Hans Reichenbach 1891 yılında Hamburg’da doğmuş olan ünlü bir neopozitivist ve analitik filozoftur. Hayatının bir döneminde mühendislik yapmış daha sonra ise arkadaşı olan Albert Einstein’ın derslerine katılmıştır. Hayatının ilerleyen dönemlerinde felsefeye ilgi duyan filozof mantık, tümevarım, olasılık, determinizm , zaman felsefesi ve bilim felsefesi gibi alanlarla ilgilenerek oldukça önemli yayınlar kaleme almıştır. Yahudi kökenli olduğu iddiası ile Nazilerin baskısına maruz kalmış ve 1933 yılında Türkiye’ye iltica etmiştir. İncelemeye başlayacağımız bu kitap, İstanbul’da kaleme aldığı metinler ve yaptığı yayınlardan oluşması itibariyle bizim için oldukça eşsiz bir öneme sahiptir. İstanbul Üniversitesi’nde göreve başladıktan sonra felsefe tarihi, bilim felsefesi ve sembolik mantık dersleri verdiğini biliyoruz. Bu dönemde ülkemizde bulunması Viyana Çevresi geleneği ve neopozitivizmin, ülkemizde tanınması ve kendine yer bulması için eşsiz bir fırsattı. Öyle ki bu neopozitivist geleneğin felsefi yaklaşımı, Reichenbach’ın öğrenci ve takipçileri olan H. Vehbi Eralp, Nusret Hızır, Cemal Yıldırım, Hüseyin Batuhan ve Teo Grünberg gibi değerli felsefecilerce bir şekilde yaşatılmış ve ülkemiz akademisine tanıtılmıştır. İlerleyen yıllarda felsefi ve entelektüel olarak hayal kırıklığına uğradığını düşündüğümüz Reichenbach, ABD’ye göç ederek çalışmalarına orada devam etmiş ve 1953 yılında Los Angeles’te hayata sözlerini yummuştur. Böylesi değerli bir filozofun İstanbul’a gelmesi ve entelektüel iklimimize etki etmesi apayrı bir çalışma konusudur. Reichenbach, bilim ve felsefe arasındaki ilişkinin, edebiyat ve felsefe arasındaki ilişkiden çok daha derin bağlara sahip olduğunu düşünüyordu. Özellikle bilim felsefesi alanında çalışma yapan araştırmacılar için kendi hala önemli bir duraktır.

Günümüzde, bazı felsefeciler ve postmodernizme eğilimli düşünürler için ucuz bilim karşıtlığının dayanılmaz bir çekiciliği vardır. Yaygın bir davranış eğilimine bakacak olursak, eğer bilime yönelik oldukça şüpheci bir pozisyonda durmak istiyorsanız ilk kural hiç şüphesiz, pozitivizm ve neopozitivizme yönelik eleştiriler getirmektir. Bu bahsettiğimiz yazılı olmayan kural, artık yalnızca akademilerde değil ne yazık ki okuryazar entelektüel kitle arasında da kendine epey bir yer bulmuş gibi görünüyor. Öyle ki bilim karşıtlığı artık birçok kişi için aynı zamanda pozitivizm karşıtlığı anlamına geliyor. Ancak burada ciddi bir sorun var, bu sorunu 4 başlıkta ele almak istiyorum.

(...)

Fosil ler, evrim tarihini keşfetmenin en heyecan verici yöntemlerinden birisidir. Bugüne kadar keşfedilen on binlerce fosil , evrim tarihindeki birçok detayı aydınlatmakla birlikte, istisnasız olarak her biri, evrimsel biyolojinin öngörülerini doğrulayacak kanıtlar olarak kayda geçmiştir. Bu açıdan evrimsel biyoloji ile, fosil leri gün yüzüne çıkan paleontoloji ve antropoloji arasında çok yakın bir ilişki olduğu söylenebilir. Evrimsel biyoloji, türlerin tarihini aydınlatma konusunda bakmamız gereken detaylar açısından yön gösterir, paleontoloji ve antropoloji nin çıkardığı fosil ler, evrimsel öngörüleri sınamak adına bu potansiyel fosil leri arar ve bulur. Tabii ki fosil araştırmalarının tek amacı evrimsel geçmişi aydınlatmak değildir; türlerin biyolojisine, fizyoloji sine, anatomi sine yönelik birçok detayı keşfetmemizi ve bir yerde "kendimizi daha yakından tanı mamızı" da sağlar.

Dünya’nın yüzeyi sabit gibi görünse de geçen 4,6 milyar yıl içerisinde ciddi ölçüde değişmiştir. Dağlar oluşmuş ya da aşınmış, kıtalar ve okyanuslar kaymış ve Dünya kimi zaman çok soğuk ve tamamen buzlarla kaplı kimi zaman da daha sıcak ve buzların yok olduğu dönemler geçirmiştir. Bu değişiklikler o kadar yavaş gerçekleşir ki bir insanın yaşamı boyunca fark edilemezler, ancak şu anda bile Dünya’nın yüzeyi hareket etmekte ve değişmektedir. Bu değişiklikler olurken, organizma lar evrim geçirmiş ve bazılarının kalıntıları fosil olarak korunmuştur.

(...)

Kadınlarda migrenin görülme olasılığı, erkeklere göre iki ila üç kez daha fazla. Bu rahatsızlığın kadınlarda en şiddetli şekilde hissedildiği dönemse, genellikle ağrıyla geçen günlerin pahalıya patlayabileceği 30'lu yaşlar oluyor. New York Montefiore Tıp Merkezinde bir nörolog olan Jelena Pavlovic, şöyle açıklıyor:

Yaşları 18 ile 60 arasında değişen kadınların yarısından fazlası için, migrenin başlangıç ve gidişatı menstrual döngünün hormon akışıyla bağlantılıdır. Londra'da Barts Health NHS Thrust'ta çalışan baş ağrısı ve kadın sağlığı konusunda uzman bir klin isyen olan Anne MacGregor, "Bu bağlantı yüzyıllardır biliniyor." diyerek, konunun literatürde de yer aldığını belirtiyor. Buna rağmen migren ve klin ik sonuçlarında cinsiyet hormon larına bağlı olarak görülen farklılıklar hakkında çok az araştırma yapılmıştır.

(...)

Doğada neredeyse hiçbir olgu, son haliyle, birdenbire var olmaz. Her zaman daha eski, daha basit, daha başka nedenlerle var olan unsurların dönüşümüyle yeni yapıların geliştiğini görürüz. İnsanı "insan" yapan en sıra dışı unsurlardan biri gibi gözüken mizah ve espri anlayışı da bundan muaf değildir. Mizahın yazılı kökenlerini, profesyonel "jestçilerin" ve "şaka kitapları"nın olduğu Antik Yunan'a kadar takip etmek mümkündür. Hatta MÖ 460'ta doğmuş olan Demokritos, "gülen filozof" olarak anılırdı; çünkü oldukça espritüel biriydi ve çağdaşlarının "aptallıklarına" gülmesiyle bilinirdi.[1] Ama mizahın kökenleri orada durmaz. Avustralya Aborijinleri'ne yönelik antropolojik çalışmalar, mizahın Homo sapiens içindeki kökenlerinin en az 35.000 yıllık olduğunu düşündürmektedir. Fakat karşılaştırmalı etoloji (hayvan davranışları) çalışmalarından gelen veriler, mizahın davranışsal kökenlerini Homo sapiens türünden çok daha öncesine, günümüzden yaklaşık 16-10 milyon yıl öncesine dayanıyor olabileceğini göstermektedir.[2][3]

Mizahın evrim sel kökenlerini anlamak için, onun davranışsal öncülleri ile davranışsal ardıllarını incelemek gerekmektedir: Espri ve şaka gibi tüm bileşenleriyle bir arada değerlendirilebilecek olan "mizah" kavramının öncülü; sözlerle veya davranışlarla icra edilen soyut bir oyundur. Mizahın kalbinde yer alan espri veya şakanın kendisi, birbiriyle bağdaşmaz gibi gözüken unsurları barındıran bir bağlama veya bağlamlara sahiptir. Çözümlenmesi gereken bir bilinmezi barındırır (size anlatılmaya yeni başlanan bir fıkrayı düşünün) veya sıra dışı bir fiziksel davranışı barındırır (bir "eşek şakası"nı düşünün). Bu bilinmezlik ve bağdaşmazlık, kişide psikolojik bir gerilime neden olur. Ancak mizahın az önce tanı mladığımız oyuncu doğası içerisinde, esas mesaj (İng: "punchline") verildiğinde ve espri patlatıldığında veya fiziksel şaka sonlandığında, bağdaşmaz bağlam da çözüme kavuşur ve şakanın hedefindeki kişi, gerilimin ortadan kalkmasıyla genellikle güler veya kahkahaya tutulur. İşte bu duygusal iniş çıkışlar, sosyal hayvan türlerini birbirine bağlayan önemli bir davranış kalıbına karşılık gelir. Dolayısıyla mizahın kökenlerinin sırları, insan-harici sosyal hayvanlardaki oyun, mizah algısı ve kahkaha davranışlarında yatar. Bu yazımızda, bu faktörlere, bunların evrim ine ve modern mizah ile ilişkisine bir bakış atacağız.

(...)