Moleküler evrim hızı, bir popülasyon içerisinde DNA veya protein dizilerindeki mutasyonların ne sıklıkla sabitlendiğini (yani popülasyondaki bireylerin çoğunda gözlendiğini) ölçer. Mutasyon hızı ise belirli bir zaman aralığında DNA veya protein dizisinde meydana gelen değişim miktarını tanımlar. Birbirine sıkı sıkıya bağlı bu iki kavram, moleküler evrim anlayışımızın temelini oluşturur.

Örneğin moleküler saat kuramı (Zuckerkandl ve Pauling 1962), zaman ilerledikçe bir protein dizisinde sabitlenen amino asit mutasyonlarının miktarının da artacağını öngörür. Bu durumda, eğer mutasyon hızının belirli bir proteinin evrimsel soy hatları boyunca aynı olduğu varsayılırsa, moleküler evrim hızının da sabit olması beklenir (Görsel 1).

Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu, aşırı düzenlilik ve titizlik ihtiyacı ile kendini gösteren bir C kümesi kişilik bozukluğudur. Semptomlar genellikle kişi yetişkinliğe ulaştığında ortaya çıkar ve çeşitli durumlarda görülebilir. Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu'nun nedeninin, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunu içerdiği düşünülmektedir.

Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu, Obsesif-Kompulsif Bozukluktan (OKB) farklı bir bozukluktur. İki bozukluk arasındaki ilişki tartışmalıdır; bazı çalışmalar iki bozukluk arasında yüksek komorbidite oranları bulmuştur, ancak diğerleri çok az komorbidite göstermiştir. Her iki bozukluk da katı ve ritüel benzeri davranışlar gibi dış benzerlikleri paylaşabilir. Bu davranışlara yönelik tutumlar, herhangi bir bozukluktan etkilenen kişiler arasında farklılık gösterir.

İspanya'nın Burgos şehrindeki Atapuerca arkeolojik alanlarında çalışan araştırma ekibi, Batı Avrupa'nın en eski insanını keşfetti.^[1] Bu ekibin ilk başarısı da değil, daha önce iki kez daha bu yönde bir başarıya imza atan ekip, kendi rekorlarını üçüncü kez kırmış oldu.

Ekip, bu başarıyı ilk kez 1994 yılında Gran Dolina sitesinin TD6 katmanında Homo antecessor adını verdikleri yeni bir insan türünün kalıntılarını ortaya çıkararak elde etmişti. Yaklaşık 900.000 yıl öncesine tarihlenen bu fosiller, Batı Avrupa'daki ilk insan varlığının 500.000 yıldan daha eski olmadığına dair görüşü temelden sarsmıştı.^[2]

Genel olarak insanlar yağlı yiyecekleri daha lezzetli bulurlar. Pişirme yöntemi olarak yağı kullanmalarının en büyük nedeni yağlı yiyeceklerin tadıdır. Yapılan birçok çalışmada diyetteki kişilerin yağlı yiyecekleri diğer yiyeceklere göre daha çok arzuladığı ortaya çıkmıştır. Diyetteki kişilere bunun nedeni sorulduğunda, büyük çoğunluğun yanıtı ''daha lezzetli'' olmuştur. Peki gerçekten yağlı yiyecekler daha mı lezzetlidir ya da lezzet yağ moleküllerinde mi bulunur? Gelin bu konuya bir de bilim perspektifinden bakalım.

Dilimizle kimyasal olarak algılayabildiğimiz 6 tane tat bulunur. Bunlar; tatlı, ekşi, acı, tuzlu, umami (içine monosodyum-glutamat eklenmiş yiyeceklerde bulunur) ve oleogustustur (yağ tadıdır). Dilimizde bu tatlara özgü reseptörler bulunur. Dolayısıyla bu tatlara özgü bir protein ve bu proteinin sentezlenmesinden sorumlu bir gen bulunur. Oleogustus terimi Latince'de, ''yağlı'' kelimesinin kökünden gelen ''oleo'' ve ''tat'' anlamına gelen ''gustus'' kelimelerinin birleştirilmesi ile oluşmuştur.

Evrimsel sürecin en ilginç adaptasyonlarından birisi çeşitli hayvanlarda evrimleşen zehirdir. Bu makalemizde bu konuya değinecek ve kafanızda oluşabilecek soru işaretlerini gidermeye çalışacağız. Umarız faydalı olacaktır.

Yılan ısırığı (halk arasında "yılan sokması" olarak da bilinir) yaygın ve sıklıkla tahrip edici çevresel faktörlü veya mesleki bir hastalıktır, bilhassa gelişmekte olan tropik ülkelerin kırsal alanlarında görülür. Yılan ısırığının halk sağlığındaki yeri genelde tıbbi bilim tarafından önemsenmemiştir. Yılan zehirleri, doku reseptörlerinin büyük bir alanı için özgünlüğü olan protein ve peptit toksince zengindir. Bu da onları klinik açıdan zorlayıcı ve bilimsel açıdan hayranlık uyandırıcı hale getirir. Özellikle ilaç tasarımında bu böyledir. İnsanın yılan ısırığına karşı çektiği nitelenebilir tüm yükü belirsizliğini koruyor olmasına rağmen, yüz binlerce insanın her yıl zehirlendiği ve onbbinlercesinin yılanlar yüzünden öldüğü veya sakat kaldığı bilinmektedir. Önleyici çabalar uygun ayakkabıların kullanımı için etkilenen toplumların eğitilmesine doğru hedeflenmelidir ve yılanların davranışlarının anlaşılmasıyla yılanlarla temas riskinin en aza indirilmesine çalışılmalıdır. Zehir tedavisinde, panzehirin üretimi ve klinik kullanımı geliştirilmelidir. Klinikçiler, epidemiyologlar ve laboratuvar toksinologlar arasında artan işbirliği zehirlenmenin teşhisini ve tedavi edilmesini arttırmalıdır.

Yapay zeka algoritmaları, her geçen günle birlikte sağlık sektörünün her alanına girmeye devam ediyor. Meme kanseri görüntülemelerinde, klinik notlar alınmasında, sağlık sigortalarının yönetiminde ve hatta "sanal hemşireler" yaratmakta veya doktor-hasta diyalogları oluşturmakta kullanılıyorlar. Bazı şirketler bu araçların tıp sektörünü daha verimli hale getireceğini, doktorlar ve diğer sağlık çalışanlarının yüklerini hafifleteceğini iddia ediyor.^[1] Ancak bazı uzmanlar bu araçların şirketlerin iddia ettiği kadar düzgün çalıştığından şüpheli.

İnsanlara benzer şekilde metin üretebilmek üzere muazzam büyüklükte veriyle eğitilen büyük dil modelleri (LLM'ler) gibi yapay zeka araçları, ancak aldıkları eğitim kadar kaliteli sonuçlar verebilirler. Oysa tıbbi alanda LLM'lerin yetkinliğini ölçmek için kullanılan metrikler tıp fakültelerinin sınavlarına dayanmaktadır. Hatta sağlık sektöründe kullanılan yapay zeka araçlarını değerlendiren bir çalışma, bu modellerin sadece %5'inin gerçek hastalardan elde edilen verilerle eğitildiğini göstermektedir.^[2] Dahası, birçok çalışma dil modellerini test etmek için tıbbi bilgilerle ilgili sorular sormakla yetinmiştir. Çok az çalışma modellerin gerçek hayatta şimdiden üstlendiği reçete yazma, konuşma özetleme veya hastalarla konuşma gibi görevlerin ne kadar iyi yapıldığını incelemiştir.

BAFTA ve RTS Ödüllü BBC belgeseli Paralel Evrenler, Paralel Hayatlar, Eels grubunun baş solisti Mark Oliver Everett'in babası; paralel evrenler teorisini ortaya atan ünlü fizikçi III. Hugh Everett’i daha yakından tanımaya çalışmasını içeriyor. Hem kuantum dünyasına hem de babasının dünyasına uzak olan Mark, onunla yaşadığı kopuk ilişkiyi kenara bırakıp teorinin önemini, fizik dünyasına nasıl bir boyut getirdiğini anlamak ve onu daha yakından tanımak için bu cesaret gerektiren yolculuğa çıkıyor.

Belgeseli Türkçe altyazılı izlemek için tıklayın.