Aşılarla ilgili kritik bir faktör, etkililik oranı olarak bilinen bir orandır. Bu oran, aşılı olan ve olmayan gruplar arasında hastalığa yakalanma riskinin değişimini verir. mRNA aşıları için bu oran %95 civarında, diğer birçok aşı içinse %50-80 civarındadır. Yani aşı olmayan gruptaki her 100 kişi için, örneğin mRNA aşısı ile aşılanan grupta 5 kişinin hasta olmasını bekleriz.

Ancak "hasta olmak", oldukça geniş bir kavramdır. Salgın başından beri izah ettiğimiz üzere, COVID-19'a yakalananların da çoğu hastalığı hafif-orta şiddette atlatmaktadır; ancak %20'lik bir kısımda semptomlar daha ağır olmakta, %5-10 arası hastanelik olmakta, %1 kadarı da ölmektedir. Bunlar, ilk etapta kulağa az gelse de, milyarlarca insana vurulduğunda milyonlarca ölüme ve kalıcı hasara karşılık gelmektedir. COVID-19'un tehlikesi budur.

(...)

Sizlere daha önce kelebeklerin kanatlarındaki renklerden şuradaki yazımızda bahsetmiştik. Ancak bu sefer daha özel kanatlara göz atacağız; şeffaf kanatlar. Bu özel kanatlara sahip kelebekler Ithomiini (ithomiine) oymağı (taksonomide tribe) altında sınıflandırılıyor. Bazı taksonomistler tarafından, Ithomiinae olarak bir alt ailesinde sınıflandırılmaları gerektiği önerilen bu kelebekler Orta Amerika'nın yağmur ormanlarında yaşıyorlar.

Kelebeklerin kanatları ve böceklerin diğer birçok dokusu, birbirine geçen küçük pullarla kaplı kitin adı verilen ince, zarlı bir doğal polimer tabakasından oluşur. Saydam kanatlı kelebekler ise ışığı bu pullar etrafında hareket ettirmenin, daha az yansıtmanın, dikey olarak döndürmenin veya onlardan direkt olarak kurtulmanın yollarını bulmuşlar gibi gözüküyor. Elbette burada, kendi istekleri ile bilinçli bir yol bulmaktan ziyade avantajlı olanların genlerini aktarabildiği doğal seçilim filtresinden bahsediyoruz. Şeffaflık (transparanlık) gibi bir özel güce sahip olmak doğada oldukça sıra dışı bir kamuflaj anlamına geliyor.

(...)

Bir gün tek başınıza iken bir sokakta yardıma muhtaç birini gördüğünüzü farz edin. Böyle bir karşılaşmada muhtemelen aklınızdan şu soruları geçirirsiniz: Bu kişiye yardım etmeli miyim? Ona yardım etmek için herhangi bir sebebim var mı? Diyelim ki bir sebebim var, bu sebebimin bir temeli var mı? Bu sebep, benim şimdi uydurduğum bir şey mi yoksa hep mi vardı? Bu ve bunun gibi sorular, aynı zamanda belirli bir durumda ne yapılması gerektiğine dair sorulan soruların hepsi, felsefenin bir disiplini olan etik tarafından incelenir. İnsan tavırlarının normatif bilimi olarak da tanımlanabilen etik, insanın nasıl davrandığıyla değil, nasıl davranması gerektiğiyle ilgilenir.[7]

Bu tanımlama yerinde olmakla beraber, tanımlamanın meta-etik kuramları kapsayan bir yapısı yoktur. Bu sebeple etiği normatif ve meta olmak üzere ikiye ayırmakta yarar vardır. Meta-etik, olgular üzerine konuşmak yerine etik kuramlar üzerine konuşur. Bizim bu makalede ele alacağımız "Duyguculuk"un önde gelen iki temsilcisinin ortaya koyduğu kuramlar, büyük oranda 20. yüzyılda yükselen Wittgensteincı ekolden etkilenilerek meydana getirilmiştir. Bu iki kuramı anlatmadan önce, ilk olarak Wittgenstein’ın düşüncesini ele almakta yarar vardır.

(...)

Yarma vakası (İng: "breakthrough case"), bir hastalığa karşı üretilen aşının olunmasından sonra 14 günlük bağışıklık tepkisi süresi dolmasına rağmen kişinin o hastalığa yakalanması durumudur. %100 koruma sağlayamayan her aşıda yarma vakaları kaçınılmaz olarak var olacaktır ve beklendik bir durumdur. Bir hastalıkta yarma vakalarının olması, kendi başına endişe kaynağı değildir; fakat bu vakaların artması ve buna neden olan hastalığın önlenememesi daha büyük sorunları doğurabilir. İzah edelim.

Bir aşı, bir insanın bir hastalığa karşı ekstra ve çok güçlü bir savunma hattı oluşturabilmesini sağlayan bir araçtır. Ancak her savaşta olduğu gibi, ölümcül hastalıklarla mücadelede de düşman, savunma hattını yarıp geçebilir. İşte buna yarma vakası denmektedir. Başarıyla çalışan bir savunma hattında bu, nadiren olacak bir olaydır ve COVID-19 aşılarında da durum budur. Pandemi gereğinden uzun sürmediği ve popülasyonun yüksek bir çoğunluğu seri bir şekilde aşılanabildiği sürece yarma vakaları endişe verici olaylar değildir.

(...)

Şempanzeler, Doğu ve Orta Afrika'da yaygındır ve Gabon'daki Loango Ulusal Parkı gibi bazı bölgelerde gorillerle birlikte yaşarlar. Bu park aynı zamanda 2005'ten beri Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü'nde primatolog olan Tobias Deschner ve Osnabrück Üniversitesi'nde bilişsel bir biyolog olan Simone Pika tarafından yönetilen Loango Şempanze Projesi'ne de ev sahipliği yapıyor.

Loango'da araştırmacılar, grup kompozisyonu, sosyal ilişkiler, komşu gruplarla etkileşimler, avlanma davranışı, alet kullanımı ve iletişim becerilerine özel olarak odaklanarak yaklaşık 45 şempanzenin davranışını gözlemliyor ve analiz ediyor. Simone Pika şöyle anlatıyor:

(...)