Soru & Cevap

Neler Yeni?

✨ 30 Ekim 2021: Olumlu oy ile arasındaki fark yeterince net olmadığı için "Teşekkür" butonu kaldırıldı. Görsel yükleme sistemi güncellendi ve geliştirildi. Komünite araçlarını geliştirme amacıyla soru ve cevapların geçmiş kaydı tutulmaya başlandı.

13 Temmuz 2021: Evrim Ağacı'nı mümkün kılan maddi destekçilerimizin doğrudan soru sorabilmeleri için Destekçilere Özel kategorisi açıldı. Bu kategoriye sadece Patreon, Kreosus ve YouTube destekçilerimiz soru sorabilecektir; ancak cevaplar herkese açıktır. Siz de Evrim Ağacı'na destek olarak büyümemize yardımcı olabilirsiniz.

26 Haziran 2021: Bugün itibariyle 50.000 UP seviyesi ve üzerinde olan kullanıcılar, kaynak zorunluluğu olan sorularda bu zorunluluğunu kaldırıp, kaynak zorunluluğu olmayan sorulara cevaplarda kaynak gösterme zorunluluğu getirebilecek. Bunu art niyetle veya kötüye kullandığı tespit edilen hesaplar, sahip oldukları puandan bağımsız olarak, 50.000 UP'un altına düşürülecek şekilde cezalandırılırlar. Söz konusu 50.000 UP sınırı, ilerleyen dönemde artırılıp azaltılabilir.

10 Şubat 2021: Artık e-posta hesabını onaylamamış kişiler soru ve cevaplara negatif oy veremeyecekler. Böylece trollüğü minimize etmeyi hedefliyoruz. Ayrıca varsayılan liderlik listelerinde moderatörler de yöneticiler ve editörler gibi gözükmeyecek.

9 Şubat 2021: Moderatörler atanmaya başlandı. Artık onaya düşen soru ve cevaplar daha hızlı onaylanacak, raporlar daha hızlı sonuçlandırılacak ve etkileşim daha sağlıklı bir şekilde sürdürülebilecek. Moderatörlerin soru/cevap silme ve düzenleme ile kullanıcı raporlarına karar verme yetkileri bulunmaktadır. Moderatörleri, isimlerinin yanındaki dengeli terazi işaretinden ayırt edebilirsiniz.

19 Ekim 2020: Metin düzenlemeleri sırasında (kalınlaştırma, bağlantı ekleme, liste oluşturma vb.) bazen oluşan format bozulması hatası giderildi. Ayrıca bir cevap için girilen metin düzenlemeleri yedekleniyor; böylece format ile ilişkili kayıpların önüne geçilebilecek.

17 Ekim 2020: Cevaplardaki kaynak sistemi, makalelerimizdeki kaynak sistemi ile aynı olacak biçimde geliştirildi.

24 Ağustos 2020: UP Geçmişini görüntüleme eklendi.

22 Ağustos 2020: UP Sıralamasındaki ek hatalar giderildi.

26 Temmuz 2020: Metin kutusundaki yazı düzenleme araçları kolay erişim eklendi.

3 Temmuz 2020: UP Sıralamasındaki hatalar giderildi.

30 Haziran 2020: Soru birleştirme ve soru yönlendirme raporlarındaki sorunlar giderildi. Soru birleştirme raporu oluştururken artık sadece URL girerek de soruyu bulmanız mümkün. Ayrıca liderlik sıralamasına aylık lider ve geçen haftanın lideri de eklendi.

29 Haziran 2020: Haftalık UP sıralaması paneli eklendi. Masaüstü kullanıcılarında Seçki filtresi altında sağ panele son sorular eklendi.

21 Haziran 2020: Filtreler geri getirildi, hız optimizasyonu yapıldı. Yeni tasarım geliştirmelerine başlandı.

17 Haziran 2020: Bir geliştirme projesinin uzantısı olarak Soru & Cevap Platformu'ndaki filtreler geçici olarak kaldırıldı. İşlem tamamlanınca geri getirilecekler.

15 Haziran 2020: Sorulara görsel ekleme özelliği getirildi. Yeni kategoriler eklendi. Tespit edilen bazı diğer sistemsel hatalar giderildi.

11 Haziran 2020: Bazı cevap girişleri sırasında sistemin hata verip, okurların cevabını sildiği bildirilmişti. Bu hatanın kaynağı tespit edildi ve giderildi. Uzmanlara sorma özelliği, bilimseverlere sorma özelliği ile birleştirildi. Tasarım sadeleştirmeleri ve geliştirmeleri yapıldı.

***

Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Evrim Ağacı'nın site üzerinde bağımsız okur etkileşimini gerçekleştirmeyi mümkün kılan ilk dijital projesidir. Birçok diğer projenin öncülüdür. Bu kılavuz, kullanıcılara yol göstermesi ve sık sorulan bazı soruları yanıtlaması için hazırlanmıştır.

Sık Sorulan Sorular ve Cevaplar

Platformun Kullanımına Yönelik Sorular & Kurallar

Moderasyon ve Yönetim Kuralları nelerdir?

Yönetim ve moderasyon ekibi, Evrim Ağacı'nın İlkeleri ile örtüşmeyen ve Kullanıcı Sözleşmesi'ni ihlâl eden soru ve cevaplara, gerekli gördükleri ölçüde birleştirme, yönlendirme, düzenleme ve silme işlemlerini yapmaktadır. Platformda genel olarak şu kurallar uygulanmaktadır:

1. Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla Evrim Ağacı'nın perspektifi ve Dünya görüşü; bilime, bilimsel konsensüse, akademik çalışmaların işaret ettiği genel gerçeklere dayalıdır. 
2. Sitenin geri kalanından farklı olarak, bu sınırların dışına çıkanlara, ek olarak aşağıdaki kuralları ihlâl etmedikleri sürece göz yumulabilir; çünkü Soru & Cevap Platformu, her görüşten insanın sorulara cevap verebileceği şekilde geliştirilmiştir.
3. Buna karşılık, Soru & Cevap Platformu'nda, popüler veya marjinal değil, bilimsel gerçekler ve veri ile doğrulanabilir cevapları ön plana çıkaracak algoritmalar geliştirmekteyiz.
4. Bilimsel kalın, kaynak gösterin, bilgi verin!
5. Eğer bir soruda kaynak zorunluluğu bulunuyorsa, o soruya vereceğiniz cevaptaki bilgiler, ekleyeceğiniz kaynaklarla doğrulanabilir olmalıdır. Bu kuralı ihlâl edenler, uyarılmadan engellenebilirler.
6. Cevap vermek ve bildiklerini/öğrendiklerini aktarmak yerine sadece veya çoğunlukla dış kaynaklara (blog siteleri, videolar, vs.) yönlendirme yapan, sadece bağlantı/link içerikli cevaplar silinirler, bunu tekrar eden kişiler engellenirler.
7. Platformun büyüklüğü dolayısıyla yöneticilerin bütün cevapların özgünlüğünü ve/veya doğruluğunu kontrol etmesi mümkün değildir. Herkes, kendi paylaşımlarından ve içeriklerinden doğan yasal yükümlülükten sorumludur. Ancak belirgin ve düzenli bir şekilde başka kaynaklardan kopyala/yapıştır yoluyla suni bir şekilde cevap sayısını artırdığı tespit edilebilen kişiler uyarılmaksızın engellenirler. Kendinize ait olmayan cevapları paylaşmanız hâlinde, ek olarak yasal yaptırımlarla karşılaşabileceğinizi önemle hatırlatırız.
8. Belli bir Uyum Puanı'nın üzerindeki kişiler, sorulardaki kaynak zorunluluğunu kaldırabilirler. Bunun amacı, kaynak gösterilemeyecek veya kaynak göstermenin zorunlu olmadığı durumlarda (örneğin bireysel fikir istenen veya akademik altyapısı olmayan konularda) kaynak isteyen soruları düzeltmek ve cevaba kavuşturabilmektir. Bu istisnai durumlar haricinde, nesnel olarak kaynak gerektirdiği doğrulanabilir durumlarda (örneğin tıbbi konularda) kaynak zorunluluğunu kaldıran kullanıcılara ceza verilir ve hatanın tekrarlanması hâlinde engellenebilirler.
9. İnsan gibi iletişim kurun!
10. Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu'nun amacı, Evrim Ağacı ortak paydasında buluşan bilimseverlerin, diğer bilimseverlere sorular sorabilmesi ve bilmediklerini öğrenebilecekleri cevaplar bulabilmeleridir. Diğer kullanıcıların bu platformda kötü bir deneyim yaşamalarına vesile olanlar engellenirler.
11. Cevaplarında gerilim yaratan, insanları tersleyen, tahrik veya taciz eden, alaycı bir ton takınan veya dedikodu yapan kişiler cezalandırılırlar. Durmaksızın alaylı, komedik, trol, vurdumduymaz, lakayıt, duyarsız cevaplar yapanlar ve bu nedenle gerilime neden olduğu tespit edilen kişiler engellenecektir.
12. Platformda barınabilmek için gereken en temel kural, sağlıklı iletişim kurma becerisidir. Bunu yapamayanlar engellenirler. Aşağıdaki maddeler, bu sağlıklı iletişimin sınırlarını tanımlar:
13. Saygılı olun. Cevaplarda soru sahibine isimler, lakaplar veya unvanlar takarak hitap etmek yasaktır. Soru sahibinin adını veya kimliğini cevabınızda geçirmeyiniz. Eğer soruyu sorana hitap edecekseniz, "siz" diliyle ifade etmeniz zorunludur.
14. Gerilim yaratmayın. Bir ihtilaf olması halinde, gerilimi yaratan veya yükselten kişinin engellenme ihtimali daha yüksek, gerilimi düşürmeye çalışan, alttan alan tarafınki daha düşük olacaktır (kural ihlâlleri olsa bile).
15. Kimseyi terslemeyin. Bu platformda insanlarla etkileşirken, pozitif bir tutum takınmanız beklenmektedir. Ters ters konuşan, azarlayan, insanları küçük gören kişiler engellenirler. 
16. Yüklü soru safsatası veya kişiliğe saldırı gibi mantık hatalarıyla insanları tahrik etmeyin. Karşısındakini öfkelendirmeye çalışanlar engellenirler.
17. İnsanları taciz etmeyin.
18. Alaycı bir ton kullanmayın.
19. Dedikodu yapmayın.
20. Irkçılık, bağnazlık ve nefret söylemi yasaktır.
21. Azınlık grupları hedef alan cevaplar yasaktır.
22. Herkesin her soruya cevap vermesi şart değildir. Bilmediğiniz, deneyiminizin olmadığı, yanıltıcı olabileceğiniz konularda cevap yazmaya çalışmayın.
23. Sahtebilimi desteklemek yasaktır!
24. Sahtebilim & Şüphecilik kategorisinde sahtebilim ile ilişkili argümanlara yönelik sorular sorabilirsiniz.
25. Platformda açık bir şekilde sahtebilim (astroloji, evrim karşıtlığı, aşı karşıtlığı, düz dünyacılık, eşcinsellik terapileri, Ay görevleri karşıtlığı, vb.) savunusu yapmak yasaktır! Sahtebilim sayılan konu başlıklarının bir listesini buradan bulabilirsiniz.
26. Her türlü fanatizm ve fanatik davranış yasaktır!
27. Bu platform, birincil kimliği "bilimsever", "bilim iletişimcisi", "bilim insanı" veya "bilim meraklısı" olan, bu kimliğini ön plana çıkaran kişileri bir arada barındıran bir platformdur. Eğer ön kimliğiniz bu değilse, bu platformda sadece bilimsever kimliğinizle bulunmanız beklenmektedir. Sizi tanımlayan diğer kimlikleri ön plana çıkarmak için Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu harici mecralara katılabilirsiniz.
28. Bu sunucuda, sadece Teoloji kategorisinde din ile ilişkili sorulara ve cevaplara izin verilmektedir. Ancak bu kategorideki soru-cevapların amacı, din kimliği ön planda olanların diğerlerine "din dersi" vermesi veya kendi inançlarını dikte etmesi değil, bilimseverlerin din konusunda merak ettiklerini sorup, farklı perspektifleri duyabilecekleri bir alan olmasıdır. Bu alanda, kendi şahsi inançlarının propagandasını yapan, sorgulama ve sorulan sorulara cevaplar arama/verme amacının ötesine geçen, çeşitli mezhep/sektlerin reklamını yapan içerikler yasaktır.
29. Soru & Cevap Platformu'nda aktüel siyaset soruları ve cevapları tamamen yasaktır. Sadece akademik konu ve kavramları içeren soru ve cevaplara izin verilmektedir.
30. Verilen cevaplarda spor fanatizmi, holiganlık ve slogan atmak yasaktır. Bu konuda insani ilişkilere ve pozitif iletişime ekstra özen gösterilmelidir.
31. Soru & Cevap Platformu'nda varlık göstermeyen kişilere (siyasetçilere, belli ideolojilerin savunucularına, ünlü simalara, dini figürlere ve kimliği tespit edilebilir diğer kişilere) cevap hakkı doğuracak nitelikte, alaycı (veya diğer kuralları ihlâl eden) cevaplar yasaktır.
32. Başka platformlarda Evrim Ağacı ve misyonları hakkında dedikodu yapanlar, üyelerini tehlikeye atanlar, trollük ve reklam yapmak üzere örgütlenenler kalıcı olarak yasaklanırlar.
33. Herkes, bu platformda yapacağı yorumlarından ve bundan doğacak her türlü hukuki sonuçtan sorumludur.
34. Korsan içerik paylaşımı yasaktır!
35. "Korsan" kategorisine giren ama platformda izin verilen tek site Scihub üzerinden açılan akademik makalelerdir. 
36. Bir üstteki maddede verilen istisna haricinde, yasal yükümlülük doğuracak her türlü paylaşım yasaktır.
37. Platformda insanları korsan ürün tüketimine teşvik ve özendirme yasaktır. 
38. Korsan ürünlerden söz eden ve bu maddede belirtilen kurallara uymayanlar kalıcı olarak atılacaktır.
39. Bireysel tıbbi tavsiye almak ve vermek yasaktır!
40. Platform içinde genel tıp ve sağlık soruları sorulabilir.
41. Kişisel tıbbi danışmanlık aramak veya kişisel tıbbi tavsiye vermek kesinlikle yasaktır. Bir hastalığınız veya şikayetiniz varsa, hekiminize veya bir hastaneye başvurunuz.
42. Türkçeyi ve dijital iletişim yöntemlerini düzgün kullanmanız beklenmektedir.
43. Şair olmanız beklenmiyor; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması gerekmektedir.
44. "Random" (anlamsız, rastgele karakterler) göndermek, minimum soru/cevap karakter sayısını aşmak adına anlamsız harf/karakter öbekleri girmek yasaktır.
45. Emoticon ve emojilerin çarpıtılmış versiyonlarını (.d, xd vs.) göndermek yasaktır.
46. Bu kuralların yazımı haricinde, CÜMLENİN TAMAMINI CAPS LOCK AÇIK ŞEKİLDE YAZMAK yasaktır.
47. Aksi yönde moderasyon kabiliyeti geliştirilene kadar platformda Türkçe konuşmak zorunludur. 
48. İzinsiz reklam ve tanıtım yapmak yasaktır!
49. Ara sıra soru veya cevaplarınızda dış kaynaklara referans vermenizde sakınca yoktur.
50. Aynı kişi/kişiler, aynı dış kaynaklardan tekrar tekrar paylaşım yapacak olursa bu "reklam" kapsamında değerlendirilip engellenmenize neden olabilir.
51. Bir etkinlik veya ilanınız varsa, bunu Etkinlik & İlan Platformuna girmeniz gerekmektedir.
52. Boş, uygunsuz, cinsel içerikli, saldırgan ve tehditkar, siyasi, dini figürleri ve/veya reklam içeren fotoğraflar ve isimler yasaktır. Engellenme ihtimalinizi en aza indirmek için gerçek isim ve gerçek fotoğrafınızı kullanmalısınız.
53. Kurallardaki açıkları kötüye kullanmak ve buglar, exploitler, glitchler, hackler yasaktır (bu tür açıkları lütfen bildirin).
54. Kurallar ne derse desin, takdir yetkisi moderatörlere ve yönetime aittir.
55. Platformun devasalığı ve gönüllülük esası dolayısıyla, moderatör kararları tartışmaya açık değildir. Moderatör kararlarına yönelik olarak ilettiğiniz geri bildirimleri okuyoruz; fakat uygulamaya koyacağımızı veya cevap vereceğimizi garanti edemiyoruz. Beğenmiyorsanız veya katılmıyorsanız, bir başka platforma katılabilir veya kendi platformunuzu açabilirsiniz. Bunun için üzgünüz.
56. Moderatör yetkisi talep etmek yasaktır. Platformu en iyi şekilde ve aktif biçimde kullanın, biz ihtiyaç halinde ilk olarak zaten size ulaşırız.

Bunun ötesinde her kullanıcı, Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu'na girdiği her şeyden mesuldür

Platformu nasıl kullanabilirim?

Proje dahilinde sizin yapabilecekleriniz şunlar:

• Soru sormak,
• Sorulara cevap vermek,
• Soruları oylamak,
• Cevapları oylamak,
• Sorunuza tatmin edici bir cevap geldiğinde bu cevabı "Kabul edilen" olarak işaretlemek,
• Soruları puana, tarihe, cevap sayısına, vb. sıralayarak dilediğiniz şekilde etkileşmek,
• Paylaşarak destek olmak,
• Maddi destek düzeyinizi arttırarak daha fazlasını mümkün kılmak,
• Etrafınızda Evrim Ağacı'nın bu çalışmalarına destek olacak kişileri teşvik etmek.

Profilimde çıkan puanlar ne anlama geliyor?

Uyum Puanı (UP), Evrim Ağacı'nın oyunlaştırma sisteminin bir parçası olarak geliştirilmiş olan, bir kullanıcının Evrim Ağacı'na yaptığı katkıları nicel olarak ölçen bir araçtır. Bu konuyla ilgili daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.

Uyum Puanı'mı gizleyebilir miyim?

Evet. Evrim Ağacı profilinizin gizlilik ayarlarına giderek "Profilimde UP Göster" seçeneğini değiştirebilirsiniz. Bu durumda siz hariç kimse Uyum Puanı'nızı göremeyecektir.

"Kabul Edilen Cevap" nedir?

Soruyu soran kişi, verilen cevaplar arasından bir tanesini en tatmin edici, doğru, isabetli, iyi araştırılmış bulursa, onu "Kabul Edilen Cevap" olarak seçebilir. Kabul Edilen Cevap, her zaman doğru cevap olmak zorunda değildir; soruyu soranın öznel yargısına dayanmaktadır.

Kabul Edilen Cevap, diğer cevaplara göre daha yukarıda gösterilecektir ve hem soruyu sorana, hem de cevabı verene UP verecektir. Soruyu soran, bir cevabı kabul edilen olarak işaretledikten sonra geri alamaz veya değiştiremez. Moderatörler veya yöneticiler, cevabın isabetli olmadığına kanaat getirecek olursa kabul edilen cevabı geri alabilirler.

Ayrıca çoğunlukla genel geçer doğru cevapların olmadığı ve öznel yargılara dayanan konularla ilgili kategorilerde sorulan sorularda, sorunun doğru cevabı olduğu zannedilmesin diye "Kabul Edilen Cevap" seçeneği kapalı olabilir.

"Öne Çıkarılan Cevap" nedir?

Moderatörler veya yöneticiler, verilen cevaplar arasından bir tanesini en tatmin edici, doğru, isabetli, iyi araştırılmış bulursa, onu "Öne Çıkarılan Cevap" olarak seçebilir. Bu cevap, diğer bütün cevaplardan daha üstte gösterilecektir ve cevabı veren kişiye UP verecektir.

Sorular için pozitif ve negatif oylar nasıl sayılıyor?

Soruların oy puanı pozitif oy sayısından negatif oy sayısının çıkarılmasıyla hesaplanmaktadır.

Cevaplar için pozitif ve negatif oylar nasıl sayılıyor?

Cevapların oy puanı sadece pozitif oy sayısı üzerinden hesaplanmaktadır. Negatif oy vermek yerine beğendiğiniz diğer cevaplara pozitif oy verebilir veya kendi daha iyi olan cevabınızı girebilirsiniz.

Soru altındaki cevaplar neye göre sıralanıyor?

Sorulara gelen cevaplar, cevabın aldığı pozitif puana göre sıralanmaktadır. Pozitif puanların sıralaması ne olursa olsun, en üstte öne çıkarılan cevap, ondan sonra kabul edilen cevap ondan sonra pozitif puan sıralamasına göre diğer cevaplar listelenmektedir.

Cevaplara yorum veya cevap girebilir miyim?

Hayır. Soru & Cevap Platformu'nun amacı, bir soruya gelen cevaplar arasında münakaşa veya fikir alışverişi yaratmak değil, soru sahibinin spesifik bir sorusunu veya merak ettiği bir konuyu cevaba kavuşturmaktır. Faydalı bulduğunuz bir cevap gelene kadar oylama tuşlarıyla gelen cevapları oylayabilirsiniz ve uygun olduğunu düşündüğünüz cevabı "Kabul Edilen Cevap" olarak işaretleyebilirsiniz. Konuyla ilgili ek sorularınız için yeni sorular oluşturabilirsiniz.

Bilimseverler arası daha aktif fikir alışverişlerinin yapılabileceği platformlar geliştirmekteyiz; takipte kalınız.

Sorularımı yeni cevaplara kapatabilir miyim?

Evet; ancak belirli koşulların sağlanması gerekiyor. Sorunuzu cevaplara kapatabilmeniz için:

• En az 5 cevap gelmiş olması, veya
• Kabul edilen cevap seçmiş olmanız, veya
• Öne çıkarılan bir cevap seçilmiş olması gerekmektedir.

Soruyu yeni cevaplara kapattığınız zaman, okurlar o noktaya kadar gelen cevapları görmeye devam edeceklerdir; ancak yeni cevap ekleyemeyeceklerdir. Var olan cevapları oylamaya ve cevap sahiplerine teşekkür etmeyi de sürdürebilirler.

Sorularımı veya cevaplarımı sonradan düzenleyebilir miyim?

Evet; ancak sorunuzu veya cevabınızı ilettikten sonraki ilk 30 dakika içinde düzenleyebilirsiniz. Bundan sonra herhangi bir düzenleme yapamazsınız. Eğer çok önemli bir değişiklik gerekiyorsa bize e-posta yoluyla ulaşabilirsiniz. Lütfen soru veya cevap göndermeden önce, içeriğinden tamamen tatmin olduğunuzdan emin olunuz.

Sorularımı silebilir miyim?

Evet; ancak sorunuzu sorduktan sonra hiç cevap girilmemiş olması gerekmektedir. Kimi zaman cevap göremeseniz de silemeyebilirsiniz; çünkü onaylanmayı bekleyen (moderasyon denetimine düşmüş) yanıtlar girilmiş olabilir. Ayrıca isim açık şekilde sorduğunuz sorunuzu silmeniz halinde 35 UP, anonim sorduğunuz bir soruyu silmeniz halinde 20 UP kaybedeceksiniz.

Cevaplara matematik formülü girebilir miyim?

Evet, Evrim Ağacı'nda kullandığımız metin editörü, matematiksel formülleri desteklemektedir. Ancak bunun için bir miktar TeX dili bilmeniz gerekmektedir (bu ilk etapta ürkütücü olabilse de, 5-10 dakikada çözebileceğiniz çok basit bir sistem). Metin editöründeki $f_x$ ikonuna basarak TeX formatını kullanarak matematik formüllerini girebilirsiniz. Kullanabileceğiniz bütün kodları buradan görebilirsiniz.

Soru ve cevaplarda yazım ve bilgi hataları var! Ne olacak?

Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu'nda her kullanıcı, kendini ve kendi iletişim kalitesini temsil etmektedir. Kötü bir soru veya kötü bir cevap, kötü bir kullanıcıya işaret etmektedir. Kötü bir cevap gördüyseniz, daha iyisini yazmalısınız. Kötü bir soru gördüyseniz, daha iyisini sormalısınız. Geliştirdiğimiz araçlar, en iyi soruları ve en iyi cevapları öne çıkaracak biçimde geliştirilmektedir. Daha iyi bir soru sorarsanız, daha iyi bir cevap girerseniz, sistemimiz onu öne çıkaracaktır.

Ancak Soru & Cevap Platformu'nu kullanan herkes, bir yerde bilimsever komüniteyi de temsil etmektedir. Sorulan her soru ve yazılan her cevap, bunun bilincinde olunarak sorulmalı ve yazılmalıdır. Buna bağlı olarak, sorunlu soru ve cevaplar, yazım hataları ve bilgi hataları da kullanıcılarımıza sunduğumuz araçlar (örneğin raporlama, oylama, vb.) yardımıyla, komünite içinde çözülmelidir.

Evrim Ağacı, girilen soru ve cevaplardan mesul değildir.

Platformun Temellerine Dair Sorular

Soru & Cevap Platformu fikri nereden çıktı?

Maddi destekçilerimiz ve okurlarımız bize bilim hakkında sorular sordukça, bu soruların başkalarınca da görülüp, faydalanabileceği, kolektif bir platformu neden geliştirmeyelim ki diye düşündük. Tabii aklımızda olan sadece bu değildi. Bu konuyla ilgili temel bilgileri buradaki Patreon yazımızdan görebilirsiniz.

Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu nedir?

Türkiye'de soru sormaya yönelik eksiği yıllardır hissetmekteyiz. Sadece Türkiye'de de değil, her yerde; ama özellikle Türkiye'de... Yurt dışında Stack Overflow, Quora, Reddit gibi enfes soru-cevap platformları (veya bu platformları bünyesinde barındıran oluşumlar) var. Türkiye'de bunu sistemli olarak yapan, bunu yaparken de popülist içerikleri değil, gerçeklere ulaşmayı ana hedef biçen kimse yok. Hatta yurtdışı emsallerinde de bu ikincisinin olduğu kuşkulu; ancak kitlenin kaliteli kısmı, ister istemez kaliteli ürünler ortaya koyabiliyor. 

Bunu Türkiye'de yapabilecek bir ortam bulunmuyor. Sosyal medya (Facebook, Twitter, vb.) zorbalık, alay ve aşağılama üzerine inşa edilmiş vaziyette. Bunlardan geriye kalanlarda ise kâr maksimizasyonu hayali dolayısıyla tamamen popülist temeller üzerine inşa edilmiş bir ağ görüyoruz.

Bu şartlar altında, akıllarımızda bilime, hayata, Evren'e yönelik çok fazla soru olsa da, "saçma" olduğunu düşündüğümüzden sormuyoruz; sorsak, cevap verecek birini bulamıyoruz, cevap veren çıksa muhtemelen alay ediyor, aşağılıyor. Çünkü sosyal medyada prim yapan yorum tipleri bunlar; herhangi bir denetim (iç denetim bile!) yok veya çok kısıtlı.

Bu nedenle çok tehlikeli bir sonuç doğuyor: Merak, giderilemiyor! Soruların sorulmadığı, cevapların bilimsel yöntem ışığında aranmadığı durumlarda, hurafe ve mitler kaçınılmazdır. Soru sormanın teşvik edilmediği, cevapların aranmadığı coğrafyaların bilimden, sorgulamadan, meraktan uzak kültürlere evrimleşmesi tesadüf değildir.

Buna yönelik en kapsamlı deneyimi, son 2017-2019 yılları arasında Facebook Okur Paylaşım Grubu'muzda edindik. 100.000 küsür kişiden oluşan grubumuz, biz buna yönelik bir çaba sarf etmemişken, kendiliğinden bir soru-cevap platformuna evrimleşti. Demek ki bilimsever ve meraklı kitlenin buna ihtiyacı var!

Biz de kolları sıvayıp, Türkiye ve Dünya'daki soru-cevap sistemi emsallerini incelemeye, ülkemizde ne tarz bir sistemin en verimli ve vizyonumuza uygun şekilde çalışacağını tespit etmeye çalıştık. Buna yönelik bir proje planı çıkardık ve üretmeye başladık.

Birkaç hafta süren hazırlanma sonrasında, 31 Mayıs 2019'da ilk beta testlerini yapmaya başladık ve içimize sinecek bir çalışma olacağına kanaat getirdik. Geliştirmeler bir yandan devam ediyor; çok kapsamlı ve "özel" bir algoritma üzerinde de çalışıyoruz; böylece popülizmi değil, gerçeği öne çıkardığımızdan emin olmak istiyoruz. Algoritma henüz hazır değil; ancak çok yakın bir gelecekte devreye girecek.

Soru & Cevap Platformu'nun Evrim Ağacı'nın geri kalan kısımlarından farkı ne?

Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir (editöryal bir denetim uygulanmamaktadır). Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformunun amacı ne?

Okurlarımızın sorular sorup, alanında uzman isimlerden ve genel olarak bilimsever komünitesinden güvenilir, saygılı, safsatalardan uzak yanıtlar alabilecekleri bir dijital platform yaratmak. Tahmin ediyoruz ki sizin de katılacağınız üzere, Evrim Ağacı bunun için en etkili ve kapsamlı yuva olacaktır.

Peki ya "bozarsa"? Bu tarz projelerdeki en büyük endişe genelde bu oluyor. Ancak sırtını Türkiye'deki bilimsever komünitesine dayamış olan bizlerin bu konuda endişesi yok. Ülkemiz kaliteli bir dijital platform çıkaracaksa, o platform bu kitleden çıkacaktır! Buna rağmen sözünü ettiğimiz algoritmayı geliştirmeyi tamamladığımızda, sistemsel olarak gözden kaçan detayları kolektif olarak tespit edip, gerçeği el üstünde tutabileceğiz.

Umuyoruz ki Türkiye'deki bilim komünitesi için faydalı, etkili, öğretici olan; bilimseverler, akademisyenler, uzmanlar ve halk arasında verimli etkileşimi/öğrenimi tetikleyecek bir proje olacaktır. 

Soru & Cevap Platformu Neden Önemli?

Bu sitenin Evrim Ağacı'nın gidişatı açısından önemi şu: Sitemiz ilk defa üyeler-arası etkileşime de açılmış oluyor! Yani Evrim Ağacı'na sosyal bir bileşen de eklemeye başlamak istiyorduk, bunun ilk adımını böylece atmış oluyoruz. Ek projeler yolda, bu daha bir "ilk adım"... Çok daha enfes ve Türkiye'deki bilimsever kitlesine yakışır, uluslararası standartların ötesinde projelerimiz yolda!

Şunu tekrardan hatırlatmak istiyoruz: Evrim Ağacı bir YouTube kanalı veya Twitter sayfası değil; bir bilim platformu! Dolayısıyla maddi destekçilerimizin destekleri 2 video, 5 tweet atmamızı sağlamıyor; devasa ve en azından Türkiye'de görülmemiş bir platform inşa etmemizi mümkün kılıyor.

Soru & Cevap Platformu'nun Hedefleri Neler?

Proje dahilinde atmak istediğimiz adımlar şunlar:

• Algoritmamızı tamamlayarak popüler yorumlardan ziyade daha gerçek, daha mantıklı, daha güvenilir kaynaklara dayanan yorumları okurlarımıza ve Evrim Ağacı'nı her ay ziyaret eden milyonlarca tekil ziyaretçiye sunabilmek.
• Çeşitli denetim araçları yoluyla soruların daha önce sorulmadığından emin olmak, sorulduysa bunlara gerekli yönlendirmeleri yapmak, kişileri cevap aramaya teşvik etmek.
• Girilen cevapların isabetliliğini ve güvenilirliğini arttıracak ve hatta garanti edecek mekanizmalar inşa etmek.
• Metin editörünü geliştirerek daha keyifli bir soru-cevap deneyimi sunmak.
• Şikayet ve işaretleme ("flag") sistemi geliştirerek hataları kolektif bir şekilde eleyebilmek.
• Dijital alt yapımızı uluslararası standartlarda ve hatta ötesinde geliştirerek, ülkemizdeki bilimseverlere keyifli ve uzun soluklu bir araç sunmak.
• Alanında uzman kişi ve ekiplerle birlikte çalışarak, onların bu platforma katkı sunmasını sağlamak.

Kaldırılmış Özellikler

Bilimsever Kitleye Sor nedir?

Burası, Evrim Ağacı üyesi olup da cevap vermek konusunda engellenmemiş tüm Evrim Ağacı ailesi üyelerinin sorulara yanıt verebileceği kısımdır. Eğer sorunuzun herhangi bir bilimsever tarafından yanıtlanmasını istiyorsanız buradaki kategorileri kullanmalısınız.

11 Haziran 2020 itibariyle tüm soru sorma yöntemleri birleştirilmiştir. Bazı kategoriler, sadece belirli kişilerce yanıt girilebilir biçimde ayarlanmış olabilir; fakat soru sorma sistemi tek bir yönteme indirgenmiştir.

Bir Bilene Sor nedir?

Burası, Evrim Ağacı'na ve Türkiye'deki bilim algısına katkı sağlamak isteyen uzmanların, akademisyenlerin, doktora veya yüksek lisansını almış, belli bir alanda yetkinliğini ispatlamış kişilerin kendilerine özel alanlarının olduğu kategoridir. Eğer bir uzmana spesifik bir soru sormak istiyorsanız bu kategoriyi kullanmalısınız. Unutmayın ki buraya sorulan sorulara, o uzmandan başka hiç kimse yanıt verememektedir. Bu konuda daha fazla bilgiyi bu videomuzun 36. saniyesinden itibaren alabilirsiniz.

11 Haziran 2020 itibariyle tüm soru sorma yöntemleri birleştirilmiştir. Bazı kategoriler, sadece belirli kişilerce yanıt girilebilir biçimde ayarlanmış olabilir; fakat soru sorma sistemi tek bir yönteme indirgenmiştir.