Evrim Ağacı Bilim Terimleri Sözlüğü
- Ebeveyn yatırım teorisi: Ebeveyn yatırımı (PI: parental investment), ebeveynin soyunun devam edebilmesi dolayısıyla kendi özelliklerinin doğada sürdürülebilmesi için yavru bakımına yaptığı harcamalardır. Zaman ve enerji…
- Edinilmiş: Evrim Ağacı üzerinde ortak atanın sahip olmadığı; ancak torun türlerden biri ya da birkaçının sonradan edindiği özelliklerin her biridir.
- Edinilmiş özelliklerin kalıtımı: Çevresiyle kurduğu karşılıklı ilişkiler sonucu organizmada meydana gelen değişiklikler. 1801'de Lamarck, bu edinilmiş özelliklerin kalıtım yoluyla sonraki nesillere iletilebileceğinden bahseden bir çeşit…
- Eğitim: Eğitim insanın doğasında var olan bütün bilgi ve kabiliyetleri baz alarak onu yönlendirmek, geleceğe hazırlamak, hayatı boyunca gerekli bilgiyi nasıl elde edeceğini öğrenmesine yardımcı olmaktır.http://www.turkhukuksitesi.com/makale_22.htm
- Egzonükleaz: Fosfodiester bağının hidrolizinde katalizör görevi gören bir çeşit nükleaz.DNA polymeraz I'in 3' dan 5' a doğru egzonükleaz aktivitesi vardır.Retrieved on 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/dictionary/Exonuclease
- Ekdisozoan: Ağız-önce (protostom) canlıların deri değiştirme ile bilinen koludur.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
- Ekleme: Öncül mRNA'dan intronların atıldığı ve transkripsiyon sonrası düzenlemeler ile egzonların birbirlerine bağlandıkları sürecin adıdır.Clancy, Suzanne (2008). "RNA Splicing: Introns, Exons and Spliceosome".…
- Eklenebilir Parçalar: Kalıtım araştırmalarında genetik materyalin yavruya geçebilen kısımlarını anlatmak için kullanılan bir terimdir.
- Eklenemez Parçalar: Kalıtım araştırmalarında genetik materyalin yavruya geçemeyen kısımlarını anlatmak için kullanılan bir terimdir.
- Ekleyici etki: Aynı veya farklı lokuslarda bulunan diğer alellerin özelliklerinden bağımsız olarak, bir alelin fenotipe olan katkısıdır.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
- Ekleyici genetik varyasyon: Genlerin ekleyici etkilerinden ötürü bir popülasyon içerisindeki bireylerin özelliklerinin birbirinden farklı olmasıdır.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
- Ekogenetik: Ekogenetik, genetik yapının organizmaların her türlü çevresel maddeye nasıl tepki vereceğini araştıran genetik bir dalıdır.
- Ekoloji: Canlı varlıkları yaşadıkları doğal ortamla ilişkileri (toprağın fiziksel kimyasal etmenleri, iklim, barınakların topografyası ve görünüşü, hayvan ve bitki rekabeti) bakımından inceleyen bilimdir. Bunun…
- Ekolojik genetik: Ekolojik genetik, ekolojik boyutta organizmanın uyum başarısını çalışan, organizmanın hayatta kalma başarısını ve üremesini inceleyen, genetik biliminin bir dalıdır.Retrieved from 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/kb/biology_articles/genetics/ecological_genetics.html
- Ekolojik niş: Doğadaki popülasyonların ya da organizmaların adapt oldukları specific habitat. Genelde besin olanağına göre belirlenir.Palomar.edu
- Eksik baskınlık: Bir alel ifade edilmezken öbür alelin normal bir şekilde ifade edilmesi sonucu fenotipin alellerden normalde olması gerektiğinden daha az dozda etkilenmesi.
- Ekspresivite: İfade edilen bir genin birey üzerindeki etkisidir.Retrieved from 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/dictionary/Expressivity
- Ekspresyon: Genetik bir yapıdan kaynaklanan yapı veya aktivitedir. Bir genin, uygun şartların olması halinde veya zamanın gelmesi durumunda okunarak içeriğindeki bilginin aminoasit ve protein sentezinde kullanılmasıdır.…
- Ekzon: DNA'daki protein kodlayan bölgedir. İnsanda, bütün genlerin %2 civarını oluştururlar.
- Ekzon Karışması: Ayrık yapısal öğeleri kodlayan ekzonların yerelerinin yeniden düzenlenerek yeni proteinlerin evrimleştiğini öneren bir hipotez.
- Elektrosit: Elektrikli balıklarda, her biri düşük gerilim üreten çok sayıdaki elektrik sağlayan elementlerden oluşan elektrik organında bulunan kas veya sinir hücresine denir. 5.000 kadar elektrosit, 500 wattlık…
- ELISA: HIV antikorlarını tanımada kullanılan enzim bağlantılı görüntüleme metodu. Pozitif (HIV bulunmaktadır) ya da negatif (HIV bulunmamaktadır) şeklinde sonuç verir.Retrieved on 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/dictionary/Elisa
- Ellis-van Creveld Sendromu: Genetik olarak kalıtılan bir hastalık. Bu kişilerde; cücelik, fazladan parmak, kalpte, kollarda ve bileklerde şekil bozukluğu görülüyor. Bu nadir hastalığa sahip olduğu bilinen bireylerin çoğu Amişler…
- Embriyo: Kaynak: Biology Online
- Embriyogenez: Embriyonun oluşması ve gelişmesi sürecinin tamamıdır.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
- Embriyoloji: Biyolojinin bir dalıdır. Döllenmiş yumurtadan başlayarak canlıların tam bir şekilde meydana gelişine kadar geçen gelişme aşamalarını inceleyen bilimdir.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım…
- En ilkin form: Kimyasal dönüşümlerden ötürü kendisini kopyalayabilen ve doğal seçilimin etkisi altında evrimleşebilen ilk canlılardır. Diğer tüm canlılar, bu ilkin canlı formlarından evrimleşmiştir. "Koaservatlar" olarak…
- En iyi uyum doğrusu: Dağınık veri grafiklerinde, verilerin hepsini en iyi şekilde temsil eden doğrusal çizgidir. Tipik olarak bu doğrular, karelerin en küçüğü çizgisel regresyonu (least-squares linear regression) yöntemiyle…
- Endonükleaz: Polinükleotit zincirindeki nükleotitler arasındaki fosfodiester bağını kesen bir nükleaz. Restirikriyon endonükleazı; DNA yı belirli yerlerden kesen bir endonükleazdır.
- Endosimbiyont: Bir organizmanın içerisinde yaşayan diğer bir organizmaya verilen isimdir.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
- Endosimbiyotik teori: Mitokondri ve kloroplast gibi ökaryotik organellerin, ilkin ökaryotik canlıların vücuduna endositoz sonucu sindirememekten kaynaklı hapsolmalarıyla evrimleştiğini ileri süren teoridir. Günümüzde oldukça…
- Endosimbiyoz: Bir organizmanın diğer bir organizmanın içinde yaşaması biçiminde olan ortak yaşam türüdür.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
- Endüklenmiş pluripotent kök hücre: Kısaca iPS hücreleri (Induced pluripotent stem cells); herhangi bir vücut hücresinden belirli transkripsiyon faktörleri ile uygun kültür ortamlarında yeniden genetik olarak programlanmış pluripotent…
- Endüksiyon: Fizyolojik gelişme seyrinin tetiklenmesi. Embriyonal gelişmede embriyonun farklılaşması ve determinasyonu için önemli bir faktördür.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
- Ensest: Ebeveyn ve çocuk ya da kardeşler arası cinsel ilişki.
- Entomoloji: Böcekleri inceleyen bilim dalıdır. Bu alanda çalışan insanlara entomolog ya da böcek bilimci denir. Sadece Insecta sınıfı 700 bini aşkın(bilinen) tür kapsar. Dolayısı ile bu denli büyük bir çeşitlilik…
- Entrez: Kansere neden olan genlerin bulunduğu kromozomların, gen kitaplarının, genlerin ve genom gibi genetik materyale ait kaynaklara ulaşmayı sağlayan bir erişim sistemidir.Retrieved on 24/12/2012 from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/About/tools/restable_mol.html
- Entropi: Fizikte entropi, bir sistemin mekanik işe çevrilemeyecek termal (ısıl) enerjisini temsil eden termodinamik birimdir. Çoğunlukla bir sistemdeki rastgelelik ve düzensizlik olarak tanımlanır ve istatistikten…
- Enzim: Enzim, canlı organizmalarda katalizör görevi gören ve bu süreçte bozulmadan kalan ve kimyasal reaksiyonların ilerleme hızını düzenleyen bir maddedir.
- Eosen Dönem: Günümüzden 58-37 Myö yaşanmış jeolojik devir.
- Epidemiyoloji: Popülasyonlardaki sağlıkla ilgili olayların dağıılımını inceleyen ve sağlık sorunlarını kontrol eden biyoloji dalı. Epidemik hastalıkların çalışılması.Retrieved on 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/dictionary/Epidemiology
- Epifiz bezi: Beynin arka ucunda, mercimek tanesi büyüklüğünde bir bezdir. Epifiz başlangıçta ışık duyumlu iki organ iken sonradan tek kalmıştır. Omurgalıların birçoğunda silik bir retina yapısında iken, memelilerde…
- Epigenetik: Hücrenin gelişimi ve devamı birçok kimyasal reaksiyon tarafından kontrol edilir, bazı stratejik zamanlarda genomun bazı kısımları "kapatılır". Epigenetik çalışma, bu reaksiyonları ve onları etkileyen…
- Epigenez: Organizmanın yumurta ve spermdeki ham maddelerden tamamen yeni olarak geliştiğini ileri süren ve canlının gelişmesi üzerine ileri sürülen bir teoridir. Sıralı oluş olarak da bilinir.Dünü ve Bugünüyle…
- Epilepsi: Genelde tekrar eden bir beyin hatalığı. Beyindeki anormal elektriklenme mental ve fiziksel işlev bozukluğuna neden olur. Ciddi vakalarda nöbet sırasında gülme krizleri (convulsion) ve bilinç kaybı görülür.Palomar.edu
- Epistasis: Bir gen çiftinin anlatımının, ifadesinin; başka bir gen çiftini maskelemesi ya da değiştirmesi durumu.Klug, W., Concepts of Genetics, 10. Baskı, Sayfa 80-81, ISBN-13; 978-0-321-79578-6
- Epitop: Antijen üzerinde, belli bir savunma tepkisine karşı oluşturulan antikorların, antijenlerle birleştiği özel bir bölgedir.Retrieved on 24/12/2012 from http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/epitope
- Erime Sıcaklığı: Belirli koşullarda çift sarmallı DNA'nın tek sarmal haline geldiği sıcaklık. Guanin-sitozin oranı arttıkça Tm oranı da artar.
- Erişkin kök hücreleri: Erişkin kök hücresi, farklılaşmış bir dokuda ayrışmamış halde bulunan ve kendini yenileyip köken aldığı organın spesifik hücresine dönüşebilen hücrelerdir.http://www.kokhucredernegi.org.tr/tur/kok_hucre/genel.htm
- Eritroblast fetalis: Annenin anti-Rh+ antikorlarının bebeğin Rh+ kanındaki alyuvarları patlatması. Semptomları; Hayatı tehdit eden anemi, sarılık, ateş, ödem ve şişmiş dalak ve karaciğer. Ciddi vakalar kan değişimi ile tedavi…
- Erotomanya: Erotomanya bir sanrı türüdür. Bir kişinin, genellikle ünlü, politikacı ya da yüksek mertebe bir kişinin, kendisine aşık olduğunu düşünmesi durumudur. Bu kişiler rastgele kişilere ya da tanıdıklara da…
- Eş Anlamlı (Sessiz) Baz Değişimi: Bu tip mutasyonda, nükleotit sırasındaki değişim amino asid değişimine neden olmaz.Kahali, Bratati; Basak Surajit, Ghosh Tapash Chandra (Mar. 2007), "Reinvestigating the codon and amino acid usage…
- Eşanlamlı olmayan yerdeğiştirme: Bir genin ifade ettiği aminoasitlerin sırasının, DNA yerdeğiştirmesi sebebiyle değişmesidir.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
- Escherichia coli: Genomu tamamiyle dizilmiş bir gram negatif bakteri. Prokaryotların incelenmesi için model organizmalardır.
- Eşcinsel: Homoseksüel. Duygusal ve cinsel olarak, hemcinsine ilgi duyan bireylere verilen ad. American Psychological Association
- Eşey hücre öncülleri: Genetik bilgiler bir nesilden diğerine gametler yoluyla aktarılır. Eşey hücre öncüllerindeki mutasyonlar, o gametten oluşan tüm döllerde bulunur. http://www.eoearth.org/article/Mutation?topic=49496
- Eşeyli Üreme: Mayotik bölünmenin ürünü olan cinsiyet hücrelerinin (gamet) birleşmesini gerektiren üreme türü. Her yavru, mayoz sırasındaki bağımsız kromozom dağılımı nedeniyle benzersiz bir genetik kompozisyona…
- Eşeysiz Üreme: Cinsel bir işleme bağlı olmayan herhangi bir üreme biçimi. Tek bir bireyi içerir. Hücre bölünmesi, parçalanma veya tomurcuklanma ile çoğalma.
- Eşit olmayan çaprazlama: Doğru eşlenmeyen DNA'da meydana gelen çaprazlanma, yavru hücrelerde bazı dizilimlerin çiftlenmesine ve bazılarında silinmelere neden olur. Buna eşit olmayan çaprazlanma denir.Evolutionary Analysis by…
- Et yiyen bakteri: Streptococcacceae familyasına ait bir bakteri türüdür. Küre şeklinde, Gr(+), oksijenli solunum yapar, hareketsizdir ve spor üretmeyen patojen bir bakteridir. Normalde insan florasında boğaz ve burunlarda…
- Eteneliler: Plasentalı Memeliler. Memeliler Sınıfının alt sınıflar.(diğer alt sınıflar tek delikliler ve keseliler). Embriyo ve fetus plasenta ile beslenir. Bu hayvanlar doğurucudurlar. (Yumurta bırakmak…
- Etiyopik bölge: Büyük Sahra, Habeşistan ve güneyinde kalan ülkelerden meydana gelen bölge.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
- Etkileşim: Genetik biliminde, bir alelin fenotip üzerindeki etkisinin, aynı veya farklı lokuslardaki diğer alellere bağlı olması durumudur. İstatistikte ise, bir yaklaşımın etkisinin, diğer yaklaşımlara bağlı olmasıdır.Evolutionary…
- Etkili popülasyon büyüklüğü (Ne): Gerçek, gözlenen bir popülasyondakiyle aynı hızda genetik varyasyonu sürüklenmeye bağlı olarak yitirecek olan, rastgele çiftleşmenin var olduğu (seçilimin, mutasyonun veya göçün olmadığı) popülasyonun…
- Etkin yarı ömür: Radyoaktif maddenin vücutta etkili olduğu süre.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
- Etli meyve: Perikarpı kalın, etli ve su bakımından zengin meyve.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
- Etnografi: İnsan ırklarının tanınması ve incelenmesi.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
- Etoloji: Hayvan davranışlarını inceleyen zooloji alt dalıdır. Davranışçılık akımından farklı olarak, hayvanların doğal ortamlarında gözlenmesi gerektiği ekolüne sahiptirler; ancak artık ikisini de kapsayıcı bir…
- Evrim: En kısa tanımıyla evrim, popülasyon içi gen ve özellik dağılımlarının nesiller içerisindeki değişimidir. Bu tanımdaki her bir basamak, evrim için olmazsa olmazdır:
- Evrim ağacı: Türlerin veya popülasyonların birbirleriyle olan evrimsel ilişkilerini gösteren bir çizimlerdir. Belirli canlıları kapsayabileceği gibi, var olmuş, olan ve olacak olan tüm türleri de kapsamaktadır. Paleontolojik…
- Evrim ekonomisi: Bir bireyin, türün veya popülasyonun ömürleri içerisinde olay ve olgulara harcadıkları zamanın ve enerjinin, evrimsel açıdan önemidir. Enerjiyi, çevresel ihtiyaç ve zorunluluklara en uygun kullanabilen…
- Evrimsel gelişimsel biyoloji (Evo-Devo): Farklı organizmaların gelişme sürecini; bu organizmalar arasındaki atalarının ilişkisini inceleyen ve karşılaştıran, gelişimsel süreçlerin nasıl evrimleştiğini inceleyen bilim dalıdır.
- Evrimsel sabitlik stratejisi (ESS): Bu stratejiye göre, eğer bir populasyondaki bütün bireylerin sahip olduğu bir strateji varsa, bu strateji doğal seçilimle başka bir mutant strateji ile değiştirilemez. Retrieved on 24/12/2012 from http://www.life.umd.edu/classroom/zool360/L18-ESS/ess.html
- Evrimsel silahlanma yarışı: Bir türün (örneğin parazitin) edindiği özelliklerden ötürü bir diğer türün (örneğin konak canlının) evrimsel başarısını düşürmesidir. Bu sebeple, birinci türün özelliklerini egale edecek veya geçecek…
- Ewens-Watterson homozigotluk/nötrlük testi: Popülasyon genetiğinde sık kullanılan fakat istatistik olarak güçlü olmayan, bir lokusun seçilimini anlatan testtir.http://journals.cambridge.org/download.php?file=%2FGRH%2FGRH64_01%2FS0016672300032560a.pdf&code=a9c9a9f9e1c13c039ea5e022a6df2e32
