Uzaylılar Nerede? Fermi Paradoksu Nedir?

1950'nin sıcak bir yaz gününde Los Alamos Ulusal Laboratuvarında sıradan bir öğle yemeğiydi. Ancak böylesi üst düzey bir laboratuvardaki öğle yemekleri bile sıra dışı muhabbetlere sahne olabiliyor. Hele ki yemekte bir araya gelenler, dönemin en üst düzey nükleer fizikçileri olan Edward Teller, Herbert York, Emil Konopinski ve Enrico Fermi ise...

Bu isimler çoktan "insanlığın nükleer çağı" olarak bilinen dönemi inşa etmiş dehalardı. Bu isimler ve daha nicelerinin çalışmaları sonucunda hem nükleer santraller ve nükleer bombalar gibi teknolojiler mümkün oldu, hem de atom fiziğinde yepyeni devrimler yaratılabildi. Ancak bu hikayede bizi ilgilendiren, spesifik bir öğle yemeği sırasında bu arkadaşlar arasında geçen muhabbet.

Sohbet, yakın zamanlarda gazetede çıkan UFO haberleri üzerineydi. Uzayda yaşam ihtimalinden bahsediyorlardı. Özellikle de önlerindeki 10 yıl içinde ışıktan hızlı giden cisimler keşfetme ihtimalini tartışıyorlardı. İşte anlatılana göre bu sırada Enrico Fermi, olduğu yerde birden sıçrayarak o meşhur soruyu sordu: "İyi ama... Herkes nerede?"

Arkadaşları, o başka hiçbir şey söylemese de, bahsettiği şeyi biliyordu: İstatistiki olarak düşünülecek olursa, Evren yaşam kaynıyor olmalıydı. Evren'in baktığımız her köşesinde öyle veya böyle canlılığa rastlamalıydık. Fakat bugüne kadar ne UFO'ların gerçekten uzaylılara ait araçlar olduğunu ispatlayan tek bir kanıt üretilebildi, ne de teleskoplarımız ve uzay sondalarımızla canlılığa dair herhangi bir ize rastlayabildik. Bu durumda, tıpkı Enrico Fermi gibi, biz de size soruyoruz: Herkes nerede?

Yaşamın İstatistiki Olasılığı

Şunu bir düşünün: Sadece Samanyolu Galaksisi içinde, Güneş'imize benzer özelliklerde 20 ila 40 milyar adet yıldız bulunuyor. Gözlenebilir Evren içinde en azından 100 milyar galaksi olduğu düşünülüyor - ki bu sayı muhtemelen 300 milyarı geçiyor. Cüce galaksiler de buna dahil edilecek olursa, sayının 7.5 - 10 trilyon civarında olduğu hesaplanıyor! Yani Evren'de milyar kere trilyonlarca yaşam barındırma potansiyeline sahip yıldız bulunuyor.

Ki burada sözünü ettiğimiz, bildiğimiz anlamıyla, karbon-temelli ve su barındıran gezegenlerde ortaya çıkan yaşam. Yaşamın alternatif formlarından söz etmiyoruz bile! Bu trilyon kere katrilyonlarca yıldızın en azından %25'inin etrafında, ortalamada 5 gezegen ve en azından 1 kayalık gezegen olduğu tahmin ediliyor. Dünya, bu kadar çok sayıda gezegenden sadece bir tanesi... 

Yaşam, Dünya'nın ömrünün ilk birkaç yüz milyon yılı içinde, yani günümüzden 4 milyar yıl kadar önce, abiyogenez ve kimyasal evrim yoluyla başladı. Yani yıldızlarına belli bir mesafede bulunan, yani Goldilocks Bölgesi içinde bulunan gezegenlerdeki koşullar, bildiğimiz anlamıyla yaşamın doğal yollarla evrimleşmesi için uygun gözüküyor - ki milyar kere trilyonlarca gezegenden birçoğu da, uygun bölgenin içinde bulunuyor olmalı. Dolayısıyla bunlarda yaşam, çoktan evrimleşmiş olmalı.

Aşağıdan izleyebileceğiniz Simülasyon Teorisi ve Kardashev Ölçeği ile ilgili videolarımızda da anlattığımız gibi, bu canlılardan bir kısmı medeniyetler inşa edip, galaksilere yayılmaya başlamış olmalıdır.

Öyle ki, şu andaki aşırı yavaş uzay araçlarımızın erişebildiği hızlar sayesinde bile sadece birkaç milyon yılda Samanyolu Galaksisi'nin bir ucundan diğerine gidebilmeliyiz. Bu kulağa uzun bir süre gibi gelse de, jeolojik ve kozmolojik skalada milyonlarca yıl bir hiçtir! Yani teoride, bugüne kadar, uzaylılara ait olduğundan emin olduğumuz en az bir uzay aracı veya uzay sondası görmeliydik.

Bu konudaki görüşlerini sorduğumuz YouTube ailemiz buradaki gibi, Twitter ailemiz ise aşağıdaki gibi yanıtlar verdi:

İşin öteki yüzü olan pratik tarafta ise şu gerçek var: Bugüne kadar bırakın yıldızlarına veya galaksilerine hükmeden Tip-2 veya Tip-3 medeniyetleri, bırakın hipergerçekçi evrimsel tarih simülasyonları yaratan Tip-4 ve üzeri zeki medeniyetleri, canlı sayabileceğimiz hiçbir varlıkla, bir bakteriyle bile karşılaşmadık. UFO'ların gerçekten uzaylı olduğuna yönelik iddialarının istisnasız hepsi asılsız safsatalardan ibaret. Dolayısıyla yüksek olasılıklar veren hesaplarımız ile gözlemsel verilerimiz uyuşmuyor. İşte bu uyumsuzluğa Fermi Paradoksu adını veriyoruz.

Fermi Paradoksu'nun Olası Çözümleri

Peki paradoksu çözebilir miyiz? Henüz değil; çünkü elde yeterince veri yok. Ancak bilim ilerleyişini sürdürüp, veriler toplamaya devam ederken, paradoksa yanıt olabilecek bazı olasılıkları (yani hipotezleri) biriktirebiliriz. Yeni veriler ışığında bu hipotezleri eleyip, gerçeğe en yakın olanları bir araya getirerek Evren'de Yaşam Teorisi gibi bir teoriyi inşa etmeyi başarabiliriz. Gelin eldeki olasılıklara bir bakış atalım:

Büyük Filtre Hipotezi Nedir?

İlk olarak karşımıza Büyük Filtre Hipotezi çıkıyor. Evrim Ağacı okurları evrim mekanizmalarına aşinadır; dolayısıyla şöyle anlatalım: Büyük Filtre'yi, Doğal Seçilim'in kozmolojik bir versiyonu gibi düşünebilirsiniz. Yani türler bazında değil de, medeniyetler bazında işleyen bir seçilim mekanizması...

Medeniyetler Kendi Kendilerini Yok Ediyor Olabilirler

Biyolojik yollarla evrimleşen beyinlerimiz sayesinde ürettiğimiz teknolojiler, bir noktada kontrolümüzden çıkarak medeniyeti yok ediyor olabilir. Bunu, Yapay Zeka'nın kontrolden çıkması gibi bilimkurgusal şekillerde de düşünebilirsiniz, nükleer bomba teknolojisinin kullanılmasıyla medeniyetlerin yerle bir olabileceği gerçeği şeklinde de... Her nasıl olursa olsun, medeniyetler kusursuz zekalara sahip olamadıkları ve belli düzeyde güç, üstünlük ve baskınlık gibi ihtiraslar taşıdıkları için kendilerini yok ediyor olabilirler. Ya da G.O.R.A.'dan Bob Marley Faruk'un deyimiyle: "Belki de kendi kendimizi yok etmeye programlanmışızdır?"

Medeniyetler Birbirlerini Yok Ediyor Olabilirler

Daha da ürkütücü bir olasılık, yaşamın kendi kendisini değil, birbirini yok etmeye programlanmış olmasıdır. Sonuçta Dünya'daki yaşamın büyük bir kısmı birbirini yemeye veya birbirine karşı savunmaya yönelik evrimleşmiştir. Bir aslanın bir gazelin gırtlağını parçalaması şiddet ve vahşettir; ancak doğal dengenin bunun üzerine kurulduğunda hemfikirizdir. O gazel ölmezse, sevimli aslan yavruları asla hayatta kalamazlar. İş insanlara gelince aynı fikirden rahatsız oluruz; çünkü kültürel olarak başkalarının yaşamlarına müdahale etmenin kötü bir şey olduğuna kanaat getirmişizdir.

Fakat oyun alanı bütün evren, oyuncular birbirinden farklı güçlerdeki medeniyetler olduğunda, aslan ile gazel arasındaki var oluş mücadelesi, yani Doğal Seçilim devreye giriyor olabilir. Medeniyetler birbirleriyle karşılaştıklarında, en uyumlu ve güçlü olanların hayatta kalması şeklinde bir rekabet beliriyor olabilir. Bu durumda da çok az sayıda medeniyet ayakta kalabilir ve birçoğu birbirini süreç içinde yok edecektir. Bu da, bizlerin uzayda neden medeniyetler görmediğimizi açıklayabilir.

Bu sadece birbiriyle karşılaşan medeniyetlerde görülmüyor da olabilir. Doğal gelişimlerinin bir uzantısı olarak uzaya açılan medeniyetler, diğer medeniyetleri katlediyor olabilir. Çünkü insanı düşünün: İnsan-benzeri duygulara sahip türler, az miktarda teknoloji ve bol miktarda egolarıyla yola çıkıp, tıpkı bizlerin Dünya'da yaptığımız aptallığı takip ederek diğer yaşamları katlediyor olabilirler. Mesela diğer medeniyetlerle irtibat kurmayı seçen medeniyetler, habersiz bir şekilde kozmik olarak dezavantajlı konuma düşerek evrimsel süreçte eleniyor olabilir; çünkü baskın medeniyet, yaşamın olduğunu tespit ettiği gezegenleri yok ediyor, kolonize ediyor veya malzeme olarak kullanıyor olabilir. Sonuçta gelişmiş düzeydeki ilk medeniyetler, diğer medeniyetlerin kendilerine rekabet yaratmasını istemiyor ve potansiyel gördükleri medeniyetleri engelliyor olabilirler.

Tabii bir olasılık da, bu üstün yaşam formlarının diğer yaşam formlarını basitçe umursamıyor olmaları olabilir. Bir ev inşa etmeniz gerektiğinde, inşaat alanında yaşayan karıncaların, sincapların veya farelerin hayatını umursuyor musunuz? Tip-2 veya Tip-3 bir medeniyet, daha Tip-1 bile olamamış düşük bir medeniyetle karşılaştığında, sistem veya galaksilerini umursamazca tüketiyor olabilir. Sonuçta biz yaşamı ilk gördüğümüzde elbette şaşıracağız ve eğer tehdit unsuru değilse, belki korumaya da çalışacağız. Ancak bu şekilde yüzlerce, binlerce yaşam formuyla karşılaştığımızda artık bu sıradan bir olay haline gelecek ve basitçe, "işimize bakacağız". Her neye ihtiyacımız varsa onu alacak, bu süreçte yok olan medeniyetleri umursamayabileceğiz.  

Doğa Yasaları Büyük Filtre'ye Takılıyor Olabilir

Ancak Büyük Filtre illa medeniyetler düzeyinde işlemek zorunda değil. Süreçler de filtreye takılıyor olabilir.

Örneğin abiyogenez yoluyla yaşamın evrimi, yani cansız moleküllerin kimyasal evrim sonucunda canlılığı ortaya çıkarması, eğer ki aşırı düşük olasılıklı bir olaysa, devasa yıldız ve gezegen sayısı bile canlılığın tekrar tekrar ortaya çıkabilmesi için yeterli olmayabilir. Sonuçta devasa büyük bir sayıyla, inanılmaz küçük bir olasılığı çarparsanız, bu ikisi arasındaki dengeye bağlı olarak çok küçük bir sayı elde etmeniz de mümkündür. Dünya, bu düşük olasılıklardan birinin yaşandığı nadir vakalardan biri olabilir. 

Tabii Büyük Filtre abiyogenezden ötesinde de devreye giriyor olabilir. Mesela abiyogenez epey olası bir süreçse bile; belki de mitoz bölünmeden mayoz bölünmenin evrimleşmesi çok zor bir olaydır? Bu durumda yine galaksiye yayılabilecek medeniyetlerin ortaya çıkma ihtimali çok düşük olabilecektir. Benzer şekilde, evrimin tüm basamakları olası olabilir ve belki de medeniyetler sıradan şekillerde tekrar tekrar evrimleşiyordur; ancak bunlar doğal felaketlerin, örneğin bir göktaşı çarpması veya süpervolkanizma gibi olayların aşırı sık yaşanmasından ötürü yok olup duruyorlardır. Yani Büyük Filtre Hipotezi, Doğal Seçilim'in amansız düzeydeki bir versiyonu olabilir.

Zekanın Evrimi Çok Nadir Olabilir

Öte yandan belki de bu tip bir seçilim baskısının şiddeti sandığımız kadar güçlü değildir ve gerçekten de canlılık Evren'de milyonlarca defa evrimleşmiştir. Bu durumda, bu canlılığı tespit edemiyor oluşumuzu açıklayan bir olasılık, zeki canlılığın henüz evrimleşmemiş veya aşırı az sayıda evrimleşmiş olmasıdır.

Sonuçta evrimin bir amacı yok; medeniyetler inşa edebilecek düzeyde zeki canlıların ortaya çıkması şart değil. Ve eğer ki insandan bile gelişmiş medeniyetler henüz yaygın değilse, teleskoplarımızın düşük çözünürlüğü ve uzayda taradığımız hacmin küçüklüğü düşünülecek olursa, bu basit yaşamın izlerini göremiyor olabiliriz. Sonuçta Mars'tan Dünya'ya baktığınızda bile Dünya'da yaşam olduğuna dair hiçbir iz göremezsiniz. Kaldı ki on milyonlarca ışık yılı uzakta bulunan gezegenlerdeki, yani günümüzden on milyonlarca yıl öncesine ait ışığın bize ulaştığı gezegenlerdeki canlılığı tespit edebilelim.

NASA

Öyle ki, uzayın baktığımız bölgelerinde şu anda aslında medeniyetler olabilir ve biz bunu göremiyor bile olabiliriz. Çünkü bu medeniyetlerin evrimleştiği son birkaç bin yılda üretilen ışık, henüz Dünya'ya ulaşmamıştır ve milyonlarca yıl boyunca da ulaşmayacaktır! Çünkü ışık hızı sonsuz değil, sınırlıdır. Dolaysıyla uzayın derinliklerine baktığımızda, gezegen ve yıldızların milyonlarca yıl önceki geçmişlerini görüyoruz; bugünlerini değil. 

Agora Bilim Pazarı

Sirkadiyen Kod

Yaşam ritminizi ayarlamak daha sağlıklı, daha mutlu ve daha zayıf olmanızı sağlayabilir mi?

Çoğu insan gibi muhtemelen her gün aynı saatte uyanır, acıkır ve uyuyakalırsınız. Jetlag yaşadıysanız veya bütün gece çalışmak zorunda kaldıysanız, her şeyin alt üst olabileceğini bilirsiniz. Ancak bazı insanlar için bu dengesizlik sabittir. Eğer bu insanlardan biriyseniz, sirkadiyen ritimler konusunda önde gelen araştırmacılardan biri olan Dr. Satchin Panda’nın vücut saatinizi sıfırlamak için bir planı var: Günlük programınız sirkadiyen ritimlerinizle senkronize değilse, bunu düzeltebilirsiniz! Sirkadiyen Kod; sirkadiyen saatin neden önemli olduğu, nasıl çalıştığı veya çalışmıyorsa bunu nasıl anlayacağınızı açıklayarak başlar ve bu saati tekrar rayına oturtmak için yapılması gereken yaşam tarzı değişikliklerini anlatır. Kilo kaybını artırmak, uykuyu düzene sokmak, egzersizi optimize etmek ve teknolojiyi vücudunuzun doğal ritmine müdahale etmeyecek şekilde yönetmek için somut bir plan sunar.

Dr. Panda’nın yaşamı değiştiren yöntemleri; diyabet, kanser ve bunama gibi rahatsız- lıkların yanı sıra reflü, mide ekşimesi ve huzursuz bağırsak sendromu gibi mikrobiyom koşulları nasıl önleyeceğinizi ve tersine çevireceğinizi de gösterir. Uzun zamandır gözden kaçan fakat her şeyi kontrol eden vücudumuzun ritminin nasıl çalıştığını, organlarımızın işlevlerinin ne kadar birbirine bağlı olduğunu ve iç saatlerimize saygı duymayarak kendimize nasıl zarar verebileceğimizi öğrenin. Vücudumuzun sirkadiyen saatleri ve sağlığımız üzerindeki etkileri hakkında heyecan verici bu yolculukta siz de bize katılın!

Devamını Göster

₺90.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Bunu şöyle anlatalım: 70 milyon ışık yılı uzaktan, hiper bir teleskopla Dünya'ya bakan biri, insanların değil, dinozorların hükmettiği bir Dünya görecektir; çünkü günümüzden 70 milyon yıl önce yola çıkan ışığı toplayabilmekte ve görebilmektedir.

Bu arada şunu da söylemekte fayda var: En gelişmiş teleskoplarımızın çözünürlükleri bile gezegenler üzerindeki canlıları görebilecek kadar hassas değildir. Hatta gezegenleri bile çoğu zaman bulanık noktalar ve hatta yıldızları üzerine gölge düşüren ufak sinyal gürültüleri olarak görebiliyoruz. Yani teleskopların nasıl çalıştığı da iyi anlaşılmalı.

Tabii medeniyetler evrimleşmiş olabilir; ancak tıpkı bizler gibi sınırlı teknolojiye sahip olabilirler. Dolayısıyla henüz görebileceğimiz büyüklükte medeniyetler inşa edememiş olabilirler. Sonuçta burada da anlattığımız gibi, bizim medeniyetimiz de oldukça gülünç bir seviyede; henüz Tip-1 bir medeniyet bile değiliz! Yaşam 4 milyar yıllık tarihe sahip olsa da, türümüz sadece son 300.000 yıldır var, profesyonel sayılabilecek anlamda bilime ise sadece son 200-300 yıldır sahibiz. Yani eğer Büyük Patlama, herhangi bir yılın 1 Ocak'ında saat 00:00'da yaşanmış olsaydı, insanlık o yılın 31 Aralık gününde, saat gece 22:24 civarında ilk defa evrimleşirdi. Tarıma ve yerleşik yaşama, 31 Aralık'ta gece 23:59'u 32 saniye geçe geçmiş olurduk. Biz, bu kadar yeni bir türüz! Diğer medeniyetler de aynı durumdan muzdarip olabilirler. 

Evren'in Ücra Bir Köşesinde Evrimleşmiş Olabiliriz

Bir diğer olasılık ise, aslında bol miktarda bulunan medeniyetlerden çok uzakta, Evren'in ücra bir köşesinde bulunuyor olma olasılığımızdır. Sonuçta Evren devasa bir yapı ve biz, şanssız bir köşesinde evrimleşmiş olabiliriz.

Evren Çok Genç veya Ufak Olabilir

Veya Evren halen aşırı genç olabilir. Sonuçta daha katrilyon kere katrilyon kere katrilyonlarca yılın bile yanında ufacık kalacağı kadar ömrü olan bir yapıdan söz ediyoruz. 13.82 milyar yıl, yaşam kaynayan bir yapıya bürünmek için çok kısa olabilir. Hele ki Çoklu Evrenler Teorisi doğruysa, akıl almaz sayıdaki evrenin her biri, akıl almaz sürelerdir var olabilir. Bunlar yanında bizim evrenimiz belki de çok minik ve çok gençtir, kim bilir?

Medeniyetler Gezegenlerine Hapsoluyor Olabilir

Başka olasılıklar da var: Örneğin Kardashev Cetveli ile ilgili yazımıza da haklı olarak gelen bir soru, Tip-2 veya Tip-3 medeniyetlerin nereden malzeme bulacağı konusuydu.

Gezegenlerin madde miktarı son derece sınırlı ve asteroidler de fazlasıyla ufak ve uzak cisimler... Belki de medeniyetler, her ne kadar büyük potansiyele sahip olsalar da, malzeme yetersizliğinden ötürü evrimleştikleri gezegende hapsoluyorlardır?

Bu, kozmik bir şaka olurdu; ancak devasa yapılar inşa etmek için aşırı düzeyde malzeme gerekiyor ve buna erişim sağlamak çok zor olabilir.

SETI Paradoksu: Yanlış Zamanda Yanlış Şeyi Yapıyor Olabiliriz

Daha da fenası, yanlış zamanda yanlış şeyi yapıyor olmamızdan ötürü yaşamı bulamıyor olma ihtimalimiz de var. SETI Paradoksu olarak bilinen bir paradoksa göre, medeniyetler diğer medeniyetlere sinyal göndermeye çalışmak yerine, diğer medeniyetleri dinlemeye çalışıyor olabilirler.

Bu durumda kimse sinyal göndermediği için, kimse de birbirini duyamıyor olabilir. Sonuçta biz bile uzaya sadece birkaç defa kastî sinyaller gönderdik; çoğu zaman sadece dinleme halindeyiz. Hatta diğer medeniyetler anlamlı sinyalleri çok kısa bir süreliğine gönderiyorlarsa, bunları doğru zamanda ve doğru şekilde dinlemek ve tespit etmek aşırı güç olabilir. Bu nedenle medeniyetler birbirlerinin asla farkına varamıyor olabilirler.

Tabii eğer ki sinyallerin tipi veya doğası farklıysa ve biz doğru frekansta dinlemiyorsak da kimseyi duymayı bekleyemeyiz. Sonuçta biz genellikle radyo sinyallerini takip ediyoruz; ancak Tip-3 bir medeniyetin radyo sinyalleri kullanmak zorunda olmadığı aşikar. Doğru bir frekansı veya dalga türünü tutturduğumuzda, intergalaktik bir sohbetle karşılaştığımız anı düşünsenize!

Hayvanat Bahçesi Hipotezi: Medeniyetler Bizimle Bilerek İrtibat Kurmuyor Olabilir

Tabii daha çılgın olasılıklar da var: Medeniyetler bizimle bilerek irtibat kurmuyor olabilir... Çünkü bu, Birinci Direktife yani Prime Directive'e aykırıdır.

Star Trek izleyenler bilirler: Galaktik bir medeniyet, uzaylı medeniyetlerin iç işlerine ve doğal gelişimine karışmamalıdır. Yani Hayvanat Bahçesi Hipotezi olarak da bilinen bu açıklamaya göre, uzaylılar varlığımızın farkında olup da bize karışmıyor olabilirler; sonuçta bizler de hayvanat bahçesindeki hayvanları gözleriz ve onlara pek müdahale etmemeye çalışırız. 

İnsanlar ve Yaşam Gerçekten "Özel" Olabilir

Bir diğer olasılık ise, bunların hepsinin hatalı olması ihtimali. Belki de insanlar gerçekten özel bir türdür ve gerçekten de bilinçli bir varlık tarafından, özenle var edilmişlerdir?

Bu bilinç bir tanrı veya bir tanrıdan ayırt edemeyeceğimiz kadar gelişmiş bir diğer medeniyet olabilir. Bu medeniyet veya bilinç, kutsal kitaplarda anlatıldığı gibi de olabilir; ancak bambaşka bir doğaya da sahip olabilir.

Örneğin belki de bizler, uzaylılar tarafından yapılan deneylerin ürünüyüzdür? Daha önceden detaylarını anlattığımız Simülasyon Teorisi'nin bir formu olan Planetaryum Hipotezi, uzaylılar için Dünya'nın deneysel bir simülasyondan ibaret olduğunu söylemekte...

Medeniyetler Çoktan Aramızda Olabilir

Tabii belki de diğer medeniyetler bizimle çoktan irtibata geçti ve hatta aramızda bulunuyorlar!

Ancak UFOloji sahası öylesine çok sayıda komplo teorisi ve yalanla örülü ki, bu yazımızda bu olasılığa ve benzeri uçuk iddialara girmek istemiyoruz. Hoş, yukarıdakiler daha az uçuk mu emin değiliz ama...

Sonuç: Bilimin Boş Hipotezi

Anlayacağınız, elde çok sayıda hipotez ve çok az sayıda veri var. En basitinden, uzaylı bir medeniyet varsa bile neler yapmak isteyeceğini hayal etmesi bile güç! Belki de yayılmak istemiyorlardır? Belki de insanlar ilgilerini çekmiyordur? Belki de psikolojik yapıları "yayılma", "işgal", "kolonizasyon" gibi kavramları algılayamayacak kadar farklı evrimleşmiştir? Belki de bu olasılıkların hepsi hatalıdır ve tamamen başka bir olasılık doğrudur? 

İşte yine aynı noktaya geliyoruz: Hayal gücünün sınırlarını zorladığımızda, karşımıza çıkan olasılıkların sonu yok ve diğer yazılarımızda da anlattığımız gibi yine, bilimin boş hipotezi, bu saydığımız hipotezlerin hepsinin hatalı olduğunu varsaymamızı gerektiriyor.

Yapmamız gereken, bu hipotezleri aklın bir köşesinde tutup, daha çok veri geldikçe bunları elemek, şekillendirmek, gözden geçirmek... Asla ve asla bunlardan birine saplanıp kalmamak ve hoşumuza giden bir tanesinin nihai gerçek olduğunu varsaymamak. Çünkü bunu yapacak olursak, gerçekten de doğru olan olasılığı tutturma ihtimalimiz yok denecek kadar az. Bu durumda, bilimin ilerleyişine ve gerçeğe ulaşma olasılığımıza da ket vurmuş olacağız.

Orada bir yerlerde en azından basit düzeyde yaşamın var olması çok olası. Ancak henüz ona ulaşamadık. Bu da, çok daha fazla çalışmamız, gözümüzü çok daha fazla uzaya dikmemiz ve yaşamı çok daha yakından tanımaya başlamamız gerektiği anlamına geliyor. Ya da usta bilimkurgu yazarı Arthur C. Clarke'ın da dediği gibi:

İki olasılık var: Ya Evren'de yalnızız, ya da değiliz. Her iki olasılık da, eşit derecede ürkütücü...