Paylaşım Yap

Bilim Terimleri Sözlüğü

Evrim Ağacı Bilim Terimleri Sözlüğü, bilim dünyasında sıkça kullanılan terimlerin anlamlarını ve açıklamalarını içerir.

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P Q R S Ş T U Ü V W X Y Z #
Cebir
  1. Matematikte, sayılar, harfler ve semboller kullanarak aritmetik işlemleri ve denklemleri inceleyen ve bu işlemlerle ilgili kuralları ortaya koyan matematik dalı.
  2. Matematiksel ifadeleri simgelerle genel olarak ifade etme ve bu ifadeler üzerinde işlem yapma yöntemi.
İngilizce: Algebra

Kaynaklar

  1. Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi. Cebir Kelime Anlamı Nedir? - Tdk. Alındığı Tarih: 27 Ağustos 2024. Alındığı Yer: Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi | Arşiv Bağlantısı
Cinsel yamyamlık

Bir canlının çiftleşme sırasında, öncesinde veya sonrasında partnerini yemesi davranışı. Genelde dişi örümceğimsilerde görülür. Farklı canlılarda evrimsel süreçte birbirinden bağımsız olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu sebeple açıklanması için farklı modeller geliştirilmiştir.

İngilizce: Sexual cannibalism

Kaynaklar

  1. J. M. Schneider. (2014). Sexual Cannibalism As A Manifestation Of Sexual Conflict. National Library of Medicine. | Arşiv Bağlantısı
Cis-etkili gen

Aynı kromozom üzerinde başka bir gen ile etkileşime giren veya bu gen ile birlikte çalışan gen.

İngilizce: Cis-acting gene

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (9 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 9 Şubat 2021. Alındığı Yer: Common Terms in Evolutionary Biology and Genetics | Arşiv Bağlantısı
Caput

Latince köklü, "baş" anlamına gelen bir ektir. Örneğin, "caput vertebralis" ifadesi "omurganın baş kısmı" anlamına gelmektedir.

İngilizce: Caput

Kaynaklar

  1. D. E. Chabner. (2017). The Language Of Medicine. ISBN: 9780323370813.
Coulomb

Uluslararası Birimler Sistemi'nde (SI) elektrik yükünün birimidir.[1] C olarak kısaltılır. 1 Coulomb, 1 Amper şiddetindeki bir elektrik akımının iletken bir tel üzerinde 1 saniye boyunca akması durumunda taşınan elektrik yükü miktarıdır. Adını, Fransız fizikçi Charles Augustin de Coulomb'dan almıştır. 1 Coulomb yaklaşık 6,24*1024 elektrik yüküne eşittir.

İngilizce: Coulomb

Kaynaklar

  1. Encyclopedia Britannica. Coulomb | Unit, Symbol, & Definition. (29 Aralık 2022). Alındığı Tarih: 25 Ocak 2023. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Coriolis kuvveti

Dünyanın kendi eksenindeki dönüşünden kaynaklanan bir kuvvettir. Bu kuvvet, havaya atılan bir futbol topu veya havada esen rüzgarlar gibi hareketli nesneleri Kuzey Yarımküre'de sağa ve Güney Yarımküre'de sola kaydırır.

İngilizce: Coriolis force

Kaynaklar

  1. M. Cappucci. Explainer: Winds And Where They Come From. (22 Ocak 2018). Alındığı Tarih: 15 Aralık 2020. Alındığı Yer: Science News for Students | Arşiv Bağlantısı
C-ucu

Bir proteinin serbest bir karboksil (-COOH) grubuyla sonlanan ucu. Proteinin diğer ucu: N-ucu.

İngilizce: C-terminus

Kaynaklar

  1. The Free Dictionary. C-Terminal. (2 Ağustos 2020). Alındığı Tarih: 2 Ağustos 2020. Alındığı Yer: The Free Dictionary | Arşiv Bağlantısı
Caenorhabditis elegans

Normalde kendi kendisini dölleyen, gelişim genetiği ayrıntılı olarak çalışılmış bir kara nematodu. Uzunluğu 1 mm kadardır. Mayotik ayrılma sırasında kaybolan X kormozomu erkeklerin olmuşmasına sebep olur. Apoptozun (planlı hücre ölümü) genetik temelleri ilk defa 1986 yılında C.elegans üstünde gösterilmiştir. Eşit boyda 5 kromozomu bulunur ve 1998 yılında bütün genomu dizilmiştir. 97 Mbp uzunluğundaki genomu 19.000 gen bulundurur. İnsan geninin %74’ünün C.elegans genomunda homoloğu bulunur.

İngilizce: Caenorhabditis elegans

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (3 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 3 Şubat 2021. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
CAAT Kutusu

CAT Kutusu da denen, ökaryotik genlerde 5' ucunda, trankripsiyon başlangıç bölgesinin yaklaşık 75bp yukarısında bulunan, oldukça korunmuş bir DNA dizisi. NF-1/CTF transkripsiyon faktörlerine bağlanır.

İngilizce: CAAT Box

Kaynaklar

  1. The European Bioinformatics Institute. Ctf Transcription Factor/Nuclear Factor 1 Interpro Entry. (26 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 26 Temmuz 2020. Alındığı Yer: ebi.ac.uk | Arşiv Bağlantısı
  2. M. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (26 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 26 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
Cis-düzenleyici element

Cis-düzenleyici elementi, DNA'nın veya RNA'nın bir bölgesidir ve genlerin ifadesini düzenlemeye yararlar. Genlerin kodlanan bölgelerinin upstream veya downstream bölgelerinde olabileceği gibi kodlanmayan (intron) bölgelerinde de olabilirler. 

İngilizce: cis-duzenleyici-element

Kaynaklar

  1. G. A. Wray. (2007). The Evolutionary Significance Of Cis -Regulatory Mutations. Nature Reviews Genetics, sf: 206-216. doi: 10.1038/nrg2063. | Arşiv Bağlantısı
cum grano salis

Latince, "bir buz tanesi ile" demek olan kalıptır. İronik anlamda ve dinleyicileri söylenenin veya söylemin her noktada doğruları içermediğine dikkat çekmek için kullanılır. Türkçede benzer anlamda "kaydı ihtiyat ile" sözü vardır.

İngilizce: cum-grano-salis

Kaynaklar

  1. K. Ateş. (2009). Dünü Ve Bugünüyle Evrim Teorisi. ISBN: 9789756106532. Yayınevi: Evrensel Basım Yayın.
Cinsel seçilim

Belirli bir fenotipe sahip bireylerin, diğer bireylere göre bu fenotipten ötürü üreme başarısının daha yüksek olması ve buna bağlı olarak bireyler arasında bir seçme ve elemenin oluşmasıdır. Genellikle bir cinsiyetin, karşıt cinsiyeti üreme öncesinde belli özelliklere göre seçmesi olarak bilinir.

İngilizce: cinsel-secilim

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Cinsel çiftbiçimlilik

Bir popülasyon veya tür içerisindeki bireylerin erkekleri ile dişileri arasındaki fenotipik özelliklerin farklılık göstermesi durumudur.

İngilizce: cinsel-ciftbicimlilik

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Cinsiyet içi seçilim

Cinsel seçilimin alt başlıklarından biridir. Bir türün üzerine etki eden cinsel seçilimin, türün aynı cinsiyetten bireyleri arasındaki ilişkilere ve etkileşime bağlı olması durumudur. Birçok türde erkekler, dişilere kendilerini beğendirebilmek için birbirleriyle dövüşürler veya yarışırlar. Bu, üzerlerinde bir cinsiyet içi seçilim baskısı oluşturur. 

İngilizce: cinsiyet-ici-secilim

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Cinsiyetler arası seçilim

Cinsel seçilimin alt başlıklarından biridir. Bir tür içerisinde, cinsel seçilimin etkisinin türün farklı cinsiyetleri arasındaki etkileşime bağlı olması durumudur. Birçok kuş türünde dişiler, erkekleri farklı tonlarda şarkı söyleme yetisi, simetrik ve düzgün yuvalar inşa etme kabiliyeti, vb. durumlara göre seçerler. Burada, farklı cinsiyetlerin cinsel seçilim ile olan ilişkisi görülmektedir. Yani bahsedilen, cinsiyetler arası seçilimdir.

İngilizce: cinsiyetler-arasi-secilim

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Canlıküre

Dünya üzerindeki bütün ekosistemlerin toplamıdır. Kendi kendini idare eden, Dünya üzerindeki canlılığın olduğu her bölgenin toplamı olarak da düşünülebilir.

İngilizce: canlikure

Kaynaklar

  1. C. University. (2000). The Columbia Encyclopedia. ISBN: 9780787650155. Yayınevi: Visible Ink Press.
Chargaff Kuralı

Herhangi bir türe ait DNA'nın nükleotite parçalandığında ortamda bulunan toplam adenin miktarının timine, guanin miktarının sitozine eşit olması durumudur.

İngilizce: chargaff-kurali

Kaynaklar

  1. Webcache. Nükleik Asitler. (9 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 9 Şubat 2021. Alındığı Yer: Webcache | Arşiv Bağlantısı
Cope'un özelleşmeme yasası

Yeni büyük takson ile ilişkili evrimsel yeniliklerin atalarının genel özelliklerine benzemesi, özelleşmesinden daha muhtemeldir. Yani evrimsel süreç bu yasaya göre özelleşme için çaba sarf etmez farklılaşmalar zaman içerisinde olur.

İngilizce: copeun-ozellesmeme-yasasi

Kaynaklar

  1. C. A. Brochu. (2001). Crocodylian Snouts In Space And Time: Phylogenetic Approaches Toward Adaptive Radiation. Integrative and Comparative Biology, sf: 564-585. doi: 10.1093/icb/41.3.564. | Arşiv Bağlantısı
Cope Kuralı

Amerikalı paleontolog Edward Drinker Cope tarafından öne sürülen bu kurala göre hayvanlar evrimsel süreçte vücutlarını büyütme eğilimindedir. Cope'a göre vücut büyüdükçe, çevre şartlarına olan bağımlılık (besin açısından) azalacaktır.

İngilizce: Cope's Rule

Kaynaklar

  1. J. G. Kingsolver, et al. (2004). Individual‐Level Selection As A Cause Of Cope's Rule Of Phyletic Size Increase. Evolution, sf: 1608-1612. doi: 10.1111/j.0014-3820.2004.tb01740.x. | Arşiv Bağlantısı
Coğrafi bariyere bağlı türleşme

Türleşmenin, türün farklı gruplarının arasına coğrafi bariyer girmesi sonucu gerçekleşmesi. Modern şempanze (Pan troglodytes) ve Bonobo (Pan paniscus) türlerinin 2 milyon yıl kadar önce, Kongo Nehri'nin akış yönünde meydana gelen ciddi bir değişim sonrasında, ortak atasına ait farklı grupların nehrin iki yakasında kalması sonucu türleştiği düşünülmekte. Primatlar genel olarak ıslanmayı sevmedikleri için ayrılan gruplar birbirleriyle olan bağlarını yitirmiş ve 2 milyon yıl içerisinde farklı türlere evrimleşmişler. "Alopatrik" türleşme olarak da bilinir.

İngilizce: Allopatric speciation

Kaynaklar

  1. Berkeley. Allopatric Speciation. (10 Ağustos 2018). Alındığı Tarih: 10 Ağustos 2018. Alındığı Yer: Berkeley | Arşiv Bağlantısı
Alopatrik Türleşme
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close