Ana görselde gördüğünüz kimyasal elementlerin periyodik tablosu, elementleri simgeleyen harfler ve bir takım fizikokimyasal veya elektrokimyasal özelliklerini gösteren sayıların bulunduğu alışılageldik bir periyodik tablo değil. Bu kez, karelerin içinde elementlerin simgeleri ve altında da bazı harfler gösteriliyor. Bu harfler, elementlerin orijinlerini belirten harfler.

Periyodik tablolara periyodik tablo denmesinin bir nedeni vardır. Kimyasal elementlerin kimi özellikleri birbirlerine benzer, veya daha doğru bir tabirle belli bir trendi takip eder. Örneğin, en bilinen örnekle, atom ağırlığı periyodik tablonun solundan sağına ve yukarında aşağıya doğru artar. Periyodik tabloya bakarak her hangi iki element arasında bir ağırlık karşılaştırması yaptığımızda diğerinin sağında ve/veya altında kalan atom daha ağırdır diyebiliriz. Kimya ile biraz daha ilgiliysek, elementin sadece periyodik tablodaki yerine bakarak, o element çok tutarlı öngörülerde bulunabiliriz. Periyodik tablonun verdiği bu öngörü avantajıyla, normal şartlarda oluşmayacak bileşikleri teorik olarak oluşturabilir, onların tepkimelerini hesaplayabilir; hatta ve hatta Mendeleev’in yaptığı gibi, Germanyum, Skandiyum ve Galyum elementlerini, tüm özellikleriyle birlikte, daha keşfedilmeden öngörebiliriz. Bu bağlamda periyodik tablo, insanlığın icat ettiği ilk bilgisayarlardan biridir.

Benzer türler kısıtlı kaynaklardan genellikle farklı şekillerde yararlanırlar. Bu şekilde bir kaynak paylaşımı, görünüşte birbirine benzeyen türlerin rekabet yoluyla birbirlerinin yok olmasına sebep olmadan aynı ekolojik toplulukta nasıl bir arada yaşayabildiklerini açıklamamıza yardımcı olur. Türler arasındaki kaynak paylaşımını anlamak, hala hayatta olan türlerinin sayısındaki azalmanın ekosistemin işleyişini nasıl etkileyeceğini tahmin etmemize yardımcı olabilir.

Dünya'daki yaşamın en çarpıcı özelliklerinden biri inanılmaz çeşitliliğidir. Aslına bakılırsa Dünya'da yaşayan o kadar çok tür vardır ki, yüzyıllardır farklı ekosistemleri incelememize, yeni türler tanımlamamıza ve onları sınıflandırmamıza rağmen türlerin toplam sayısını hala bilmiyoruz. Tahminler Dünya'da 5 ila 30 milyon tür yaşadığını öne sürüyor fakat biz henüz sadece 2 milyonluk bir kısmı (en kolay göze çarpanları!) adlandırdık ve tanımladık. Ekolojik toplulukların her biri inanılamayacak sayıda türe ev sahipliği yapabilir. Örneğin Fiji veya Hawaii'deki bir resif üzerinde 100'e yakın farklı mercan türünün ya da aynı mercanlar arasında barınan veya beslenen 150'ye yakın balık türünün bir arada yaşaması sıkça rastlanan bir olaydır. Bu biyoçeşitliliği yalnızca tropikal cennetlerde gözlemleyebileceğinizi düşünmeyin. Bir dahaki sefere işe veya okula giderken yanından geçtiğiniz parktaki kuş türlerine ya da bir hafta sonu arkadaşlarınızla pikniğe gittiğiniz göletteki balık türlerine daha yakından bakarsanız pek çok farklı türün yaşadığını fark edebilirsiniz.

Bar-Ilan Üniversitesi tarafından yürütülen ve Proceedings of the National Academy of Sciences'ta yayınlanan multidisipliner bir araştırma, nişasta açısından zengin bitkilerin eski avcı-toplayıcıların beslenmesinde merkezi bir rol oynadığını ortaya koyuyor.^[1] İsrail'in kuzeyindeki Hula Vadisi'nin hemen güneyinde, Ürdün Nehri boyunca gerçekleştirilen yeni bir arkeolojik çalışma, erken insanların beslenme alışkanlıklarına yeni bir ışık tutuyor ve tarih öncesi beslenme alışkanlıkları hakkındaki köklü varsayımlara meydan okuyor.

Araştırma, eski avcı-toplayıcıların temel enerji kaynağı olarak hayvansal protein tüketiminden ziyade, özellikle nişastalı türler olmak üzere bitkisel gıdalara büyük ölçüde güvendiğini gösteriyor. Erken hominidlerin ağırlıklı olarak hayvansal protein tükettiği yönündeki yaygın inanışın aksine bulgular; meşe palamudu, tahıllar, baklagiller ve su bitkilerini içeren çeşitli bir bitki temelli beslenme düzenini olduğuna işaret ediyor.

Bilimin iletişim yollarından en önemlisi, akademik makalelerdir. Bilimsel cemiyetin kalbinde yer alan akademik makaleler, bilim insanlarının birbirleriyle ortak bir zeminde iletişim kurmasını ve fikirlerini kavga gürültü olmaksızın, sakin ve soğukkanlı bir şekilde, sistemli ve objektif bir biçimde birbirlerine aktarmalarını sağlar. Eğer bilimi tam olarak anlamak veya herhangi bir akademik çalışma yoluyla bilime katkı sağlamak istiyorsanız, akademik makale yazımını ve okunmasını öğrenmeniz bir tercih değil, bir zorunluluktur.

Akademik makaleler, bir bilim sahasındaki en güncel bilgileri içeren kaynaklardır. Dolayısıyla bir bilim sahasını öğrenmeyi, kendinizi o alanda geliştirmeyi, o alana katkı sağlamayı istiyorsanız; o bilim sahasındaki güncel durumu ve halen açıklanamamış konuları tespit etmek için akademik makaleleri didik didik etmeniz ve dikkatlice okumanız gerekir. Bu, bilimin en heyecan verici taraflarından biridir: Bir akademik makale, bir soruya cevap verirken, birçok yeni soruyu da doğurur; çünkü bilim, daha önce de izah ettiğimiz gibi, tamamlanmamış bir yolculuktur. Bu nedenle akademik bir makaleyi okuduğunuzda, sadece o makalede keşfedilenleri değil, aynı zamanda o sahada veya o çalışmada açık kalan noktaları da görmeniz mümkün olacaktır. Böylece o açıklara odaklanabilir, yeni keşifler yapabilir veya yapılan keşiflerin eksiklerini keşfederek bilimin gerçeğe bir adım daha yaklaşmasını sağlayabilirsiniz.

Bruksizm (Diş Gıcırdatma) dişlerin herhangi bir işleve yönelik olmayan, çoğunlukla bilinçsiz yapılan ve tedavi edilmediği takdirde dental ve tıbbi açıdan ciddi sorunlara sebep olabilen parafonksiyonel hareketleridir.

Bruksizmin nokturnal (gece) ve diurnal (gündüz) olmak üzere 2 temel formu vardır. Gece bruksizmi genellikle dişlerin kenetli haldeyken birbirleri üzerinden kaydırma hareketi olan gıcırdatma, bruksomani adı verilen gündüz bruksizmindeyse dişleri birbirine kenetli tutacak şekilde sıkma tarzında görülmektedir.

Bu sorunun aslen sormak istediği şey, elbette ki, T. rex gibi devasa ve süper-popüler bir dinozorun gerçekte ne kadar hızlı olduğudur. Yukarıdaki soruya hemen cevap verelim: 2007 yılında yayınlanan ve Dünya'nın en prestijli bilim oluşumlarından biri olan Kraliyet Cemiyeti'nin raporuna göre cevap çok net bir şekilde "hayır". Dinozor biyomekaniği üzerinde çalışan uzmanlar, T. rex'in son derece hızlı bir hayvan olduğunu düşünüyorlar. Ancak buna rağmen T. rex, muhtemelen sandığınız kadar abartılı bir hıza da sahip değil... Çünkü 2007'den beri yapılan bazı güncellenmiş modeller T. rex'in 6 ton değil, 8 tona kadar çıkabilen bir ağırlığa sahip olduğunu tespit etti. Bu da, dev canavarları birazcık daha yavaşlatıyor ve varınız yoğunuzla koşmanız halinde kurtulmanız konusunda ufak bir pencere aralıyor.

T. rex gibi iki ayağı üzerinde durabilen, içlerinden kuşların da evrimleştiği teropod dinozorların hızı çok uzun yıllardır tartışma konusudur. Tabii ki daha ufak olanların hızları konusundaki şüpheler daha azdır. Örneğin Deinonychus (Jurassic Park'ın hatalı bir şekilde Velociraptor ismiyle gösterdiği dinozorlar) gibi raptorların müthiş hızlara erişebildiklerini biliyoruz. Fakat T. rex gibi devler söz konusu olduğunda işler biraz karışıyor. Devasa cüsseleri ve uzun, iri kuyruklarıyla bu hayvanların yavaş olmaları gerektiği düşünülüyordu. Fakat biyomekanik analizlerin büyük bir kısmı bu hayvanların sanılandan çok yüksek hızlara erişebildiğini gösteriyor. Örneğin bir aralar T. rex'lerin saatte 72.5 kilometre hıza çıkabildiklerini gösteren yayınlar bulunmaktaydı. Fakat daha güncel araştırmalar, kütleyle ilgili daha net sonuçlara ulaşarak, bu hızı birazcık değiştirdi. Nature ayarındaki dergilerde yayınlanan bu makalelerden bazıları T. rex hızını müthiş bir şekilde azaltarak saatte 32.8 kilometreye kadar çekiyor.

İnsanlar oldu olalı hayvan davranışına kafa yormuşlardır (Frison 1998). Hayvan davranışının kavranması, atalarımızın avlanma sırasında avı zekaları ile alt edebilmeleri veya diğer bir hayvanı dost edinebilmelerine olanak tanımıştır; ikincisi nihayetinde hayvanların evcilleştirilmesinin önünü açmıştır. Hayvan çiftleşme sistemlerine dair bilgi, insan toplumlarının büyümesine yardımcı olmuştur; zira evcil besi hayvanlarının çoğalması, güvenilir besin kaynaklarının varlığını sağlama almıştır (Zeder 2008).

Günümüzde de yabani veya evcil hayvanları gözlediğimizde, belli bir eylemi gerçekleştirmedeki istikrarlarına çoğu kez hayran kalırız; mesela saksağanlar bir yuva yapmak için çubukları tek tek düzenledikleri ya da bir evcil hayvan en sevdiği oyuncağını aradığında (Görsel 1). Ve hayvan davranışı hakkında temel sorular sormaya devam ederiz: Hayvanların güdü (motivasyon) ya da tercihleri var mıdır? Bilinçli seçimler yaparlar mı? Birden çok eş arasından ya da çeşitli besinlerden istediklerini seçebileceklerinde hayvanlar kendileri için iyi olan uyumlanımlı (adaptif) seçimler mi yaparlar? Bu sorular ve benzerleri, gözlemlenen bir davranış ile onun kuramsal etkenleri arasındaki bağlantıları ölçen ve sınayan kontrollü deney tasarımları ile irdelenir.

Koronavirüs salgını, kamu ve sağlık çalışanlarının yüz maskeleri için kapışmasına yol açtı. Maske yetersizliği nedeniyle, yeteri kadar etkili olmamasına rağmen maskeler şimdi birden çok kez kullanılıyor.

Her ikisi de tek kullanımlık olmak üzere iki yaygın yüz maskesi var. Cerrahi maskeler bir kişinin kendi mikroplarını yaymasını önler ve tipik olarak cerrahlar tarafından mikropları hastalardan uzak tutmak için kullanılırlar. Ayrıca, öksürükle çıkan küçük parçacıklar yoluyla hastalığın yayılmasını en aza indirmek için hastalar tarafından da kullanılabilirler.