Ebeveyn yatırım teorisi:Ebeveyn yatırımı (PI: parental investment), ebeveynin soyunun devam edebilmesi dolayısıyla kendi özelliklerinin doğada sürdürülebilmesi için yavru bakımına yaptığı harcamalardır. Zaman ve enerji…
Edimsel tepki:Gerçekleştirilmesinin sonuçlarına dayalı olarak yerleşmiş, öğrenilmiş bir davranış.
Edinilmiş:Evrim Ağacı üzerinde ortak atanın sahip olmadığı; ancak torun türlerden biri ya da birkaçının sonradan edindiği özelliklerin her biridir.
Edinilmiş özelliklerin kalıtımı:Çevresiyle kurduğu karşılıklı ilişkiler sonucu organizmada meydana gelen değişiklikler. 1801'de Lamarck, bu edinilmiş özelliklerin kalıtım yoluyla sonraki nesillere iletilebileceğinden bahseden bir çeşit…
Eğitim:Eğitim insanın doğasında var olan bütün bilgi ve kabiliyetleri baz alarak onu yönlendirmek, geleceğe hazırlamak, hayatı boyunca gerekli bilgiyi nasıl elde edeceğini öğrenmesine yardımcı olmaktır.http://www.turkhukuksitesi.com/makale_22.htm
Egzonükleaz:Fosfodiester bağının hidrolizinde katalizör görevi gören bir çeşit nükleaz.DNA polymeraz I'in 3' dan 5' a doğru egzonükleaz aktivitesi vardır.Retrieved on 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/dictionary/Exonuclease
Ekdisozoan:Ağız-önce (protostom) canlıların deri değiştirme ile bilinen koludur.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Ekleme:Öncül mRNA'dan intronların atıldığı ve transkripsiyon sonrası düzenlemeler ile egzonların birbirlerine bağlandıkları sürecin adıdır.Clancy, Suzanne (2008). "RNA Splicing: Introns, Exons and Spliceosome".…
Eklenebilir Parçalar:Kalıtım araştırmalarında genetik materyalin yavruya geçebilen kısımlarını anlatmak için kullanılan bir terimdir.
Eklenemez Parçalar:Kalıtım araştırmalarında genetik materyalin yavruya geçemeyen kısımlarını anlatmak için kullanılan bir terimdir.
Ekleyici etki:Aynı veya farklı lokuslarda bulunan diğer alellerin özelliklerinden bağımsız olarak, bir alelin fenotipe olan katkısıdır.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Ekleyici genetik varyasyon:Genlerin ekleyici etkilerinden ötürü bir popülasyon içerisindeki bireylerin özelliklerinin birbirinden farklı olmasıdır.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Ekogenetik:Ekogenetik, genetik yapının organizmaların her türlü çevresel maddeye nasıl tepki vereceğini araştıran genetik bir dalıdır.
Ekoloji:Canlı varlıkları yaşadıkları doğal ortamla ilişkileri (toprağın fiziksel kimyasal etmenleri, iklim, barınakların topografyası ve görünüşü, hayvan ve bitki rekabeti) bakımından inceleyen bilimdir. Bunun…
Ekolojik genetik:Ekolojik genetik, ekolojik boyutta organizmanın uyum başarısını çalışan, organizmanın hayatta kalma başarısını ve üremesini inceleyen, genetik biliminin bir dalıdır.Retrieved from 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/kb/biology_articles/genetics/ecological_genetics.html
Ekolojik niş:Doğadaki popülasyonların ya da organizmaların adapt oldukları specific habitat. Genelde besin olanağına göre belirlenir.Palomar.edu
Eksik baskınlık:Bir alel ifade edilmezken öbür alelin normal bir şekilde ifade edilmesi sonucu fenotipin alellerden normalde olması gerektiğinden daha az dozda etkilenmesi.
Ekspresivite:İfade edilen bir genin birey üzerindeki etkisidir.Retrieved from 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/dictionary/Expressivity
Ekspresyon:Genetik bir yapıdan kaynaklanan yapı veya aktivitedir. Bir genin, uygun şartların olması halinde veya zamanın gelmesi durumunda okunarak içeriğindeki bilginin aminoasit ve protein sentezinde kullanılmasıdır.…
Ekzon:DNA'daki protein kodlayan bölgedir. İnsanda, bütün genlerin %2 civarını oluştururlar.
Ekzon Karışması:Ayrık yapısal öğeleri kodlayan ekzonların yerelerinin yeniden düzenlenerek yeni proteinlerin evrimleştiğini öneren bir hipotez.
Elektrolit:Elektrolit, bir çözücüde pozitif ve negatif iyonları ayrıştırarak elektriksel iletkenliğe sahip olan ortamdır. Elektrolitlerin ölçüm birimi "Miliekivalan (mEq)"dır. Vücudumuzda kanda ve hücrelerde bulunan…
Elektrosit:Elektrikli balıklarda, her biri düşük gerilim üreten çok sayıdaki elektrik sağlayan elementlerden oluşan elektrik organında bulunan kas veya sinir hücresine denir. 5.000 kadar elektrosit, 500 wattlık…
Elementsel savunma:Topraktan soğurulup bitki kofullarında, hücre duvarlarında ve trikomlarda depolanan ve otçulluğu azaltan toksik elementler.
ELISA:HIV antikorlarını tanımada kullanılan enzim bağlantılı görüntüleme metodu. Pozitif (HIV bulunmaktadır) ya da negatif (HIV bulunmamaktadır) şeklinde sonuç verir.Retrieved on 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/dictionary/Elisa
Ellis-van Creveld Sendromu:Genetik olarak kalıtılan bir hastalık. Bu kişilerde; cücelik, fazladan parmak, kalpte, kollarda ve bileklerde şekil bozukluğu görülüyor. Bu nadir hastalığa sahip olduğu bilinen bireylerin çoğu Amişler…
Embriyo:Kaynak: Biology Online
Embriyogenez:Embriyonun oluşması ve gelişmesi sürecinin tamamıdır.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
Embriyoloji:Biyolojinin bir dalıdır. Döllenmiş yumurtadan başlayarak canlıların tam bir şekilde meydana gelişine kadar geçen gelişme aşamalarını inceleyen bilimdir.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım…
En ilkin form:Kimyasal dönüşümlerden ötürü kendisini kopyalayabilen ve doğal seçilimin etkisi altında evrimleşebilen ilk canlılardır. Diğer tüm canlılar, bu ilkin canlı formlarından evrimleşmiştir. "Koaservatlar" olarak…
En iyi uyum doğrusu:Dağınık veri grafiklerinde, verilerin hepsini en iyi şekilde temsil eden doğrusal çizgidir. Tipik olarak bu doğrular, karelerin en küçüğü çizgisel regresyonu (least-squares linear regression) yöntemiyle…
Endofit:Bitki dokularının hücre içi boşluklarında yaşayan mantarlar; bazıları otçulları caydırmada kullanılan kimyasal toksinleri üretirler.
Endonükleaz:Polinükleotit zincirindeki nükleotitler arasındaki fosfodiester bağını kesen bir nükleaz. Restirikriyon endonükleazı; DNA yı belirli yerlerden kesen bir endonükleazdır.
Endosimbiyont:Bir organizmanın içerisinde yaşayan diğer bir organizmaya verilen isimdir.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
Endosimbiyotik teori:Mitokondri ve kloroplast gibi ökaryotik organellerin, ilkin ökaryotik canlıların vücuduna endositoz sonucu sindirememekten kaynaklı hapsolmalarıyla evrimleştiğini ileri süren teoridir. Günümüzde oldukça…
Endosimbiyoz:Bir organizmanın diğer bir organizmanın içinde yaşaması biçiminde olan ortak yaşam türüdür.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
Endüklenmiş pluripotent kök hücre:Kısaca iPS hücreleri (Induced pluripotent stem cells); herhangi bir vücut hücresinden belirli transkripsiyon faktörleri ile uygun kültür ortamlarında yeniden genetik olarak programlanmış pluripotent…
Endüksiyon:Fizyolojik gelişme seyrinin tetiklenmesi. Embriyonal gelişmede embriyonun farklılaşması ve determinasyonu için önemli bir faktördür.Dünü ve Bugünüyle Evrim Teorisi, Evrensel Basım Yayın
Ensest:Ebeveyn ve çocuk ya da kardeşler arası cinsel ilişki.
Entomoloji:Böcekleri inceleyen bilim dalıdır. Bu alanda çalışan insanlara entomolog ya da böcek bilimci denir. Sadece Insecta sınıfı 700 bini aşkın(bilinen) tür kapsar. Dolayısı ile bu denli büyük bir çeşitlilik…
Entrez:Kansere neden olan genlerin bulunduğu kromozomların, gen kitaplarının, genlerin ve genom gibi genetik materyale ait kaynaklara ulaşmayı sağlayan bir erişim sistemidir.Retrieved on 24/12/2012 from http://www.ncbi.nlm.nih.gov/About/tools/restable_mol.html
Entropi:Fizikte entropi, bir sistemin mekanik işe çevrilemeyecek termal (ısıl) enerjisini temsil eden termodinamik birimdir. Çoğunlukla bir sistemdeki rastgelelik ve düzensizlik olarak tanımlanır ve istatistikten…
Enzim:Enzim, canlı organizmalarda katalizör görevi gören ve bu süreçte bozulmadan kalan ve kimyasal reaksiyonların ilerleme hızını düzenleyen bir maddedir.
Epidemiyoloji:Popülasyonlardaki sağlıkla ilgili olayların dağıılımını inceleyen ve sağlık sorunlarını kontrol eden biyoloji dalı. Epidemik hastalıkların çalışılması.Retrieved on 24/12/2012 from http://www.biology-online.org/dictionary/Epidemiology
Epifiz bezi:Beynin arka ucunda, mercimek tanesi büyüklüğünde bir bezdir. Epifiz başlangıçta ışık duyumlu iki organ iken sonradan tek kalmıştır. Omurgalıların birçoğunda silik bir retina yapısında iken, memelilerde…
Epigenetik:Hücrenin gelişimi ve devamı birçok kimyasal reaksiyon tarafından kontrol edilir, bazı stratejik zamanlarda genomun bazı kısımları "kapatılır". Epigenetik çalışma, bu reaksiyonları ve onları etkileyen…
Epigenez:Organizmanın yumurta ve spermdeki ham maddelerden tamamen yeni olarak geliştiğini ileri süren ve canlının gelişmesi üzerine ileri sürülen bir teoridir. Sıralı oluş olarak da bilinir.Dünü ve Bugünüyle…
Epilepsi:Genelde tekrar eden bir beyin hatalığı. Beyindeki anormal elektriklenme mental ve fiziksel işlev bozukluğuna neden olur. Ciddi vakalarda nöbet sırasında gülme krizleri (convulsion) ve bilinç kaybı görülür.Palomar.edu
Epistasis:Bir gen çiftinin anlatımının, ifadesinin; başka bir gen çiftini maskelemesi ya da değiştirmesi durumu.Klug, W., Concepts of Genetics, 10. Baskı, Sayfa 80-81, ISBN-13; 978-0-321-79578-6
Epitop:Antijen üzerinde, belli bir savunma tepkisine karşı oluşturulan antikorların, antijenlerle birleştiği özel bir bölgedir.Retrieved on 24/12/2012 from http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/epitope
Erime Sıcaklığı:Belirli koşullarda çift sarmallı DNA'nın tek sarmal haline geldiği sıcaklık. Guanin-sitozin oranı arttıkça Tm oranı da artar.
Erişkin kök hücreleri:Erişkin kök hücresi, farklılaşmış bir dokuda ayrışmamış halde bulunan ve kendini yenileyip köken aldığı organın spesifik hücresine dönüşebilen hücrelerdir.http://www.kokhucredernegi.org.tr/tur/kok_hucre/genel.htm
Eritroblast fetalis:Annenin anti-Rh+ antikorlarının bebeğin Rh+ kanındaki alyuvarları patlatması. Semptomları; Hayatı tehdit eden anemi, sarılık, ateş, ödem ve şişmiş dalak ve karaciğer. Ciddi vakalar kan değişimi ile tedavi…
Erken Taş Devri:Yaklaşık 2,6 milyon yıl önceden başlayıp 400.000 ila 250.000 yıl önceye kadar süren ve Oldowan ve Acheulean denen taş alet kullanımını içeren bir zaman aralığıdır. Afrika’daki Erken Taş Devri yaklaşık…
Erken ulaşma:Gerek avlayarak gerekse de leş yiyerek ölü hayvan gövdesini tüketmede erken sıralarda (genellikle ilk sırada) yer alarak kaynak elde etme.
Erotomanya:Erotomanya bir sanrı türüdür. Bir kişinin, genellikle ünlü, politikacı ya da yüksek mertebe bir kişinin, kendisine aşık olduğunu düşünmesi durumudur. Bu kişiler rastgele kişilere ya da tanıdıklara da…
Eş Anlamlı (Sessiz) Baz Değişimi:Bu tip mutasyonda, nükleotit sırasındaki değişim amino asid değişimine neden olmaz.Kahali, Bratati; Basak Surajit, Ghosh Tapash Chandra (Mar. 2007), "Reinvestigating the codon and amino acid usage…
Eşanlamlı olmayan yerdeğiştirme:Bir genin ifade ettiği aminoasitlerin sırasının, DNA yerdeğiştirmesi sebebiyle değişmesidir.Evolutionary Analysis by Scott Freeman, Jon Herron (2001)
Escherichia coli:Genomu tamamiyle dizilmiş bir gram negatif bakteri. Prokaryotların incelenmesi için model organizmalardır.
Eşcinsel:Homoseksüel. Duygusal ve cinsel olarak, hemcinsine ilgi duyan bireylere verilen ad. American Psychological Association
Eşey hücre öncülleri:Genetik bilgiler bir nesilden diğerine gametler yoluyla aktarılır. Eşey hücre öncüllerindeki mutasyonlar, o gametten oluşan tüm döllerde bulunur. http://www.eoearth.org/article/Mutation?topic=49496
Eşeyli Üreme:Mayotik bölünmenin ürünü olan cinsiyet hücrelerinin (gamet) birleşmesini gerektiren üreme türü. Her yavru, mayoz sırasındaki bağımsız kromozom dağılımı nedeniyle benzersiz bir genetik kompozisyona…
Eşeysiz Üreme:Cinsel bir işleme bağlı olmayan herhangi bir üreme biçimi. Tek bir bireyi içerir. Hücre bölünmesi, parçalanma veya tomurcuklanma ile çoğalma.
Eşit olmayan çaprazlama:Doğru eşlenmeyen DNA'da meydana gelen çaprazlanma, yavru hücrelerde bazı dizilimlerin çiftlenmesine ve bazılarında silinmelere neden olur. Buna eşit olmayan çaprazlanma denir.Evolutionary Analysis by…
Et yiyen bakteri:Streptococcacceae familyasına ait bir bakteri türüdür. Küre şeklinde, Gr(+), oksijenli solunum yapar, hareketsizdir ve spor üretmeyen patojen bir bakteridir. Normalde insan florasında boğaz ve burunlarda…
Eteneliler:Plasentalı Memeliler. Memeliler Sınıfının alt sınıflar.(diğer alt sınıflar tek delikliler ve keseliler). Embriyo ve fetus plasenta ile beslenir. Bu hayvanlar doğurucudurlar. (Yumurta bırakmak…
Etiyopik bölge:Büyük Sahra, Habeşistan ve güneyinde kalan ülkelerden meydana gelen bölge.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Etkileşim:Genetik biliminde, bir alelin fenotip üzerindeki etkisinin, aynı veya farklı lokuslardaki diğer alellere bağlı olması durumudur. İstatistikte ise, bir yaklaşımın etkisinin, diğer yaklaşımlara bağlı olmasıdır.Evolutionary…
Etkili popülasyon büyüklüğü (Ne):Gerçek, gözlenen bir popülasyondakiyle aynı hızda genetik varyasyonu sürüklenmeye bağlı olarak yitirecek olan, rastgele çiftleşmenin var olduğu (seçilimin, mutasyonun veya göçün olmadığı) popülasyonun…
Etkin yarı ömür:Radyoaktif maddenin vücutta etkili olduğu süre.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Etli meyve:Perikarpı kalın, etli ve su bakımından zengin meyve.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Etnografi:İnsan ırklarının tanınması ve incelenmesi.KAROL, S., SULUDERE, Z., AYVALI, C. 2007, Biyoloji Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
Etoloji:Hayvan davranışlarını inceleyen zooloji alt dalıdır. Davranışçılık akımından farklı olarak, hayvanların doğal ortamlarında gözlenmesi gerektiği ekolüne sahiptirler; ancak artık ikisini de kapsayıcı bir…
Evrim:En kısa tanımıyla evrim, popülasyon içi gen ve özellik dağılımlarının nesiller içerisindeki değişimidir. Bu tanımdaki her bir basamak, evrim için olmazsa olmazdır:
Evrim ağacı:Türlerin veya popülasyonların birbirleriyle olan evrimsel ilişkilerini gösteren çizimlerdir. Belirli canlıları kapsayabileceği gibi, var olmuş, olan ve olacak olan tüm türleri de kapsamaktadır. Paleontolojik…
Evrim ekonomisi:Bir bireyin, türün veya popülasyonun ömürleri içerisinde olay ve olgulara harcadıkları zamanın ve enerjinin, evrimsel açıdan önemidir. Enerjiyi, çevresel ihtiyaç ve zorunluluklara en uygun kullanabilen…
Evrimsel gelişimsel biyoloji (Evo-Devo):Farklı organizmaların gelişme sürecini; bu organizmalar arasındaki atalarının ilişkisini inceleyen ve karşılaştıran, gelişimsel süreçlerin nasıl evrimleştiğini inceleyen bilim dalıdır.
Evrimsel sabitlik stratejisi (ESS):Bu stratejiye göre, eğer bir populasyondaki bütün bireylerin sahip olduğu bir strateji varsa, bu strateji doğal seçilimle başka bir mutant strateji ile değiştirilemez. Retrieved on 24/12/2012 from http://www.life.umd.edu/classroom/zool360/L18-ESS/ess.html
Evrimsel silahlanma yarışı:Bir türün (örneğin parazitin) edindiği özelliklerden ötürü bir diğer türün (örneğin konak canlının) evrimsel başarısını düşürmesidir. Bu sebeple, birinci türün özelliklerini egale edecek veya geçecek…
Ewens-Watterson homozigotluk/nötrlük testi:Popülasyon genetiğinde sık kullanılan fakat istatistik olarak güçlü olmayan, bir lokusun seçilimini anlatan testtir.http://journals.cambridge.org/download.php?file=%2FGRH%2FGRH64_01%2FS0016672300032560a.pdf&code=a9c9a9f9e1c13c039ea5e022a6df2e32
