Ocak 2024, dünya genelinde çok sıcak bir aydı ve birçok yeni sıcaklık rekoruna tanıklık etti. Dünya Meteoroloji Ajansı, NASA, Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi, Avrupa Kopernik İklim Değişikliği Servisi ve Japonya Meteoroloji Ajansı; geçtiğimiz ayın şimdiye kadar kaydedilen en sıcak Ocak ayı olduğu konusunda hemfikir.

Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi'nin verdiği bilgilere göre Kuzey Kutbu, Kuzey Amerika'nın kuzeydoğusu, Rusya'nın merkezi, Asya'nın güneyi ve batısı; Afrika, Güney Amerika, Asya'nın doğusu ve güneydoğusu ve Avustralya'da sıcaklıklar ortalamanın üzerindeydi. Afrika ve Güney Amerika ise kayıtlara geçen en sıcak Ocak aylarını yaşadı.

2003 yılında yayınlanan çığır açıcı bir tarihsel genetik makalesi, dünyadaki erkeklerin önemli bir bölümünün doğrudan Cengiz Han'ın soyundan geldiğini gösteren sonuçlar bildirdi. "Doğrudan" derken kastımız, bu erkeklerin her birinin, yaklaşık 1000 yıl önce yaşamış bir bireyden gelmiş gibi görünen Y kromozomları taşımasıdır. Y kromozomları yalnızca babadan oğula geçtiğinden, Y kromozomu, kişinin baba soyunun bir kaydı olarak kullanılabilir.

Cengiz Han, yaklaşık 750 yıl önce ölmüştür; yani nesil başına 25 yıl olduğunu varsayarsak, günümüz ile o dönem arasında yaklaşık 30 erkek bulunmaktadır. Daha nicel olarak, Cengiz Han'ın ölümünde Moğol İmparatorluğu'nun eriştiği sınırlar içinde ikamet eden erkeklerin yaklaşık %10'u, onun Y kromozomunu taşımaktaydı ve dolayısıyla dünyadaki erkeklerin yaklaşık %0.5'i, yani bugün hayatta olan yaklaşık 16 milyon kişi, doğrudan Cengiz Han'ın torunudur.

Beynimiz düşündüğümüz kadar basit çalışmıyor. Geçtiğimiz birkaç yıl, tuhaf şeylere inanmanın oldukça yaygın olduğunu henüz fark etmeyen insanlar için bir uyandırma çağrısı görevi gördü. Donald Trump'ın başkanlığı sırasında ortaya çıkan aşırı sağ bir komplo teorisi olan QAnon'un yükselişinden, maske takma ve COVID-19 aşılarının güvenliği üzerine politikleşen tartışmalara kadar, düşüncelerimizin önyargılarımıza göre kolayca zikzak çizdiği çok açık bir hale geldi. Peki ya matematik için de aynı durum söz konusu olabilir mi?

Dan Kahan ve meslektaşları, çalışmalarında sıklıkla inançlar ve belli bir gruba üye olma arasındaki etkileşimleri inceliyorlar. Biz insanlar, doğamız gereği kuvvetli bir kabile bilincine sahibiz; dolayısıyla eğer kabilemiz bize en son gerçekleşen seçimlerde diğer kabile tarafından seçim sonuçlarına hile karıştırıldığına inanmamızı söylerse, kanıtlara bile bakmadan bu düşünceyi benimseyebiliriz. Peki, asıl soru şu: Gerçek olmayan bir inanca kapılmak mı daha vahimdir, yoksa kendi topluluğunuzun değer yargılarına ters düşerek dışlanmayı göze almak mı?

Yuri Gagarin, böyle bir cümleyi hiçbir zaman sarf etmemiştir. 

Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin din karşıtı çalışmaları dahilinde Nikita Khrushchev tarafından yapılan bir konuşmada şöyle demiştir:

Hayal edelim: Harika bir bahar günü, hafta sonu. Sabah uyandınız, uyanma sonrası rutinlerinizi yerine getirdiniz. Güzel bir kahvaltının ardından çayınızı veya kahvenizi koyup bilgisayarın başına geçtiniz. Facebook ikonuna tıkladınız, anasayfada geziniyorsunuz ve karşınıza dikkatinizi çeken bir görsel çıktı; belli ki ilginizi çeken konulardan biri hakkında bir yazıya yönlendiriyor. Tıkladınız, sayfa açıldı, sayfada biraz aşağı inip başlığın olması gereken yere baktınız ve… en büyük korkularınızdan biri gerçek oldu: Okuyamıyorsunuz. Aşağı yukarı yedi yaşından beri büyük çabalar sarf edip geliştirdiğiniz, ciltler dolusu kitapla bileyip keskinleştirdiğiniz o yeti artık yok.

Etrafınıza bakıyorsunuz: Evet, üzerinde buharlar tüten o sıcak içecek hâlâ masanın üzerinde. Bilgisayar ekranının az ötesindeki çerçevede duran fotoğraftaki arkadaşlarınızın yüzlerini seçebiliyor, onları ayırt edebiliyorsunuz. Hemen yanı başınızdaki kütüphanede yatan, Eric Hobsbawm’ın Kısa 20. Yüzyıl kitabının kapağındaki kişinin Charlie Chaplin, kitabın kapağının da kırmızı olduğuna, dahası Chaplin’in bu pozu Büyük Diktatör filminde verdiğine de kuşkunuz yok; ama ne kitabın veya yazarın ismini ne de başka herhangi bir yazıyı okuyabiliyorsunuz.

Bu yazıda sizlere bir makine öğrenmesi projesini aşama aşama, kodları ile birlikte açıklamaya çalışacağız. Projenin sonunda, tamamen rastgele üretilen ("random") sayıları kullanarak, farklı çizgi yüzleri (İng: "cartoon faces") üreten bir derin öğrenme modeline sahip olacaksınız. Bu modelin ürettiği sonuçları aşağıdaki görselde görebilirsiniz.

Özellikle belirtmek isteriz ki bu yazıda yer alan kodlar başlangıç seviye yazılımcılar ve Makine Öğrenmesi hakkında en azından temel seviye bilgisi olmayanlar için uygun olmayabilir. Bunun için sizlere Stanford Üniversitesi Profesörü Andrew Ng tarafından hazırlanmış, tamamen ücretsiz bir şekilde alınabilen bu Coursera dersini tavsiye ederiz. Ayrıca kurs, Türkçe alt yazılı olduğu için İngilizce bilmiyorsanız bile takip edebilirsiniz.

Klinik terminolojilerde "mitomani" veya "pseudologia fantastica" olarak da bilinen patolojik yalan, kompulsif veya alışkanlık haline gelmiş, derin ve kronik bir yalan söyleme davranışıdır. Günlük yaşamın bir parçası olarak bireyler tarafından söylenen tipik yalanlardan farklı olarak patolojik yalanlar süreğen, orantısız ve herhangi bir kazanç elde edilemeyecek durumlarda bile söylenmeleriyle ayırt edilirler. Bu tür yalanlar "patolojik" olarak kabul edilir, çünkü yalnızca yalan söyleyen bireyin değil, aynı zamanda çevresindekilerin de hayatını bozar ve bu nedenle önemli psikolojik, sosyal ve bazen de yasal sonuçlar doğurur.

Patolojik yalancıların söylediklerinin doğru olmadığını anlayıp anlamadıkları net değildir. Bazı insanlar söyledikleri şeyler açıkça yanlış olsa bile bunlara inanırlar. Diğer patolojik yalancılar ise ancak yalanları kanıtlandığında yalan söylediklerini kabul ederler.

Uyarı: Bu yazımızda pornografi tüketimi ve bunun sağlık ile ilişkisinden söz etmekteyiz. İçerikte, pornografik herhangi bir detaya yer vermemekteyiz ve işin bilimsel tarafına odaklanmaktayız. Ancak yerleşik kurala uyarak, 18 yaşından küçük okurlarımız için uygun olmayabileceğini belirtmek istiyoruz.

Pornografi (ya da kısa adıyla porno), cinsel organları ve cinsel faaliyeti içeren herhangi bir materyalin, genellikle estetik veya duygusal sebeplerden ziyade, erotik duyguların uyarılması amacıyla açık olarak sergilenmesi ve ifade edilmesi demektir. Pornografi, illâ sanal ortamda olmak zorunda değildir, bir canlının, bir diğer çifti (veya daha çok sayıda bireyi) cinsel ilişki sırasında gözlemesine, daha doğrusu cinsel ilişki içerisinde olan grubun, bu aktiviteyi diğer bireylere açık halde yapmasına pornografi (kelime anlamıyla "cinsel içeriğin teşhiri") denir.