Yer çekimi, Dünya üzerindeki cisimlerin yere, yani Dünya'ya doğru düşme eğilimine verilen isimdir. Kütle çekimi (veya kısaca "kütleçekim") ise, uzay içindeki iki cismin birbirine doğru hareket etmeye meyilli olmasını ifade etmekte kullandığımız bir doğa yasasıdır.

Yer çekimi, kütleçekim yasasının Dünya özelindeki ismidir. "Yer çekimi", "kütle çekimi" ve "kütleçekim" gibi terimler arasında fiziksel olarak hiçbir fark bulunmamaktadır; sadece kütleçekim yasası ilk olarak Dünya'da fark edildiği için, Türkçede bu şekilde bir isim almıştır. Fakat yer çekimi tabiri, "Yer" (yani "Dünya") ile sınırlı olduğu için, kısıtlayıcı olabilir ve bu nedenle daha ziyade kütleçekim sözcüğü kullanılmaktadır.

Bir önceki yazımızda, diğer yazı dizilerimizde daha genel kapsamda ele aldığımız seçilim olgusunun daha akademik detaylarına girmiştik ve farklı sayıdaki lokus sayısıyla ifade edilen özelliklere göre geliştirilen farklı modellerin varlığından söz etmiştik. Ancak daha önemlisi, mutasyonların evrimin ana mekanizması olamayacağı gerçeğini matematiksel olarak ispatladıktan sonra, mutasyonların yarattığı varyasyonlar üzerine etki eden seçilimin ne kadar önemli bir evrimsel kuvvet olduğunu sözel olarak açıklamış, örnekler vermiştik. Şimdi ise bu konunun matematiğine girerek, mutasyonlara kıyasla seçilimin ne kadar hızlı bir şekilde evrimi tetikleyebileceğini göstereceğiz. Böylece matematik alet çantamıza yeni formüller ekleyerek, Hardy-Weinberg Dengesi'nin ikinci kuralı olan "Dengenin var olması için seçilim olmayacak." ilkesini bozsak bile popülasyonların evrimsel analizi nasıl yapabileceğimizi göreceğiz.

Öncelikle, herkesin genel hatlarıyla bildiği seçilim olgusunu sayısal bir düzleme oturtalım: Yine tek lokuslu (2 alelli) bir model kullanacağız, en basitini yani. Alellerimizin adı B1 ve B2 olsun bu defa. Tıpkı A ve a gibi; ancak farklı harflere ve isimlendirmelere de alışın diye böyle yapmayı uygun görüyoruz. Hemen bir başlangıç frekansı tanımlayalım:

Bu videoda, spermlerin bir dişinin vücudundaki baş döndürücü yolculuklarına eşlik edeceğiz. Bu kadar çok sayıda sperm üretiliyor olmasının bir nedeni var: dişiler, yumurtalarını sperm haricindeki işgalcilerden korumak için bir dizi önleme sahip olacak şekilde evrimleşmiştir. Üstelik spermler arası mücadele (ki evrimsel biyolojinin en ilgi çeken alanlarından birisidir), aslında yaşam mücadelesinin ilk adımıdır. Her sperm birbirinin aynı değildir ve yaşanan ortamda yumurtayı döllemeye en uygun olan spermler hayatta kalır, diğerleri elenir. Bu videoda da, spermler üzerine etki eden güçlü seçilim baskısını ve dolayısıyla bir yaşamın başlangıcında evrimin ilk izlerini göreceğiz. 

"Spermler neden bu kadar zahmete giriyorlar ki?" diye sorabilirsiniz, çünkü insanlar olarak bundan çok daha iyi sistemler geliştirebilir, en azından aklımızda canlandırabiliriz. Örneğin normalde en iyi yol, tek bir spermin tek bir yumurtaya yetecek olan bir sistemdir, böylece sayısız sperm boşuna üretilmemiş ve doğanın karşıtı olduğu bir numaralı şey, "israf" olmamış olur. Ne var ki evrim bilinçli bir tasarım yapamaz, bilinçli bir süreç bile değildir! Sadece elindeki malzemeyi çok yavaş bir şekilde değiştirebilir. Bu nedenle, aklımıza kolayca gelebilecek "en uygun" sistemleri doğada her zaman göremeyiz (bazı örneklerde doğa bunu bizim hayal edebileceğimizden bile iyi başarmış olsa da; hepsi için geçerli değildir). Doğa kusursuz olmadığı için, çok daha basit olabilecek bu düzenekleri de doğada görmemiz maalesef mümkün olmaz. 

Makalenin kıdemli yazarı ve jeolojik bilimler profesörü Erik Sperling’in değerlendirmesi şöyle:

Başlangıçta bilim insanları, hayvanların en az miktarda oksijenle gelişebilecekleri optimum bir sıcaklık olduğuna dair bir teori geliştirdiler. Bu teoriye göre, oksijen ihtiyacı söz konusu sıcaklıktan daha sıcak ya da daha soğuk ortamlarda daha yüksekti. Boag, teorinin test edilmesi aşamasında, Ediyakaran okyanuslarının derinliklerinde gelişen canlıları anımsatan deniz şakayıklarının oksijen ihtiyaçlarını ölçtü. Deniz şakayıklarının seçilmesinin nedeni biyolojik yapılarının Ediyakaran okyanuslarından toplanan fosillerin yapılarına çok benzer olması, jelatinimsi gövdeli ve cilt yoluyla nefes alma kabiliyetleri olan canlılar olmasıydı.

Orangutan (Pongo), Endonezya ve Malezya yağmur ormanlarına özgü bir kuyruksuz maymun cinsidir. Günümüzde sadece Borneo ve Sumatra'da bulunsalar da, Pleistosen Dönem'de, yani günümüzden 2.5 milyon yıl öncesine kadar olan dönemde, Güneydoğu Asya ve Güney Çin boyunca geniş bir alanda yaşamışlardır.

Orangutanlar cinsel olarak dimorfiktir, yani dişileri ve erkekleri arasında ciddi anlamda boyut ve şekil farkı vardır. En belirgin fark yüz morfolojilerinde görülür. Erkeklerin yanak yastıkları daha geniş ve yana doğru uzanırken, dişilerin yüz hatları daha sivridir. Erkek orangutanların bir diğer benzersiz özelliği ise daha da iri görünmelerine sebep olan uzun, kalın tüyleri ve vokalizasyon için kullandıkları boğaz keseleridir. Erkekler olgunlaştıkça boğaz keseleri de çok daha büyük hale gelir.

Herkes ömrünün bir kısmında hayatın anlamının ne olduğu üzerine kafa yormuştur. Kimi insanlar sorgulamalarına dini inançları çevresinde cevap getirir, kimileri ise bunu doğanın kendisiyle cevaplamaya çalışır, bazıları ise sorgulamanın kendilerine hiçbir şey katmayacağını düşünür ve sorgulamama kararı alırlar.

Sahiden, hayatın anlamı nedir?