Paylaşım Yap

Bilim Terimleri Sözlüğü

Evrim Ağacı Bilim Terimleri Sözlüğü, bilim dünyasında sıkça kullanılan terimlerin anlamlarını ve açıklamalarını içerir.

A B C Ç D E F G H I İ J K L M N O Ö P Q R S Ş T U Ü V W X Y Z #
Çaprazlama

Eşeyli üreyen canlılarda oluşan gametlerin birbirleri ile birleşmesi olayı. Bu olayla beraber döllenme gerçekleşir ve yeni bir yavru birey oluşur. Çaprazlama doğal veya yapay yollarla yapılabilir. Hibrit oluşumu için kullanılabilir. Kontrol çaprazlaması, monohibrit çaprazlama ve polihibrit çaprazlama gibi farklı yöntemleri vardır. Mendel genetiğinde sıklıkla kullanılan bir yöntemdir.

İngilizce: Cross
Çıkarım

Mevcut öncüller ile varılan sonuç. Çıkarım yapmak, mevcut kanıtlarla varılan sonuçlara atıfta bulunmak için kullanılır ve akıl yürütme ile bir sonuca varma süreci olarak da ifade edilir. Doğru öncüllerden doğru çıkarımlar yapılabileceği gibi doğru öncüllerden yanlış çıkarımlar yapmak veya yanlış öncülden doğru çıkarımlar yapmak mümkündür.

İngilizce: Inference
Çoklu yıldız sistemi

Ortak bir kütle çekim merkezinin yörüngesinde, en az iki yıldızdan oluşan yıldız sistemleri. "Çoklu yıldızlar" olarak da bilinmektedir.

İngilizce: Multiple star systems

Kaynaklar

  1. G. Sparrow. (2022). Dakikalar İçinde Astronomi. ISBN: 9786256989047. Yayınevi: Kronik Yayınevi. sf: 416.
  2. NASA Science, et al. Multiple Star System. Alındığı Tarih: 1 Ağustos 2023. Alındığı Yer: NASA Science | Arşiv Bağlantısı
Çift sarmal

Birbirine burgulu bir şekilde bağlanan iki doğrusal yapı bloğudur. Merdiven şekline benzetilmektedir ve moleküler biyolojide DNA'ya atfedilmektedir.

İngilizce: Double helix

Kaynaklar

  1. Encyclopedia. Double Helix. Alındığı Tarih: 30 Nisan 2023. Alındığı Yer: Encyclopedia | Arşiv Bağlantısı
Çiçek-dışı nektar bezleri

Üremeyle doğrudan ilgisi olmayan nektar salgılayıcı yapılar, genellikle dolaylı savunmada kullanılır.

İngilizce: Extrafloral nectaries
Çifte krosover

Aynı tetrat üzerinde birbirinden bağımsız iki kromozom kırılması ve materyali değişimi.

İngilizce: cifte-krosover

Kaynaklar

  1. W. S. Klug, et al. (2005). Concepts Of Genetics. ISBN: 9780131918337. Yayınevi: Benjamin-Cummings Publishing Company.
Çevrebilim

Canlı varlıkları yaşadıkları doğal ortamla ilişkileri (toprağın fiziksel kimyasal etmenleri, iklim, barınakların topografyası ve görünüşü, hayvan ve bitki rekabeti) bakımından inceleyen bilimdir. Bunun yanı sıra sosyolojide ve psikolojide de insanların toplumsal ve kültürel çevreleriyle bağlantılarını incelenmesinde de ekolojiye yer verilmiştir.

İngilizce: cevrebilim

Kaynaklar

  1. K. Ateş. (2009). Dünü Ve Bugünüyle Evrim Teorisi. ISBN: 9789756106532. Yayınevi: Evrensel Basım Yayın.
Çiçek

Tohumlu bitkilerde eşeysel üreme organlarını bulunduran yapıdır. Tam çiçek ve eksik çiçek olmak üzere iki çeşit çiçek vardır.

İngilizce: cicek
Çağrışım kuramı

Kavramsal öğrenmenin iki kavram arasında yer alan pekiştirilmiş tekrarlardan oluştuğunu ifade eden öğrenme kuramıdır.

İngilizce: cagrisim-kurami

Kaynaklar

  1. D. Cüceloğlu. (2010). İnsan Ve Davranışı Psikolojinin Temel Kavramları. Yayınevi: Remzi Kitabevi.
Çok kromozomlu

İki haploid (veya bir diploid) set kromozomdan daha fazla kromozom içeren bireyler için kullanılır.

İngilizce: cok-kromozomlu

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Çokbiçimli

Bir lokusun, alelin ya da özelliğin popülasyon içerisinde birden fazla versiyonunun bulunması durumudur. 

İngilizce: cokbicimli

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Çok dişili ilişki

En azından bazı dişilerin birden fazla erkekle çiftleştiği cinsel sistemdir.

İngilizce: cok-disili-iliski

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Çok erkekli ilişki

En azından bazı dişilerin birden fazla erkekle çiftleştiği cinsel sistemler için kullanılır.

İngilizce: cok-erkekli-iliski

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Çevre takibi

Kısa sürede oluşan değişimlerin, uzun vadede belli bir ortalama değer etrafında çeşitlilik göstermesine neden olan morfolojik evrimdir. Dinamik denge olarak da bilinir.

İngilizce: cevre-takibi

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Çevre-genotip etkileşimi

Çevrenin etkisiyle fenotiplerde meydana gelen değişimlerin genotipe bağlı olması durumudur. Aynı yerde yaşayan insanlardan bazılarının mevsimlere bağlı olarak deri rengi değişirken, bazılarının değişmez. Bunun sebebi, genotipin fenotip üzerindeki etkisidir.)

İngilizce: cevre-genotip-etkilesimi

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Çerçeve kaydırıcı mutasyon

Genetik kodun içerisine 3 veya 3'ün katlarından farklı sayıda kodun eklenmesi ya da çıkması sonucunda, kodun okunmasında meydana gelen şablon kayması tipi mutasyonlardır. Çoğunlukla yepyeni özelliklerin üretilmesine neden olur ya da ciddi sorunlar doğurur.

İngilizce: Frameshift Mutation

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Çokbiçimlilik

Genetik biliminde toplumda bir gen lokusun en yaygın varyant ya da allelinin sıklığının %99'u geçmemesi olarak tanımlanır. Biyolojide ise bir türün üyeleri arasında 2 ya da daha fazla fenotipin bulunabilme hali olarak kabul edilir.AB0 kan grubu sistemi, bir hemoglobin varyantı ile ilişkili olan orak hücreli anemi en yaygın bilinen polimorfizm örnekleridir. İnsanda Katekol-O-Metil-Transferaz (COMT) geninde yaygın olarak tek nükleotid polimorfizmleri bulunmaktadır ve bazı allellerin şizofreni veya nörotisizm ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. 

İngilizce: cokbicimlilik

Kaynaklar

  1. M. B. Stein, et al. (2005). Comt Polymorphisms And Anxiety-Related Personality Traits. Neuropsychopharmacology, sf: 2092-2102. doi: 10.1038/sj.npp.1300787. | Arşiv Bağlantısı
  2. N. J. Schork, et al. (2000). Single Nucleotide Polymorphisms And The Future Of Genetic Epidemiology. Clinical Genetics, sf: 250-264. doi: 10.1034/j.1399-0004.2000.580402.x. | Arşiv Bağlantısı
Çevresel çeşitlilik

Deneyimledikleri çevrelerin farklı olmasından ötürü bir popülasyonun bireylerinde görülen farklılıklardır.

İngilizce: cevresel-cesitlilik

Kaynaklar

  1. J. C. Herron, et al. (2006). Evolutionary Analysis. ISBN: 9780132275842. Yayınevi: Prentice Hall.
Çevrilme Sonrası Modifikasyon

Oksidasyon kros-linking, kovalent değişikler, asetilasyon, fosforilasyon, glikozasyon gibi polipeptit zincirindeki aminoasitlerin amino terminal peptid, hidroksilasyon ve bölünme gibi traslasyonel modifikasyonların bazılarıdır.

İngilizce: cevrilme-sonrasi-modifikasyon

Kaynaklar

  1. Thermo Fisher Scientific. Overview Of Post-Translational Modifications. (9 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 9 Şubat 2021. Alındığı Yer: Thermo Fisher Scientific | Arşiv Bağlantısı
Çift Sarmallı RNA

Ökaryotlarda,yazılım sürecinde kaza ile oluşan bir üründür.Bu ürün belirli bir virüsün genomu olarak karşımıza çıkabilir ya da virüslerin  çoğalması sırasında üretililip,v iral enfeksiyonun bir işareti olarak görülebilir. Çift sarmal RNA nın, sitokin üretimini artırdığı için, viral enfeksiyonunun genel semptomlarının sorumlusu olan zehirli bir madde olduğu düşünülüyor. Çift sarmal RNA, antivirus bağışıklık mekanizmasının ana maddesi olan PKR enziminin ana aktivatörüdür.

İngilizce: cift-sarmalli-rna

Kaynaklar

  1. Hacettepe Üniversitesi. Nükleik Asitler. (9 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 9 Şubat 2021. Alındığı Yer: Hacettepe Üniversitesi | Arşiv Bağlantısı
Çekinik gen

Alelde heterozigot durumdayken fenotipte gözlemlenemeyen genlerdir. Yalnızca homozigot durumdayken fenotipte gözlemlenebilirler.

İngilizce: Recessive gene

Kaynaklar

  1. W. Dewey. (2020). Recessive Genes In Severe Mental Defect. The American Journal of Human Genetics, sf: 237–256. | Arşiv Bağlantısı
Çenesiz omurgalılar

En ilkel omurgalılardır (yaklaşık 500 milyon yıl önce evrimleşmişlerdir). Hagfish ve lamprey, soyu tükenmemiş olan temsilcileridir.

İngilizce: cenesiz-omurgalilar
Çinko parmak protein

Küçük yapısal protein motifidir. Görünümü çinko iyonlarının stabil haline ve parmağa benzediği için bu ismi almıştır. 

Bir çinko parmak protein motif örneği:

İngilizce: Zinc Finger Protein

Kaynaklar

  1. A. Klug, et al. (1987). Zinc Fingers: A Novel Protein Fold For Nucleic Acid Recognition. Cold Spring Harbor Symposia on Quantitative Biology, sf: 473-482. doi: 10.1101/SQB.1987.052.01.054. | Arşiv Bağlantısı
Çökelme (Aglütinasyon)

Bu test, bir antijen-antikor reaksiyonudur. Bakterileri, alyuvarların veya antijenle kaplanmış partiküllerin spesifik antikorlar (aglutinin) tarafından bir araya getirilmesi ve kümelenmesi. Test hem antikor ve hem de antijenlerin saptanmasında kullanılır.

İngilizce: Agglutination

Kaynaklar

  1. M. Arda. (2002). Balık Hastalıkları. Yayınevi: Medisan.
Çokluparmak (Polidaktil)

Genetik mutasyon ile el ve ayak parmak sayısının normalin üzerinde olmasına denir. Şimdiye kadar bir insanda görülmüş en fazla parmak sayısı, 34 adet parmak ile Akshat Saxena'nın parmak sayısıdır. Saxena'nın ellerinde 7'şer tane, ayaklarında 10'ar tane parmak bulunur. Aşağıda, bir görseli verilmiştir.

İngilizce: Polydactyly

Kaynaklar

  1. Avax News. Avax News. (18 Şubat 2019). Alındığı Tarih: 18 Şubat 2019. Alındığı Yer: Avax News | Arşiv Bağlantısı
  2. Huffintgon Post. Akshat Saxena Has Most Fingers And Toes: Guinness World Records. (22 Temmuz 2011). Alındığı Tarih: 18 Şubat 2019. Alındığı Yer: Huffintgon Post | Arşiv Bağlantısı
  3. Seattle Children's. Polydactyly. (18 Şubat 2019). Alındığı Tarih: 18 Şubat 2019. Alındığı Yer: SeattleChildrens | Arşiv Bağlantısı
Çokluparmak (Polidaktil)
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close