Soru & Cevap

Evrim Ağacı ile ilgisini merak ediyorsanız, birkaç ay önce burada açıklamıştım:"https://evrimagaci.org/soru/kirmizi-asa-isimle-seride-sizin-videolariniz-hedef-alinmis-cevap-verebilir-misiniz-767"

Şahsi kanaatimi yazıda belirtmiştim ama burada da özet geçeyim: Madem x-y-z uzayının dışında düşünmemiz gerekiyor, bu zaten bilim dışı bir konudur ve bilim adamlarının bu konuyla ilgisi beklenemez. Felsefeye girer ve bu konuda herkesin düşüncesi öznellik taşır. Doğa yasalarını uyguladığı iddia edilen binlerce tanrılık bir geçmişi var insanlığın.

Peki, o zaman bu kadar çaba niye?

Rosenhan deneyi akıl sağlığı yerinde olmayan hastalara konulan tanıların ne kadar doğru olduğunu anlamaya yönelik psikiyatrik tanı üzerine kurulu bir deneydir. Deney, Stanford Üniversitesi Öğretim Üyesi psikolog David Rosenhan tarafından gerçekleştirilmiştir ve 1973 yılında Science adlı dergide yayımlanmıştır.^[1][2] Deney gerçekleştikten sonra psikoloji biliminde psikiyatrik tanının ne kadar önemli ve etkili olduğu münazaralarıyla ciddi bir şekilde değerlendirilmiştir^[3]

Deney iki bölümde gerçekleştirildi. İlk bölümde Rosenhan'ın ortakları (Rosenhan'ın kendisi de dahil üç kadın ve beş erkek olmak üzere) sahte hasta rolüne girdiler. Kimi halüsinasyonlar gördüğünü kimi ise farklı psikolojik rahatsızlıklar yaşadığını söyleyerek kendilerini kliniklere hasta olarak kabul ettirdiler (deney ülkenin beş farklı eyaleti ve bu eyalete bağlı farklı hastanelerde yinelenmiştir). Daha sonra kliniklere kabul edilen sahte hastalara kliniğin görevlileri tarafından psikiyatrik tanılar konuldu. Sahte hastalar kliniğe kabul edildikten kısa süre sonra bu sefer -deney gereği- normal hareketler sergilemeye başladılar ve görevlilere artık iyi hissetiklerini söylemeye başladılar. Ancak sahte hastalar klinik görevlileri tarafından pek ciddiye alınmamış, mamafih görevliler sahte hastalara antipsikotik ilaçlarını almaları doğrultusunda salıverileceklerini belirttiler. Sahte hastalar yaklaşık 19 gün boyunca klinikte tutuldular. Klinik, içlerinden birine ''remisyonda şizofren (hafif şizofreni)'' tanısı koyarak diğerlerini de serbest bıraktı. 

Deneyin birinci kısmı gerçekleştikten -ve basında geniş yer edindikten- sonra Rosenhan'a bir klinikten istemde bulunulur. Söz konusu klinik Rosenhan'a bu deneyi yeniden gerçekleştirmesini -fakat bu sefer sahte hastaları kendi kliniklerine göndermesini- ister. Klinik; kendi çalışanlarının gönderilen sahte hastaları -diğer (gerçek) akıl hastalarından- ayrıbileceği güvencesini verir.  Rosenhan teklifi kabul eder ve böylelikle deneyin ikinci kısmı başlar. Klinik çalışanları; o hafta içinde gelen, akıl hastası oldukları iddia edilen 193 hastadan 41'ine ''sahte hasta olabilir'' teşhisinde bulundular, bu 41 hastadan ise 19'u -en az bir psikiyatr ve klinik çalışanı tarafından kontrol edilerek- kliniğe kabul edilmişlerdir; fakat Rosenhan, kliniğe hiç sahte hasta göndermemiştir.

Deneyin sonuçlarının da gösterdiği üzere akıl hastalığı kliniklerinin "normal bir insan ile akıl hastası olan bir insanı birbirinden ayıramadıkları" ortaya çıkmıştır, böylelikle psikiyatri enstitülerine karşı -haklı- bir itimatsızlık oluşmasıyla birlikte (gerçekte akıl hastası olmayan bir kişinin teşhis koyularak kliniğe yatırılması gibi bir spekülasyonda) klinikte gerçekleşebilecek olası dehümanizasyonun da tehlikelerini belirtmiştir deney aynı zamanda.

Öncelikle fizyonomini tanımını açıklayayım ;Fizyonomi, vücutta bulunan kusurları uzmanca incelemeyi ifade etmektedir. Genellikle yüz okuma olarak bilinir. Özellikle insan yüzünde görünen özellikleri tanımlayıp soyut kavramları açıklamak olarak da özetlenebilir. Fizyonomi, cinsiyet, sınıf olgusu ve ait olunan ırk çevresinde gelişen bir beden biliminin geçerli durumda olduğunu savunmaktadır. Bu alanı bir bilim dalı olarak görmekten çok Richard Leppert gibi bir sanat uğraşı olarak görenler de vardır.

Hakkında

Fizyonomi en nesnel tanımı ile insan yüzündeki çizgilerin incelenerek kişinin ruhsal yapısının saptanması olarak bilinmektedir. Fiziki yapıya bakılarak ruhsal yapının anlaşılmasının ve bu ikili arasındaki ilişkinin açığa kavuşturulmasını amaçlayan girişimler genel olarak bilimsel değer taşımadığından fizyonomi uğraşı da falcılık, sahte bilimcilik veya şarlatanlık olarak görülmektedir. Bunun böyle olmasına karşın bazı fiziksel özelliklerin seçili ruhsal yapının tipik bir göstergesi olduğuna işaret eden kanıtlar da bulunmaktadır. Buna örnek olarak bireydeki zekâ gerilemelerinin, ruhsal ve davranışsal bozukluklarda görülen fizyonomik nedenler çoğu zaman psikoloji, sosyoloji ve tıpla bir uyum içerisinde incelenir. Nitekim Down sendromunun, cüceliğin ve galaktozemiden kaynaklanan zeka geriliği durumunun kalıtsal olarak insandan insana aktarıldığı belirlenmiştir.

İlk fizyonomik incelemeler Yunan filozof Aristoteles'den kalmıştır. Benzerlik yönüyle ilişki kurmaya dayanan bu çalışmalar yüz çizgilerinin belirli bir hayvana benzemesi ile birey ve hayvan arasında orantılı uyumluluk kurma düşüncesine dayanır. Örneğin buldog türü köpekler gibi güçlü çene yapısına sahip olan insanların güçlü ve oldukça dirençli oldukları ileri sürülmüştür. Bunun dışında bireyin beden yapısı da Hipokrat'dan günümüze fizyonomik çalışmalarda incelenerek farklı beden tiplerinin ruhsal özelliklerle olan uyumu irdelenmiştir. Bu irdelemeleri gerçekleştirenlerin başında Alman psikiyatr Ernst Kretschmer ve Amerikalı William Herbert Sheldon gelmektedir.[1]