Evrim Ağacı Bilim Terimleri Sözlüğü

B Faktörü: Bir fungal uyumsuzluk faktörü. Basidiomycetes türü Schizophyllum commune 'de bulunur (bağışıklık sisteminin B faktörü ile karıştırılmamalıdır).
B Hücreleri: Adaptif bağışıklığın bir parçası olarak antijen spesifik hümoral bağışıklıktan sorumlu olan lenfositlerin büyük bir ailesi. Onların antijen reseptörleri yüzey immünoglobülinleridir (antikorlar).…
B Vitamini: Büyüme, gelişme ve pek çok vücut fonksiyonunda kullanılır.Herbert, Victor (1 September 1998). "Vitamin B-12: Plant sources, requirements, and assay". Am. J. Clin. Nutr. 48 (3): 852–8. PMID 3046314. Archived…
Bademcik: Dilin kaidesinde ve yutağın başlangıç bölgesinde yer alan lenf dokusu.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Bağ kuramı: Kavramsal öğrenmenin iki kavram arasında yer alan pekiştirilmiş tekrarlardan oluştuğunu ifade eden öğrenme kuramıdır.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan Cüceloğlu (2010)
Bağımlı değişken: Bağımsız değişkende olan değişiklikler sonucunda (ya da onunla birlikte) ölçülebilen farklılıklar gösteren değişkendir.Psikolojik denemelerde bağımsız değişken genellikle bir uyarıcıya verilen tepkidir.İnsan…
Bağımsız dağılım ilkesi: Mendel'in İkinci Yasası olarak da bilinen bu yasa, farklı genlerin üreme hücrelerinin oluşması sırasında birbirinden bağımsız olarak ayrıldığını söyler. Çeşitliliğin temel sebeplerinden biridir.
Bağımsız değişken: Deneyicinin denetimi altında olan ve etkisi gözlenmek için değerleri değiştirilen faktördür.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan Cüceloğlu (2010)
Bağlanma: İki birey arasında yer alan olumlu duygularla yüklü ilişki oluşumudur. Bu tür ilişkiler genellikle çocuk, ana-baba, kardeşler ve yakın arkadaşlar arasında olur.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları,…
Bağlantı dengesi: Eğer bir popülasyon içerisindeki belli lokuslardaki belli genotipler, başka bir lokustaki diğer genotipterden bağımsız olarak olarak aktarılıyorsa, popülasyon bağlantı dengesindedir. Evolutionary…
Bağlantı dengesizliği: Eğer bir popülasyon içerisindeki belli lokuslardaki belli genotipler, başka bir lokustaki diğer genotiptere bağımlı olarak olarak aktarılıyorsa, popülasyon bağlantı dengesinde değil demektir.Evolutionary…
Bağlantı dengesizliği katsayısı (D): Bir lokusta bulunan genotipin, bir başka lokusta bulunan genotip ile ne kadar rastgele olmadan ilişkili olduğunu hesaplamayı sağlayan bir değerdir.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Bağlılık: İki birey arasında yer alan olumlu duygularla yüklü ilişki durumudur. Bu tür ilişkiler genellikle çocuk, ana-baba, kardeşler ve yakın arkadaşlar arasında olur.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları,…
Bajosin Epoku: Günümüzden 170.300.000 ile 168.300.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Bajocian.html
Baki: Günümüzde varlığını koruyabilmiş türlerdir.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Bakteri: Tek hücreli, prokaryotik canlılardan oluşan bir taksonomik alandır.E. Colihttp://www.sciencedaily.com/releases/2008/06/080603085914.htm
Bakteriyofaj: Bir bakteriyi enfekte eden virüs.
Balon Balığı (Pufu): Balon balığı, Fugu rubripes, aslında insan genomuyla aynı sayıda gen içerir ama genomu insan genomundan sekiz kat daha kompakttır. (3 Gb'ye kıyasla yaklaşık 400 Mb).
Barr Cisimciği: Keşfi yapan Murray Barr'dan adını alan, somatik memeli dişi hücrelerindeki inaktif X kromozomudur. Normalde sadece dişi hücrelerde görülür. Dozaj telafisi (dosage compentastion) denilen sürecin sonucudur.
Barremiyan Epoku: Günümüzden 129.400.000 ile 125.000.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Barremian.html
Bartonyan Epoku: Günümüzden 40.400.000 ile 37.200.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Bartonian.html
Başarı testi: Toplama ve çıkarma gibi belirli becerileri ölçmeyi amaçlayan testtir.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan Cüceloğlu (2010)
Başarma gereksinmesi: Mükemmelliyet standartlarına ulaşmak ve aşmak gereksinmesidir.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan Cüceloğlu (2010)
Basil: Çubuk biçiminde bakteri.Madigan M; Martinko J (editors). (2005). Brock Biology of Microorganisms (11th ed.). Prentice Hall. ISBN 0-13-144329-1
Basit taşıma: Prokaryotlardaki 3 taşıma sisteminden biri. (Diğer ikisi; ABC Taşıma sistemi ve Grup Yer Değiştirme) Sadece zar boyunca uzanan proteinlerden oluşur.E. coli'de laktoz; lak permaz ile taşınır.Brock Biology…
Basımlama: Kuluçkadan sonra yumurtadan yeni çıkan bir kuşun, örneğin ördeğin, çevresinde ilk yürüyen nesneyi takip etmeye başlaması ve bu nesneye bağlanmasıdır.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan…
Baskiryan Epoku: Günümüzden yaklaşık olarak 323.200.000 ile 315.200.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir. Bu zaman aralığı, çok önemli değişimler göstermemekle birlikte, farklı kaynaklarda biraz daha…
Baskın alel: Çekinik alelin varlığını baskılayan alele.Palomar
Baskın genetik varyasyon: Genlerin ekleyici etkisine bağlı olmaksızın popülasyondaki bireylerin birbirlerinden olan farklılıklarıdır. Baskınlık bunun bir örneğidir. Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Baskın ölümcül alel: Belirli bir genin tek kopya olması durumunda ölümcül olması durumu. Bu tarz alelelere az rastlanır; çünkü bu alellerin popülasyonda varolması için hastalığı gösteren bireylerin ölümcül alelin etkilerini…
Başlangıç kompleksi: RNA polimeraz-II, halihazırda bulunan veya genel transkripsiyon ya da başlangıç faktörleri (TFII ya da IF/elF), başlatıcı, hızlandırıcı ve susturu elemanlardan oluşmuş, transkripsiyonun başlangıç alanında…
Başlangıçtan Gen Tahmini: Genlerin fonksiyonuna veya organizmanın genetiğine dair herhangi bir bilgi olmamasına rağmen, belirli genleri tespit etmek için kullanılan bir işlemsel biyoloji tekniğidir. Bu başarılabilmektedir, çünkü…
Başlatıcı: Gen ifade sürecinde RNA polimeraz için başlangıç bağlanma noktasıdır. DNA yazılımı sırasında RNA polimeraz ve diğer görevli proteinler (transkripsiyon faktörleri) ilk olarak genin 5' ucundaki başlatıcıya…
Bastırma: Hoş olmayan düşünce ve duyguları bastırıp, düşünmeme ve bilinç altına itme eğilimidir.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan Cüceloğlu (2010)
Bateman eğimi: Üreme başarısının, eş bulma başarısıyla olan ilişkisini gösteren grafikteki en uyum doğrusunun (best fit line) eğimidir. Cinsel seçilimin gücünü ölçer.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron…
Bateman Prensibi: Bu prensibe göre dişi bireyler yavru oluşumunda erkeklerden daha fazla enerji harcarlar. Bundan dolayı kadınların erkeklerle yarışında mecburi bir kısıtlama vardır. Yani erkekler enerjilerini daha farklı…
Bathonyan Epoku: Günümüzden 168.300.000 ile 166.100.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Bathonian.html
Baz: Suda çözününce dışarıya hidroksil (OH) iyonu veren bileşiktir.Chemistry, 9th Edition. Kenneth W. Whitten, Larry Peck, Raymond E. Davis, Lisa Lockwood, George G. Stanley. (2009) ISBN 0-495-39163-8. Page…
Beijerinck Prensibi: Mikrobiyolog Martinus Beijerinck tarafından öne sürülen bir prensiptir. Mikrobiyal ekoloji üzerinde çalışan Beiderinck'e göre her şey her yerdedir; çevre seçer. Yani seçilim sadece makro düzeyde değil…
Bekçi Genler: İnaktif hale getirildiğinde direkt olarak tümörleri teşvik etmeyen bir gen sınıfı; Bunun yerine, inaktivasyonu genetik dengesizliklerle sonuçlanır ve tüm genleri etkileyen mutasyon oranının artmasına…
Belleğe yardımcı teknikler: Bildiğimiz materyallerle yeni öğrenmekte olduğumuz materyali ilişki içine sokarak bellekte daha iyi tutmaya yardımcı olan tekniklerdir.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan Cüceloğlu…
Bellek: Öğrenilen bilgileri depolamaya ve istenildiği zaman kullanmaya yarayan yetenektir.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan Cüceloğlu (2010)
Bellek genişliği: Bir tek takdimden sonra bireyin tekrar edebildiği maddelerin (harf, sayı, kelime) sayısıdır. Ortalama bellek genişliğinin 5-9 arasında olduğu kabul edilmektedir.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları,…
Bencillik: Bir bireyin uyum başarısının arttığı, diğerinin ise azaldığı, bireyler arası etkileşimlerdir.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Benlik bilinci: Kendimizle ilgili bütün düşünceler, algılamalar, duygular ve değerlendirmelerin tümünün etkileşiminin sonucunda doğan algıdır. İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan Cüceloğlu (2010)
Bergmann yasası: Şekil olarak benzer iki gövdeden daha büyüğünün hacim başına daha düşük yüzey alanına sahip olduğunu ve bu nedenle kütle başına ısı kaybının daha az olduğunu; böylece büyük gövdelilerin daha soğuk…
Berriasyan Epoku: Günümüzden 145.000.000 ile 139.800.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Berriasian.html
Besin zinciri: Canlı organizmaların beslenme alışkanlıkları arasındaki ilişkilerin gösterildiği bir tablodur.Elton, C. S. (1927). Animal Ecology. London, UK.: Sidgwick and Jackson. ISBN 0-226-20639-4.
Besiyeri: Mikroorganizmaları laboratuvar ortamında büyütmek için kullanılan besin solüsyonu.Brock Biology of Microorganisms, Sayfa 121, ISBN-13; 978-0-321-73551-5
Beta Yaprak: Proteinlerin düzlemsel sekonder yapı elemanı. İki farklı polipeptit zincirindeki omurga atomlarının veya tek katlanmış bir zincirin kesimleri arasındaki hidrojen bağıyla oluşturulur.
Biejernik Prensibi: Biejernik'in mikrobiyel ekoloji prensibi de denir Herşey heryerdedir; çevre seçer.
Bileşik göz: Eklembacaklılarda bulunan ve "ommatidium" adlı birçok organın birleşmesiyle meydana geldiği için bu adla anılan bir göz çeşididir. Ommatidiumların sayısı ne kadar fazlaysa, görme işlevi de o denli gelişmiştir.…
Bilinemezcilik: Agnostisizm. Nesnelerin kendilerinin hiçbir zaman bilinemeyeceğini ileri süren anlayış. Bilinemezcilik deyimi, asıl anlamında, İngiliz düşünürü David Hume'la Alman düşünürü Immanuel Kan'ın öğretilerini…
Bipolar: İki uçlu - iki kutuplu olma durumudur.Buna sinirlerden bir örnek verilebilir: Nicholls, John G.; A. Robert Martin, Bruce G. Wallace, Paul A. Fuchs (2001). From Neuron to Brain. Sunderland, Mass:…
Birincil cinsiyet oranı: Nüfus içinde erkeklerin kadınlara oranıdır. Birincil cinsiyet oranı memelilerde genellikle yüzde 1 den fazladır. İnsanlarda 100 kadın için 110-160 arası erkek olduğu tahmin edilmektedir.www.uwyo.edu/dbmcd/popecol/feblects/lect10.html
Birincil Protein Yapısı: Birincil yapı proteini oluşturan amino asit dizilimidir. Birincil yapı yalnızca amino asitleri birbirine bağlayan kovalent bağı içerir. Proteinin kimyasal / biyolojik özellikleri, üç boyutlu veya üçüncül…
Birlikte evrim: Birlikte yaşayan bazı canlılar, uzun zamanda birbirlerine olan bağımlılıkları artacak şekilde evrimleşmişlerdir. Bu olaya ko-evrim ya da birlikte evrim adı verilir.Arıkuşları ile kuşlarla döllenen bitkilerin…
Biseksüel: Duygusal ve cinsel olarak hem kendi cinsine hem de karşı cinse ilgi duyan bireylere verilen ad. American Psychiatric Association
Bistüri: Genelde laboratuarda kullanılan bir tür bıçak.Sinnott, M. and Wall, D. (2007) "’SCALPEL SAFETY’: How safe (or dangerous) are safety scalpels?" International Journal of Surgery 6(2):176-177
Biyoinformatik: Biyolojik bilginin, bilgisayar ile toplanması, yönetilmesi ve analiz edilmesi ile ilgilenen biyoloji disiplini.
Biyokültürel evrim: Doğal seçilimin etkilerinin kültürel buluşlardan etkilendiğini söyleyen insan evrimi modeli. Kültür biyolojik olmayan adaptasyonlar sayesinde çevresel stresi azaltabilir ve evrime yön verebilir. Bu durumda…
Biyokütle: Belli bir habitatta bulunan organizmaların toplam kütlesidir.milyon km²gram(kuru)/m²/yılmilyar ton/yılkg(kuru)/m²milyar tonyılTropik yağmur ormanı17.02,20037.4045.00765.0020.45Tropik muson ormanı7.51,60012.0035.00262.5021.88Ilıman…
Biyom: Çevrebilim terimi olarak biyom; biyosfer içerisindeki bitki örtüsü ve iklim özelliklerinin aynı olduğu geniş bölümlerdir. Genelde ekosistem ile eş anlamlı kullanılır.Tatlı su balıklarının yaşadığı bazı…
Biyosfer: Okyanuslar ve atmosfer de dahil olmak üzere, canlıların yaşadığı yeryüzü katmanıdır. Biyosferin sınırları, yukarıda atmosferin üst kısmı ile aşağıda yaşamın buluınmadığı ilk kaya katmanı arasıdır.Şekilli…
Böbreküstü bezleri: Böbreklerin üzerinde yer alan bir çift endokrin bezidir.İnsan ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları, Doğan Cüceloğlu (2010)
Bölgeye özgü mutagenez: Belirli bir gende spesifik silinmeleri, eklemeleri veya yer değiştirmeleri in vitro şekilde oluşturmak için rekombinant DNA teknolojisinin kullanımıdır. Bu teknik sayesinde herhangi bir…
Bölgeye Özgü Rekombinasyon: İki belirli ancak homolog olmak zorunda olmayan DNA dizileri arasındaki değişimdir.http://www.degruyter.com/view/j/bchm.2000.381.issue-9-10/bc.2000.103/bc.2000.103.xml
Bölünmezcilik: Atomculuk ya da Atomizm olarak da bilinin. Evrenin bölünmez parçaların (atom) kümelenmesinden meydana geldiğini ileri süren öğretidir. Antik Çağ düşünürleri Empedokles, Anaksagoras ve "Abdera düşünürleri"…
Bombay fenotipi: ABO kan grubu antijen sistemini etkileyen nadir bir durum. Bu fenotipi gösteren bireylerin genotipleri ifade edilememiş A ya da B allelerini bulunduruyor. Fakat kırmızı kan hücreleri bu antijeni…
Boreyal Çağı: Günümüzden 9.000 ile 7.500 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://dsc.discovery.com/news/2008/02/13/beringia-native-american.html
Boş hipotez: Bir deney veya gözlemin, yapılabilecek en basit varsayımlara dayanarak sonuçlarına dair çıkarımlar içeren hipotez türleridir. Genellikle boş hipotezlerde, popülasyon içerisindeki değişimlerin var olmadığı,…
Boş model: Bir araştırmacının boş hipotez geliştirebilmesi amacıyla yaptığı basit ve açık varsayımların toplamıdır.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Bozucu seçilim: Bir özelliğin ekstrem (uç) değerlerinin avantajlı olması, ancak ortalama değerlerinin dezavantajlı olması sonucu oluşan seçilim tipidir. Fenotipik varyasyonu arttırıcı ve türleşmeyi hızlandırıcı etkisi…
Bozucu seçilim: Bir özellik için uçlardaki özelliklerin seçilmesi ve ortada kalan özelliğe karşı olunması.2 alelle kontrol edilen bir özellik için çekinik ve baskın homozigot genin tercih edilmesi ve heterozigota karşı…
Bubonik salgın: Yersinia pestis bakterisinin yol açtığı son derece bulaşıcı bir hastalık. Enfekte olmuş bir insanın ya da başka bir hayvanın kanından kene aracılığı ile bulaşır. Belirtileri; yüksek ateş, kasıklarda,…
Budacılık: "Aydınlanmış" anlamına gelen Sanskritçe "buda" deyimiyle anılan Siddharta Gautama'nın Hindistan'ın kuzeydoğu kesiminde kurduğu, bugün bütün Asya'ya yayılmış gizemsel felsefe sistemi ve dinin adıdır. MÖ…
Budizm: "Aydınlanmış" anlamına gelen Sanskritçe "buda" deyimiyle anılan Siddharta Gautama'nın Hindistan'ın kuzeydoğu kesiminde kurduğu, bugün bütün Asya'ya yayılmış gizemsel felsefe sistemi ve dinin adıdır. MÖ…
Bulmer Etkisi: Seçilim sürdükçe genetik çeşitlilik azalır, çünkü çeşitlilik doğa tarafından seçilip azaltılır. Bu azalma ebeveylerin populasyona göre fenotip çeşitlilik miktarı ile doğru orantılıdır. Çeşitliliği artışı…
Buluşsal Yöntemler: Bilgisayarcılıkta hatasıza yakın sonuçlar elde etmek amaçlı, bir program tarafından yapılan tahminlere verilen isim. Filogenetik ve hesaba dayalı biyolojide yaygın olarak kullanılmaktadır.
Burdigaliyan Epoku: Günümüzden 20.430.000 ile 15.970.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.http://www.stratigraphy.org/bak/geowhen/stages/Burdigalian.html
Büyük insansı maymunlar: Hominidae ailesinin üyelerinin her biridir. Şempanzeler ve bonobolar (Pan), goriller, (Gorilla), insanlar (Homo) ve orangutanlar (Pongo) cinsi hayvan türlerini içerisinde barındırır. İnsan (Homo…
Büyüme Hormonu (Somatotropin): Büyüme hormonu, hipofizin bezinin ön lobundaki somatotroflar tarafından sentezlenen ve salgılanan yaklaşık 190 amino asitten oluşan bir proteindir. Büyüme ve metabolizma da dahil olmak üzere…

Evrim Ağacı Bilim Terimleri Sözlüğü

Bize Ulaşın