ChatGPT'nin yaratıcısı olan OpenAI şirketi; 12 Eylül 2024 tarihinde yaptığı açıklamada, zor problemleri çözmek için sorgulara yanıt vermeden önce daha fazla zaman harcayacak şekilde tasarlanmış "Strawberry (Q*)" serisinin ilk yapay zekâ modellerini piyasaya sürdüğünü duyurdu.^[1]

Yapay zekâ şirketi tarafından hazırlanan blog yazısında, yeni modellerin karmaşık görevlerde akıl yürütebildiği ve bilim, kodlama ve matematikte önceki modellere göre daha zorlu problemleri çözebildiği belirtiliyor.^[2] OpenAI, proje için dahili olarak Strawberry kod adını kullanırken, yeni duyurulan modellere "o1" ve "o1-mini" isimlerini verdi.

2024 yılı şimdiye kadarki en sıcak yıl olarak kaydedilirken, dünya çapında araştırmacılar, gıda sistemlerimizi yeniden gözden geçirerek ve bitki temelli bir diyete geçişi teşvik ederek sıcaklık artışına çözüm arıyorlar.

Tarih boyunca ilk kez, küresel ortalama sıcaklık, sanayi öncesi seviyelerin 1,6°C üzerine çıkarak hızlanan iklim değişikliğini önlemek için kritik olan 1,5°C sınırını aştı. İklim değişikliğinin etkileri, artık her kıtada her zamankinden daha görünür hale geldi.

Bilim insanları uzun süredir filozofları uğraştıran bir gizemi açığa çıkarmaya başlıyor.

Bilinç, deneyimlediğiniz her şeydir. Kafanızdan atamadığınız o şarkıdır, çikolotalı musun tatlılığıdır, dişteki zonklayan ağrıdır, çocuğunuza duyduğunuz coşkun sevgidir ve tüm duyguların zaman içinde sona ereceğine dair o meşum bilgidir.

Balina ve yunusların ataları dört üyeli (tetrapod) ve karalarda yaşayan hayvanlardı. Bu hayvanlar, günümüzden 54 milyon yıl kadar önce su yaşantısına geri dönmeye başladılar ve buna bağlı olarak arka bacaklarını yitirmeye başladılar.^{[1][2][3][4][5][6][7]} Bu makalemizde, balina ve yunusların evrimini inceleyecek ve bugüne kadar en detaylı olarak çözmeyi başardığımız evrimsel patikalardan birini aydınlatacağız.

Balinalar ve yunuslar, denizlerde yaşayan memeli hayvanlardır. Yani onlar da bizler gibi yavrularını sütle beslerler, bizler gibi hava solurlar, bizler gibi iç kulak kemiklerine ve en azından yavruyken kıllara sahiptirler, ana rahminde yavruları plasenta sayesinde beslenir ve yavrular doğduktan sonra annelerinin memelerini emerler.^[8][9][10] Yani memeli bir hayvan olmak bakımından bizden tamamen farksızdırlar.

Bir iğne fabrikasında işçilerin sekiz saat çalışarak günde 1000 iğne ürettiğini düşünün. Diyelim ki günün birinde, fabrikanın ana makinesi son teknoloji ürünü bir makineyle değiştiriliyor. Öyle ki artık aynı süre içinde iki kat iğne üretilebilir hale geliyor. Peki bu durumda fabrika nasıl bir karar alır?

Muhtemelen günlük üretimin iki katına çıkacağı veya bazı işçilerin işine son verileceği sonucuna ulaşacaksınız. Pratikte de neredeyse kesinlikle haklı olacaksınız. Ancak belki de göz ardı ettiğimiz çok ciddi bir başka ihtimal daha var.

Sinir ağlarındaki yapı (bağlanırlık) ile işlev (nöronal aktivite) arasındaki ilişki, biyolojinin pek çok alanında temel bir araştırma konusudur. Ancak, hayvan beyinlerindeki sinir bağlantılarının karmaşık olması ve invaziv cerrahi müdahalelerin ne kadar gerekli olduğu gibi konular, bu ilişkiyi doğrudan incelemeyi zorlaştırmaktadır. Laboratuvar ortamında üretilen nöronlar, davranışlarının doğru bir şekilde tanımlanması halinde, hayvan testlerine alternatif olabilecek önemli bir model sunabilir.

Tohoku Üniversitesi'nden bir araştırma ekibi, mikroakışkan cihazlar kullanarak yönlü bağlantıların nöronal ağların karmaşık dinamiklerini nasıl şekillendirdiğini ortaya koymuştur. Ekip ayrıca, deneysel verilere dayanarak geliştirdikleri matematiksel modellerle bağlantıların uzay ve zaman boyutlarındaki aktiviteyi nasıl etkilediğini öngörmeyi başardı.

Hayvanlar (Metazoa), taksonomik olarak Animalia alemini oluşturan, yaklaşık 665 milyon yıl önce evrimleşmeye ve çeşitlenmeye başlamış çok hücreli ökaryotik organizmalardır. Birkaç istisna dışında, hayvanlar organik madde tüketir, oksijen soluyabilir, hareket edebilir, cinsel olarak üreyebilir ve embriyonik gelişim sırasında içi boş bir küre küresi olan blastuladan büyüyebilir. Yaklaşık 1 milyonu böcek olan 1,5 milyondan fazla canlı hayvan türü tanımlanmıştır; ancak toplamda 7 milyondan fazla hayvan türü olduğu tahmin edilmektedir. Hayvanların uzunluğu bir metrenin 8.5 milyonda biri ile 33.6 metre arasında değişmektedir. Hayvanlardan önce "canlılığın" evrimi ise çok daha uzun süren bir biyokimya konusudur.

Erken hayvan olarak yorumlanan yaşam formları, geç Pre-Kambriyen'in Ediyakaran Dönemi'nde mevcuttu. Örneğin bilinen en eski hayvan Dickinsonia, Kambriyen Patlaması'ndan önce Ediyakaran Dönem'de evrimleştiği ispatlanmıştı! Birçok modern hayvan filumu, 542 milyon yıl önce başlayan Kambriyen Patlaması sırasında fosil kayıtlarında deniz türleri olarak açıkça seçilim gösterdiı. Tüm canlı hayvanlarda ortak olan 6.331 gen grubu tanımlanmıştır; bunlar 650 milyon yıl önce yaşayan tek bir ortak atadan kaynaklanmış olabilir.

Bildiğiniz gibi 5 Kasım 2010 tarihinde kurulmuş bir ekip olarak, o günden bu yana sürekli Türkiye insanına, halkımıza, topluma, öğrencisine emeklisine, gencine yaşlısına Evrim Kuramı'nı ve daha genel olarak bilimsel bakış açısını ulaştırmaya çalışıyoruz. Bunun için Türkiye çapında konferanslara, kongrelere katılıp sunumlar yapıyoruz, Türkiye'nin dört bir yanına ulaşıp halka açık eğitimler veriyoruz, liselere ve üniversitelere gidiyoruz, halka açık bilim şenliklerine katılıyoruz ve bilimin gücünü tüm halkımıza ulaştırmaya, bilimin gücünden ufacık bir parça halkımıza tattırmaya çalışıyoruz. Fakat bize de ismini veren olgudan, "Evrim Ağacı"ndan bugüne kadar pek detaylı olarak bahsetmedik. Bu yazımızda sizlere çok önemli bir konu olan "Evrim Ağacı"ndan bahsedeceğiz. Adımızı neden Evrim Ağacı olarak seçtik, bu yazının sonunda anlayacağınızı umuyoruz. Ancak bizim için olan önemi bir yana, Evrim Ağaçları, ya da daha bilimsel adıyla Filogenetik Haritalar, bilim açısından da çok büyük öneme sahiptir. Şimdi bu konuya biraz değinelim:

Daha önce de açıkladığımız ve artık birçok insanın bildiği üzere, Dünya üzerinde yaşamış, yaşayan ve yaşayacak olan her tür birbirine evrim denen bir süreç ile, bu doğa yasası etkisi altında bağlıdır. Bu doğa yasası, her canlı üzerine, belli şekillerde ve mekanizmalarla etkir. Bu mekanizmaların ayrıntılarını başka yazılarımızda ele aldık.

Fatih Sultan Mehmet (2. Mehmet), Osmanlı Devleti'nin 7. padişahı ve ilk İmparatoru'dur. Osmanlı Devleti'nin kuruluş sürecini tamamlayıp, devleti bir imparatorluğa dönüştürmüştür. Fatih, birçok başarıya imza atmış ve daha önce defalarca denenmesine rağmen, bir türlü düşürülememiş olan İstanbul'u fethetmiş bir padişahtır. Osmanlı İmparatorluğu topraklarını hem Anadolu hem de Rumeli'de genişletmiş olan Fatih, askeri teknoloji alanındaki icraatları sayesinde de kendisinden sonraki padişahların seferlerini de etkilemiştir. Fatih Sultan Mehmet, askeri teknoloji açısından devleti bulduğundan daha güçlü bir hale getirerek o zamanın askeri teknolojinin zirvesini Osmanlı'ya uyarlamaya çalışmıştır. Bu sebeple Osmanlı Devleti'nin tarihinde kritik rol oynayan Fatih, günümüze kadar devam eden bir üne ve saygınlığa layık görülmüştür.

Fatih'in, hükümdarlık kişiliğinin yanında, oldukça entelektüel bir kişiliğe de sahip olduğu bilinmektedir. Fatih Sultan Mehmet, birçok farklı dilde kitap okuyan ve başka kültürlere merak duyan birisiydi. Tahtta kaldığı süre boyunca Osmanlı Devleti için oldukça mühim işler yapan Fatih Sultan Mehmet, ilki 1444-1446 ikincisi 1451-1481 yılları olmak üzere iki kez Osmanlı tahtına çıkmış ve toplamda 32 yıl hüküm sürmüştür.