Paylaşım Yap

Bilim Terimleri Sözlüğü

Evrim Ağacı Bilim Terimleri Sözlüğü, bilim dünyasında sıkça kullanılan terimlerin anlamlarını ve açıklamalarını içerir.

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P Q R S Ş T U Ü V W X Y Z #
Bilim

Evrendeki doğal olguları deney ve gözlemlerden elde edilen verilerle sistematik bir biçimde inceleyerek açıklamaya çalışan entelektüel ve pratik disiplin. Natüralist bir metodoloji ile doğru bilgiye ulaşmayı amaçlar. Bu alandaki araştırmacılara "bilim insanı" denir. Fizik, kimya, biyoloji ve jeoloji gibi çeşitli dalları bulunur. Bu alanda elde edilen bilgiler zaman içerisinde güncel veriler ışığında değişebilir, genişletilebilir veya çürütülebilir.

İngilizce: Science

Kaynaklar

  1. Britannica. Science. Alındığı Tarih: 4 Ağustos 2024. Alındığı Yer: Britannica | Arşiv Bağlantısı
Belirsiz integral

Matematikte; doğru tanım aralığında bulunan bir fonksiyonu için:

bağıntısını sağlayan her fonksiyonuna, fonksiyonunun belirsiz integrali, ters türevi (İng: "antiderivative") veya ilkeli (İng: "primitive function") denir. fonksiyonunun sabiti önemsiz olduğundan genelde bir sabit yerine ile gösterilen entegrasyon sabiti (ing: "constant of integration") yazılır.

Örneğin fonksiyonu hem hem de için doğrudur. Bu yüzden, bunları ayrı tutmak yerine yazılır.[1][2]

İngilizce: Indefinite integral

Kaynaklar

  1. Stewart, James. (2009). Calculus: Early Transcendentals. ISBN: 978-0-495-01166-8.. Yayınevi: Cengage Group.
  2. Encyclopedia Britannica. Indefinite Integral. Alındığı Tarih: 19 Nisan 2024. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Beriberi

B1 vitamini yönünden eksik beslenenlerde görülen hastalık türü. Yetişkinlerde bilinen iki türü vardır, dokularda sıvı birikerek ödeme neden olan "ödemli beriberi" ve aşırı zayıflama yapan "kuru beriberi". İki türde de kalp ve solunumla ilgili sorunlar ortaya çıkar. Genellikle Asya'da popüler olan rafine(cilalı) pirincin çok tüketilmesinden veya B1 vitamini açısından zengin olmayan gıdaların çok sık diyetlerde yer edinmesiyle oluşan hastalıktır.[1]

İngilizce: Thiamine deficiency

Kaynaklar

  1. Anonim. Beriberi - About The Disease - Genetic And Rare Diseases Information Center. Alındığı Tarih: 8 Mart 2024. Alındığı Yer: Genetic and Rare Diseases | Arşiv Bağlantısı
Boyuna dalga

Titreşim doğrultusunun enerjinin yayılma doğrultusuna paralel olan dalga türü. Yay dalgaları, boyuna dalga oluşturabilir. Bu dalgalarda, enine dalgalar gibi tepe ve çukur noktası değil, sıkışma ve seyrelme bölgeleri var.

İngilizce: Longitudinal wave
Bağlı genler

Aynı kromozom üzerinde bulunan genler. Aynı kromozom üzerinde bulunmaları sebebiyle birlikte kalıtılırlar. Örneğin mavi göz rengi ile kıvırcık saç geninin aynı kromozom üzerinde bulunduğunu varsayalım. Bu durumda eğer mavi göz rengi ayrılma kuralı ile farklı gamete dağılırsa, genler birbirleri ile bağlı olduklarından dolayı kıvırcık saç geni de onunla beraber aynı gamete dağılacaktır. Bu genlerin birbirlerinden ayrılmasının tek yolu mayoz bölünme sırasında gerçekleşen crossing-over olayıdır.

İngilizce: Linked genes
Genetik
Gen
Bipolar bozukluk

Hastanın duygudurumunun sürekli olarak değişmesine sebep olan ruhsal bozukluk. Bipolar bozukluk hastaları birbirlerinin zıttı olan manik ve depresif dönemlere girerler.

İngilizce: Bipolar disorder

Kaynaklar

  1. American Psychiatric Association. What Are Bipolar Disorders?. Alındığı Tarih: 15 Aralık 2023. Alındığı Yer: American Psychiatric Association | Arşiv Bağlantısı
Batarya

Kimyasal enerjiyi doğrudan elektrik enerjisine dönüştüren cihaz. Her bataryanın bir adet katot adı verilen pozitif yüklü plakası ve bir adet anot adı verilen negatif yüklü plakası vardır. Bu elektrotlar, iyonların elektrotlar arasında geçişine izin veren bir elektrolit ile ayrılır.[1] Enerji dönüşümü sırasında elektrokimyasal indirgenme-yükseltgenme (redoks) tepkimesi yoluyla elektronların bir elektrik devresi aracılığıyla bir malzemeden diğerine aktarılması sağlanır.[2]

İngilizce: Battery

Kaynaklar

  1. B. Schumm. Battery. (1 Kasım 2023). Alındığı Tarih: 15 Aralık 2023. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
  2. University of Washington. What Is A Battery?. Alındığı Tarih: 15 Aralık 2023. Alındığı Yer: University of Washington | Arşiv Bağlantısı
Baily boncukları

Güneş tutulmalarının belirli evrelerinde Ay'ın engebeli arazisinde bulunan boşluklar sebebiyle görülen parlak noktalar. İngiliz amatör astronom Francis Baily tarafından keşfedilmiştir.

İngilizce: Baily's beads

Kaynaklar

  1. A. Gemignani. Bailey's Beads. (5 Ocak 2017). Alındığı Tarih: 22 Ekim 2023. Alındığı Yer: NASA Science | Arşiv Bağlantısı
Bizar sanrı

Gerçekleşmesi açıkça mümkün olmayan sanrı türü. Örneğin kişi, uzaylıların bedenini kontrol ettiğini düşünebilir.

İngilizce: Bizarre delusion
Basifobi

Düşme korkusu. Yunancada "adım" anlamına gelen βάσις ("básis") ve "korku" anlamında kullanılan φόβος ("phobos") kelimelerinden oluşan bir terimdir.

İngilizce: Basiphobia
Beherglas

Kimyada sıvıları tutmaya, karıştırmaya, saklamaya, ısıtmaya ve aktarmaya yarayan silindir şeklinde ucunda sıvıların kolay aktarılabilmesi için dudağı bulunan genellikle camdan üretilen laboratuvar malzemesidir.

İngilizce: Beaker

Kaynaklar

  1. Balıkesir Üniversitesi. Laboratuvar Malzemeleri. Alındığı Tarih: 27 Haziran 2023. Alındığı Yer: Kimya Balıkesir Üniversitesi | Arşiv Bağlantısı
Beyin Omurilik Sıvısı

Beyin ve omurilik etrafında bulunan şeffaf bir sıvıdır. Beyin ventriküllerinde üretilir ve beyinle omurilik arasında dolaşarak bu dokuları darbelere karşı korur, besin ve oksijen taşır, metabolik atıkları uzaklaştırır ve bağışıklık hücrelerini taşır.

İngilizce: Brain Spinal Cord Fluid

Kaynaklar

  1. Cancer. Nci Dictionary Of Cancer Terms. Alındığı Tarih: 31 Mayıs 2023. Alındığı Yer: Cancer | Arşiv Bağlantısı
Bortle Ölçeği

Amatör astronomlar tarafından yaygın bir şekilde kullanılan ışık kirliliği skalasıdır. Ölçeğin oluşturulma sebebi, gökyüzü gözlem alanlarının ne kadar karanlık olduğu ve ışık kirliliğinden ne kadar etkilendiğine dair karşılaştırmalar yapabilmektir. Bunun için gökyüzündeki bazı yaygın uzay nesnelerinin görünürlüğü referans alınır. Ölçek, John E. Bortle tarafından oluşturulmuş ve 2001 yılında Sky & Telescope dergisinde yayımlanmıştır.

İngilizce: Bortle Scale

Kaynaklar

  1. Sky & Telescope. Gauging Light Pollution: The Bortle Dark-Sky Scale. Alındığı Tarih: 14 Mayıs 2023. Alındığı Yer: Sky & Telescope | Arşiv Bağlantısı
  2. T. Jones. Understanding The Bortle Scale. (22 Kasım 2018). Alındığı Tarih: 11 Mayıs 2023. Alındığı Yer: AstroBackyard | Arşiv Bağlantısı
Beyaz adipoz doku

Memelilerde bulunan iki tip adipoz dokudan birisidir. Yetişkinlerde bulunan ana adipoz dokudur. Enerji deposu olarak kullanılır. Kasa kıyasla termal geçirgenliği daha az olduğu için ısı kaybını büyük oranda engellemektedir. Vücut sıcaklığının korunmasına yardım eder.

İngilizce: White adipose tissue

Kaynaklar

  1. Encyclopedia Britannica. Adipose Tissue. (22 Nisan 2023). Alındığı Tarih: 3 Mayıs 2023. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Bekerel

Radyoaktivitenin birimlerinden birisi.[1] Herhangi bir radyoaktif maddenin bir saniyede gösterdiği bozunma sayısı olarak tanımlanır. Adını Fransız fizikçi Antoine Henri Becquerel'den alır. Curie birimi cinsinden 1 Bekerel, 2.7*10-11 Ci'ye eşittir.

İngilizce: Becquerel

Kaynaklar

  1. Nuclear Regulatory Commission. Becquerel (Bq). Alındığı Tarih: 23 Şubat 2023. Alındığı Yer: Nuclear Regulatory Commission | Arşiv Bağlantısı
Bazal Metabolizma

Canlılarda, tam dinlenme sırasında kas hareketi yapmadan vücuttaki canlılık olaylarının sürmesi için gereken enerjiyi sağlayan metabolizma seviyesidir.[1]

İngilizce: Basal Metabolism

Kaynaklar

  1. U. D. İ. ERTAN. Bazal Metabolizma Nedir? - Acıbadem Hayat. Alındığı Tarih: 26 Ocak 2023. Alındığı Yer: Acıbadem Hayat | Arşiv Bağlantısı
Balistik

Mermi ve füzelerin hareketlerini inceleyen bilim dalı.[1] Balistik bilimi 3 dala ayrılır:

  1. İç Balistik: Mermi veya füzenin silahta ya da tesir sahasındaki hareketlerini inceler.
  2. Dış Balistik: Mermi veya füzenin uçuş sırasındaki hareketlerini inceler.
  3. Terminal Balistik: Mermi veya füzenin hedefteki etkilerini inceler.
İngilizce: Ballistics

Kaynaklar

  1. Encyclopedia Britannica. Ballistics. Alındığı Tarih: 25 Ocak 2023. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Barometre

Atmosfer basıncını ölçmeye yarayan alet.[1] Cıvalı ve aneroid (havalı) olmak üzere yaygın olarak kullanılan iki çeşidi vardır. Deniz seviyesinde atmosfer basıncı 760 mmHg (milimetre cıva), 1013.2 milibar veya 101320 Pascal olarak ölçülür.

İngilizce: Barometer

Kaynaklar

  1. Encyclopedia Britannica. Barometer | Definition, Types, Units, & Facts. Alındığı Tarih: 25 Ocak 2023. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Biyodizel

Organik yağların alkol ve baz ile karıştırılarak dizel yakıta dönüştürülmesi sonucu elde edilen bir biyoyakıt. Hurma yağı ve soya fasulyesi biyodizel üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır.

İngilizce: Biodiesel

Kaynaklar

  1. Encyclopedia Britannica. Biodiesel. (10 Ekim 2022). Alındığı Tarih: 4 Aralık 2022. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Blefarospazm

Göz kapağı kaslarının herhangi bir anormal kasılmasıdır. Kontrol edilemeyen göz kırpma, seğirme veya göz kapaklarının kapanması durumlarını içerebilir.

İngilizce: Blepharospasm
Biyoloji

Canlıları inceleyen bir doğa bilimi disiplinidir. Dünya'da bulunan çok çeşitli yaşam nedeniyle çok geniş bir alandır, bu nedenle biyologlar, çalışmalarında belirli alanlara odaklanır. Bu alanlar ya yaşam ölçeğine göre ya da incelenen organizma türlerine göre sınıflandırılır.

İngilizce: Biology
Biyokimya

Biyokimya; bitkiler, hayvanlar, mikroorganizmalar ve mantarlar gibi biyolojik organizmalarda gerçekleşen kimyasal süreçleri inceleyen bilim dalıdır.[1] Biyokimya bilimi ayrıca proteinler, vitaminler, hormonlar, enzimler, karbonhidratlar, lipitler, yağlar ve nükleik asitler gibi makromoleküllerin yapısını inceler. Bu nedenden ötürü, biyokimya; beslenme bilimi, tıp ve genetik bilimi ile doğrudan ilişkilidir.

İngilizce: Biochemistry

Kaynaklar

  1. B. Venesland. Biochemistry | Definition, History, Examples, Importance, & Facts. (8 Kasım 2022). Alındığı Tarih: 10 Kasım 2022. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Başkalaşım

Bazı böcek ve kurbağa gibi canlıların, yumurtadan çıktıktan sonraki gelişme evrelerinde yapısal ve fiziksel değişikliğe uğrayarak atalarına benzer hale gelmeleri olayına denir. Aynı tür içerisinde, morfolojik, fizyolojik ve anatomik olarak birbirinden tamamen farklı yapılara dönüşmesi olarak da tanımlanabilir. En bilinen örneği, tırtılın belli bir süre sonra önce koza (pupa) haline, sonra ise kozanın farklılaşarak kelebeğe dönüşmesidir. 

İngilizce: Metamorphosis

Kaynaklar

  1. Encyclopedia Britannica, et al. Methamorphosis. (4 Ocak 2021). Alındığı Tarih: 4 Ocak 2021. Alındığı Yer: Encyclopedia Britannica | Arşiv Bağlantısı
Bilişsel Yetiler

Bilişsel yetiler, doğru inançların bilgiye dönüşmesi için, epistemik güven ve değer içeren unsurlardır. Bu yetilere hafıza, algı, dikkat, farkındalık, kavrayış, odaklanma, sezgi ve muhakeme örnek verilebilir. Sosa gibi erdem epistemologları için en değerli bilişsel yetilerden biri entelektüel erdemdir. Ona göre kişi sahip olduğu erdem gibi yetiler yoluyla bilgiye ulaşabilir.

İngilizce: Cognitive Faculties
Bildiğini Bilmek

Bildiğini bilmek, epistemik öznenin hali hazırda edindiği bilgileri biliyor olduğunu ifade etmektedir. Daha açık bir deyişle epistemik öznenin, belleğinde bulunan bilgileri, hangi şekilde ve nasıl bildiğinin farkında olmasıdır. Böylelikle bildiğini bilmek, öznenin içsel süreçlerine erişiminin olmasını, rasyonel ve bilinçli bir şekilde bilgilerini denetleyebilmesini gerektirmektedir. Bu nedenle içselci yaklaşımların, bildiğini bilmenin, bilgiyi meydana getirmekte önemli bir koşul olarak gördüğünü söylemek mümkündür. Bildiğini bilmekle ilgili tartışmalar geleneksel epistemolojide Pryyhon’un bilgi için bir ölçüt aramasından başlamıştır. Bu konu çağdaş epistemolojide Gettier’in karşı örnekleri ile farklı bir boyuta taşınmıştır. Çünkü Gettier’in örnekleri, ‘biliyor olduğunu bilmek’ ile ‘bilmek’ arasındaki ayrıma işaret etmektedir. Bu örneklerden yola çıkarak dışsalcılık, yalnızca ‘biliyorum’ demenin şans faktörünü dışarıda bırakmak için yeterli olduğunu savunurken içselcilik daha farklı bir tutum sergileyerek bilgide, ‘biliyor olduğunu bilme’nin şans faktörünü engelleyeceğini ileri sürmüştür. Bu doğrultuda bilgide şans faktörünü engelleyecek bir dördüncü koşul arayışına girilmiştir. (Bkz: Teminat Koşulu).

İngilizce: Knowing that one Knows
Betimleme Bilgisi

Betimleme yoluyla edinilen bilgi ile tanışıklık yoluyla edinilen bilgi, Russell’ın yaptığı bir ayrım olmakla birlikte kendi felsefesinde de önemli bir konumdadır. Betimleme bilgisi, fizik nesneye yönelik deneyimin dolaylı olması bakımından edinilen bilgiyi ifade etmektedir. Deneyimlediğimiz fizik nesneye yönelik duyu verilerini, çevredeki başka nesnelerin duyu verileriyle birlikte, belli bir dolayımın içinde alımlarız. Böylelikle çeşitli duyu verilerinin işlenmesi sonucunda fizik nesneyi kurarız. Örneğin masa, belirli duyu verilerinin işlenmesi doğrultusunda elde edilen bir fizik nesne olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunu söylemenin olanağı da betimleme yoluyla edinilen bilgiden geçmektedir. Herhangi bir fizik nesneyle ilgili bilgiye sahip olmak için, tanışıklık yoluyla edindiğimiz bilgilerden hareketle, onun diğer nesnelerle bağlantısını kurarız. Bu bağlamda fizik nesnenin bilgisi, dolaysız bir şekilde ulaşılabilen bir bilgi değildir. Fizik nesneye dair bilgimiz, deneyimlerimize dayanmaktadır. Bu nedenle Russell, fizik nesnenin ‘gerçekte’ ne olduğunu bilemeyeceğimizi ancak betimleme bilgisine sahip olduğumuzu dile getirmektedir. Bu durumda betimleme bilgisi, fizik nesneye yönelik dolaylı bilgiyi ifade etmektedir.

İngilizce: Descriptive Knowledge
Bağdaşımcılık

Bir önermenin doğru yolla gerekçelendirilip gerekçelendirilmediği problemi çağdaş epistemolojinin merkezinde yer almaktadır. İnançlarımız, birbirleriyle bağlantılı ve tutarlı bir ağ oluşturabilmesinin doğru inançların gerekçelendirilerek bilgi olarak tanımlanması için yeterli olduğu düşünen yaklaşım Bağdaşımcılık olarak bilinir. Bağdaşımcılara göre sahip olduğumuz inançların epistemik statüleri arasında hiyerarşik bir ilişki yoktur. Doğru inançlarımızın birbirleriyle tutarlı bir ağ oluşturabilmesini epistemik bir sınır olarak kabul eden bu görüşe getirilen en büyük eleştirilerden biri izolasyon problemidir. Bu eleştiriye göre, inançlarımız birbiriyle tutarlı bir ağ oluştursa da, diğer epistemik ağlarla bağlantılı olmadıkları için, bu ağ içindeki inançların doğruluğunu tehdit edecek inançları kapsamaz. İnançlar tutarlı olsa da, bu kendi içinde tutarlı ağlara tamamen zıt ve kendi içinde tutarlı başka ağlar kurmak mümkündür. Kısacası, bu bağdaşımcı ağlar birbiriyle bağlantılı olmadıklarından ötürü, izolasyon problemi ortaya çıkar.

İngilizce: Coherentism
Bağlamsalcılık

Çağdaş Epistemoloji’de en ünlü Bağlamsalcı metinlerden biri David Annis’in “A Contextualist Theory of Epistemic Justification” adlı metnidir. Bağlamsalcılar, doğru inançların epistemik gerekçelendirilmesinin zamansal ve ilişkisel olarak ele alınması gerektiğini iddia ederler. Örneğin, sahip olduğum bir doğru inancın gerekçesi, “şu an” içinde bulunduğum konu ve zaman bağlamları çerçevesinde ele alınmalıdır. Bir doktora veya bir esnafın bir doğru inancı gerekçelendirmesi, içinde bulundukları zaman, sosyal çevre ve diğer bağlamları anlayarak mümkündür. Epistemik gerekçelendirmeyi sosyal bir olgu olarak gören bu yaklaşım, bilgi mefhumunu soyut ve teorik bir tartışma alanında ilişkisel ve sosyal bir düzleme çekmektedir. Daha fazla bilgi için şu yazımızı okuyabilirsiniz.

İngilizce: Contextualism
Bileşik heterozigot

Bileşik homozigotluk, belirli bir gen lokusunda iki veya daha fazla sayıda farklı mutasyonlara uğramış alellerin bulunması durumudur.

İngilizce: Compound heterozygot

Kaynaklar

  1. United States National Cancer Institute. Compound Heterozygosity. (30 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 30 Temmuz 2020. Alındığı Yer: cancer.gov | Arşiv Bağlantısı
Genetik
Bitki direnci

Otçulluğu kısıtlayarak veya engelleyerek otçulların bitki uyum başarıları üzerindeki olumsuz etkilerini azaltan bitki stratejisi.

İngilizce: Plant resistance
Birlik direnci

Bir bitkinin farklı bir bitki türüyle yakın konumsal birlik içinde bulunması nedeniyle edindiği savunma faydaları.

İngilizce: Associational resistance
Birlik hassaslığı

Bir bitkinin farklı bir bitki türüyle yakın konumsal birlik içinde bulunması sonucunda daha fazla otçulluğa maruz kalması.

İngilizce: Associational susceptibility
Besin kütleleri

Karbonhidrat, lipit ve proteinden oluşan ve mutualist avcılara besin olarak sunulan yoğun, çok hücreli yapılar.

İngilizce: Food bodies
Büyüme Hormonu (Somatotropin)

Büyüme hormonu, hipofizin bezinin ön lobundaki somatotroflar tarafından sentezlenen ve salgılanan yaklaşık 190 amino asitten oluşan bir proteindir. Büyüme ve metabolizma da dahil olmak üzere çeşitli kompleks fizyolojik süreçlerde rol oynar.

İngilizce: Growth Hormone

Kaynaklar

  1. Colorado State University. Growth Hormone (Somatotropin). (20 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 20 Kasım 2020. Alındığı Yer: Colorado State University | Arşiv Bağlantısı
Bekçi Genler

İnaktif hale getirildiğinde direkt olarak tümörleri teşvik etmeyen bir gen sınıfı; Bunun yerine, inaktivasyonu genetik dengesizliklerle sonuçlanır ve tüm genleri etkileyen mutasyon oranının artmasına neden olur. BRCA1 ve BRCA2 bekçi genlerin örnekleridir.

İngilizce: Caretaker Gene

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (18 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 18 Kasım 2020. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
Balon Balığı (Pufu)

Balon balığı, Fugu rubripes, aslında insan genomuyla aynı sayıda gen içerir ama genomu insan genomundan sekiz kat daha kompakttır. (3 Gb'ye kıyasla yaklaşık 400 Mb).

İngilizce: Puffer Fish

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (15 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 15 Kasım 2020. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
Biejernik Prensibi

Biejernik'in mikrobiyel ekoloji prensibi de denir Her şey her yerdedir, çevre seçer. 

İngilizce: Biejernik's Principle

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (20 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 20 Kasım 2020. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
B Faktörü

Bir fungal uyumsuzluk faktörü. Basidiomycetes türü Schizophyllum commune'de bulunur (bağışıklık sisteminin B faktörü ile karıştırılmamalıdır).

İngilizce: B Factor

Kaynaklar

  1. M. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (26 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 26 Temmuz 2020. Alındığı Yer: http://www.dorak.info/ | Arşiv Bağlantısı
Biyoinformatik

Biyolojik bilginin, bilgisayar ile toplanması, yönetilmesi ve analiz edilmesi ile ilgilenen biyoloji disiplini. 

İngilizce: Bioinformatics

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (20 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 20 Kasım 2020. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
Barr Cisimciği

Keşfi yapan Murray Barr'dan adını alan, somatik memeli dişi hücrelerindeki inaktif X kromozomudur. Normalde sadece dişi hücrelerde görülür. Dozaj telafisi (dosage compentastion) denilen sürecin sonucudur.

İngilizce: Barr body

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (15 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 15 Kasım 2020. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
B Hücreleri

Adaptif bağışıklığın bir parçası olarak antijen spesifik hümoral bağışıklıktan sorumlu olan lenfositlerin büyük bir ailesi. Onların antijen reseptörleri yüzey immünoglobülinleridir (antikorlar). Plazma hücrelerine farklılaşarak peptidleri doğrudan tanıyıp antikorları salgılarlar. Ayrıca uzun ömürlü hafıza hücreleri olarak bulunurlar.

İngilizce: B cells

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (14 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 14 Kasım 2020. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
Beta Yaprak

Proteinlerin düzlemsel sekonder yapı elemanı. İki farklı polipeptit zincirindeki omurga atomlarının veya tek katlanmış bir zincirin kesimleri arasındaki hidrojen bağıyla oluşturulur.

İngilizce: beta pleated sheet

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetic. (20 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 20 Kasım 2020. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
Bakteriyofaj

Bir bakteriyi enfekte eden virüs.

İngilizce: Bacteriophage

Kaynaklar

  1. M. T. Dorak. Common Terms In Evolutionary Biology And Genetics. (15 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 15 Kasım 2020. Alındığı Yer: Dorak.info | Arşiv Bağlantısı
Biyokültürel evrim

Doğal seçilimin etkilerinin kültürel buluşlardan etkilendiğini söyleyen insan evrimi modeli. Kültür biyolojik olmayan adaptasyonlar sayesinde çevresel stresi azaltabilir ve evrime yön verebilir. Bu durumda potansiyel olarak strese karşı evrimleşmeyi azaltır.

İngilizce: Biocultural Evolution
Baskın alel

Çekinik alelin varlığını baskılayan alele.

İngilizce: baskin-alel
Bubonik veba

Veba, kemirgenleri, diğer bazı hayvanları ve insanları etkileyen bulaşıcı bir hastalıktır. Yersinia pestis adlı bakteriden kaynaklanır. Bubonik (hıyarcıklı) vebada, ani ateş, baş ağrısı, titreme, halsizlik, bir veya daha fazla şişmiş, hassas ve ağrılı lenf düğümü (bubo adı verilir) gelişir. Bu form genellikle enfekte bir pire ısırığının sonucudur. Bakteriler, bakterilerin insan vücuduna girdiği yere en yakın olan lenf düğümünde çoğalır. Hasta uygun antibiyotiklerle tedavi edilmezse, bakteriler vücudun diğer bölgelerine yayılabilir.

İngilizce: Bubonic plague

Kaynaklar

  1. CDC. Plague Home. (28 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 28 Temmuz 2020. Alındığı Yer: cdc.gov | Arşiv Bağlantısı
Baskın ölümcül alel

Belirli bir genin tek kopya olması durumunda ölümcül olması durumu. Bu tarz alelelere az rastlanır; çünkü bu alellerin popülasyonda varolması için hastalığı gösteren bireylerin ölümcül alelin etkilerini ortaya çıkarmasından önce üremesi gerekir.Huntington Hastalığı. 

Dominant otozomal alel H olması durumunda görülür. Hh durumunda hastalığın başlangıcı daha geç görülür, genelde yetişkinilikte görülür. 

İngilizce: baskin-olumcul-alel

Kaynaklar

  1. W. S. Klug, et al. (2005). Concepts Of Genetics. ISBN: 9780131918337. Yayınevi: Benjamin-Cummings Publishing Company.
Bombay fenotipi

ABO kan grubu antijen sistemini etkileyen nadir bir durum. Bu fenotipi gösteren bireylerin genotipleri ifade edilememiş A ya da B allelerini bulunduruyor. Fakat kırmızı kan hücreleri bu antijeni göstermiyor, kan grupları O gözüküyor.

İngilizce: bombay-fenotipi

Kaynaklar

  1. W. S. Klug, et al. (2005). Concepts Of Genetics. ISBN: 9780131918337. Yayınevi: Benjamin-Cummings Publishing Company.
Besiyeri

Mikroorganizmaları laboratuvar ortamında büyütmek için kullanılan besin solüsyonu.

İngilizce: besiyeri

Kaynaklar

  1. T. D. Brock, et al. (2005). Brock Biology Of Microorganisms. ISBN: 9780132192262. Yayınevi: Benjamin-Cummings Publishing Company.
Basit taşıma

Prokaryotlardaki 3 taşıma sisteminden biri. (Diğer ikisi; ABC Taşıma sistemi ve Grup Yer Değiştirme) Sadece zar boyunca uzanan proteinlerden oluşur.E. coli'de laktoz; lak permaz ile taşınır.

İngilizce: basit-tasima

Kaynaklar

  1. T. D. Brock, et al. (2005). Brock Biology Of Microorganisms. ISBN: 9780132192262. Yayınevi: Benjamin-Cummings Publishing Company.
Birlikte evrim

Birlikte yaşayan bazı canlılar, uzun zamanda birbirlerine olan bağımlılıkları artacak şekilde evrimleşmişlerdir. Bu olaya ko-evrim ya da birlikte evrim adı verilir. Arı kuşları ile kuşlarla döllenen bitkilerin birlikte evrimi bu durumun en güzel örneklerinden biridir. Bitkilerin çiçekleri arı kuşlarının diyetine, çiçeklerin renkleri arı kuşunu çekmeye, çiçeklerin yapısı ise arı kuşlarının gaga yapısına uygun olacak şekilde evrimleşmiştir.

İngilizce: Coevolution

Kaynaklar

  1. Kolektif, et al. (2009). Dünü Ve Bugünüyle Evrim Teorisi. ISBN: 9786054156. Yayınevi: Evrensel Basım Yayın.
Budacılık

"Aydınlanmış" anlamına gelen Sanskritçe "buda" deyimiyle anılan Siddharta Gautama'nın Hindistan'ın kuzeydoğu kesiminde kurduğu, bugün bütün Asya'ya yayılmış gizemsel felsefe sistemi ve dinin adıdır. MÖ 6. yüzyılda, Brahmanizm'e bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Doğu dünyasının büyük bölümünün inanç, kültür ve toplum yaşamında önemli rol oynamış Buda öğretisi, insan varoluşunun acı ve elem verici olduğu temeline dayanıyordu ve insanlara dünyadan vazgeçme (Nirvana) yoluyla acıdan kurtulmayı öğütlüyordu. Yaşam acısız kılınamayınca, acı yaşamsızlıkla giderilecekti. Buda, Tanrı'nın sözünü etmiyor, kurtuluşu törebilimsel arınmaya bağlıyordu.

İngilizce: budacilik

Kaynaklar

  1. Kolektif, et al. (2009). Dünü Ve Bugünüyle Evrim Teorisi. ISBN: 9786054156. Yayınevi: Evrensel Basım Yayın.
Budizm

"Aydınlanmış" anlamına gelen Sanskritçe "buda" deyimiyle anılan Siddharta Gautama'nın Hindistan'ın kuzeydoğu kesiminde kurduğu, bugün bütün Asya'ya yayılmış gizemsel felsefe sistemi ve dinin adıdır. MÖ 6. yüzyılda, Brahmanizm'e bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Doğu dünyasının büyük bölümünün inanç, kültür ve toplum yaşamında önemli rol oynamış Buda öğretisi, insan varoluşunun acı ve elem verici olduğu temeline dayanıyordu ve insanlara dünyadan vazgeçme (Nirvana) yoluyla acıdan kurtulmayı öğütlüyordu. Yaşam acısız kılınamayınca, acı yaşamsızlıkla giderilecekti. Buda, Tanrı'nın sözünü etmiyor, kurtuluşu törebilimsel arınmaya bağlıyordu.

İngilizce: budizm

Kaynaklar

  1. Kolektif, et al. (2009). Dünü Ve Bugünüyle Evrim Teorisi. ISBN: 9786054156. Yayınevi: Evrensel Basım Yayın.
Bölünmezcilik

Atomculuk ya da Atomizm olarak da bilinin. Evrenin bölünmez parçaların (atom) kümelenmesinden meydana geldiğini ileri süren öğretidir. Antik Çağ düşünürleri Empedokles, Anaksagoras ve "Abdera düşünürleri" adıyla anılan Leukippos ilke Demokritos atomculuğun kurucularıdır. Materyalist atomizmi kurak Leukippos ve Demokritos'tur. Yeni Çağ'da Descartes, Gassendi, Helvetius ve Baron d'Holbach aynı yolda yürümüşlerdir. Özellikle Lucretius'un aracılığıyla Gassendi ve Bacon'a geçen atomculuk anlayışı doğa bilimlerinin doğuşunu sağlamıştır.

İngilizce: bolunmezcilik

Kaynaklar

  1. Kolektif, et al. (2009). Dünü Ve Bugünüyle Evrim Teorisi. ISBN: 9786054156. Yayınevi: Evrensel Basım Yayın.
Bilinemezcilik

Agnostisizm. Nesnelerin kendilerinin hiçbir zaman bilinemeyeceğini ileri süren anlayış. Bilinemezcilik deyimi, asıl anlamında, İngiliz düşünürü David Hume'la Alman düşünürü Immanuel Kan'ın öğretilerini adlandırır. Ne var ki, olguculuktan (pozitivizm) faydacılığa (pragmatizm) ve varoluşçuluğa (ekzistansiyalizm) kadar çağımızda da geniş etki alanları bulunan pek çok öğretiler bilinemezci niteliktedir.

İngilizce: bilinemezcilik

Kaynaklar

  1. Kolektif, et al. (2009). Dünü Ve Bugünüyle Evrim Teorisi. ISBN: 9786054156. Yayınevi: Evrensel Basım Yayın.
Biseksüel

Duygusal ve cinsel olarak hem kendi cinsine hem de karşı cinse ilgi duyan bireylere verilen ad. 

İngilizce: biseksuel

Kaynaklar

  1. Archive. Sexual Orientation. (20 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 20 Kasım 2020. Alındığı Yer: Archive | Arşiv Bağlantısı
B Vitamini

Çeşitli metabolik fonksiyonlara sahip olan, suda çözünen bir grup vitamin. Bunlar: tiamin (B1), riboflavin (B2), niasin (B3), pantotenik asit (B5), B6 vitamini, biotin (B7), folik asit (B9) ve B12 vitamini.

İngilizce: Vitamin B

Kaynaklar

  1. Merriam-Webster. Vitamin B Complex. (26 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 26 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Merriam-Webster | Arşiv Bağlantısı
  2. United Kingdom National Health Service. B Vitamins And Folic Acid. (26 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 26 Temmuz 2020. Alındığı Yer: NHS.UK | Arşiv Bağlantısı
Bistüri

Genelde laboratuvarda kullanılan bir tür bıçak.

İngilizce: bisturi

Kaynaklar

  1. M. Sinnott, et al. (2008). “Scalpel Safety”: How Safe (Or Dangerous) Are Safety Scalpels?. International Journal of Surgery, sf: 176-177. doi: 10.1016/j.ijsu.2007.01.010. | Arşiv Bağlantısı
Bipolar

İki uçlu - iki kutuplu olma durumudur. 

İngilizce: bipolar

Kaynaklar

  1. G. J. Nicholls, et al. (2020). From Neuron To Brain. sf: 0-87893-439-1.
Benlik bilinci

Kendimizle ilgili bütün düşünceler, algılamalar, duygular ve değerlendirmelerin tümünün etkileşiminin sonucunda doğan algıdır. 

İngilizce: benlik-bilinci

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2020). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Belleğe yardımcı teknikler

Bildiğimiz materyallerle yeni öğrenmekte olduğumuz materyali ilişki içine sokarak bellekte daha iyi tutmaya yardımcı olan tekniklerdir.

İngilizce: bellege-yardimci-teknikler

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2020). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Bellek

Öğrenilen bilgileri depolamaya ve istenildiği zaman kullanmaya yarayan yetenektir.

İngilizce: bellek

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2020). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Bellek genişliği

Bir tek takdimden sonra bireyin tekrar edebildiği maddelerin (harf, sayı, kelime) sayısıdır. Ortalama bellek genişliğinin 5-9 arasında olduğu kabul edilmektedir.İ

İngilizce: bellek-genisligi

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2020). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Başarı testi

Toplama ve çıkarma gibi belirli becerileri ölçmeyi amaçlayan testtir.

İngilizce: basari-testi

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2010). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Başarma gereksinmesi

Mükemmeliyet standartlarına ulaşmak ve aşmak gereksinmesidir.

İngilizce: basarma-gereksinmesi

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2010). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Basımlama

Kuluçkadan sonra yumurtadan yeni çıkan bir kuşun, örneğin ördeğin, çevresinde ilk yürüyen nesneyi takip etmeye başlaması ve bu nesneye bağlanmasıdır.

İngilizce: basimlama

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2020). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Bastırma

Hoş olmayan düşünce ve duyguları bastırıp, düşünmeme ve bilinç altına itme eğilimidir.

İngilizce: bastirma

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2010). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Bağlılık

İki birey arasında yer alan olumlu duygularla yüklü ilişki durumudur. Bu tür ilişkiler genellikle çocuk, ana-baba, kardeşler ve yakın arkadaşlar arasında olur.

İngilizce: baglilik

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2019). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. ISBN: 9751418692. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Bağımsız değişken

Deneyicinin denetimi altında olan ve etkisi gözlenmek için değerleri değiştirilen faktördür.

İngilizce: Independent variable

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2019). Nsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. ISBN: 9751418692. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Bağımlı değişken

Bağımsız değişkende olan değişiklikler sonucunda (ya da onunla birlikte) ölçülebilen farklılıklar gösteren değişkendir. Psikolojik denemelerde bağımsız değişken genellikle bir uyarıcıya verilen tepkidir.

İngilizce: Dependent variable

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2019). Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. ISBN: 9751418692. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Bağ kuramı

Kavramsal öğrenmenin iki kavram arasında yer alan pekiştirilmiş tekrarlardan oluştuğunu ifade eden öğrenme kuramıdır.

İngilizce: bag-kurami

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2019). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. ISBN: 9751418692. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Böbreküstü bezleri

Böbreklerin üzerinde yer alan bir çift endokrin bezidir.

İngilizce: bobrekustu-bezleri

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2020). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Bencillik

Bir bireyin uyum başarısının arttığı, diğerinin ise azaldığı, bireyler arası etkileşimlerdir.

İngilizce: bencillik

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Boş model

Bir araştırmacının boş hipotez geliştirebilmesi amacıyla yaptığı basit ve açık varsayımların toplamıdır.

İngilizce: bos-model

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Boş hipotez

Bir deney veya gözlemin, yapılabilecek en basit varsayımlara dayanarak sonuçlarına dair çıkarımlar içeren hipotez türleri. Genellikle boş hipotezlerde, popülasyon içerisindeki değişimlerin var olmadığı, varsa da hiçbir nedene bağlı olmadan var olduğunu kabul eder. Boş hipotezler, daha kapsamlı hipotezlerin geliştirilmesi için doğru yolların tespiti açısından önem taşır.

İngilizce: Null hypothesis

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Bağlantı dengesizliği

Eğer bir popülasyon içerisindeki belli lokuslardaki belli genotipler, başka bir lokustaki diğer genotiptere bağımlı olarak olarak aktarılıyorsa, popülasyon bağlantı dengesinde değil demektir.

İngilizce: Linkage disequilibrium

Kaynaklar

  1. J. Herron. (2001). Evolutionary Analysis. ISBN: 978-0130172914. Yayınevi: Prentice Hall.
Bağlantı dengesi

Eğer bir popülasyon içerisindeki belli lokuslardaki belli genotipler, başka bir lokustaki diğer genotipterden bağımsız olarak olarak aktarılıyorsa, popülasyon bağlantı dengesindedir.

İngilizce: Linkage equilibrium

Kaynaklar

  1. J. Herron. (2001). Evolutionary Analysis. ISBN: 978-0130172914. Yayınevi: Prentice Hall.
Biyosfer

Okyanuslar ve atmosfer de dahil olmak üzere, canlıların yaşadığı yeryüzü katmanıdır. Biyosferin sınırları, yukarıda atmosferin üst kısmı ile aşağıda yaşamın bulunmadığı ilk kaya katmanı arasıdır.

İngilizce: biyosfer

Kaynaklar

  1. C. Stockley. (2011). Şekilli Biyoloji Sözlüğü. Yayınevi: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
Biyokütle

Belli bir habitatta bulunan organizmaların toplam kütlesidir.

İngilizce: biyokutle
Biyom

Çevrebilim terimi olarak biyom; biyosfer içerisindeki bitki örtüsü ve iklim özelliklerinin aynı olduğu geniş bölümlerdir. Genelde ekosistem ile eş anlamlı kullanılır.Tatlı su balıklarının yaşadığı bazı biyomlar büyük göller, büyük nehir deltaları, ılıman kıyı nehirleri, tropikal ve subtropikal kıyı nehirleri, okyanus adaları, vb. ekosistemlerdir.

İngilizce: biyom
Besin zinciri

Canlı organizmaların beslenme alışkanlıkları arasındaki ilişkilerin gösterildiği bir tablodur.

İngilizce: besin-zinciri

Kaynaklar

  1. C. S. Elton, et al. (2001). Animal Ecology. ISBN: 9780226206394. Yayınevi: University of Chicago Press.
Basil

Çubuk biçiminde bakteri.

Madigan M; Martinko J (editors). (2005). Brock Biology of Microorganisms (11th ed.). Prentice Hall. ISBN 0-13-144329-1

İngilizce: basil
Bakteri

Toprakta, suda, canlılarda bulunan, mayalanmaya, çürümeye ya da hastalıklara yol açan, küresel, silindirimsi ya da kıvrık biçimde olan, çok basit yapılı, bölünme yoluyla çoğalan, prokaryotik (tekgözeli) canlılardır.

İngilizce: Bacterium
Baz

Suda çözününce dışarıya hidroksil (OH) iyonu veren bileşiktir.

İngilizce: baz

Kaynaklar

  1. W. Kenneth, et al. (2020). Chemistry. ISBN: 0-495-39163-8. sf: 363.
Baskiryan Epoku

Günümüzden yaklaşık olarak 323.200.000 ile 315.200.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir. Bu zaman aralığı, çok önemli değişimler göstermemekle birlikte, farklı kaynaklarda biraz daha farklı olarak verilebilir. Kaynaklarda bir örneği görülebilir.

İngilizce: baskiryan-epoku
Baki tür

Günümüzde varlığını koruyabilmiş türlerdir.

İngilizce: Extant species

Kaynaklar

  1. J. Herron. (2001). Evolutionary Analysis. ISBN: 978-0130172914. Yayınevi: Prentice Hall.
Baskın genetik varyasyon

Genlerin ekleyici etkisine bağlı olmaksızın popülasyondaki bireylerin birbirlerinden olan farklılıklarıdır. Baskınlık bunun bir örneğidir. 

İngilizce: baskin-genetik-varyasyon

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Bozucu seçilim

Bir özelliğin ekstrem (uç) değerlerinin avantajlı olması, ancak ortalama değerlerinin dezavantajlı olması sonucu oluşan seçilim tipidir. Fenotipik varyasyonu arttırıcı ve türleşmeyi hızlandırıcı etkisi vardır.

İngilizce: bozucu-secilim

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Bağlantı dengesizliği katsayısı (D)

Bir lokusta bulunan genotipin, bir başka lokusta bulunan genotip ile ne kadar rastgele olmadan ilişkili olduğunu hesaplamayı sağlayan bir değerdir.

İngilizce: Linkage disequilibrium constant (D)

Kaynaklar

  1. J. Herron. (2001). Evolutionary Analysis. ISBN: 978-0130172914. Yayınevi: Prentice Hall.
Bateman eğimi

Üreme başarısının, eş bulma başarısıyla olan ilişkisini gösteren grafikteki en uyum doğrusunun (best fit line) eğimidir. Cinsel seçilimin gücünü ölçer.

İngilizce: bateman-egimi

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Birincil cinsiyet oranı

Nüfus içinde erkeklerin kadınlara oranıdır. Birincil cinsiyet oranı memelilerde genellikle yüzde 1 den fazladır. İnsanlarda 100 kadın için 110-160 arası erkek olduğu tahmin edilmektedir.

İngilizce: birincil-cinsiyet-orani

Kaynaklar

  1. University of Wyoming: UW. Sex Ratios, Natality. (20 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 20 Kasım 2020. Alındığı Yer: University of Wyoming: UW | Arşiv Bağlantısı
Bajosin Epoku

Günümüzden 170.300.000 ile 168.300.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.

İngilizce: bajosin-epoku
Bathonyan Epoku

Günümüzden 168.300.000 ile 166.100.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.

İngilizce: bathonyan-epoku
Berriasyan Epoku

Günümüzden 145.000.000 ile 139.800.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.

İngilizce: berriasyan-epoku
Barremiyan Epoku

Günümüzden 129.400.000 ile 125.000.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.

İngilizce: barremiyan-epoku
Bartonyan Epoku

Günümüzden 40.400.000 ile 37.200.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.

İngilizce: bartonyan-epoku
Burdigaliyan Epoku

Günümüzden 20.430.000 ile 15.970.000 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.

İngilizce: burdigaliyan-epoku
Bademcik

Dilin kaidesinde ve yutağın başlangıç bölgesinde yer alan lenf dokusu.

İngilizce: Tonsil

Kaynaklar

  1. S. Karol. (2007). Biyoloji Terimleri Sözlüğü. ISBN: 9789751610126. Yayınevi: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Boreyal Çağı

Günümüzden 9.000 ile 7.500 yıl öncesi arasını kapsayan jeolojik zaman dilimidir.

İngilizce: boreyal-cagi
Bulmer Etkisi

Seçilim sürdükçe genetik çeşitlilik azalır, çünkü çeşitlilik doğa tarafından seçilip azaltılır. Bu azalma ebeveynlerin populasyona göre fenotip çeşitlilik miktarı ile doğru orantılıdır. Çeşitliliği artışı ise genetik mekanizmalar aracılığıyla sağlanır.

İngilizce: bulmer-etkisi
Başlatıcı

Gen ifade sürecinde RNA polimeraz için başlangıç bağlanma noktasıdır. DNA yazılımı sırasında RNA polimeraz ve diğer görevli proteinler (transkripsiyon faktörleri) ilk olarak genin 5' ucundaki başlatıcıya bağlanırlar. 

 

İngilizce: Promoter

Kaynaklar

  1. T. Lagrange, et al. (1998). New Core Promoter Element In Rna Polymerase Ii-Dependent Transcription: Sequence-Specific Dna Binding By Transcription Factor Iib. Genes & Development, sf: 34-44. doi: 10.1101/gad.12.1.34. | Arşiv Bağlantısı
  2. S. T. Estrem, et al. (1999). Bacterial Promoter Architecture: Subsite Structure Of Up Elements And Interactions With The Carboxy-Terminal Domain Of The Rna Polymerase Α Subunit. Genes & Development, sf: 2134-2147. doi: 10.1101/gad.13.16.2134. | Arşiv Bağlantısı
  3. S. T. Smale, et al. The Rna Polymerase Ii Core Promoter. (15 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 15 Kasım 2020. Alındığı Yer: Annual Reviews | Arşiv Bağlantısı
Bölgeye Özgü Rekombinasyon

İki belirli ancak homolog olmak zorunda olmayan DNA dizileri arasındaki değişimdir.

İngilizce: bolgeye-ozgu-rekombinasyon

Kaynaklar

  1. J. Bode, et al. (2000). The Transgeneticists Toolbox: Novel Methods For The Targeted Modification Of Eukaryotic Genomes. Biological Chemistry, sf: 801-813. doi: 10.1515/BC.2000.103. | Arşiv Bağlantısı
Bölgeye özgü mutagenez

Belirli bir gende spesifik silinmeleri, eklemeleri veya yer değiştirmeleri in vitro şekilde oluşturmak için rekombinant DNA teknolojisinin kullanımıdır. Bu teknik sayesinde herhangi bir konumda istenen herhangi bir amino aside sahip olan proteinlerin üretimi sağlanır.

İngilizce: bolgeye-ozgu-mutagenez

Kaynaklar

  1. B. J. Kilbey. (2020). Charlotte Auerbach (1899-1994). Genetics, sf: 1–5. | Arşiv Bağlantısı
Büyük insansı maymunlar

Hominidae ailesinin üyelerinin her biridir. Şempanzeler ve bonobolar (Pan), goriller, (Gorilla), insanlar (Homo) ve orangutanlar (Pongo) cinsi hayvan türlerini içerisinde barındırır. İnsan (Homo sapiens), günümüzde yaşayan, hominid bir hayvan türüdür.

İngilizce: Great apes

Kaynaklar

  1. D. E. Wilson, et al. (2005). Mammal Species Of The World. ISBN: 9780801882210. Yayınevi: JHU Press.
  2. R. D. Alexander. How Did Humans Evolve? : Reflections On The Uniquely Unique Species. (20 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 20 Kasım 2020. Alındığı Yer: Worldcat | Arşiv Bağlantısı
Beijerinck Prensibi

Mikrobiyolog Martinus Beijerinck tarafından öne sürülen bir prensiptir. Mikrobiyal ekoloji üzerinde çalışan Beiderinck'e göre her şey her yerdedir; çevre seçer. Yani seçilim sadece makro düzeyde değil mikro düzeyde de geçerlidir.

İngilizce: beijerinck-prensibi
Bağımsız dağılım ilkesi

Mendel'in İkinci Yasası olarak da bilinen bu yasa, farklı genlerin üreme hücrelerinin oluşması sırasında birbirinden bağımsız olarak ayrıldığını söyler. Çeşitliliğin temel sebeplerinden biri.

 

İngilizce: The Law of Independent Assortment

Kaynaklar

  1. Biology Online. Independent Assortment. (6 Ağustos 2018). Alındığı Tarih: 6 Ağustos 2018. Alındığı Yer: Biology Online | Arşiv Bağlantısı
Başlangıç kompleksi

RNA polimeraz-II, halihazırda bulunan veya genel transkripsiyon ya da başlangıç faktörleri (TFII ya da IF/elF), başlatıcı, hızlandırıcı ve susturu elemanlardan oluşmuş, transkripsiyonun başlangıç alanında yer alan çoklu-protein kompleksi. RNA sentezini bu kompleksin oluşumuyla başlar.

İngilizce: Initiation Complex

Kaynaklar

  1. G. Karp. (2020). Cell And Molecular Biology: Concepts And Experiments. ISBN: 9780470042175.
Buluşsal Yöntemler

Bilgisayarcılıkta hatasıza yakın sonuçlar elde etmek amaçlı, bir program tarafından yapılan tahminlere verilen isim. Filogenetik ve hesaba dayalı biyolojide yaygın olarak kullanılmaktadır.

İngilizce: Heuristics

Kaynaklar

  1. J. Pearl. (2020). Heuristics: Intelligent Search Strategies For Computer Problem Solving (The Addison-Wesley Series In Artificial Intelligence). ISBN: 9780201055948.
Bateman Prensibi

Bu prensibe göre dişi bireyler yavru oluşumunda erkeklerden daha fazla enerji harcarlar. Bundan dolayı kadınların erkeklerle yarışında mecburi bir kısıtlama vardır. Yani erkekler enerjilerini daha farklı yerlere ayırabilirken,dişiler yavru bakımına daha fazla enerji ayırdıkları için farklı yerlere kısıtlı enerji ayırmak zorunda kalırlar. İngiliz genetikçi Angus John Bateman tarafından ifade edilmiştir.

İngilizce: Bateman Principle

Kaynaklar

  1. A. J. Bateman. (2020). Intra-Sexual Selection In Drosophila. Nature, sf: 349–368,. | Arşiv Bağlantısı
  2. R. Baker. (1999). Sperm Wars: The Science Of Sex. ISBN: 9780788160042. Yayınevi: Diane Books Publishing Company.
Bileşik göz

Eklembacaklılarda bulunan ve "ommatidium" adlı birçok organın birleşmesiyle meydana geldiği için bu adla anılan göz çeşidi. Ommatidiumların sayısı ne kadar fazlaysa, görme işlevi de o denli gelişmiştir. Kara sinekte (Musca domestica) 4000, dişi ateş böceğinde (Lampyris noctiluca) 300, mayıs böceğinde (Melolontha melolontha) 5100, Dytiscuslarda 9000, bazı kızböceklerinde (Odonata) 10000-28000 kadar. Büyüklükleri bir birleşik gözde aynı değil.

İngilizce: Compound eye

Kaynaklar

  1. Map Of Life. Compound Eyes In Arthropods. (27 Şubat 2019). Alındığı Tarih: 27 Şubat 2019. Alındığı Yer: Map Of Life | Arşiv Bağlantısı
Bağa

Bazı omurgasızların ve az sayıda da omurgalıların gövdelerinin en dışında yer alan sert örtü ya da üst kabuk. Kemikten ya da selüloza benzer bir madde olan kitinden oluşur. Böceklerde ve öteki omurgasızlarda bu üst kabuk, dış iskeletin bir bölümünü oluşturur. Kaplumbağa gibi omurgalılarda ise koruyucu görevi görür.

İngilizce: Baga

Kaynaklar

  1. TDK. Bağa. (18 Şubat 2019). Alındığı Tarih: 18 Şubat 2019. Alındığı Yer: TDK | Arşiv Bağlantısı
Birincil protein yapısı

Birincil yapı proteini oluşturan amino asit dizilimi. Birincil yapı yalnızca amino asitleri birbirine bağlayan kovalent bağı içerir. Proteinin kimyasal/biyolojik özellikleri, üç boyutlu veya üçüncül yapıya bağımlı.

İngilizce: Primary protein structure

Kaynaklar

  1. Particle Science. Protein Structure. (18 Şubat 2009). Alındığı Tarih: 18 Şubat 2019. Alındığı Yer: Particle Sciences | Arşiv Bağlantısı
Bergmann yasası

Şekil olarak benzer iki gövdeden daha büyüğünün hacim başına daha düşük yüzey alanına sahip olduğunu ve bu nedenle kütle başına ısı kaybının daha az olduğunu; böylece büyük gövdelilerin daha soğuk iklimlerde, küçük gövdelilerin ise daha sıcak iklimlerde bulunma eğiliminde olduğunu ifade eden kural. Alman biyolog Carl Bergmann tarafından ileri sürülmüştür. Genelde sıcakkanlı hayvanlarla sınırlandırılsa da, modern bilimde soğukkanlı hayvanlar için de geçerli olabileceği görülmüştür.Sıcakkanlı bir hayvan olan insan türünün, kutuplara yakın yerlerde yaşayan Inuit, Aleut ve Sami kabileleri, orta enlemlerde yaşayan insanlara göre ortalama bazında daha ağırdırlar. 

Soğukkanlı bir hayvan olan, omurgasızlardan ve sosyal Himenoptera'dan Leptothorax acervorum türü karıncaların da Bergmann kuralına uygun bir vücut büyüklüğü dağılımı olduğu tespit edilmiştir.

İngilizce: Bergmann's Rule

Kaynaklar

  1. C.P.Kottak. (2018). Antropoloji İnsan Çeşitliliğine Bir Bakış. ISBN: 9789758382606. Yayınevi: Ütopya Yayın Evi.
  2. Á. Miguel, et al. (2018). Broad-Scale Patterns Of Body Size In Squamate Reptiles Of Europe And North America. Journal of Biogeography, sf: 781–793. | Arşiv Bağlantısı
Başlangıçtan gen tahmini

Genlerin fonksiyonuna veya organizmanın genetiğine dair herhangi bir bilgi olmamasına rağmen, belirli genleri tespit etmek için kullanılan bir işlemsel biyoloji tekniği. Bu başarılabilir, çünkü eksonlar, intronlar, başlatıcılar gibi farklı gen özellikleri, DNA dizilimindeki eşsiz şablonlarla ilişkilidir.

İngilizce: Ab initio gene prediction

Kaynaklar

  1. Washington University. Ab Initio Gene Prediction. (6 Ağustos 2018). Alındığı Tarih: 6 Ağustos 2018. Alındığı Yer: Washington University | Arşiv Bağlantısı
Genetik
Gen
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close