Çok güzel bir soru. Bu sorunun cevabını anlayabilmek için testosteronun neden salgılandığını ve EPO hormonunun erkeklerde neden daha fazla olduğunu anlamamız lazım. EPO hormonu kırmızı kan hücreleri yapmak için gereklidir. Ve kırmızı kan hücreleri de vücutta oksijen taşımak için gereklidir. Erkeklerin oksijen ihtiyacı ve akciğerleri kadınlara göre daha fazla ve kapasiteli olduğundan erkeklerde erkeklik hormonunun daha fazla eritroprotein salgılatmasına şaşırmamalı. Daha fazla testosteron daha fazla enerji ve oksijen harcamak ve bu fazla ikisini vücuda dağıtmak demek. Testosteron hormonu bu yüzden EPO salınımını arttırır çünkü testosteron arttığında direkt yoldan EPO hormonunun yapması gereken iş yükü de artar. EPO ayrıca kırmızı kan hücrelerinin yıkıma uğramasına karşı koruyucu bir görev görür. Bunun sebebi de testosteron hormonunun anabolik etkili bir hormon olmasındandır. Yani vücutta yıkımı önleyici bir etkisi vardır. Şimdi anlattıklarımın evrimsel sürecine geçelim. Evrimsel süreçte erkekler avcı toplayıcı idiler. Ve kadın türlerine göre daha fazla enerji harcamak zorundaydılar. Ayrıca erkek, dişisini ve çocuğunu koruma görevindeydi çünkü çocuğa karında bakmak ve çocuğu büyütmek genelde annenin işiydi ve bu cok fazla enerji isterdi. Kadın türünün hem bunu yapıp hem de erkeğin görevini üstlenmesi zor olduğundan daha fazla kas gücü ve fiziksel kuvvet, enerji gerektiren işler erkeğe kalmıştır. Ayrıca insanlar üreme şansı için hemcinsleriyle mücadele içinde olan canlılar olduğundan ve bu mücadeleyi kazanabilmek için daha fazla enerji, kas kütlesi, oksijen kapasitesi ve fiziksel güce, kısaca EPO hormonunun desteklediği özellikler, ihtiyaç duyduklarından evrimsel olarak kadınlara göre bu alanlarda daha çok gelişmişlerdir. [1][3][2]
Bu soru, insanın ne ile kirlendiği ile ilgili.
Doğada "kir" diye bir şey yoktur aslında. En fazla, hangi hayvana ait olursa olsun taze dışkı kir teşkil edebilir ve o da zaten kısa sürede doğaya döner, çözünür ve kir olmaktan çıkar. O nedenle doğal hayatta temizlenmeye pek de ihtiyaç yoktur zaten. Gerçekten doğal bir parça toprağı alıp yutsanız ve sindirseniz zaten bir şey olmaz. Mide sindiremiyorsa en fazla kusarsınız, bünye onu atar, konu kapanır. Ama bir kaşık çamaşır suyu içerseniz durum böyle olmaz.
Ne zaman insan doğada var olmayan üretimlere imza attı, o zaman ek temizlenme ihtiyacı ortaya çıktı. Sanayi devrimi bunun başlangıcı olsa gerek. Artık doğada var olmayan sayısız kir üretiyoruz. Bunlar için de ek temizlik ürünlerine ihtiyacımız var.
Proton bir baryondur ve diğer baryonlar gibi farklı renkteki 3 kuarkın bağlı durumundan meydana gelir. Proton örneğinde ise bu 3 kuarkın 2'si yukarı 1'i ise aşağı kuarktır. Ve de 2 yukarı 1 aşağı kuarkın bağlı durumları arasından enerjisi en düşük olan taban durumuna proton diyoruz.[1] Tabi atom altı parçacıklardan bahsederken şunu unutmamak lazım bir parçacık onu oluşturan temel parçacıklardan ziyade bu temel parçacıkların etkileşimlerinden oluşur.
Misalen protonun kütlesinin[2]:
kaynaklanır.
Öne Çıkarılan Cevap
Evrim Ağacı Sosyal, Türkiye'deki bilim insanları ve bilimseverlerin birbirleriyle ve kendi aralarındaki bilgi alışverişini sosyal medya üzerinden pekiştirmeyi hedefleyen, kurallarını ana akım sosyal medyadan almayan, yenilikçi bir platform.
Şu anda çok erken aşamalarında, her gün yeni bir parçasını tamamlıyoruz ama özetle şöyle bir yol haritası var:
Evrim Ağacı Sosyal, ana sayfadaki bir akış olarak gözükecek. Burada, Evrim Ağacı'nın makaleleri haricinde kalan, genellikle direkt olarak Evrim Ağacı okurları/üyeleri tarafından üretilen, yani "sosyal" değeri daha yüksek olan içerikler gösterilecek:
Yeni sosyal paylaşımlar ("gönderiler"), belli türden içeriklere ayrılıyor. Bunlar sizin sorunuzda bahsettiğiniz parçalar. Bunlardan en temel olanı:
Bunu herhangi bir sosyal medyadaki duvarınıza yazdığınız herhangi bir şey gibi düşünebilirsiniz. Aklınızdan geçen şeyleri takipçilerinizle paylaşabilirsiniz. Bunun tek kritik tarafı, buradan paylaşılanların neredeyse tamamı sadece sizin takipçilerinize gösterilecek; çünkü genelde sadece sizi takip edenleri ilgilendirecek, öznel şeyler olacak. Aşağıda kalan diğerleriyse çok daha objektif gönderiler olacak.
Aklımdan Geçen haricinde kalanları birer komünite gibi düşünebilirsiniz; çünkü ileride her bir komünitenin kendi moderatörleri, (yenilenmiş) kuralları, vs. olacak. Ama o zamana dek, şu anda da, bu komünitelere sadece o komünitenin kurallarına uygun gönderiler yapılabiliyor.
Aklımdan Geçen yerine, uygun düştüğünde paylaşımlarınızı bu komünitelere yapmanızın avantajı şu: Aklımdan Geçen (yukarıda da bahsettiğim gibi) neredeyse her zaman sadece kendi takipçilerinize gösterilecekken, kurallara uyan komünite paylaşımlarınız sitenin geneline gösterilecek.
Her birinin kendince kuralları var. Bu kuralları, paylaşım yapmadan önce şuraya tıklayarak görebilirsiniz:
Her birinin kurallarını buraya yazarak uzatmayacağım (sadece bazı kritik olanlara yer vereceğim). Her birine 5 örnek yazarak tam olarak ne tür içerikler beklendiğine dair bir fikir vermeye çalışacağım:
Bu komünite, fark edildiğinde ufku genişleten tespitler içindir. Bu komünitede Evren'in herhangi bir parçasıyla ilgili fark ettiğiniz tespitleri paylaşabilirsiniz. İyi bir tespit, insanların ilk etapta fark etmemiş olabileceği, özgün bir gerçeğe parmak basmalıdır. Okunduğunda "Aaa evet ya!" tepkisini hedeflemelidir. Fark ettiğiniz şeyler şahsi kanaatiniz veya tercihleriniz değil, herkesin katılabileceği evrensel/objektif gerçekler/farkındalıklar olmalıdır.
Örnekler:
Bu komünite, öğrendiğiniz yeni şeyleri paylaşmanız içindir (linkleri ilgili kutuya girmeniz gerekmektedir).
Örnekler:
Bu komünite, hayatı kolaylaştıran veya güzelleştiren tavsiyelerinizi paylaşmanız içindir. Verdiğiniz öneriler genel geçer olarak bilinen, yaygın öneriler olmamalıdır.
Örnekler:
Bu komünite, bilimde yaşanan gelişmeleri ve bilim haberlerini paylaşmanız içindir. Paylaştığınız bilim haberleri ve bilimsel gelişmeler güvenilir kaynaklara dayanmak zorundadır. Bilimdeki en güncel gelişmeleri aktarmaya çalışın. 6 aydan eski haberler/gelişmeler yasaktır. İçeriğinden haberdar olmadığınız haberleri/gelişmeleri paylaşmayın; paylaştıklarınızı okuyun.
Örnekler:
Bu komünite, hakkında yazılabilecek hikayeler başlatmanız içindir. Bu biraz "özel" bir komünitemiz çünkü diğerlerinin aksine aynı zamanda sitenin bir başka parçasında kullanılıyor: Blog yazıları. Blog yazıları, burada da anlattığımız gibi, Evrim Ağacı okurlarının tamamen özgür bir şekilde kendi yazılarını yayınlayabildikleri (editör denetimi olmayan) blog platformumuz. Blog kısmında teşvik ettiğimiz şeylerden biri de bilimkurgu veya polisiye gibi kurgusal eserlerin/hikayelerin yazılması. Ama hakkında yazacak şey bulamazsanız diye, hikaye başlatıcılarımız var:
İşte sosyal paylaşımlar arasından "Hikaye Başlat"a girdiklerinizden çok kaliteli ve özgün olanlar Evrim Ağacı yönetimi tarafından işaretlenecek ve tüm kullanıcıların hikaye başlatmakta kullandığı şablonlar listesine eklenecek.
Örnekler:
Bu da biraz farklı bir komünite çünkü şu anda farklı bir şekilde erişiliyor:
Bu, bizim yıllardır var olan Söz & Aforizma kısmımızın sosyalleştirilmiş hâli. Bu komünite, okuduğunuz veya izlediğiniz eserlerde gördüğünüz, hoşunuza giden, bilgilendirici veya yol gösterici sözleri/alıntıları paylaşmanız içindir.
Örnekler:
Evrim Ağacı Sosyal'den önce geliştirdiğimiz Soru & Cevap Platformu da böylece sosyal medya tarafımızın bir parçası hâline gelmiş oldu. Ona da özel bir şekilde erişiyorsunuz:
Bu platform, zaten şu anda kullandığınız platform; dolayısıyla kurallarınızı bildiğinizi varsayıyorum. Bilmeyenler, buradan okuyabilirler.
Eğer Evrim Ağacı ailesine/okurlarına soru soracaksanız, diğer gönderi tiplerini kullanmamalısınız. Sadece Soru & Cevap Platformu'na girilen sorulara cevap verilebilmektedir.
Şimdilik böyle... Dediğim gibi, bu daha başlangıç, ileride farklı komüniteler de kurmaya başlayacağız. Ayrıca şu tuşları da kurcalamanızı öneririm, çünkü görsel ekleme, başlık ekleme ve link ekleme gibi fonksiyonları var:
Kabul Edilen Cevap
Newtonun evrensel kütle çekim yasasına göre:
F = çekim kuvveti
G = yerçekimi sabiti
M1 = ilk objenin kütlesi (örnek: insan)
M2 = ikinci objenin kütlesi (örnek: gezegen)
d = aralarındaki uzaklık
Diğer tüm değişkenler sabitken, M2 yani gezegenin kütlesi değiştiği için uygunana kuvvette değişir. Yerçekimi gezegen büyükse artar, küçükse azalır.[1]
Gözyaşımız, gözün hemen üst kısmında bulunan gözyaşı bezi adı verilen yerde üretilir. Beyin bölgeleri, gözyaşı üretimi için uyarılır ve gözyaşı bezi üretime başlar. Gözyaşının % 98,2’si sudan oluşur. Geri kalan kısımda kan plazmasıyla aynı oranda üre ve plazmadakinden daha az oranda glikoz, tuzlar ve organik maddeler bulunur. Yani gözyaşı, içinde farklı oranlarda farklı maddeler bulunduran, birçok insan tarafından kötü bir şey gibi görülse de aslında birçok açıdan faydalı bir sıvıdır. Ve aslında dışarıdan tek çeşit gibi görünse de 3 çeşit gözyaşı (temel gözyaşı, refleksif gözyaşı, duygusal gözyaşı) vardır. Bu soru için temel gözyaşını ele alalım.[1]
1. Temel Gözyaşı
Temel gözyaşımız, gözümüzde sürekli olarak bulunan, göz yüzeyini nemlendirmek ve kuruluğun vereceği hasarların önüne geçmek, mikroskobik olarak pürüzsüz olamayan göz yüzeyini pürüzsüz optik bir yüzey haline getirmek, gözün kornea bölümüne ihtiyaç duyduğu oksijen ve diğer besinleri sağlamak ve gözü bakterilerden ve enfeksiyonlardan korumak gibi işlevleri sağlayan gözyaşı çeşidimizdir. Bu gözyaşı günde yaklaşık 300 ml olacak şekilde üretilir.[1]
...
Temel gözyaşımızın birtakım işlevleri olduğunu belirtmiştim. Bu işlevlerden biri de gözümüzün nemli kalmasını sağlamak ve kuruluğun vereceği hasarın önüne geçmekti. Bilindiği üzere ilkin atalarımız sularda yaşayan ve balıkların da atası olan türlerdir.Aslında bildiğimiz ve şu anda gördüğümüz hiçbir modern balıktan evrimleşmedik. Su içerisinde gözümüzün nemini korumamızı gerektirecek bir durum yoktur. Ancak karaya çıkışımızla birlikte gözümüzün nem dengesini sağlayabilmemiz için göz kapaklarımız ve gözyaşımız evrimleşmiştir. Ağlamak günümüzde zayıflık olarak düşünülse de çoğu insan ağlamanın kendilerine iyi geldiği düşüncesinde.[1]
Evrimsel süreçte ise ağlamanın karşımızdaki kişiye karşı bir çeşit kalkan görevi gördüğü düşünülmekte. Bu düşüncenin altında yatan neden “empati”. Sosyal ilişkilerde düzenleyici bir unsur olduğu düşünülen gözyaşı, bir tartışma ya da kavga sırasında saldırgan bir kişinin evrimsel geçmişimizde edindiğimiz empati duygularından ötürü sakinleşmesine sebep olabiliyor. Aynı zamanda ağlama, utanç duymamıza da neden olabiliyor. Bu da yine sosyal ilişkilerimizde karşı tarafın, ağlayan kişinin yaptığı olumsuz bir davranıştan utanç duyduğunu gösterip yumuşamasına sebep olabiliyor.[1]
Kısaca özetleyecek olursam her ne kadar biz insanlarda sosyal bir anlam kazanmış olsa da, ağlamak, fazla hormonlarımızın dışarı atılmasından fazla bir şey değil. Sonuç olarak sizi ağlatan her türlü şeyi sevin, çünkü ağlamak sandığınızdan daha güzel. Bütün bu anlattıklarımın dışında, gözyaşının içeriğinden dolayı cildimize de iyi geldiği düşünülmekte.[1]
Öncelikle bahsettiğiniz şey gayet farazi bir şey. %2 lik diye bahsettiğimiz oranın oluşması on binlerce yıl almış bir olay. Çeşitli evrim mekanizmalarının etkisi ile örneğin cinsel seçilim gibi fenomenler sayesinde bugünkü halini almıştır.yani böyle bir şeyin labaratuvar şartlarında aktarımı kolay kolay başarılacak bir şey değildir.Diyelim başardık bir şekilde teknolojinin de yardımıyla aktarmayı başardık.o zaman da bu canlı bunu kabul eder mi sorusu ortaya çıkar.yani anlayacağın böyle şeyler doğanın etkisi ile olmadıkça pek sağlıklı sonuçlar vermeyebilir.
Atom yada madde diye birşey algınan biçimdeki gibi yoktur. Herşey enerjiden oluşur. Enerji etkileşimleri madde olarak algılanır. Bu yüzden ilk atom diye birşey yok bigbangın başında herşey enerjiydi ve plazma hali söz konusuydu. Yani herşey yüksek radrasyon olarak sıkışmış bir durumda idi. Madde atom yada atom altı parçacıklar da yoktu. Bu yüzden sorunuzu revize edin ve evreni oluşturan enerji nereden geldi diye sorun ve sorgulayın. Doğru soru budur.
Evrenin genişleme hızının sürekli arttığını düşünürsek cevap: Hayır, bu yazıyı muhtemelen -paralel evrenler haricinde- ilk kez yazıyor olmalısın çünkü evrenin daralıp tekrar oluşabileceğine dair bir kanıt yok hatta tam tersine evrenin giderek genişleyip tamamen söneceği düşünülüyor.[1]
Bilimsel denklemler, doğadaki olayların matematiğin dilinde yazılmasını olanaklı hale getirir. Bilim insanları olguları; modeller kurarak denklemlere ve matematiksel sistemlere oturtmayı hedefler. Bu çaba klasik mekanikten günümüze kadar bir gelişim içerisindedir.
Bir doğa yasasının formüllerle ifade edilebilmesinin en başında deneyler ve gözlemler yatar. Olguların birbiriyle doğru veya ters orantılı olma durumları incelenir ve gerekirse bir sabit sayı kullanılarak denklemde eşitlik sağlanır. Bu denklemler kütle, uzunluk, zaman, elektrik yükü (?) gibi temel niceliklerin türetilmesiyle meydana getirilir. Daha karmaşık denklemler de teorik yaklaşımlar ve matematiksel çıkarımlarla üretilir.
Şu ana kadar sahip olduğumuz en çılgınca denklem ise evrenimizin neredeyse tamamını açıklamayı başarabilen standart model denklemidir.
Buna rağmen matematigimizin gelişmiş olduğunu söylemek için hâlâ yeterli seviyeye gelmiş değiliz. Fakat bilimin gücünü hafife almamak gerekir, kim bilir gelecekte şu an açıklayamadığımız olgulara ne gibi denklem ve modellemeler kurarak cevap getireceğiz.
Biz kütlesi olan madde formunda olan canlılarız. Einstein'in özel görelilik teorisine göre kütlesi olan hiç bir şey ışık hızına çıkamaz. Fotonlar gibi kütlesi olmayan sadece enerjiden ibaret olmak gerekiyor ışık hızında haraket etmek için. Işık hızında zaman tamamen duruyor. [1] Yani evrenin en uzak noktasından gelen bir foton için bile zaman hiç akmıyor. Bizim milyonlarcı yıllarla ölçtüğümüz zaman, ışık için geçerli değil. Eğer bizde bir şekilde enerji olsak, evet bizim içinde zaman dururdu. Zamanın tam olarak ne olduğunu hala bilemediğimiz için durmuş zaman nasıl olurdu tahmin etmek şimdilik pek mümkün görünmüyor.
Kabul Edilen Cevap
Karadeliklerin kendileri gibi kuralları da kapkaranlıktır. İşleyişine dair neredeyse hiçbir şey bilemiyoruz henüz. Ancak bu iddiaların olmayacağı anlamına gelmez.
Kimileri karadeliklerin, uzayda çok uzun mesafeleri çok kısa sürede kat etmeye yarayabileceğini, bir diğer tabirle solucan deliklerini barındırabileceğini iddia ediyor. Bu iddiaya göre karadeliğe çekildiğimiz durumda evrenin bambaşka bir yerindeki bir başka karadelikten çıkma ihtimalimiz var deniyor.
Bir diğer iddia ise asıl soru olan boyutla ilgili. Karadeliklerin merkezinde tekilliğin bulunduğu düşünülüyor. Tekilliğin sebep olduğu muazzam kütle çekim bizim bildiğimiz evreni ve fizik kurallarını tamamen delerek 4. boyuta açılıyor olabilir, iddia bu yönde.
Ancak bunlar veya bambaşka iddiaların ispatlanması ne kadar mümkün ya da ne zaman açıklanabilir orası şimdilik muamma olmaya devam ediyor.
Kabul Edilen Cevap
Evet, kıllar soğuktan korumak için ama afrika sıcağında avının peşinden dinlenmeden efor sarfediyorsan sıcak en büyük düşmanın. Enteresan bir şekilde insan çok uzun menzil yürüyebilen, en dayanıklı canlı türlerinden bir tanesi. Bunu yapabilmesi için çok güçlü bir adaptasyona sahip, terleyerek vücudunu çok aktif bir şekilde soğutabiliyor. Deriyi komple kaplayan uzun kıllar efektif bir şekilde vücudun soğumasını engelliyor.
Sorudaki bir yanlışıda düzeltelim. İnsan kıllarını dökmedi aslında hala yakın akrabaları olan şempanze kadar kılları var ama kılları çok ince ve güçsüzler o yüzden onlara göre kılsız görünüyor.
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2F2b8ae1c79dc926e19953d4f3247e2db0.jpeg)
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2Fab64e4743883d8bc05ba8fe3dbf94e1b.jpeg)
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2F02a52da8c96d7d572fc8ce41e8ebc1c5.jpeg)
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2Ff289b8cadf104be0bea006dfed85c620.jpeg)
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2F63790a537f16b7ac08c5093fc9e5b04b.jpeg)
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2Fedc4a5094f6887c1c2e066ade0f74c8f.jpeg)
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2Fcce66f4ac964c2e1b266dca21981e664.jpeg)
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2Fdd359a238ae3c689983a2bb537fd2141.jpeg)
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2Fe90e369c48b2bb93dfd4f4f66909a41b.jpeg)
/evrimagaci.org%2Fpublic%2Fqna_media%2F4e9aee84753aba3bb3dee2a85fa14f4e.jpeg)
