Türkiye, gezegenimizin iklim değişikliğinden en çok etkilenecek bölgelerinden biri olan Doğu Akdeniz havzasında yer alıyor. Ülkemizin bir ucundan diğerine uzanan dağları, kıyıları ve platoları, Karadeniz'den karasal iklime kadar çok çeşitli iklim tiplerini bir arada barındırıyor. Bu coğrafi zenginlik, aynı zamanda bizi iklimsel değişimlere karşı daha hassas hale getiriyor. Gelecekte sıcaklıkların ne kadar artacağını veya yağışların nasıl değişeceğini bilmek; tarımımızı, su kaynaklarımızı ve doğal yaşamımızı korumak için hayati bir önem taşıyor.

Bu yazıda, İstanbul Teknik Üniversitesinden bilim insanlarının yürüttüğü kapsamlı bir iklim modellemesi çalışmasının sonuçlarını herkesin anlayabileceği bir dille ele alacağız. Bu çalışma, küresel iklim modellerinin genellikle kaçırdığı yerel detayları yakalayabilen, yaklaşık 12 kilometrelik yüksek çözünürlüklü bir "dijital iklim laboratuvarı" kullanarak Türkiye'nin 21. yüzyıldaki iklim geleceğini mercek altına alıyor. Küresel modeller Türkiye'nin dağlarını, ovalarını adeta "düzleştirerek" görürken bu çalışma, Torosların yağmur gölgesini veya Karadeniz'in bol yağışını çok daha gerçekçi bir şekilde simüle edebiliyor.

Standart Model (veya uzun adıyla "Parçacık Fiziğinin Standart Modeli" veya "Temel Parçacıkların Standart Modeli"), Evren'de var olduğu bilinen dört temel kuvvetten yer çekimi hariç üçünü (elektromanyetizma, zayıf çekirdek kuvveti ve güçlü çekirdek kuvveti) tanımlayan ve bilinen tüm temel parçacıkları sınıflandıran teoridir. Standart Model, Kuantum Alan Teorisi'nden doğan bir paradigmadır ve kendiliğinden simetri kırılması, fiziksel anomaliler ve pertürbatif olmayan davranışlar da dahil olmak üzere, çok çeşitli fiziksel fenomenleri izah etmekte kullanılabilir.^{[1][2][3][4][5]}

Karanlık madde ve nötrino salınımlarının varlığı gibi Standart Model'den farklı deneysel sonuçları açıklamak için varsayımsal parçacıkları, ekstra boyutları ve ayrıntılı simetrileri (süpersimetri gibi) birleştiren daha egzotik modeller oluşturmak için bir temel olarak kullanılır.

Yeryüzünün geçmişine bakıldığında, primatların oldukça yeni hayvanlar olduğu görülür. Çoğu hayvan türü, ilk maymunlar ve onların önmaymun (prosimiyen) ataları evrimleşmeden epey önce yok olmuştur. Dünya, günümüzden 4.55 milyar yıl önce oluşmuş ve ilk canlılar 3.5 milyar yıl önce ortaya çıkmış olsa da en erken primatlar fosil kaydında ilk olarak 50-55 milyon önce ortaya çıkmaktadır. Bu, kuş olmayan dinozorların yok oluşundan 10-15 milyon yıl sonrasıdır.

Primat benzeri geçiş canlıları, Mezozoik Zaman'ın sonlarında (yani yaklaşık 66 milyon yıl önce) evrimleşti. Bu zamanlarda yeryüzü, günümüzdekinden oldukça farklıydı. Kıtalar günümüzden farklı konumlardaydı ve biraz farklı biçimlerdeydi. Kuzey Amerika, Avrupa'ya bağlılığını sürdürürken Güney Amerika'dan henüz ayrılmamıştı. Hindistan, henüz Asya'nın bir parçası değildi ve yılda 20 santimetre gibi şaşırtıcı bir hızla Asya'ya doğru ilerliyordu. Avustralya Antarktika'ya yakındı. Çoğu kara kütlesi, sıcak dönencel (tropikal) ya da dönence altı (astropikal) iklimini sürdürüyordu.

14 Ekim 2020'de Félix Houphouët-Boigny Üniversitesi’nden Sery Gonedelé Bi ve meslektaşları tarafından, erişime açık PLOS ONE dergisinde yayınlanan bir çalışmaya göre, son yıllarda Fildişi Sahili’nin koruma alanlarındaki orman fillerinin sayısında geniş çaplı ve felaket olarak adlandırılabilecek bir düşüş gözlemlendi.

Fildişi Sahili, sömürge olduğu dönem ve öncesinde muhtemelen Batı Afrika’daki en geniş fil popülasyonlarından birine ev sahipliği yaptığı için bu şekilde anılıyor; ancak son 30 yıl içerisinde bölgedeki fil sayısı, ormanların genellikle tarım alanları oluşturmak için yok edilmesi yüzünden büyük bir düşüş yaşadı. 1990’ların başında tüm ülkedeki savan ve orman fillerinin toplam sayısının 360’tan az olduğu tahmin ediliyordu.

Vücudumuzu oluşturan yapıların temelinde makromoleküller yer alır. Makromoleküller, monomerik alt birimlerin birbirlerine bağlanmasıyla oluşan, molekül ağırlığı oldukça yüksek olan polimerlerden meydana gelir. Canlı sistemlerindeki en önemli dört makromolekül; karbonhidrat, protein, yağ ve nükleik asitlerdir. Bunlar, hücrenin vazgeçilmez yapıtaşlarıdır; öyle ki, hücreyi bir binaya benzetirsek, binanın yapı taşları bu 4 makromolekülden ibaret olacaktır. Makromoleküller hücredeki metabolik olaylarda, hücre zarının yapısında, sinyal-uyarı iletiminde, yapısal destek sağlamada, canlı için hayati olaylarda gerekli enerjiyi sağlamakta ve bunun gibi birçok yerde görev alırlar.

Makromoleküllerin yapısında en fazla bulunan ve çeşitliliği sağlayan atom olan karbon atomu birçok atomla ya da kendisiyle (en çok da O, H ve N ile) çeşitli bağlar yaparak, yan yana dizilerek zincirler ve yeni bileşikler oluşturur. Bu bileşiklerden birisi de H ve C'nin oluşturduğu hidrokarbon bileşiğidir. Hidrokarbonlar yapılarına oksijeni de katarak canlı için en önemli organik maddelerden birisi olan şekerleri yani karbonhidratları oluşturur.

Birçoğumuz için anlaması oldukça basittir: Güneş panellerimiz bulunuyor. Binlerce kilometre uzunluğunda yollarımız bulunuyor. Neden bu yolları solar paneller ile kaplayıp enerji problemimizi çözmeyelim? İşte Fransa, tam da bunu denedi. Ancak elde ettikleri sonuç, pek de beklendiği ve umulduğu gibi değil.

Wattway adı verilen 1 kilometrelik yol, Fransa'nın Normandy bölgesindeki Tourouvre-au-Perche köyünün içinden geçiyor. 2014-2016 yılları arasındaki deneme periyodu boyunca bu yoldan günde 2000 motorlu taşıtın geçtiği hesaplandı. Yolun inşası 5 milyon Euro tuttu. Peki ya enerji üretim istatistikleri ne alemde? 2880 adet fotovoltaik panel ile kaplı olan yolun, her yıl 280 megawatt saat (MWh) enerji ürettiği ve her gün 767 kilowatt saat (kWh) enerji çıktısı alındığı bilinmektedir. Bu ne kadar bir enerji? Sadece sokak lambalarını yakmaya yetecek kadar...