Proteinlere ve proteinleri kodlayan genlere uygulanan yapay mutasyon deneyleri, evrimin gücüyle ilgili çok ilginç sonuçlar verebilmektedir. Bu yazımızda buna birkaç örnek vererek proteinler ile mutasyonlar arasındaki ilişkinin önemini göstermek istiyoruz. 

İlk olarak, eozinofil-türevi nörotoksin (EDN) adı verilen bir protein ile yapılan bir deneyden bahsedelim: Araştırmacılar bu proteinin farklı bölgelerini mutasyona uğratarak yapısını yapay olarak değiştirmeyi denediler ve sonuçları gözlediler. Yaptıkları mutasyonlardan bir tanesinin, RNAse olarak bilinen enzimin etkisini bir miktar azaltmakta olduğunu, yani kısmen zararlı bir mutasyon olduğunu tespit ettiler. Daha sonra, yaptıkları birçok farklı mutasyon denemesinden bir diğerinin, tamamen etkisiz olduğunu tespit ettiler. Yani bu iki mutasyon normalde ayrı ayrı meydana geldiğinde, proteine pek fazla etki etmiyor ve aktivitesini ciddi oranda değiştirmiyor. Öte yandan eğer ki bu iki mutasyon bir arada uygulanacak olursa, çok ilginç bir durum gerçekleşiyor: proteinin faaliyeti tam 15 katına kadar artıyor! Bu da, Neredeyse Nötral Kuram olarak bilinen ve mutasyonların çoğunun etkisiz olduğunu; ancak bu etkisiz mutasyonların bir araya gelerek çok faydalı sonuçlar doğurabileceği teorisini doğrulayan sayısız örnekten biri oluyor.

Kanser hücreleri, yeni ve daha uzak dokulara yayılabilme özelliğine sahiptirler ve bu özellikleri onları daha da ölümcül hale getirir. Tümör hücreleri kan veya lenfatik yollarla vücuda dağılabilir ve ulaştıkları yerlerde çoğalabilirler; bu sürece metastaz denir. Kanserin metastaik yayılımı için damar ağı, çok önemli bir etmendir.

Yeni kan damarlarının oluşması sürecine anjiyogenez adı verilir. Aynı şekilde yeni lenfatik kanal ve damarların oluşumu sürecine de lenfogenez adı verilir. Her iki süreç de tümörlere oksijen ve besin sağlamakta ve atıkları hızlıca uzaklaştırmada oldukça önemlidir. Anjiyogenik faktörler, özellikle neoplastik damarlanmanın oldukça yoğun olduğu yerlerde yüksek konsantrasyonlarda bulunur.

Kelime cambazlığı yapmak (İng: "equivocation"), başkalarını kandırmak veya belli bir duruş sergilemekten kaçınmak amacıyla muğlak ve belirsiz konuşmaktır. Örneğin birine doğrudan bir evet-hayır sorusu sorulduğunda bu kişi muğlak bir cevap veriyorsa kelime cambazlığı (veya kelime oyunu) yapıyor olabilir.

Kelime cambazlığı safsatası ise, bir kelimenin farklı anlamlarını, onları içeren argümanı hatalı kılacak şekilde değiştirmeyi içeren bir mantıksal safsatadır. Örneğin "Her istediğimi söylemeye hakkım var, yani bunu yapmakta haklıyım." cümlesi yanıltıcıdır; çünkü "hak" kelimesi iki farklı anlamda kullanılmıştır: İlkinde, bir şeyi yapmak konusunda izinli olmak, ikincisinde, bir şeyin ahlaki olarak iyi olması anlamında...

Journal of Vertebrate Paleontology dergisinde yeni yayımlanan bir makale, ankilozorların Kuzey Amerika'da Orta Kretase'de varlığını doğruluyor.

Ankylosauria kladı, otçul, kuş kalçalı (ornithischian), kaplumbağalara benzer kemikli osteodermler şeklinde zırha sahip dinozorları içeren bir gruptur. İlk olarak Orta Jura'da, Kuzey Afrika'da ortaya çıkmışlardır. İsimleri Latince "kavisli kertenkele" anlamına gelir. Bir topuza benzeyen kuyrukları, ankilozorları karakterize ettiği düşünülen oldukça özel yapılardır.

Galvarino, 16. yüzyılda yaşamış ve Güney Şili ile Güney Arjantin'de yaşamış Mapuche halkının ulusal kahramanıdır. Bir savaşçı olan Galvarino, 1500'lerin ortalarında halkını İspanyol egemenliğinden kurtarmak için mücadele etmiştir. 16. yüzyılın ortalarında Güney Amerika kıtasını adım adım istila eden İspanyollar, Francisco Pizarro ve Diego de Almagro liderliğindeki kuvvetlerle üstün silahları sayesinde İnka uygarlığını büyük ölçüde yok etmişlerdir. Pizarro ve Almagro, İnka İmparatorluğu'nun zenginliklerini ele geçirerek İspanya'nın Amerika'daki etki alanını genişletmişlerdir. Bunun ardından İspanyol istilacılar, kıtanın güneyine doğru ilerlemeye başlamış ve bu süreçte Mapuche halkı ile karşılaşmışlardır.

Yüzlerce yıl boyunca İnkalara karşı direnen ve onların hakimiyetini reddeden Mapucheler, İspanyolların güçlü askeri varlığına rağmen onların hakimiyetini de kolayca kabul etmeyeceklerdir.

Yeryüzü biyotasının evrimsel tarihçesi, belirli dönemlerde dev boyutlara ulaşan çok sayıda organizmanın ortaya çıkışına sahne olmuştur. Bu devasa türler arasında özellikle Mezozoik Zaman'da baskın olan Sauropoda kladına ait dinozorlar, ekstrem morfolojik oranları ve dev vücut kütleleriyle öne çıkmaktadır. Uzun servikal omurlar ve kitlesel hacimleriyle Diplodocus, Brachiosaurus ve benzeri sauropodlar kara ekosistemlerinin tarihsel olarak en büyük tetrapodları arasında sayılmaktadır. Bunun yanında, Tyrannosaurus rex ve Spinosaurus gibi yırtıcı türler, hem bilimsel araştırmaların hem de popüler kültürün etkisiyle "devlik" denince zihinlerde yer eden isimler olmuştur.

Ancak devasa canlılar sadece kara ile sınırlı değildir. Günümüz denizlerinde yaşayan ve şimdiye dek var olmuş en büyük hayvan olarak kabul edilen mavi balina (Balaenoptera musculus), bu unvanın yaşayan temsilcisidir. Yine de 2023 yılında keşfedilen ve boyutlarıyla mavi balinayı tahtından edebileceği düşünülen Perucetus colossus gibi türlerin buluntuları, doğanın büyüklük rekorlarının sürekli kırılmasına neden olmaktadır.^[1]

Ana görselde gördüğünüz kimyasal elementlerin periyodik tablosu, elementleri simgeleyen harfler ve bir takım fizikokimyasal veya elektrokimyasal özelliklerini gösteren sayıların bulunduğu alışılageldik bir periyodik tablo değil. Bu kez, karelerin içinde elementlerin simgeleri ve altında da bazı harfler gösteriliyor. Bu harfler, elementlerin orijinlerini belirten harfler.

Periyodik tablolara periyodik tablo denmesinin bir nedeni vardır. Kimyasal elementlerin kimi özellikleri birbirlerine benzer, veya daha doğru bir tabirle belli bir trendi takip eder. Örneğin, en bilinen örnekle, atom ağırlığı periyodik tablonun solundan sağına ve yukarında aşağıya doğru artar. Periyodik tabloya bakarak her hangi iki element arasında bir ağırlık karşılaştırması yaptığımızda diğerinin sağında ve/veya altında kalan atom daha ağırdır diyebiliriz. Kimya ile biraz daha ilgiliysek, elementin sadece periyodik tablodaki yerine bakarak, o element çok tutarlı öngörülerde bulunabiliriz. Periyodik tablonun verdiği bu öngörü avantajıyla, normal şartlarda oluşmayacak bileşikleri teorik olarak oluşturabilir, onların tepkimelerini hesaplayabilir; hatta ve hatta Mendeleev’in yaptığı gibi, Germanyum, Skandiyum ve Galyum elementlerini, tüm özellikleriyle birlikte, daha keşfedilmeden öngörebiliriz. Bu bağlamda periyodik tablo, insanlığın icat ettiği ilk bilgisayarlardan biridir.