Bilim Terimleri Sözlüğü

Sayfayı Paylaş

İatrofobi: Doktorlara ve tıbbi testlere karşı duyulan aşırı korku.
İç denge/Homeostasi: Dış ortamda meydana gelen değişiklikler karşısında iç koşullarında dengeyi sürdürme amacıyla biyolojik sistemlerin yararlandıkları bir çeşit kendi kendini düzenleme mekanizmasıdır. Canlı bir organizmanın…
İç melezlenme depresyonu: Safkanlardaki yaşayabilirliğin ve üreme potansiyelinin kaybolması. Akraba evliliklerinin uzun süre devam etmesi ya da küçük bir popülasyonda görülebilir.
İç Salgı Bezleri/Endokrin Bezleri: Yaptıkları hormonları doğrudan doğruya kan akımına veren kanalsız salgı bezleridir. Bunlar, vücut işlevlerinin gelişimini, mineral dengesini ve metabolizmayı etkileyen bir çok hormon salgılar. Hipofiz,…
İçebakış: İçebakış, öznenin kendi içsel süreçlerini algılaması anlamına gelen bilinçli bir etkinliği ifade etmektedir. Özellikle içselci yaklaşımlar için önemli bir rol oynayan içebakış, özenin kendini gözlemlemesi,…
İçebakışsal Bilinçlilik: Audi’nin kullandığı bir kavram olarak içebakışsal bilinçlilik, farkında olmadan algıladığımız şeylerin bir süre sonra bilincine varılması anlamına gelmektedir. Örneğin bir kimsenin, t anında x nesnesini…
Ichthyosaur: Büyük oranda Mezozoik denizlerde görülen, balık ve domuzbalığı benzeri, soyu tükenmiş bir deniz canlısı.
İçselcilik: İlk kez 1980 yılında BonJour ve Goldman tarafından kullanıldığı bilinen içselcilik (internalism) ve dışsalcılık (externalism) kavramları, çağdaş epistemolojide iki farklı yaklaşımı temsil eder. İçselciler,…
İdiopatik: Kendiliğinden ortaya çıkan veya bilinen bir nedeni olmayan herhangi bir durum veya hastalığa ait ya da bu hastalıkla ilgili; başka bir hastalığın sonucu olmayan bir durum veya hastalığa ait ya da bu hastalıkla…
İdrak: Algı. Dış dünyanın uyarısı ile meydana gelen biyofizikokimyasal etkilerin zihinsel yorumudur.
İdyomorf: Birbiriyle hiçbir benzerlik ve iki karşı cinsin soyları arasında homoloji göstermeyen, fungilerde görülen üreme biçimi.
İfade edilebilirlik: İfade edilen bir genin birey üzerindeki etkisidir.
İhtiyofobi: Balık yeme korkusu olarak bilinen, Yunanca'da "balık" anlamına gelen ἰχθῦς ("ichtus") ve "korku" anlamına gelen φόβος ("phobos") kelimelerinden oluşan bir terim.
İki Ayaklı: İnsan gibi, ayakları üzerinde dik duran ve yürüyen, iki ayaklı postür.
İkicilik: Düalizm. Herhangi bir alanda birbirlerine indirgenemeyen iki başlangıç olduğunu savunan öğretilerin genel adıdır.
İkievcikli: Erkek ve dişi üreme fonksiyonlarının ayrı bireylerde oluştuğu canlılardır. Genelde bitkilerin ayırt edilmesinde kullanılır.
İkili adlandırma: Taksonomi biliminde, tür adlarının iki kelimeden oluşacak şekilde gösterilmesi. Carl Linnaeus tarafından geliştirilmiştir. İsimlendirmelerde ilk kelime cins adını ifade ederken, ikinci kelime ise epitet…
İkili Maya Hibridizasyon Sistemi: Protein-Protein ve Protein-DNA etkileşimlerini açığa çıkarmak üzerine proteinlerin fiziksel etkileşimlerini kullanan moleküler biyoloji tekniğidir. Varyasyonları zamanla geliştirilse de ilk orijinal teknik…
İkincil metabolit: Bitki ve hayvanlar tarafından üretilen, ancak temel metabolik süreçlere dahil olmayan kimyasal bileşikler.
İkincil Protein Yapısı: Proteinin ikincil yapısı, proteinin genel özelliklerini etkileyen ve tekrarlanan kıvrım veya katlanmalarla tanımlanır. Bu yapı seviyesi, polipeptit omurgasının katlanma yapısını tarif eder ve N-H ve C…
İkincil temas: Evrimsel süreçte birbirinden ayrılmış türlerin, yeniden coğrafi olarak bir araya gelmesi durumudur.
İlaç: Bir veya daha fazla aktif ve/veya aktif olmayan bileşen içeren dozaj formu. İlaçlar; tablet, kapsül, sıvı ve krem olmak üzere birçok dozaj biçiminde üretilir. Ağız yoluyla, damar içine infüzyonla ya da…
İlkel kordalılar: Kordalılar şubesinin yarım kordalılar, gömlekliler ve başı kordalılar alt şubelerini içeren bölümüdür.
İlüzyon: Algılanan ilişkilerle gerçekte olan ilişkilerin birbirine uymamasıdır.Kısa algılanan bir çizgi, gerçekte algılama alanında bulunan diğer çizgilerle aynı uzunlukta olabilir.
İmmünoloji: Bağışıklık sistemini çalışan bilimin adıdır.
İmplantasyon Öncesi Genetik Tanı: İmplantasyon (tıpta embriyonun rahime gömülmesidir) ve gebelik öncesinde embriyoda gerçekleştirilecek erken genetik analizi sağlar.
in situ: (Latince) “yerinde” anlamındadır. Tarih öncesi çalışmalarda, konulduğu yerde bulunan eser veya fosil anlamında kullanılır. In situ (yerinde) malzemeler, tortu tabakası içinde bozulmamış bir halde bulunur;…
In vitro: Latince "cam içinde" demektir. Hayvan ya da bitki hücrelerinin/dokularının canlı dışında ; petri, ependorf tüpü, kültür flaskı içerisinde yaşam döngülerine devam ettiği ortamlardır. Bu ortamlar üzerinde,…
In vivo: Latincede vivere "yaşamak" kelimesinden gelen, "canlı bir organizmada" anlamına gelir. Olgu olarak canlı organizma ya da doğada gerçekleştirilen deneyler için kullanılır.
İnanç: “Gerekçelendirilmiş doğru inanç” şeklindeki geleneksel üç parçalı bilgi tanımımızdaki inanç unsuru bilgi içerisindeki öznel ve psikoloji-zihin temelli unsura işaret eder. Burada inanç ifadesinden kastımız,…
Indel çokbiçimliliği: Genlerde ilave/eksilmenin sebep olduğu çokbiçimlilik.
İnduyan Epoku: Günümüzden 252.200.000 ile 251.200.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.
Inferior: Alt, altta bulunan, iki ayak üzerinde duran canlılar için ayağa yakın olan taraf, dört ayak üzerinde duran omurgalılar için ventral tarafa yakın olan. Vena cava inferior, kanı vücudun alt tarafından kalbin…
İnflamazom: İnflamazom, patojenik mikroorganizmaları ve steril stres faktörlerini tespit eden ve yüksek derecede pro-inflamatuar sitokinler olan interlökin-1beta (IL-1β) ve IL-18'i aktive eden bir hücre içi multiprotein…
İnorganik Kimya: Genellikle karbon içermeyen, organik olmayan bileşiklerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini inceleyen bilim dalıdır.[1] Asitler, bazlar, tuzlar, mineraller, metaller ve ametaller buna örnek olarak verilebilir.…
İnorganik kimyasal savunma: Canlı bir organizma tarafından üretilmeyen, çevreden tedarik edilmesi gereken kimyasal savunma (bknz. elementsel savunma).
İnozin: tRNA (antikodon) üzerinde bulunan, kodonda adenin, timin, urasil ya da sitozinle eşleşebilen, modifikasyona uğramış nükleosit.
İnsidental: (Genel) Esas amaç, konu veya durumun merkezinde yer almayan bir olaya ilişkin; ikincil bir sonuç veya eşlikçi olarak ortaya çıkan veya meydana gelen.
İnsular korteks: "Reil Adası" olarak da adlandırılan insular korteks beynin her iki yarım küresinde lateral sulkusun derinliklerinde katlanmış olarak bulunur, insanlarda duyusal işlemeden üst düzey bilişe kadar çeşitli…
İnsülin: Kandaki şeker (glukoz) seviyesini düzenleyen ve pankreas adacıklarında bulunan beta hücreleri tarafından üretilen bir hormon. Kimyasal formülü C257H383N65O77S6, molar kütlesi ise 5803 g/mol'dür. İnsülin…
İntegraz: Bir profaj ve bakteri kromozomu bulunduran, bölgeye özel rekombinasyonları katalizleyen enzim.
İnterfaz: Hücrenin normal hayat döngüsünü gerçekleştirdiği evre. Hücre döngüsünün %90'ını oluşturur. G1, S ve G2 olmak üzere üç evreden oluşur. G1 evresinde ATP ve protein sentezi yapılır, organel sayısı artar.…
İnternet: Dünya'nın çeşitli yerlerindeki bilgisayar ağlarını birbirine bağlayarak bilgisayarlar arasında veri aktarılmasını sağlayan araç. Kelime, İngilizce "bilgisayar ağı" anlamına gelen "network" kelimesi ile…
İntrogresyon: Gen sızması: bir türden diğer bir türün gen havuzuna gen aktarımı. Türler arası melezlerin ana türlerden bir bireyle tekrar tekrar geri çaprazlaşması yoluyla bir türe ait alellerin bir başka türün gen…
İntron: Peptide dönüştürülmeyen (protein sentezine katılmayan) ve kodlanmayan bir genin DNA parçası. Eksonlar arasında bulunur. Birincil transkriptte (pre-mRNA) bulunup, RNA üzerindeki çeşitli çıkarma/birleştirme…
Iraksak Evrim: Başlangıçta benzer olan soylar arasındaki morfolojik farklılığın artmasına neden olan bir tür evrimsel değişim.
İris: Gözbebeğini çevreleyen ve göze rengini veren kaslı bölge. Lensin önünde ve korneanın arkasında bulunur. İriste bulunan kaslar, gözbebeğinin boyutunu kontrol eder ve retinaya ne kadar ışığın ulaşacağını…
İris heterokromisi: Her iki göz irisinin renk bakımından birbirinden farklı oluşu.
Irk: Popülasyon genetiğinde, bir türün farklı popülasyonlarının alel frekansları bakımından birbirlerinden farklı olmasını tanımlamak için kullanılan bir kelimedir.
İşe yarar azami büyütme: Bir teleskobun bozuk bir görüntü vermeden ideal koşullarda yapabileceği maksimum büyütme miktarı. Teleskobun açıklığının milimetre cinsinden 2 katı, inç cinsinden 50 katı alınarak yaklaşık şekilde hesaplanabilir.
Isı şok tepkisi: Isı şok tepkisi her yerde aynı şekilde ve aynı anda olan yüksek korunumlu savunma mekanizmasıdır. Bu mekanizma ile hücreler zararlı durumlardan korunabilir. Bu durumlar ısı şoku, UV ışınları, toksik kimyasallar,…
Işıksız bölge: Işığın uzanamadığı derin deniz bölgesidir.
Isıya duyarlı mutasyonlar: Ekspresyonu sıcaklığa bağlı olan mutasyonlar. Himalaya tavşanının soğuğa maruz kalan kısımlarındaki tüylerin beyazdan siyaha dönmesi.
İskelet: Bir hayvanın destek görevi olan ve vücudu korumaya yarayan sert parçasının tümü; omurgalı hayvanların iç organlarını koruyan ve destekleyen kemik ve az çok kıkırdaklı bir çatı yapısı.
İskemi: Organizmanın dokusunda veya organında yerel olarak kan akışının azalması veya kesilmesi tıbbi sorunu.
İşlenmiş sahtegen: mRNA dizisinden kopyalanıp kromozoma dahil edilen inaktif gen dizileridir. İntron ya da promotörleri bulunmamaktadır.
İstatistiki bağımsızlık: Veri noktaları arasında ilişkinin olmaması durumudur. Bir diğer deyişle, bir veri noktasının diğerlerini etkilemiyor olmasıdır.
İstatistiki önem: Bir veriyle ilgili yeterli miktarda kanıt olduğunu belirtmeye yarayan istatistiki bir iddiadır. Eğer boş hipotezin gözlenen ihlalleri, şans etkilerine bağlı olarak oluşuyorsa ve bir sonucun olasılığı…
İteropar: Ömrü içerisinde birden fazla defa yavru üretebilen canlılardır.Homo sapiens (Modern İnsan), iteropar bir hayvan türüdür.
İvme: Bir hareketlinin birim zamandaki hız değişimi.[1] İvme vektörel bir nicelik olup "a⃗\vec{a}a" ile gösterilir. SI birimi m/s2dir. İvmenin matematiksel formülü şu şekildedir:
İyon: Pozitif ya da negatif yüklü atom ya da atom gruplarıdır.[1] Pozitif yüklü iyonlara katyon; negatif yüklü iyonlara ise anyon denir. Nötr atomların elektron kazanıp kaybetmesi sonucunda iyon adı verilen…
İyonik Bağ: Kimyasal bir bileşikteki zıt yüklü iyonlar arası elektrostatik çekimden oluşan kimyasal bağ türüdür.[1] Başka bir deyişle, iyonik bağ bir atomdan diğerine elektron transferiyle gerçekleşmesi sonucu oluşur.…
İyonlaşma enerjisi: Gaz hâldeki nötr bir atomdan bir elektron koparmak için gerekli olan enerjidir.[1] Gaz hâlindeki nötr bir atomdan bir elektron koparmak için gereken enerjiye birinci iyonlaşma enerjisi, ikinci elektronu…
İzobar: İzobar, kütle numaraları aynı olan atomlardır. Örneğin, klor-37 ve argon-37 atomları izobardır. Çünkü ikisinin de kütle numarası 37'dir.
İzoenzim: Bir enzimin amino asit dizisi bakımından çok az farklı olan, aynı veya farklı genler tarafından kodlanan fakat katalizledikleri (hızlandırdıkları) kimyasal reaksiyon aynı olan biçimlerinin her birine…
İzolösin: Doğadaki 20 aminoasitten biridir, proteinlerin yapısına katılır.
İzopedin: Bazı balıklarda tabakalardan oluşan kozmoyit ve ganoyit pulların en iç tabakası.
İzoton: İzoton, nötron sayıları aynı olan, proton sayıları ve kütle numaraları farklı olan iki ya da daha fazla atom türüdür. Örneğin, klor-37 ve potasyum-39 izotondur. Çünkü Klor-37'nin çekirdeğinde 17 proton…
İzotonik: Hücrenin bulunduğu ortamın konsantrasyonunun kendisi ile eşit olması durumu. Yunanca "eşitçe bölünmüş, eşitçe ayrılan" anlamında olan "isotonos" kelimesinden gelmektedir.
İzotonik Çözelti: Ozmotik basıncı hücre içi ile aynı olan çözeltilere verilen isimdir.[1][2] Bir hayvan hücresi izotonik bir ortama konulduğunda plazmolize veya hemolize uğramaz. Çünkü hücre içi ve hücre dışı yoğunluklar…
İzotop: İzotop, aynı atom numarasına, dolayısıyla periyodik tabloda aynı konuma sahip olan; ancak nötron sayısı farklı olan iki veya daha fazla atom türüdür. Bir elementin izotopları hemen hemen aynı kimyasal…

Bilim Terimleri Sözlüğü

Bize Ulaşın