Uzak gelecek hakkında konuşabilir miyiz? Bir sonraki ay ne zaman yağmur yağacağını bilemiyorsak milyarlarca yıllık zaman dilimlerinde tahminlerde bulunmak imkânsız görünebilir.

Ancak her şey hava durumu kadar kaotik değildir; hatta özellikle astrofizik ve kozmoloji alanlarında çok uzak geleceklere dair tahminler yapmak mümkündür. Örneğin Birleşik Krallıklar'da 23 Eylül 2090 tarihinde bir tam güneş tutulması yaşanacağını bilmekteyiz; çünkü Ay, Güneş ve Dünya stabil, tahmin edilebilir yörüngelerde ufak sapmalarla hareket eden gök cisimleridir ve yerçekimi kanunları günümüzde iyi test edilmiş kanunlardır. Benzeri bir şekilde bilinen astrofizik kurallarından faydalanarak evren genişledikçe evrenin öteki tarafında yaşanma ihtimali bulunan olayları tahmin edebiliriz.

(...)

Hayvanların evrim sürecinde kısa zamanda boyut ve şekil bakımından hızlı değişimlere uğraması, Darwin dahil birçok bilim insanı için zorluk oluşturmaktaydı. Nature Communications isimli dergide yayımlanan bir araştırma, meydana gelen bu ani değişimlerin temelinde birçok küçük değişimin birikmesi olduğu savını destekliyor.^[1] Bu sav, Darwin'in Evrim Teorisi tarafından da öngörülmektedir.

Reading Üniversitesi'nden evrimsel biyologlar, bu ani değişimlerin ve bazı türlerin evrimsel geçmişinde görülen uzun durağanlık dönemlerinin istatiksel bir modelini çıkararak bu değişimleri ve durağan dönemleri açıklamayı hedeflediler.

(...)

Geçen yıl, Penn Medicine’de bulaşıcı hastalık uzmanı Dr. Helen Koenig, yaygın olmayan bir doğurganlık sorununu güvenle atlatmak isteyen evli bir çiftle karşılaştı.

Adam, HIV pozitifti ama karısı değildi. Bu nedenle aile kurma hayallerine ulaşabilmek için, kadın ve bebeği enfeksiyondan uzak tutma amacıyla in vitro fertilizasyon (IVF) ve sperm yıkama olarak bilinen bir tekniği kullandılar. Koenig’i ziyaret etmelerinin sebebi, yıkama öncesi ekstra bir tedbir olan antiretroviral ilaçların işe yaradığından ve böylece virüsün hala saptanamaz olduğundan emin olmaktı.

(...)

Serkan Anılır'ın ismini belki gazetelerden ve bazı bilim dergilerinden duymuşsunuzdur. Bir aralar çeşitli illerde bilim konuşmaları yapan, uçuk kaçık bilim projeleriyle halkı heyecanlandıran, hatta NASA'nın ilk Türk astronotu olduğunu iddia ederek ün yapan bir şahıstı. Detaylarını makalemizde vereceğiz; ancak Serkan Anılır'ın hayatı, edebiyat ve bilimin en tehlikeli düşmanlarından birisi olan veri uydurma ve aşırma (intihal) suçlarının en ilginç örneklerinden birisidir. Serkan Anılır'ın yaptıkları, bir insanın kariyerini intihal ve yalanlarla nasıl yerle bir edebileceğinin en ilgi çekici örneğidir. Çünkü Anılır'ın hayatında yaşananlar, sadece 1-2 çalışmanın sağdan soldan aşırılması değil, koca bir kariyerin yalanlar ve intihaller üzerine kurulu olmasının bir örneğidir. 

Texas Tech Üniversitesi'nde aldığım "Mühendislik Pratiği ve Araştırmalarında Etik" isimli doktora dersinin dönem projesi olarak Serkan Anılır ile ilgili internette yer alan bilgileri bir araya getirerek bir derleme yapmak ve hayatın her alanında etiğin ne kadar büyük öneme sahip olduğunu göstermek istedim. Bu araştırma makalesi, bu ders için yaptığım araştırmaların ve analizlerin bir sonucudur. 

(...)

Prof. Dr. John Endler, Avusturalya’da bulunan Deakin Üniversitesi’nde görev yapan bir Duyusal Ekoloji ve Evrim profesörüdür. 1986 yılında yazdığı Vahşi Hayatta Cinsel Seçilim isimli kitabıyla ün kazanmıştır. Ancak onu büyük bir bilim insanı yapansa, Endler Deneyi olarak bilinen, Cinsel Seçilim’in evrimsel değişimler yaratabileceğini gösteren deneyleridir.

Endler, gupi ya da lepistes olarak bilinen Poecilia reticulata isimli balıklar üzerinde bir araştırma yürütmüştür. Lepisteslerin erkekleri, dişilerinden çok daha parlak renklidir. Bunun iki sebebi vardır: İlki, akvaryumcuların balıkları satabilmek için en parlak olanları birbiriyle çiftleştirmeleri, yani Yapay Seçilim’in etkisi, ikincisi ise dişilerin en parlak renkli erkekleri seçmesi, yani Cinsel Seçilim’dir. Ancak bu deneydeki amaç, bu ikinci basamağı ele almak ve Cinsel Seçilim’in evrimsel süreçlerdeki rolünü, ne kadar etkili olduğunu, değişim yaratma gücünün olup olmadığını anlamaktır. 

(...)

Atlanda'da bulunan Gece Yarısı Terörü Mağarasında (İng: "Midnight Terror Cave") yapılan keşifler, çok uzun zaman önce ve uzun yıllar boyunca sürdürülmüş bir çocuk kurban etme geleneğine ışık tutuyor.

Araştırmacılar, antik çağlarda Orta Amerika ve Meksika'da gerçekleşen bu kurban verme ayinlerinin genellikle yetişkinleri hedef aldığını belirtmelerine karşın bulgular, kurbanların tamamının yetişkin bireylerden oluşmadığını gösteriyor. Bu eylemlerin çok uzun süre önce gerçekleşmesi de kurbanların nasıl veya neye göre seçildiğini bilmeyi imkânsız kılıyor.

(...)

Bir grup insanı, hiç bilmedikleri bir kültürün orta yerine götürüp bıraksak nasıl davranırlardı? Bu soru karşısında heyecan duymayacak bir psikolog bulamazsınız. Ancak psikologlar tarafından cevabı merak edilen pek çok sorunun deneysel olarak araştırılması mümkün değildir. Bunun sebebi, son birkaç on yılda kurulmuş olan ve deneylerde yer alacak katılımcıları olası zararlara karşı koruma amacındaki etik kurulların, insan haklarını ihlal etme potansiyeli olan çalışmalara izin vermemesidir.

Ancak bilimde olanın aksine, sanattaki yöntemleri daha özgürdür. Bir grup insanın hiç alışık olmadıkları bir kültürün orta yerinde nasıl davranacaklarını hayal eden kitaplar yazabilir, filmler çekebilir hatta bu durumu tasvir eden tablolar, heykeller yapabilirsiniz. O halde bu sorunun cevabını tartışabilmek için en uygun zemin sanatın özgür suları olacak. Tunç Okan’ın senaristliğini ve yönetmenliğini yaptığı 1975 yapımı Otobüs filmi, yazının başında bahsettiğimiz soruya kendi perspektifinden oldukça çarpıcı bir yanıt veriyor. Bu yazının eksenini de psikolojinin kültür alanındaki çalışmaları ile Otobüs filminin anlatısı arasında ilişki kurma gayreti oluşturuyor.

(...)

Eğitim ne içindir? İnsanlar, bu soruya verdikleri yanıtlarla, birbirlerinden keskin bir şekilde ayrılır. Bu soru, "yanıtı köklü bir şekilde tartışmalı" sorulardan biri olarak kabul edilmiştir. Tıpkı "demokrasi" ve "adalet" gibi, "eğitim" de farklı insanlar için farklı şeyler ifade eder. Çünkü kişinin eğitimin amacına yüklediği anlam, onun geçmişi ve hayat koşulları da dahil olmak üzere çeşitli faktörler tarafından şekillenir. Aynı zamanda etnisite, toplumsal cinsiyet ve sosyal sınıf gibi konular hakkındaki fikirleri de eğitimin amacına dair beklentisini etkiler. Yine de üzerinde anlaşmaya varılmış bir eğitim tanımına sahip olmamak, onu tartışamayacağımız veya bu konuda hiçbir şey yapamayacağımız anlamına gelmez.

Ancak terimlerimizin neyi ifade ettiği konusunda net olmamız gerekiyor. "Öğrenme", "eğitim", "alıştırma" ve "okul" gibi sıklıkla karıştırılan veya birbirinin yerine kullanılan birkaç terim vardır ki bunlar arasında önemli farklar önemlidir:

(...)

Simurg Fars mitolojisinde, Anka ise Arap mitolojisinde geçen efsanevi kuşlardır ve İslamiyet'in kabulünden sonra Türk halk kültüründe Zümrüdüanka adıyla geçer. Anka ve Simurg, Divan şiirinde metafizik ve kozmik düşüncelerin ifadesi için en çok kullanılan mitolojik simgelerden biridir.^[1] Birazdan anlatacağımız bilimsel araştırmayla bu mitolojik kuşun ilişkisi ise, Zümrüdüanka kuşunun en etkileyici özelliğinden gelmektedir: Efsaneye göre Anka kuşu, 1700 yıl yaşadıktan sonra artık öleceğini anlar ve kendini yakar. Fakat Anka, beklendiği gibi ölmez ve küllerinden yeniden doğar; böylece yeniden doğumun ve yanarak yenilenmenin simgesi haline gelir.

Hasarlı dokuları onarma yeteneği gerek semenderler gibi ampute edilmiş uzuvlarda olsun, gerekse insanlardaki gibi karaciğer yenilenmesi gibi kısıtlı bir yenilenme olsun, metozonlar için çok önemli bir süreç olmasına rağmen, bunu başlatan moleküler ya da hücresel mekanizmalar tam olarak bilinmiyordu. 2010 yılında Cell Biology dergisinde yayımlanan makale ise, bu süreci apoptoza bağlayan bazı ipuçları ortaya çıkardı.^[2]

(...)

Sucul Maymun Teorisi (veya daha doğru ismiyle Sucul Kuyruksuz Maymun Hipotezi), diğer kuyruksuz maymunlardan ayrıldıktan sonraki 6 milyon yıllık insansı (hominid) evriminin bir noktasında (veya hipotezin bazı savunucularına göre tamamında), atalarımızın denizlerde yaşayacak biçimde evrimleştiğini ileri süren bir hipotezdir. Bu hipotez, iddialarını, sadece insanlarda ve sucul hayvanlarda görülen bazı anatomik ve fizyolojik özelliklere dayandırır. Bu özelliklerin yalnızca insan atalarının su ortamında evrimleşmiş olmasıyla açıklanabileceğini ileri sürer.

İlk olarak planktonlar konusunda uzman deniz biyoloğu Sir Alister Hardy tarafından 1960 yılında İngiliz Sualtı Kulübü'nde verdiği bir konuşma sırasında ileri sürülen hipotez, 1 ay sonra New Scientist dergisinde "İnsanlar Geçmişte Daha Sucul muydu?" başlığıyla yayınlanmıştır. Sonrasında, Oxford Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü yüksek lisans mezunu ve bir televizyon senaristi olan Elaine Morgan, 1982 yılında yazdığı The Aquatic Ape isimli kitabında hipotezi savunmuştur. Bu teorinin halk arasında meşhurlaşmasını sağlayan olay ise, 2009’da Elaine Morgan'ın verdiği şu TED konuşmasıdır:

(...)