Kanseri etkileyen sayısız faktör olmakla birlikte, stresin kanserle genel olarak doğru orantılı olduğu (stresi yüksek bireylerde kansere yakalanma riskinin de yüksek olduğu) iddiası doğrudur.

Zihinsel hastalıklara sahip insanlarda kansere yakalanma riski, zihinsel hastalıkları bulunmayanlara göre daha yüksek veya düşük değildir. İki grupta risk eşit orandadır. Ancak iddia sahibinin iddiasına tamamen zıt bir şekilde, zihinsel hastalıklara sahip kişilerin kanserden ölme ihtimali, zihinsel sağlığı yerinde olanlara genel olarak daha yüksektir.

Bildiğiniz gibi 5 Kasım 2010 tarihinde kurulmuş bir ekip olarak, o günden bu yana sürekli Türkiye insanına, halkımıza, topluma, öğrencisine emeklisine, gencine yaşlısına Evrim Kuramı'nı ve daha genel olarak bilimsel bakış açısını ulaştırmaya çalışıyoruz. Bunun için Türkiye çapında konferanslara, kongrelere katılıp sunumlar yapıyoruz, Türkiye'nin dört bir yanına ulaşıp halka açık eğitimler veriyoruz, liselere ve üniversitelere gidiyoruz, halka açık bilim şenliklerine katılıyoruz ve bilimin gücünü tüm halkımıza ulaştırmaya, bilimin gücünden ufacık bir parça halkımıza tattırmaya çalışıyoruz. Fakat bize de ismini veren olgudan, "Evrim Ağacı"ndan bugüne kadar pek detaylı olarak bahsetmedik. Bu yazımızda sizlere çok önemli bir konu olan "Evrim Ağacı"ndan bahsedeceğiz. Adımızı neden Evrim Ağacı olarak seçtik, bu yazının sonunda anlayacağınızı umuyoruz. Ancak bizim için olan önemi bir yana, Evrim Ağaçları, ya da daha bilimsel adıyla Filogenetik Haritalar, bilim açısından da çok büyük öneme sahiptir. Şimdi bu konuya biraz değinelim:

Daha önce de açıkladığımız ve artık birçok insanın bildiği üzere, Dünya üzerinde yaşamış, yaşayan ve yaşayacak olan her tür birbirine evrim denen bir süreç ile, bu doğa yasası etkisi altında bağlıdır. Bu doğa yasası, her canlı üzerine, belli şekillerde ve mekanizmalarla etkir. Bu mekanizmaların ayrıntılarını başka yazılarımızda ele aldık.

Kimberley Wilson yıllar boyunca hapishanelerde, pek çok kesimden hastayla çalışmış bir psikolog.^[1] Terapi vermekle geçirdiği yıllar, iyileştirilmiş beslenmenin ruh sağlığı ve beyin fonksiyonunda anahtar etken olabileceğini gösteriyor!

İngiliz psikolog Kimberley Wilson, Avrupa'nın o zamanki en büyük kadın hapishanesi olan Londra Holloway Hapishanesi'nde terapist olarak çalıştığı yıllarda ve sonrasında her kesimden insanla çalıştı. Bu değerli yıllar, Wilson'ın danışanlarına ve hastalarına bugüne kadar verdiği tavsiyeleri şekillendirdi.

Gezegenimizin her köşesinde uzanan yollar, insan yapımı en yaygın altyapı unsurlarından biridir. Bu yollar yalnızca toprağı kaplamakla kalmaz; nehirlerin ekosistemini bozar, atmosferi kirletir, ormanları baskılar ve doğal yaşam alanlarında kalıcı etkiler bırakır. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde yollar, ülkenin yalnızca %1'ini kaplamaktadır. Ancak bu yolların yol açtığı gürültü, hava kirliliği ve habitat parçalanması gibi ekolojik etkiler ülke genelinin %20'sini kapsayacak şekilde yayılmaktadır.^[1]

Yol altyapısının çevresel etkileri yalnızca ekosistem sınırlarını aşmakla kalmaz; aynı zamanda taşımacılık sektörünü, iklim değişikliğine en büyük katkı sağlayan alanlardan biri haline getirir.^[2] Yol ağlarının genişlemesinin kontrol altına alınması hem iklim değişikliğinin yavaşlatılması hem de biyolojik çeşitliliğin korunması için kritik bir öneme sahiptir. Bu doğrultuda, 2050 yılına kadar dünya çapında 40 milyon kilometre yeni yol inşasının planlandığı göz önüne alındığında, ekosistemler üzerinde daha fazla bozulma ve "ekolojik yaranın" oluşması öngörülmektedir.^[3]

Kırmızıya kayma, uzaydaki yıldızlar veya galaksiler gibi nesnelerden saçılan ışığın, bize ulaşana dek daha uzun, dolayısıyla daha kırmızı renklere karşılık gelen dalga boylarına kaymasına verilen isimdir. Maviye kayma ise, bir kaynaktan çıkan ışığın, kat ettiği mesafe boyunca yolun daralmasına bağlı olarak daha kısa, yani daha mavi dalga boylarına kaymasıdır. Kızıla kayma kavramı, evrenin genişlemesini gösteren önemli bir ipucudur.

Görünür ışık, gökkuşağına bakan herkesin fark edebileceği bir renk tayfından ("spektrum") oluşur. Bir nesne bizden uzaklaştığında, ondan saçılan ışığın dalga boyu uzar ve ışık, spektrumun kırmızı ucuna kayar. Bir nesne bize yaklaşırsa, ışığın dalga boyu kısalır ve ışık, spektrumun mavi ucuna kayar.

Şizoid Kişilik Bozukluğu, sosyal ilişkilere ilgi eksikliği, yalnız ve korunaklı yaşam tarzına eğilim, gizlilik, duygusal soğukluk, mesafe ve ilgisizlik ile karakterize bir kişilik bozukluğudur. Semptomlar tipik olarak geç çocukluk veya ergenlik döneminde başlar. Etkilenen bireyler başkalarıyla yakın ilişki kuramayabilir ve aynı zamanda zengin ve ayrıntılı ancak içsel bir fantezi dünyasına sahip olabilirler.

Psikolojide fantezi, insan beyninin özelliklerinden biri olan hayal gücü yetisiyle mümkün olan, net bir zihinsel görüntüyle ifade edilen geniş çaplı zihinsel deneyimlere verilen isimdir. Fanteziler, mutlak olarak imkansız olan senaryolarla ilişkilidir. Nancy McWilliams'ın 2011 yılında gözlediği üzere, şizoid bireylerin en heyecan verici yeteneği, yaratıcılıklarıdır ve bu yaratıcılık, genellikle kendini fanteziler şeklinde gösterir.

Gezegenimizdeki canlıların yarıdan fazlasını böcekler oluşturmaktadır. Çiçeklerden meyve ağaçlarına kadar bitkilerin çok büyük bir kısmı, doğal döngü ve tarımsal üretim için vazgeçilmez olan bu "minik" canlılara muhtaçtır. Özellikle de bal arıları, tozlaşmaya (polinasyona) katkılarıyla tüm kara ekosistemlerinin temel direklerinden biridir. Fakat bilim insanları, gezegenimizin "altıncı kitlesel yok oluş" olarak adlandırılan ve böcek türlerinin de dâhil olduğu tarihi bir biyoçeşitlilik krizinin tam ortasında olduğunu düşünüyorlar. Kuraklık, zirai ilaçlar, iklim değişimi, habitat parçalanması, tarımsal monokültürler ve parazit istilaları, bal arılarına ve sayısız diğer böceğe adeta kök söktürüyor. Son yıllarda adını daha sık duyuyor olabileceğiniz "arı kolonisi çöküş sendromu", tek başına bile ciddi bir sorun.

Hal böyleyken, bilim dünyası da çareyi yüksek teknolojide arıyor: ODTÜ Robotik ve Yapay Zeka Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi, ROMER'deki araştırmacılar (Doç.Dr. Erol Şahin, Doç.Dr. Ali Emre Turgut ve Doç. Dr. Hande Alemdar), RoboRoyale isimli AB projesi kapsamında, İngiltere, Çek Cumhuriyeti ve Avusturya'daki uluslararası ortaklarla birlikte, bal arılarının davranışlarının robotik ve yapay zeka teknolojileri kullanılarak gözlemlenip incelenmesini sağlayan, "AROBA" adını verdikleri otonom bir "robotik gözlem ve davranış analizi sistemini" geliştirdiler (projenin genel adıysa RoboRoyale olarak belirlendi). Bu sistem, bal arısı kovanının içine (daha doğrusu, kovanın dış kapaklarının yerine) yerleştirilen, bir ray mekanizması üzerinde hareket eden ve kameralarla donatılmış iki robot modülünden oluşuyor. En temel özelliği, koloninin kraliçe arısını 7/24 takip edip gözlemleyebilmesi. Dahası, kraliçe arının uzun süre istirahate çekildiği vakitlerde robot, kovandaki diğer arıların (örneğin işçi arılar) yerleşimi, sayısı ve peteklerdeki yumurtalar veya larvalar gibi kritik unsurlar hakkında veri toplayacak şekilde kendini "tarama moduna" geçirebiliyor.

James Webb Uzay Teleskobu (İngilizce: James Webb Space Telescope, kısaltmasıyla JWST), kızılötesi astronomiye yönelik bir uzay teleskobudur. Uzaya gönderilmiş en güçlü teleskoptur. Eskiyen Hubble Uzay Teleskobu'nun kısmen ardılı olacak şekilde planlanmış, NASA öncülüğünde ve ESA ile CSA'nın desteğiyle geliştirilmiştir. Aralık 2021'de fırlatılmış ve Ocak 2022'de yörüngesine girmiştir.

Adını 2002'de NASA'nın Apollo programından sorumlu müdürü olan James E. Webb'ten alan JWST, 6,5 metre genişliğinde altın kaplama bir aynayla donatılan kızılaltı bir teleskoptur. Bu ayna, 13.5 milyar ışık yılı uzağı, yani evrenin ilk yıldızlarının oluştuğu zamanı görmesini olanaklı kılmaktatır.