlarda hücre çeperini oluşturan polisakkarittir. Bilindiği kadarıyla doğada en çok bulunan ikinci polisakkarittir. Kitin, sağlam ve elastik…
Kitlesel yokoluş: Coğrafi veya taksonomik olarak aşırı yaygın bir şekilde meydana gelen, birçok türün tamamen yok olmasıyla sonuçlanan, ani ve kritik yokoluş olaylarıdır. Genellikle göktaşı çarpmaları, volkanik patlamalar,…
Kıkırdaklı Balıklar (Chondrichthyes): İlkel 'çeneli' omurgalılar yaklaşık 400 Myö ortaya çıktılar. İskeletleri tamamen kıkırdaktan oluşur. Sınıf, Elasmobranchii alt sınıfı (köpekbalıklarını, vatozlar) ve Holocephali alt sınıfını…
Kılcal Damar: Vücuttaki en küçük kan damarlarıdır. Çapları yaklaşık 5 ile 10 mikrometre arasında değişmektedir. Kılcal damarların içerisinde diğer kan damalarına kıyasla dolaşım hızı ve basınç düşüktür. Duvar yapıları…
Kırınım: Kırınım; ışık, ses, elektromanyetik dalgaların ya da su dalgalarının, onları doğrusal yollarından saptıracak engellerden geçmesiyle oluşur. Herhangi bir dalga kırınıma uğrayabilir. Işığın kırınmasının…
Kırmızı-Yeşil renk körlüğü: X geni ile kalıtılan renk körlüğü hastalığı. Kırmızı ve yeşil rengi normal görüşlü bir insanınki gibi algılayamıyorlar. Bu durum erkeklerde daha çok etkiliyor.Palomar.edu
Kıstak: Tipik olarak her iki tarafında su bulunan iki büyük kara kütlesini birbirine bağlayan dar bir kara şerididir. Bir kıstak, iki su kütlesini ayıran dar bir kara şeridine de atıfta bulunabilir. Her iki durumda…
Kızıl Kraliçe etkisi: Bu haliyle ABD'li biyolog Leigh van Valen tarafından açıklanmıştır ve ismini Lewis Caroll'un bir öyküsünde Kızıl Kraliçe ve Alice arasında geçen bir diyalogdan dolayı almıştır. Bir çita ve bir…
Kızıl Kraliçe Hipotezi: Bu hipoteze göre bir organizmanın biyotik çevresi sürekli onun zararına gelişir. Bu yüzden seksin evrimsel süreçteki yeri organizmanın çevresine daha az duyarlı hale gelmesini sağlamaktır. Yani canlının…
Klad: Belirli bir ortak atadan evrimleşen torun türlerin tamamıdır. Monofiletik grup ile eş anlamlıdır.
Kladistik: Filogenetik türleşme olaylarının tarihsel sıralamasına göre yapılan bir sınıflandırma şemasıdır. Aynı zamanda torun türlerin atalarından edindikleri özellikleri (sinapomorfik özellikleri) göstermek için…
Kladogram: Kladistik analizlerin sonuçlarını gösteren bir evrim ağacıdır.
Klenow parçası: E. coli bakterisinden izole edilen DNA polimeraz enziminin proteaz subtilisin enzimiyle kesildiği zaman oluşan büyük parçanın adıdır.
Klimatoloji: Klimatoloji veya iklim bilimi, zaman içinde gerçekleşen atmosfer ve hava olaylarını inceleyen bilim dalıdır.[1] Klimatoloji bilimi, hava durumu modellerini analiz etmeye ve bu hava olaylarına neden olan…
Klin: Bir genotip ya da fenotipin coğrafi değişime paralel olarak görülen sistematik değişimidir.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Klinefelter sendromu: Erkek bireylerde gözüken birden fazla X kromozomunun olması durumu. Genelde genotipleri XY yerine XXY'dir. Genelde büyük göğüsler, küçük testisler, kısırlık ve hafif mental gerilik görülür.Klug, W., Concepts…
Kloak: Bazı canlı gruplarında bulunan, son bağırsağın dışarıya açıldığı dışkının ve idrarın atıldığı, eşeysel üremenin sağlandığı 3 kısımdan oluşan bir vücut açıklığıdır. Kuşların büyük bir çoğunluğunda penis…
Klon: Ebeveynine genetik olarak birebir benzeyen bir canlıdır. Aynı zamanda, genetik olarak birebir aynı olan canlı bireylerini veya gruplarını da belirtmek için kullanılır.Evolutionary Analysis by Scott Freeman,…
Klorofil: Bitki kloroplastlarında bulunan yeşil renkli, güneş ışığını emen ve enerjisini CO2 ve sudan karbonhidrat sentezlemek için kullanan fotosentetik pigmettir. Bu tepkimeye fotosentez denir. 2012 de yapılan…
Kloroplast: Bitki hücrelerinde bulunan ve klorofil içeren bir organeldir. Evrim düzeyinin üst basamaklarındaki bitki hücrelerinde 50 kadar kloroplast bulunabilirken, alg hücrelerinin hemen her çeşidinde hücre başına…
Ko-evrim: Birlikte yaşayan bazı canlılar, uzun zamanda birbirlerine olan bağımlılıkları artacak şekilde evrimleşmişlerdir. Bu olaya ko-evrim ya da birlikte evrim adı verilir.Arıkuşları ile kuşlarla döllenen bitkilerin…
Koaservat: Hidrofobik kuvvetler tarafından bir arada tutulan ve çeşitli organik moleküllerden oluşan (özellikle lipit molekülleri) küçük, küresel damlacık. Canlılığın cansızlıktan evrimindeki ilk adım olarak görülmektedir.…
Kodon: Belirli bir aminoasit taşıyıcı tRNA üretimi için kullanılan, DNA'da bulunan üçlü baz dizileridir.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Kodon önyargısı: DNA dizilimi içerisindeki kodonların rastgele olmayan dağılımlarıdır.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Koful: Koful veya vakuol; bitkiler, mantarlar, hayvanlar, bazı protistalar ve bakterilerde bulunan ve çeşitlerine göre boyutları değişebilen içi sıvı dolu boşluklardır. Kofullar endoplazmik retikulum, golgi…
Kök: Filogenetik çalışmalarda, farklı canlı türlerinin evrimsel tarihinde görülen ortak atalarıdır. Evrim ağaçlarındaki ortak ata noktalarına denir.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Kök hücre: Embryodan, fetustan ve erişkinden elde edilebilen, belli şartlar altında uzun süre, erişkinde bir yaşam boyu kendini yenileyebilen hücrelerdir. Bu hücreler ayrıca dokuları ve organları oluşturan spesifik…
Kök uru: Dikotiledöz bitkilerde (hububat hariç tüm tarımsal ürünler) kanser benzeri bir bitki hastalığına (kron gallu) neden olan bir toprak bakterisidir. Ti plazmidini içerir. Bakterinin tümör indüksiyon kabiliyeti,…
Kökene dayalı kimlik (IBD): Kökenlerinin izi sürüldüğünde ortak bir ataya varan aleller. IBD, ebeveynden aynı alelin kalıtılması olayıdır.
Koklama: Küçük konsantrasyonları havada çözülmüş halde bulunan kimyasal maddelerin kullanımı.Olfactory System : Koklama SistemiOlfactory Bulb : Koklama Soğanı Cribriform Plate : Cribriform Tabakası …
Kolajen: Kıkırdak, kemik, eklem ve lif gibi hareket sisteminin yapı taşlarını oluşturan protein. Bağ dokusunun ana bileşeni olarak memelilerde en bol bulunan proteindir.[1] Kolajen, amino asit açısından zengindir…
Kolik asit: Yağ sindirimine yardım eden ve safrada bulunan bir asit.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Kolin: Bir zar fosfoliti olan fosfatidilkolinde ve B vitamin kompleksinde bulunan, bir nörotransmitter olan asetilkolinin, asetillenmemiş hali.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü,…
Kolin asetiltransferaz: Kolini, asetilkoline sentezleyen enzimKAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Kolloid: Bir tür homojen karışımdır. 1861'de İskoçyalı bilimci Thomas Graham, değişik maddelerin parşömen zarından geçişlerini incelemiş ve bunlardan bazılarının hızlı, bazılarının yavaş hareket ettiklerini gözlemlemiştir.…
Komensalizm: Tek taraflı ortaklık olarak bilinir. Birlikte yaşayan iki canlıdan birinin yarar gördüğü, diğerinin ise ne yarar ne de zarar gördüğü durumdur. Komensal yaşayan bireyler, birbirlerinden ayrı olduklarında…
Komorbid: Başka bir tıbbi durumla aynı anda ve genellikle ondan bağımsız olarak var olan hastalık veya tıbbi durum. Bir hastada iki veya daha fazla hastalığın veya tıbbi durumun aynı anda bulunması.
Kompansasyon: Organik bir kusurun aşırı gelişme veya başka bir organın ya da aynı organın bozulmamış bölümlerinin işlevinin artırılması yoluyla düzeltilerek dengelenmesi.
Kondrül: Kondrüller çoğunlukla gök taşlarında bulabileceğimiz, boyutları milimetrenin de altında olan ve bazı gök taşlarının %80’lik kısmını oluşturan küçük küresel objelerdir.
Koniyasyan Epoku: Günümüzden 89.800.000 ile 86.300.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Coniacian.html
Konjenital: Doğumda mevcut olan bir durum veya özellik. Genetik veya genetik olmayan faktörlerin sonucu olabilir.
Konjugasyon: Tek hücreli organizmalarda, tamamlayıcı cinsiyetler arasında geçici hücre teması ve Paramecium aurelia'da olduğu gibi genetik malzeme değişimi veya bakterideki gibi tek yönlü gen transferi.
Konsantrasyon: Derişim. Bir ortamda bulunan belirli bir maddenin kütle veya hacminin içinde bulunduğu ortamın kütle veya hacmine oranıdır. Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
Kontraktilite: Kontraktilite (kasılabilirlik), özellikle kasların veya benzer aktif biyolojik dokunun kendi kendine kasılma yeteneğini ifade eder.
Kontrol grubu: Kıyaslama yapılmasını sağlayan bir referans grubudur. Bir deney içerisinde, deney grubunun etkilendiği tüm değişkenlerden biri hariç her birine tabi olan gruptur. Bu tek hariç olan etken, deneyin sonucunda…
Koprolali: Akıl hastalığı veya organik beyin hastalığının bir belirtisi olarak müstehcen dilin istemsiz ve tekrarlayıcı kullanımı.
Koprolit: Koprolit, fosilleşmiş dışkıları tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Genellikle paleontologlar ve paleoekologlar tarafından incelenir. Koprolitler; bir hayvanın dışkısı, çamur veya kum gibi tortularda…
Kopyalama: Varolan DNA molekülünün bir kopyasını yapma, duplikasyon.Mitokondri, çekirdek ve bunun gibi organellerin duplikasyonu. Replikasyon.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
Kör nokta: Kör nokta; her bir gözün görme alanı içinde retinada optik diske (göz sinir başları) denk gelen küçük alan. Bu alanda fotoreseptör bulunmadığından bu alanda görüntü algılaması yapılamamaktadır. Sağ…
Kordalılar: Kordalılar (Chordate), gelişimlerinin bir kısmında notokord bulunduran canlılardır. Notokord, tamamen geliştiğinde vücut boyunca uzanan bir çubuktur. Vücudunu sertleştirir ve hareket…
Korelatif: Bağlılaşık olarak Türkçeye çevrilebilir. Karşılıklı bağlantı olanlardan her birine verilen isimdir. Varlıkları birbirlerini gerektirenlerin durumunu dile getirir.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel…
Körelmiş organlar: Yakın akraba türlerde tam işlevli biçimde bulunan, ancak diğer akrabalarda artık bu işlevini yitirmiş veya kısmen kaybetmiş olan organlardır.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Körelmiş yapılar: Yakın akraba türlerde tam işlevli biçimde bulunan, ancak diğer akrabalarda artık bu işlevini yitirmiş veya kısmen kaybetmiş olan yapılardır.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Kornea: Gözün ön kısmını kaplayan ve yaklaşık 12 milimetre olan şeffaf zar. Kenarları dışında kan damarı içermez, ancak sinirler bulundurur ve temasa karşı oldukça hassastır.
Korozyon: Korozyon, metallerin oksitlenerek aşınma durumuna verilen isimdir. Demirin paslanması korozyona örnektir.
Korpus Luteum:
Korpuskül: Cisimcik. Genellikle, vücudun en ufak hücreleri olan alyuvarları belirtmek için kullanılan bir kelimedir. Bunun dışında, boyutları çok küçük, ancak belirgin nitelik ve özelliklere sahip olan cisimleri…
Koşucu Kafası: Uzun bir egzersizin ardından bazı insanların coşku, öfori hissi yanında azalmış anksiyete, ve acı hissetme kabiliyetinde azalma şeklinde tanımlanabilecek his yaşama durumuna denir. Bu durumun artan…
Koumpounofobi: Kıyafet düğmesi korkusu olarak bilinen terim.
Kovalent Bağ: Kimyada iki atom arasında bir elektron çiftinin paylaşımından kaynaklanan atomlararası bağlantıyı gösteren bağ. Bağlama çekirdeklerinin aynı elektronları elektrostatik olarak çekiminden kaynaklanır.
Kozak Sekansı: Bazı viral mRNA'larda, başlatma AUG 5 'ACCAUGG 3'ü çevreleyen konsensüs dizisi. Ribozomal bağlanmayı ve dolayısıyla protein sentezini kolaylaştırır. En tutarlı konum, başlatma kodonundan (ATG) üç nükleotid…
Kozmogoni: Evrenin kökeninin araştırması veya evrenin kökeni ile teorilere verilen genel isimdir. Kozmoloji ile karıştırılmamalıdır. Kozmoloji, bir başka adıyla evrenbilim, evreni inceleyen daldır. Bu sebeple evreni…
Kozmoloji: Evrenbilim, evren bilimi veya kozmoloji, bir bütün olarak evreni konu alan bilim dalının ismidir. Her ne kadar kozmoloji sözcüğü nispeten yakın zamanlı bir sözcük olsa da, evren tarih boyunca bilim, felsefe,…
Krebs döngüsü: Trikarboksilik asit döngüsü (ayrıca Krebs döngüsü olarak da bilinir) hayvan ve bitki hücrelerinde mitokondri içinde gerçekleşir. Aerobik hücresel solunuma katılan önemli bir metabolik yolaktır. Glikoliz…
Krepüsküler hayvan: Krepüsküler hayvanlar, alacakaranlıkta (şafak ve alacakaranlık dönemlerinde) aktif olan hayvanlardır. Bununla birlikte, terim kesin değildir, çünkü bazı krepüsküler hayvanlar ay ışığı olan bir gecede…
Kretase: Kretase (145-66 myö) bir jeolojik dönem ismidir. Mezozoyik'in 3 majör zaman dilimi olan Triyas, Jura ve Kretase arasından sonuncusu ve en uzun sürenidir. 145 milyon yıl önce ile meteorun Meksika Körfezi'ne…
Kripsis: Özellikle otçullar ve avcılardan kaçınmak için kullanılan morfolojik adaptasyonlar; bir kamuflaj çeşidi.
Kriyoprezervasyon: Kriyoprezervasyon kısaca, biyolojik materyallerin düşük sıcaklıklarda uzun süreler boyunca saklanabilmesini sağlayan bir yöntemdir. Bu teknik, biyolojik örneklerin veya hücrelerin canlılıklarını korumak…
Kromatin: Çekirdekte genlerin normal durumunu temsil eden ilişkili histon ve histon olmayan DNA kompleksi. İki şekilde bulunur: ökromatin, daha az miktarlarda bulunur, daha serbesttir ve kopyalanabilir, heterokromatin…
Kromozom: Prokaryot ve ökaryot hücrelerin çekirdeğinde bulunan, sayısı ve şekli her canlı için sabit ve belli olan, hücre bölünmesi sırasında iplikler halinde ortaya çıkarak koyu renkli boyanan yapılar. Kromozomlar…
Krosover: Kromozomlar materyallerin homolog kromozomlar arasında kırılma ve tekrar birleşme yöntemiyle değişimidir. Mayoz sırasında kardeş olmayan kromatitler arasındaki parça değişimi genetik rekombinasyonun temelidir.Concepts…
Ksantoma: Lipid birikiminin subepidermal alanda olması sonucu ortaya çıkan fizik muayene bulgusudur. Epidermis kabarık olmakla birlikte lipid birikimine bağlı olarak lezyonlar sarı veya turuncu renkte olur.İç Hastalıkları…
KSE (Kısa Serpiştirilmiş Elemanlar): Memelilerin DNA'sında bolca rastlanan her biri yaklaşık 300 baz çifti uzunluğunda olan genetik kodlardır.http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1356118/
Ksenotransplantasyon: "Kseno", Yunancada "yabancı" anlamına gelir; "transplantasyon" ise "aktarma" demektir. Farklı tür hayvanlar arasında yapılan, başarı şansı en az olan doku naklidir.
Ksilem (Odunsu Doku): Evrim sürecinin üst basamaklarında yer alan bitkilerde başlıca su iletim sistemini meydana getiren dokudur. Bu doku topraktan aldığı mineralleri (inorganik tuzlar) içeren ham özsuyunu dallara, oradan…
Kuasidominans: Nesiller boyunca akrabalar arası çiftleşme (hibritleşme) sonucunda, popülasyondaki çekinik bir alelin, baskınmış gibi ortaya çıkmasıdır.http://www.dorak.info/genetics/notes05.htmlhttp://dictionary.reference.com/browse/quasidominance
Kuaterner Protein Yapısı: Çoğu protein polipeptit zincirlerinden oluşur. Bu polipeptitiler aynı olabilir (bir homodimerde olduğu gibi) veya farklı olabilir (bir heterodimerde olduğu gibi). Kuaterner yapı, bu polipeptitlerin birbirleriyle…
Küçük Nükleer RNA (knRNA): Protein sentezinde doğrudan yer almayan ancak RNA eklenmesi (splicing) sırasında rol alan, küçük yapılı (90-300 nükleotid), hücresel mimariye sahip RNA parçalarıdır. 6 tip knRNA vardır: U1 den U6'ya kadar…
Küçük popülasyon boyutu etkisi: Küçük popülasyonlarda gen frekansında meydana gelen hızlı değişim.Palomar.edu
Kuiper Kuşağı: Uzay kayaları ve cüce gezegenlerden oluşan, Güneş Sistemi'nin kenarında bulunan bir halkadır. Güneş'ten yaklaşık olarak 30 ile 50 astronomik birim uzakta yer almaktadır.
Kunguryan Epoku: Günümüzden yaklaşık olarak 279.300.000 ile 272.300.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir. Bu zaman aralığı, çok önemli değişimler göstermemekle birlikte, farklı kaynaklarda biraz daha…
Küratif: Tedavi edici, hastalığı iyileştirici anlamına gelir. Küratif tedavi, hastalığı, geride hiçbir sekil kalmayacak şekilde tedavi etmeyi ifade eder.
Küresel yıldız kümesi: Binlerce, hatta milyonlarca yıldızdan oluşan oldukça yoğun yıldız topluluklarıdır. Çoğunlukla galaksi halesinde dolanırlar ve galaksinin en yaşlı yıldızlarından oluşmaktadırlar. Yüz binlerce yıldızın…
Kursak: Kuşlarda bulunan yemek borusunun kese benzeri bir uzantısıdır. Sindirimden önce yiyecekleri saklamak için kullanılır.
Kürtaj: Hamileliği sonlandırmak için yapılan bir işlemdir. Hamilelik, ilaç alınarak ya da cerrahi bir işlemle sonlandırılır.
Kurucu etkisi: Küçük popülasyonlarda; az miktardaki bireyin genlerinin uzun süre, fazla sayıda dölle kalıtımı.Palomar.edu
Kurucu etkisi hipotezi: Ana popülasyondan ayrılan küçük bir grubun, oluşacak yeni nesiller üzerindeki etkisini açıklamak amacıyla ortaya atılmış hipotezdir. Genetik sürüklenmenin özel bir biçimidir.Havai sineklerinin (Hawaiian…
Kuş yuvası: Kuşların barındığı, yumurtalarını bıraktığı, kuluçkaya yattığı ve yumurtadan çıkan yavruların gelişimini gerçekleştirebildiği oluşuma kuş yuvası denir. Kuşların yuva yapmalarındaki en önemli etmenlerden…
Kütikül: Yaprakların her iki yüzünde bulunan ve suyu sızdırmadığı için bitkinin kurumasına engel olan ince zardır.Kabukluların ve böceklerin örteneğinin koruyucu, kitinli katmanıdır.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi,…
Kütleçekim: Kütlesi bulunan maddelerin birbirlerine doğru ivmelenme eğilimidir. Gravitasyon kelimesinin Türkçeleştirilmesi sırasında yanıltıcı bir biçimde "kütleçekim" adının verildiği söylenebilir. Elektromanyetik…
Kutup ışıkları: Güneş'ten gelen yüklü parçacıkların Dünya'nın atmosferiyle etkileşime girmesi sonucu oluşan doğal ışıklardır. Aurora borealis ve aurora australis olmak üzere iki çeşittir.
Kuzey ışıkları: Kutup ışıklarının Kuzey Kutbu üzerinde gerçekleştiğinde aldığı isimdir. Alaska, Kanada ve Norveç önemli gözlem noktalarıdır.

Bilim Terimleri Sözlüğü

Bize Ulaşın