Öğrenme ve bellek sinir sistemimizin en önemli özelliklerindendir. Öğrenme dünya ile ilgili bilgi edinme ve bellek edinilen bu bilginin kodlanma, depolanma ve daha sonra geri çağrılma süreçleridir. Bu süreçler olmaksızın sinir sistemimizin fonksiyonunun büyük ölçüde bozulacağı ve belleği etkileyen dramatik hastalıklardan görülebildiği gibi mental hayatımızın anlamsızlaşacağı açıktır. 

Geçtiğimiz 50 yılda uygun deneysel modellerin oluşturulması ve moleküler biyoloji alanındaki gelişmelerin sinirbilime uygulanması ile birlikte öğrenme ve bellek süreçlerinin altında yatan moleküler mekanizmalar hakkında çok önemli ilerlemeler kaydedildi.

İnsanlarda ahlaki durumun mevcut olduğu ancak insan-dışılarda mevcut olmadığı fikrini meşru kılan, insanlıkla ilgili ayırt edici bir şey var mıdır? [Ç.N. “non-humans”, yazı boyunca insanın dışındaki hayvan türleri anlamında kullanılmaktadır; E.N. "non-persons", yazı boyunca bilişsel melekeleri yerinde olmayan insanlar veya kişilik/birey hakları bulunmayan canlılar için kullanılmaktadır.]

Bu soruya bulunacak bir yanıt filozoflar arasında olduğu kadar, felsefenin dışında kalıp da insan-dışı hayvanlara davranış şeklimizle ilgilenenler arasında da önemini giderek artırmıştır. Kimileri için bu soruya verilecek yanıt bizleri, insanların doğasını ve ahlaki zorunluluklarımızın makul kapsamını daha iyi kavramaya götürecektir. 

Bir disiplini tanımlamak, onun konusunu, yöntemini, amacını ve diğer disiplinlerle olan benzerliği ve farklılığını ortaya koymayı da içermelidir. Bunlar yapılmadıkça disiplini tanımlama girişimi kendi içinde birçok potansiyel sorun ortaya çıkarabilir. Din felsefesini tanımlama girişimleri çoğu zaman bu potansiyel sorunları gözden kaçırabilmektedir.

Din felsefesinin konusunu din, yöntemini ise felsefe oluşturmaktadır. Dine dair tüm kavram ve çalışma alanlarını felsefi yöntem ve perspektifle ele alan bu disiplin; bilişsel bilimlerin inancı (İng: faith) ele alan çalışma alanlarıyla beraber din psikolojisi, din antropolojisi ve din sosyolojisi de dahil olmak üzere son yılların en hızlı gelişen alanlarından biridir. 60 yıl öncesine kadar din felsefesinde uzmanlaşmış profesyonel felsefeci sayısı görece az iken, bugün birçok alanda aynı anda hatırı sayılır çalışma yapan felsefeciler mevcuttur. (Graham Oppy, Paul Draper, Micheal Martin, William Lane Craig, Richard Swinburne, Alvin Plantinga vb.) Öyle ki din felsefesi, felsefenin en geniş kapsamlı alanlarından biri gibi görünmektedir. Din felsefesinin zihin felsefesi, bilim felsefesi, epistemoloji, etik ya da metafizik gibi diğer felsefi alanlarla doğrudan olarak; fizik, nöroloji gibi felsefe dışı disiplinlerle de dolaylı olarak ilişki içinde olmaması neredeyse imkansızdır. Bu nedenle din felsefecileri asgari düzeyde bahsedilen diğer alanlara dair de bilgi sahibi olmak konusunda dikkatli davranmışlardır. 

İnsan beynindeki dalgaların keşfinin üzerinden yüz yıl geçti. Ancak bu şaşırtıcı keşfin öyküsünü çok az kişi biliyor, çünkü gerçek öykü örtbas edildi ve tarihe karıştı!

Bundan yaklaşık 20 yıl önce Fields, Almanya ve İtalya'daki öncü bilim insanlarının laboratuvarlarını ziyaret ederek bazı sorularına cevaplar arıyordu. Fields'ın öğrendikleri, doğru kabul edilen tarihi altüst ederek Naziler, beyin dalgaları, Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş ve bir intiharı içeren tüyler ürpertici bir hikayeyi ortaya çıkarttı. Açığa çıkan tarih, günümüz olaylarıyla birlikte yankı uyandırıyor ve bu da tarihin, bilimin ve toplumun nasıl iç içe geçmiş olduğunu gözler önüne seriyor.

Radyokarbon tarihleme veya daha çok bilinen adıyla karbon-14 yöntemi, arkeolojik çalışmalarda en çok kullanılan yöntemlerden biridir. Bu yöntem, elde edilen arkeolojik buluntunun ne kadar eski olduğunu hesaplamakta kullanılır. Şüphesiz bu amaçla kullanılan yöntemlerin de en meşhurudur.

1940'ların sonlarında Willard Libby tarafından geliştirilen ve 1960 yılında Nobel Kimya Ödülü ile taçlandırılan bu yöntem, tarihsel ve prehistorik olayların kronolojisinin oluşturulmasında devrim niteliğinde bir yenilik getirmiştir. Libby'nin bu yeniliği, C-14 izotopunun yarı ömrü ve radyoaktif bozunma prensiplerine dayanarak arkeolojik buluntuların, jeolojik katmanların ve çevresel örneklerin yaşının yüksek doğrulukla belirlenmesini sağlamaktadır.

Osmanlı Devleti, her ne kadar nihayetinde yerini modern Türkiye Cumhuriyeti'ne bırakmış olsa da, tarihi boyunca çok sayıda modernleşme, yani "çağa ayak uydurma" girişimi ve çabası deneyimlemiştir. Bunların bir kısmı, imparatorluk sınırlarındaki bazı sorunların çözülmesini sağlamış, diğerleri ise halk arasında tepkilerle karşılanmış ve reddedilmiştir. Bu yazımızda, Tanzimat öncesi dönem ve Tanzimat döneminde Osmanlı modernleşme çalışmalarına bir bakış atacağız.

Tanzimat öncesi yenileşme hareketlerine baktığımızda göze çarpan ilk girişimler, genel olarak askeri alanlarda kendini göstermiştir. Bunun temel sebebi ise Osmanlı Devleti’nin savaşlarda yenilgiye uğramaya başlaması ile birlikte, bu alanda kendini gösteren gereklilik olmuştur.

Hava yolculuğunun hâlihazırda olduğundan daha sefil hale gelemeyeceğini düşünüyorsanız, iklim değişikliği daha da canınızı sıkmaya geliyor.

Aşırı sıcaklar nasıl insanları en iyi ihtimalle halsiz ve verimsiz hale getiriyor ve en kötü ihtimalle insan hayatını tehdit ediyor. Ama aynı zamanda uçakları uçurmayı da çok daha zor hale getiriyor. Sıcak hava soğuk havadan daha az yoğundur, sıcak havada moleküller daha yüksek hızlarda hareket eder, yani termometreler daha yüksek sıcaklıkları gösterdiğinde uçak kanatlarının üretebildiği taşıma kuvveti azalır. Bu da uçakların havalanmalarını ve havada kalmalarını zorlaştırır.