Yellowstone Süpervolkanı Tekrardan Ne Zaman Patlayacak?

ABD'nin Wyoming Eyaleti'nde bulunan Yellowstone Ulusal Parkı, bir süpervolkanı bünyesinde barındırmaktadır. "ABD'deki bir volkandan bana ne?" diye düşünebilirsiniz; ancak bu büyük bir hata olur: Çünkü bir süpervolkan, tarihinde 8 büyüklüğünde bir volkanik patlama yaşamış, yani patlaması sırasında 1000 kilometre küpten fazla malzeme saçmış volkanlardır. Bunlar öylesine güçlü patlamalardır ki, tipik koni şeklinde bir dağ oluşturmak yerine, bu volkanların patlaması sırasında saçılan magmanın geri çekilmesi sırasında "kaldera" adı verilen bir çöküntü oluşur. İşte Yellowstone Ulusal Parkı, böyle bir süpervolkanik patlama sonrasında oluşan kalderayı sınırları dahilinde bulundurmaktadır. Ve bu süpervolkan, aktiftir! Yani tekrar patlayacak ve tüm Dünya'daki yaşamı tehdit edecektir. Ama ne zaman?

Kimse bilmiyor. Yellowstone'un en son 3 mega patlaması, günümüzden 2.1 milyon yıl önce, 1.3 milyon yıl önce ve 630.000 yıl önce yaşandı. Yani kabaca 800.000 ila 670.000 yılda bir defa devasa bir patlama yaşadığını söyleyebiliriz. Dolayısıyla süpervolkan, henüz tamamlanmamış bir 670.000 yıllık döngünün içerisindedir. Ancak bu kadar az veri noktasına bakarak net bir tahminde bulunmak zordur. 

Bu yüzden ABD Ulusal Jeolojik Araştırma Merkezi'nden (USGS) uzmanlar, ABD'nin Idaho eyaleti ile Yellowstone arasında son 16.5 milyon yılda yaşanan ve kaldera oluşumuyla sonuçlanan süpervolkan patlamalarını incelediler. Bu araştırma, kaldera oluşturan 15-20 süper-patlama olduğunu ortaya koydu. Buna bağlı olarak, her 825.000 ila 1.1 milyon yıl arasında devasa bir patlama yaşandığı sonucuna vardılar. Peki, buna bağlı olarak, bir sonraki patlamayı tahmin etmemiz mümkün mü? Yani patlamalar giderek daha sık hale mi geliyor? Yoksa son patlamadan 1.1 milyon yıl sonra, yani günümüzden 370.000 yıl sonra mı bir sonraki mega patlamayı yaşayacağız? 

Ne yazık ki volkanların belli bir patlama saati bulunmamaktadır. Gezegenimizde hem kısa vadede, hem de uzun vadede meydana gelen olaylardan etkilenen, oldukça karmaşık dinamiklere sahip olaylardır. Henüz jeofizik araştırmacıları, Dünya'nın nasıl çalıştığına dair gerçeklerin sadece temellerini öğrenebilmişlerdir. Örneğin bu alanda yapılan güncel bir araştırma, Yellowstone'da son meydana gelen patlamanın sanılandan daha hızlı yaşandığını ortaya koymuştur. Genellikle kaldera oluşumuyla sonuçlanan mega patlamalardan önce; püskürme şeklinde olmayan, lav boşaltımı şeklinde meydana gelen atımlar gözlenir. Bu, "uyarı çanları" gibidir. Gelecek olan devasa patlamaya işaret ederler. Uzmanlar bu daha ufak patlamaların, mega patlamadan önceki 1000 küsur yıla yayıldığını düşünüyorlardı. Ancak yeni yapılan çalışma, bu ufak patlamaların mega patlamadan sadece birkaç on yıl önce meydana geldiğini gösteriyor. Dolayısıyla eğer ki Yellowstone Süpervolkanı tekrar patlayacak olursa, bu mega patlamaya yönelik işaret sinyalleri sadece birkaç on yıla yayılan şekilde gelebilir. Bu da, hazırlanmak için çok ama çok daha az vaktimiz olduğunu gösteriyor.

Peki Yellowstone'da son durum nedir? Ömrü boyunca bu volkan, püskürme şeklinde olmayan sayısız patlama yaşamıştır. Son riyolitik lav püskürmesi, günümüzden sadece 70.000 yıl önce yaşanmıştır. Bu tip püskürmelerde görülen riyolitik magma, bünyesinde yüksek silika barındırmasından ötürü yüksek bir akışkanlık direnci ne sahiptir. Bu sayede bol miktarda gazı hapseder. Bu gaz, dışarı çıkmayı başardığı anda, devasa bir patlama yaşanır. Dolayısıyla Yellowstone'un, tüm Kuzey Amerika'yı haritadan silmeden patlaması da mümkündür. Ancak insanlığı endişelendirmesi gerektiren, devasa patlamalardır. Ne yazık ki bu tip bir patlamanın ne zaman olacağını bilmenin kesin bir yolu bulunmuyor. O zamana kadar yapmamız gereken, süpervolkanların dinamiklerini daha iyi anlamak ve gerekli önlemleri almaktır.

Düzeltmeler: Bu yazının önceki bir versiyonunda, Yellowstone Ulusal Parkı'nın ABD'nin Kaliforniya eyaletinde olduğu belirtilmiştir. Doğrusu, Wyoming Eyaleti olacaktır. Hatayı tarafımıza bildiren Hasancan Akgündüz'e teşekkür ederiz.