Plastik adı verilen insan yapımı polimerlerin çok sayıda günümüzde birçok faydası ve çok sayıda kullanım alanı vardır.^[1] Bunların detaylarını buradan okuyabilirsiniz. Bu yazımızda, plastiğin faydaları veya genel olarak zararlarından değil, plastiklerle ilgili çok spesifik ama son derece yaygın bir yalandan söz edeceğiz: Plastiklerin diğer ürünler kadar veya sınırsız geri dönüştürülebilir bir malzeme olduğu yalanından... Bunun neden bariz bir yalan olduğunu anlamak için, çok basit birkaç istatistik verebiliriz:

Eğer geri dönüştürülen plastiğin, üretilen toplam plastiğe oranını görmek isterseniz, aşağıdaki grafiği inceleyebilirsiniz:

Arkeoloji, eski dönemlerde yaşamış insanları ve onların geride bıraktığı eserleri inceleyen bilim dalıdır. Bilimsel çalışmalar, pek çok kalıntının incelenmesiyle gerçekleştirilir. Basit eşyalar, piramitler, tapınaklar ve mezarlar; incelenen kalıntılar arasında yer alır. Yapılan çalışmalar sayesinde geçmiş insan yaşamlarıyla ilgili detaylı bilgilere ulaşılır. Peki ama arkeoloji tam olarak nedir? Kapsamı ve daha fazlası!^[1]

Eski zamanlarda yaşamış insanlar hakkında nasıl bilgi sahibi oluyoruz? Eğer ki geride yazılı herhangi bir kayıt bırakmadılarsa hangi tanrılara taptıktıklarını, ne yiyip ne içtiklerini veya ne tür kıyafetler giydiklerini nasıl biliyoruz?

Bir organizasyonda çalışan herkes bilir: Toplantılar çılgın bir hızla birbirini takip eder. Yöneticiler haftada ortalama 23 saatini toplantılarda geçirir. Bu toplantılarda olup bitenlerin büyük bir kısmı düşük değerli, hatta tamamen ters etki yaratan faaliyetler olarak görülür. İşin paradoksu şu: Kötü toplantılar, önceki toplantıların yarattığı hasarı gidermek için daha fazla toplantıya yol açar.

Yine de toplantılar uzun süre yönetim araştırmalarının konusu olmadı. 2015 tarihli bir el kitabı, yeni ortaya çıkan “Toplantı Bilimi” alanının temellerini attı. Bu araştırmalar, asıl sorunun toplantıların sayısı değil; tasarlanma biçimleri, amaçlarının belirsizliği ve çoğu zaman fark edilmeyen eşitsizlikleri pekiştirme biçimleri olduğunu ortaya koydu.

Apoptosis (veya apoptoz), "programlı" hücre ölümü demektir; yani hücrenin ölmesi beklenen bir zamanda, kontrollü olarak ölmesidir. Ancak her hücre ölümü kontrollü veya programlı değildir, dolayısıyla bu farklı ölüm türlerinin arasındaki farkı bilmek önemlidir.

Ölüm ile ilgili yazımızda detaylıca anlattığımız gibi, canlılığın temel niteliklerinden biri olarak organizmalar bir noktada ölürler. Yani hücre ölümü, çoğalma ve farklılaşma gibi, hücrenin temel yaşam süreçlerinden biridir. Hücre ölümü, hem embriyonik gelişimde hem de zararlı hücrelerden kurtulma konusunda büyük rol oynar ve vücut homeostazını korumamızı sağladığı için son derece önemlidir.

Tardigradlar, bilindiği üzere, ekstrem koşullara karşı kendini en iyi savunabilen hayvan gruplarından biridir. Bu ekstrem koşullar arasında hiç de hafife alınmayacak ortamlar yer alır. Antarktika’nın dondurucu soğuğu, volkanik göller ve sıcak su kaynaklarının yakıcı sıcaklığı, Mariana Çukuru’nun yüksek basıncı, kozmik radyasyon gibi çoğu hayvanın ölümü ile sonuçlanabilecek ortamlarda hayatta kalmayı başarırlar. Ne yazık ki, tardigradların olağanüstü stres toleransının arkasındaki moleküler ve hücresel mekanizmalar tam anlamı ile aydınlatılmamıştır.

Fakat son zamanlarda, tardigradların stres toleransına odaklanan moleküler çalışmalarda gözle görülür bir artış söz konusudur. Ramazzottius varieornatus adlı tardigrad türünün genomu üzerinde yakın zamanda yapılan bir analiz, aşırı radyotoleransının ardındaki birkaç potansiyel mekanizmayı ortaya çıkarmıştı. Stres kaynaklı hasarı teşvik eden genlerin az miktarda/yoksun olması ve çeşitli stres kaynaklı hasarları onarmaktan sorumlu gen ailelerinin diğer tardigrad türlerine nazaran genomunda geniş yer kaplaması onu tardigradların dayanıklılık mekanizmalarını araştırmada kullanılabilecek model organizmalardan biri haline getirmektedir.

Zeka ve mantık oyunları, bireylerin bilişsel gelişimini desteklemede önemli bir araç olarak görülmektedir. Bu oyunlar sadece eğlence amacı taşımakla kalmayıp aynı zamanda problem çözme, analitik düşünme ve dikkat toplama gibi zihinsel becerilerin gelişimine katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda öne çıkan oyunlardan biri de “Kendoku”dur. İlk olarak 2004 yılında Japon matematik öğretmeni Tetsuya Miyamoto tarafından geliştirilen Kendoku, temel aritmetik işlemler ile mantıksal çıkarımı birleştiren özgün bir sayı bulmacasıdır. Oyunculardan belirli matematiksel kurallara uygun şekilde sayıları yerleştirmelerini isterken aynı zamanda oyuncuların satır ve sütunlarda tekrar etmeyen çözümler üretmelerini zorunlu kılar. Bu yönüyle hem klasik sudokuya benzer hem de ondan farklı olarak işlem odaklı düşünmeyi teşvik eder. Gerek sınıf içi eğitimde gerekse bireysel gelişimde kullanılabilen bu oyun, özellikle çocuklar ve gençler için matematiği eğlenceli hale getiren alternatif bir öğrenme yöntemi sunmaktadır.

Bu makalede Kendokunun tanımını ve tarihçesini, oynanış biçimini ve eğitsel faydaları detaylı şekilde incelenerek bu oyunun zihinsel gelişim ve akademik başarı üzerindeki etkileri değerlendirilecektir.

Şeker pancarı, bilimsel olarak “Beta vulgaris saccharifera” olarak isimlendirilir ve “Altissima” grubuna aittir. Şeker pancarı diploid (2n=18) hücre yapısına sahip yabancı çiçek tozuyla döllenen (allogam) bir bitki türüdür. Polenleri rüzgarla taşınan ve yabancı döllenme ile çoğalan şeker pancarında, ekilen tohum sayısı kadar farklı genotipte ürünler görmek normaldir. Şeker pancarı, toprağın altı ve toprağın üstü olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır ve bu yapılar etli bir kök, parlak yeşil bir renge sahip yaprak, sap, dal, meyve ve tohumdur. Şeker pancarı çiçeği, 3 dişi organ ve 5 erkek organdan oluşur.^[4] Şeker pancarının kök ve gövdesinde %12 ila %20 oranında şeker bulunmaktadır.

Şeker pancarı ortalama %75 sudan ve %25 kuru maddeden oluşur. Yapısını oluşturan kuru maddenin önemli bileşeni sakrozdur ve yüzdesi %17,5 olarak hesaplanmıştır. Kuru maddenin, şeker dışında geri kalanı ise suda çözünen ve çözünmeyen madde olarak ikiye ayrılır ve bunların %2,7’si suda çözünen ve %4,8’i suda çözünmeyen maddedir. İki yıllık bir bitki olan şeker pancarının yoğunluğu 0,65 ila 0,82 g/cm³ ve donma noktası 2 ila 4°C arasında değişmektedir.^[3]

İnsan, çok çeşitli kategorilerdeki bilgileri beyninde "depolar" ve bu bilgilerle davranışını yönlendirir. Örneğin gökyüzünün mavi olması gibi bir bilgi, gökyüzünün mavi olduğu görülerek (yani duyularla) elde edilebileceği gibi, birinin bize gökyüzünün mavi olduğunu söylemesi ile de elde edilebilir. Bu iki bilgi kazanma yolunun birbirinden farklı olduğu hemen hissedilebilir: Birinde duyularla ve algıyla bir bilgiyi deneyimlerken, diğerinde dil aracılığı ile bilgiyi ediniyoruz.

İşte bilim ve felsefe alanında bu konuya odaklanan birçok tartışma yürütülmektedir. Bilgi, beyinde "sembolik" (diğer bir deyişle, dil ile ilişkili) olarak mı, yoksa bedenlenmiş (İng: "embodied") olarak mı kodlanmaktadır? Bazı yeni bilimsel çalışmalar ise, beynin ikili kodlama (İng: "dual-coding") mekanizması ile bilgiyi depoluyor olabileceği üzerine çeşitli kanıtlar sunmaktadır.^[1]