20 Ocak 2025'te, adı pek duyulmamış Çinli bir şirket olan DeepSeek en yeni yapay zekâ modeli olan DeepSeek R1'i piyasaya sürdü ve yapay zekâ sektöründe büyük yankı uyandırdı. DeepSeek şirketi, GitHub'a yüklediği bir teknik makalede "açık ağırlıklı" (İng: "open-weight") R1 modelinin, en az OpenAI'ın ChatGPT o1 modeli kadar başarılı olduğunu ve hatta bazı performans değerlendirmelerinde o1'den daha iyi sonuçlar elde ettiğini ilan etti.^[1] En çarpıcı olanı ise bu sonuçlara eğitim ve çalıştırma maliyetlerini çok daha düşük tutarak ulaşmayı başarmıştı.^[2][3]

R1'in piyasalardaki etkisi de büyük oldu: DeepSeek'in, App Store'da en çok indirilen ücretsiz uygulama haline gelmesiyle ABD'li önde gelen teknoloji şirketlerinin toplam piyasa değerinden 1 trilyon dolar eksildi!

Casimir etkisi, sonsuz uzunlukta elektrik yükü sıfır olan iki metal levhanın vakum ortamına aralarında 100 nanometre gibi çok küçük bir mesafe bırakılacak biçimde paralel olarak konduğunda birbirine doğru itilmesidir. Fiziğin en temel yasalarına göre bir maddenin hareket edebilmesi için üzerine kuvvet uygulanması gerekir. Ancak dikkatinizi çekeriz ki sisteme dışarıdan enerji verilmemektedir, yani levhaların birbirine doğru hareket etmesine neden olacak herhangi bir etki görünürde yoktur.

Casimir etkisinden ilk olarak 1948 yılında Hollandalı fizikçi Hendrik Brugt Gerhard Casimir yayınladığı bir makalesinde bahsetmiştir.^[1] Başlarda çok ilgi görmeyen bu yazı, 1970 yılında Amerikalı fizikçi Gerald Moore'un yayınladığı bir makalede, Casimir etkisine neden olan sanal parçacıkların gerçeğe dönüşebileceğini göstermesi üzerine birçok bilim insanının ilgisini çekmeye başlamıştır.^[2]

Bir maddenin sıcaklığı kütlesini etkiler mi? Neredeyse tüm kimyaya giriş ve fiziğe giriş ders kitaplarında bu soru ile ilgili bulabileceğimiz cevap "hayır" şeklindedir. Düşük hassasiyette bir gözlemde sisteme enerji verildiği zaman enerji vermemizden kaynaklı bir kütle artışı gözleyemeyiz. Tabii düşük hassasiyette...

Burada maddenin sıcaklık ile faz değişimini (madde halleri arası geçiş) ya da hacimsel değişimini (genleşme vs.) değil, miktar ve enerjisi ile ilgili bir nicelik olan ve klasik fizikte değişmez kabul edilen kütlenin bir maddenin ortalama moleküler kinetik enerjisinin ölçüsü olan sıcaklık ile değişimini ele alalım. Çünkü kütle ve enerji eşdeğerini biliyoruz. O halde başlıktaki sorumuzun gerçek cevabı "evet" olmalıdır.

Yapay zekâ, genellikle gerçek gibi görünen ancak aslında uydurma olan bilgiler üretmesi nedeniyle eleştiriliyor; bu durum "halüsinasyon görmek" olarak biliniyor. Bu inandırıcı uydurmalar; yalnızca sohbet botlarında değil, hukuki davalarda ve tıbbi kayıtlarda da sorunlar yaratıyor. Geçen yılsa Google’ın yeni bir sohbet botunun sunduğu açıkça yanlış bir iddia, şirketin piyasa değerinin yaklaşık 100 milyar dolar düşmesine neden olmuştu.

Ancak bilim dünyasında, yapay zekâ halüsinasyonlarının şaşırtıcı derecede faydalı olabileceğini düşünenler de var. Görünen o ki akıllı makineler, bilim insanlarının kanseri takip etmesine, ilaçlar tasarlamasına, tıbbi cihazlar icat etmesine, hava olaylarını ortaya çıkarmasına ve hatta Nobel Ödülü kazanmasına yardımcı olabilecek çılgın fikirler üretiyor! Federal Yapay Zekâ Enstitüsü’nün yöneticisi, bilgisayar bilimci Amy McGovern şöyle diyor:

The White Lotus'tan Succession'a, zenginleri konu alan televizyon dizileri oldukça sık izleniyor. Bu tür dizilerdeki ultra zengin karakterlerse genellikle kibirli, yüzeysel ve mutsuz olarak tasvir edilmekte. Ancak bu, onların zeki olmadıkları anlamına gelmez. Peki, zengin insanlar zeki oldukları için mi zengin?

Hayat pahalılığı krizinin tam ortasında, bu soru bilimsel bir merakın ötesine geçerek daha derin bir noktaya uzanıyor. Bazılarına göre, eğer bir insanın zenginliği zekasına bağlı olsaydı toplumda gördüğümüz devasa gelir farkları daha kabul edilebilir görünebilirdi.^[1] Eşitsizlik, zeki olanların bizi daha iyi bir geleceğe götürmesi için "ödenmesi gereken bir bedel" olarak algılanabilirdi.