Schrödinger'in Kedisi, büyük fizikçi Erwin Schrödinger tarafından geliştirilmiş meşhur bir düşünce deneyidir. Schrödinger, bu düşünce deneyini Kopenhag Yorumu olarak bilinen ve modern fizikçilerin çoğu tarafından kabul edilip kullanılan bir kuantum mekaniği yorumuna tepki olarak geliştirmiştir.

Kopenhag Yorumu'na göre Evren'deki tüm temel parçacıklar, bir dalga fonksiyonu tarafından tanımlanan olasılıklar çerçevesinde belli bir hız ve konuma sahiptir. Yani atom etrafındaki bir elektron, aslında belirli bir noktada değildir; belirli bir olasılıkla belirli bir noktada ve hızda bulunur. Ancak biz, bunu kesin olarak bilemeyiz. Ta ki gözlem (ölçüm) yapana kadar. Heisenberg'in Belirsizlik Kuramı çerçevesinde, gözlem yapsak bile hız ve konumu aynı anda tespit edemeyiz; ancak en azından bir tanesini ölçmemiz mümkündür. Ancak nasıl olur da belirli olasılıklar çerçevesinde herhangi bir konumda ve hızda bulunabilecek olan bir elektron, gözlem yapıldığı anda belirli bir konuma veya hıza sahip olur? Eğer ki gözlem öncesinde bu elektronun pozisyonu ve hızı belirsiz ise, gözlem sonrasında bu pozisyon veya hızdan en azından 1 tanesi nasıl belirli hale geçer?

Her yıl en az 60 milyar hissedebilen canlıyı (yüz tanıyan, rüya gören, sosyalleşen, bir dereceye kadar akıl yürütebilen, acı kaynağından kaçan ve çığlık atan, iletişim kuran, sosyalleşen, favori oyun ve yemeği olan) yemek için öldürüyoruz. Bunların çok büyük bir kısmının fiziksel ve psikolojik acı çektiği açıkça görünüyor. Yalnızca tabağımızda yemek olarak değil; kıyafet, kozmetik, yarışlar ve sirkler, deneyler vb. birçok alandaki hayvan kullanımı modern toplumların temel mekanizmasının çekirdeğinde yer alıyor gibi duruyor. Bu ahlaken tartışmaya değer bir mesele ki bundan ötürü felsefecilerin uygulamalı etik başlığında en çok tartıştığı konu başlıklarından biri hayvan hakları olmaya devam ediyor.

Hayvan hakları meselesi; ahlak felsefesi, hukuk, bilişsel bilimler, psikoloji, dinler tarihi, antropoloji ve daha birçok entelektüel alanla temas eden ve ilk bakışta görüldüğünden çok daha kapsayıcı, belirleyici ve mühim olan bir konuma sahip. Bu nedenle hayvan hakları ve etiğine yönelik kitapları okuyarak bu konuda daha fazla bilgilenmek son derece önemli.

Sosyal medya akışı çoğunlukla yapay zeka tarafından oluşturulan görsellerle dolu. Bir videoda, bir Sinek kuşu çifti bir gülün içinde yağmurdan korunurken gösteriliyor; bir diğerinde ise bir kutup ayısı yavrusu buzlu okyanustan “kurtarılıyor” ve kurtarıcılarına şakacı ve minnettar bir şekilde davranıyor. Yapay zeka; büyük, siyah, sevimli gözleri olan semender benzeri “amfiblet” yaratıklar da dahil olmak üzere, tamamen yeni hayvanlar bile üretiyor.

Yapay zeka tarafından üretilen içerikler giderek daha kolay, daha hızlı ve daha ucuz hale geliyor. OpenAI'ın Sora, Google'ın Gemini veya Meta'nın video oluşturucusu gibi araçlarla içerik oluşturucular, kelime komutlarıyla vahşi yaşam görselleri ve videoları hazırlayıp bunları sosyal medyada toplu olarak paylaşabiliyor ve bazı gönderiler milyonlarca beğeni topluyor. Bu görseller genellikle şaşırtıcı düzeyde ayrıntı ve gerçekçilik içeriyor, öyle ki yorum yapan birçok kullanıcı görsellerin sahte olduğunu fark etmiyor gibi görünüyor. Gerçekte, çiçeklerin içinde sinek kuşu yuvaları yok, kutup ayılarının doğal ortamlarından "kurtarılmaya" ihtiyacı yok ve "amfiblet" diye bir şey de mevcut değil.

İnsan yapımı hiçbir cisim uzaydan çıplak gözle görülemiyor olsa da, doğal şekilleri Uluslararası Uzay İstasyonu gibi uzay araçlarının içinden görmek mümkün. Himalaya Dağları, bunun harika bir örneği ve fotoğrafta nasıl görüldüklerini görebilirsiniz.

Himalaya, Sanskritçede "kar içerisinde yaşayan" veya "kar evi" anlamına gelmektedir. Günümüzden 55-50 milyon yıl önce arasında Afrika'nın doğusundan kopan Hindistan plakası bugünkü "Hint Okyanusu" olarak bildiğimiz suları her yıl 20 santimetre hızla aşarak Asya kıtasına ulaşmıştır ve burada kıtayla çarpışmıştır. Bu çarpışmanın 5 milyon yıl kadar sürdüğü ve bu sırada iki plakanın birbirine çarpmasıyla Himalaya sıradağlarının oluştuğu bilinmektedir. Bazı daha yeni analizler, Hindistan plakasının önünde sürüklenen bir diğer plakanın 50 milyon yıl kadar önce Asya'ya "yumuşak çarpma" denen bir olayı gerçekleştirdiğini, asıl "sert çarpma"nın ise günümüzden 25 milyon yıl kadar önce meydana geldiğini göstermektedir. Bu konudaki araştırmalar halen devam etmektedir. Ancak Himalayalar'ın bu çarpma dolayısıyla oluştuğu bilinmektedir.

Sigmund Freud, 1938'de, son âna kadar Viyana'dan çıkmadı. Alman Ordusu şehre girdikten ancak üç ay sonra, 4 Haziran’da Doğu Ekspresi ile ülkeden ayrıldı. Viyanalı Yahudilere karşı yapılan zulmün hemen başlamasına (Almanlar vardığında CBS Radyo için Viyana’da çalışan Edward R. Murrow, Yahudi evlerinin tarumar edilerek aranmasına şahit olmuştu) ve arkadaşlarının kaçması için neredeyse yalvarmasına rağmen, Freud buna ayak diremişti. Kızı Anna tutuklanıp Gestapo tarafından sorgulandıktan sonra, fikrini değiştirdi. Ailesinin bir kısmını ülkeden dışarı çıkarabilmişti; ancak dört kız kardeşi çıkamadı. Bunlardan birisi Theresienstadt'da açlıktan, diğerleri de muhtemelen Auschwitz ve Treblinka'da gazlanarak katledildi.

Freud, Londra'ya iltica etti. Arkadaşları onu, şu anda Freud Müzesi olan, Hampstead'deki büyük bir eve yerleştirdi. 28 Şubat 1939'da Virginia ve Leonard Woolf, çaya geldiler. Hogarth Yayıncılık'ın kurucuları ve sahibi olan Woolf ailesi, 1924’den itibaren Freud'un Britanyalı yayıncıları olmuştu. Hogarth daha sonra, "Standart Baskı" (İng: "Standard Edition") olarak da bilinen, Freud’un çalışmalarının 24 ciltlik çevirisini, Anna Freud ve James Strachey editörlüğünde yayınlayacaktı.

Uluslararası Kedi Tıbbı Derneği (International Society of Feline Medicine) ve Amerika Kedi Pratisyenleri Birliği (American Association of Feline Practitioners) tarafından bilimsel bilgilere dayanılarak kedilerin çevresel gereksinimleri “beş sütun” altında toplanmıştır ve bilimsel bir doküman olarak 19.02.2013 tarihinde yayımlanmıştır. Bu doküman kedilerin nasıl evrimleştiklerini, temel türsel özelliklerinin neler olduğunu hesaba katarak çevresel gereksinimlerinin nasıl karşılanabileceğine dair birçok bilgiyi ve çözümü bir arada sunan; veterinerler, hayvan severler, pet sahipleri gibi kedi bakma sorumluluğu taşıyan insanların yararlanabileceği bir kılavuz niteliğindedir. Bu sayfada kısa bir türevsel özetini okuyabileceğiniz bu dokümanın orijinal İngilizce ve Türkçe versiyonlarına yazının sonundaki kaynaklar bölümündeki ilgili linklerden ulaşabilirsiniz.

Kedilere aşinalığımız fazla olsa da onları iyi anladığımız pek de söylenemez. Kediler vahşi yaşamdaki içgüdüsel ve davranışsal özelliklerini tümüyle koruyarak insanla yaşama uyum sağlamış hayvanlardır. Biz onları her ne kadar evcil hayvanlar olarak algılasak da ataları Afrika yaban kedisinden (Felis lybica) pek de farklı değillerdir dolayısıyla çevresel gereksinimleri de bu çerçevede şekillenmeye devam etmektedir.

Hepimiz Güneş Sistemi'ndeki 8 gezegenin ismini Güneş'e olan sırasıyla sayabiliriz. En azından öyle umuyoruz; eğer emin değilseniz, sırası şöyle: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve son olarak, Neptün. Ancak bu gezegenlere neden bu isimlerin verildiğini çoğu insan tam olarak bilmiyor. Biz de bu sorunu çözerek, gezegenlerin isimlerinden kısaca bahsetmek istedik. 

Öncelikle genel bir kuraldan bahsedelim: teleskop tam olarak icat edilene kadar bilinen 5 gezegene (Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn) Romalılar hep kendi tanrılarının isimlerini vermişlerdir. Sonradan keşfedilen gezegenlerden olan Neptün'e de Roma Tanrısı'nın adı verilmiştir. Tabii günümüzde bu tanrılara artık inanan pek kimse kalmadığı için, onlara "mitolojik tanrılar" adı verilmektedir. Bunun haricinde bu tür isimlendirmenin yalnızca 2 adet istisnası vardır: Dünya ve Uranüs. Bunların hepsini sırasıyla izah edeceğiz. Şimdi isimlerin nereden geldiğine, baş döndürücü fotoğraflarıyla birlikte, tek tek bakalım:

Bilim kurgunun dünyasında, zaman yolculuğu hala açık ara en havalı şey. Maalesef ki gerçek hayat, fizik kuralları ve onunla birlikte gelenler, bir solucan deliğinin açılması ve zaman yolculuğu yapmamızı temel olarak çürütüyor. Tabii eğer foton değilseniz...

Cambridge Üniversitesinden Luke Butcher’ın yazdığı makaleye göre, solucan deliğinin potansiyel formu, bir fotonun içinden geçebileceği bir süre kadar açık tutulabilir. Makale Physical Review D dergisine sunuldu ve arXiv.org’da açık erişimli olarak yayınlandı.