Evrim Mekanizmaları - 2: Doğal Seçilim

Bu yazımızda, aslında defalarca bahsetmiş olduğumuz ve hepinizin gayet iyi bildiğinizi düşündüğümüz halde, bir doğa gerçeği olan Evrim'in en etkili ve güçlü mekanizmasından, Doğal Seçilim'den bahsedeceğiz. Yazımızda, kavram olarak ele almaktan çok, Doğal Seçilim'in neden önemli olduğundan ve gücünden bahsedeceğiz. Dolayısıyla okurken sıkılmayacağınızı ve yeni bazı noktalar öğrenebileceğinizi düşünüyoruz.

Doğal Seçilim'i bu dizinin ilk yazısında oldukça karmaşık bir şekilde tanımlamıştık. Bu yazımızda ise daha kısa cümlelerle, net bir şekilde tanımlamak istiyoruz: İlk olarak, canlılarda genetik çeşitlilikten dolayı pek çok farklılık olduğunu biliyoruz. Örneğin siz, ikiz olmayan bir kardeşinizden ve anne-babanızdan oldukça farklısınız. Bu dış görünüşün toplamına "fenotip" deniyor. Bunu belirleyen genetik yapının tümüne ise "genotip" deniyor. Genotipiniz, fenotipinizi -ve diğer hemen her şeyinizi- belirliyor. Doğal Seçilim, fenotipteki farklılıklardan dolayı, yaşadığı ortama daha uyumlu olan canlıların hayatta kalabilmesi, benzer şekilde uyumlu olmayanların elenerek yok olması demektir. Hayatta kalabilen veya daha kolay kalabilen bir canlı, üreyebilecek ve yavrularına kendi genetik materyalinin yarısını (mayoz bölünme) aktarabilecektir. Eşinden de, tamamen aynı şekilde ama farklı bir içerikteki bir yarım gen seti yavruya gider (aşağıdaki görselde bu durum gösterilmektedir). Bu yarıların içerisinde, kendisini doğaya karşı avantajlı kılan genlerin bulunma ihtimali de yüksektir. Bu sayede, her yavru, annesinden bir set gen, babasından bir set gen alır. Bunların toplamının yarattığı çeşitlilik, eğer yavrunun ortama daha adapte olmasını sağlayıcı ise, yavru daha kolay hayatta kalır, büyür ve ürer. Bunun sonucunda, kendisini daha avantajlı kılan kombinasyonun yarısını yavrularına aktarır. Doğal Seçilim, bu şekilde, sürekli olarak, nesillere ait bireyleri eler veya "kayırır".

Emo Images

Doğal Seçilim, görebileceğiniz gibi, ilk etapta görünümsel özellikler üzerinde etkilidir. Yani, genetik özelliklerinizin (genotip) ne olduğuna bakılmaksızın, bunların görünümsel özellikleriniz üzerindeki etkileri incelenerek, Doğal Seçilim'in işleyişi anlaşılabilir. 

Doğal Seçilim'in Kısa Tarihi

Doğal Seçilim'in çok eski bir tarihi bulunmaktadır. Bazı canlıların doğaya karşı rastgele bir şekilde daha avantajlı hale geldikleri fikrini ilk ileri süren kişi M.Ö. 450'li yıllarda yaşamış olan Empedocles'tir. Daha sonra öğrencisi Lucretius, daha sonra Aristotales, El-Cehiz gibi isimler yaşam mücadelesini tanımlamış ve geliştirmiştir. Biruni, yapay seçilime atıfta bulunarak doğada bu tip bir seçilim bulunduğu ileri sürmüştür. 18. yüzyılda bir süre aradan sonra tekrar gündeme gelen Doğal Seçilim fikri, Pierre Louis Maupertius tarafından güncellenmiştir. Ancak tüm bunların fikirlerinden yola çıkıp, müthiş bir gözlem gücü ve örnekleme başarısıyla, en geniş hali ve açıklamalarıyla ileri süren ve o güne kadar seçilimin Platoncu ve Lamarkçı yorumlarından arındıran kişi, 19. yüzyılın dehası olarak anılan Charles Robert Darwin'dir.

The Archaeologist and the Trowel

Burada, çok uzun süreceği için, bu fikrin Darwin'de nasıl geliştiğini açıklamaya girmeyeceğiz (bununla ilgili olarak Evrim Kuramı'nın Evrimi başlıklı yazı dizimize göz atabilirsiniz). Ancak birkaç önemli noktadan bahsetmek gerekirse: Darwin, Beagle yolculuğuna çıktığı yıllarda, Christ's College'da okumaktaydı. Burası, rahip bilim insanları yetiştiren bir teoloji (din-bilim) okuluydu. Burada Darwin, ünlü bir teoloji botanikçisi olan John Stevens Henslow'un gözüne girmeyi başarmıştı. Henslow'un kafasını, doğada neden bu kadar büyük bir çeşitlilik olduğu ve canlılar arasında ufak farklılıklar bulunduğu kurcalıyordu. O döneme kadar pek çok insan İncil'deki yaratılışı (Genesis) ispatlamaya çalışmış; ancak somut ispatlara asla ulaşamamıştı. Bu sebeple Henslow, İncil'deki yaratılışın güzelliği ve gücünü kanıtlamak ve somut bulgular edinmek için, en parlak öğrencilerinden biri olan Charles Darwin'i seçmiş ve Beagle gemisinin çıkacağı yolculuk için Kaptan Robert FitzRoy'a onu önermişti. Çünkü Beagle Dünya'nın dört bir yanını dolaşacaktı ve bu, o dönemlerde genellikle hep bilim insanlarının da katılımıyla yapılırdı. Bu sayede Dünya'nın gizemleri anlaşılır ve öğrenilirdi. Henslow, bunun yaratılışı ispatlamak için güzel bir fırsat olarak görüyordu. 

Kısaca Darwin, o sırada rahip olmak için eğitim görüyordu ve güçlü bir şekilde yaratılışa inanıyordu. Beagle teklifini kabul etme sebebi de doğaya olan durdurulamaz aşkı ve yaratılışı bilimsel olarak ispatlayan ilk kişi olma arzusuydu (bunu doğrudan dile getirmese de, heyecanını özellikle mektuplarında belli ediyordu). Darwin'in yolculuğu tam 5 yıl sürdü ve yaratılışı ispatlamak açısından hayal kırıklıklarıyla dolu geçti. Ancak hiçbir zaman, Evrim Karşıtları'nın iddiasındaki gibi Galapagos adalarında "vahiy iner gibi" Doğal Seçilim Kuramı'nı (onun zamanında Evrim Kuramı'nın adı buydu) bulmadı; zaten kendisinden önceki pek çok isim, az önce bahsettiğimiz gibi bu fikri ileri sürmüştü. Darwin'in Dünya'nın her tarafında yaptığı gözlemler, onun türlerin bir anda var olmadığı, fakat ortama adapte olarak değiştikleri, türler arasında bir süreklilik olduğu gibi fikirlerin ne kadar doğru, yaratılış inancının ise ne kadar asılsız olduğunu görmesini sağladı. 5 senelik uğraşlar ve araştırmalar sonucunda sayısız veri ve örnek topladı; sonra da bu gözlemlerini bilimsel bir kuram haline getirdi. Bu kuramının merkezine de, Yer Çekimi gibi bir doğa gerçeği olan Doğal Seçilim'i yerleştirdi.

Doğal Seçilimi Anlamak

Doğal Seçilim, gerçekten de son derece güçlü ve etkili bir doğa yasasıdır. Çünkü vahşi doğa, şu anda evinizde oturduğunuzda hayal edemeyeceğiniz kadar karmaşık dinamikler üzerine kuruludur ve en ufak bir hata, ölümü getirir. Ancak hiçbir canlı mükemmel olmadığı ve geçen yazımızda değindiğimiz Çeşitlilik Mekanizmaları sayesinde sürekli olarak canlılar arasında bazı farklılıklar meydana geldiği için (ikiz olmayan kardeşinizden ve anne-babanızdan ne kadar farklı olduğunuzu düşünün), doğada bazı canlılar ortama daha uyumlu, bazıları ise daha uyumsuzdur. Bu, doğada sürekli bir seçilimin olmasını da beraberinde getirmektedir. 

İlk canlılıktan beri evrimleşen "var oluş amacımız" bellidir: Hayatta kalmak ve üremek. Bunun dışındaki tüm yaşam amaçları (sanat, müzik, eğlence, huzur, din, vb.) insan tarafından zekanın evrimiyle birlikte uydurulmuştur/geliştirilmiştir ve başka hiçbir canlıda bu ikincil yaşam amaçları görülmez. Bu ikincil amaçların doğa için hiçbir anlamı bulunmaz ve doğadaki var oluş için tamamen geçersiz uğraşlardır. Bu uydurulmuş yaşam amaçlarından herhangi birini ve hatta hiçbirini yapmadan soyunuzu ve varlığınızı sürdürebilirsiniz - ki doğa için önemli olan, soyun sürdürülebilirliğidir. Ancak -örneğin- insan türü toplu olarak hayatta kalma mücadelesine son verir veya toplu olarak üremekten vazgeçerse, en iyi ihtimalle 90 yıl içerisinde tek bir insan bireyi bile hayatta kalamaz (çünkü asla yeni yavrular doğmaz ve 80-90 yaşına ulaşan insanlar da ölür) ve insan türünün soyu tükenir. Bu sebeple, insanların da, kendisi gibi olan diğer tüm hayvanlar ve canlılar gibi var olmasının tek amacı hayatta kalabilmek ve üremektir. Şunun altını çizmekte fayda var ki, insan gelişmiş beyni sayesinde saf bir şekilde biyolojik olarak doğaya bağımlı bir hayvan türü değildir ve bu şekilde değerlendirilemez. Dolayısıyla az önce saydığımız "ikincil yaşam amaçları", insanın kültürel zenginliği için elbette ki gereklidir. Burada altını çizmeye çalıştığımız şey, biyolojik gerçekler ve bunların bizim şahsi uğraşlarımızdan tamamen bağımsız olmasıdır.

Dolayısıyla, aklı başında olan ve doğayı algılama kapasitesi olan her birey, insan da dahil olmak üzere istisnasız her canlı türünün hayatta kalma ve üreme mücadelesi verdiğini kabul etmek durumundadır. İşte Doğal Seçilim, temel olarak bunlardan ilkiyle, hayatta kalmak ile ilgilidir. Doğadaki bahsettiğimiz çeşitlilikten ötürü, avantajlı olanlar sürekli olarak seçilir ve gelecek nesillere kendilerindeki avantajlı özellikleri sağlayan genleri aktarma şansı bulabilirler. Bunun sonucunda, her seferinde, bir miktar daha fazla avantajlı gen aktarılmış ve her yeni nesilde meydana gelen yavru bireylerin ortama biraz daha adapte olmuş olmaları sağlanır. Buna "birikimli seçilim" (birikimli evrim) denmektedir. Konuyla ilgili örnek arayanların buraya ve buraya tıklayarak konu hakkındaki makalelerimizi okumalarını tavsiye ediyoruz.

Doğal Seçilim ve Evrim İlişkisi

Bu noktada, konuyla ilişkili bir diğer doğa gerçeğinin altını çizmekte ve koyu harflerle yazmakta fayda var: Evrim geçiren bireyler değildir; evrim geçiren popülasyonlar ve nesillerdir. Bunu anlamak, birkaç diğer yazımızda da belirttiğimiz gibi çok önemlidir. Bu, pek çok yanlış anlaşılmayı giderebilecektir. Bu yasanın söylediği temel olarak şudur: Canlılar, tek tek veya bireysel olarak evrimleşmezler. Yani hiçbir X canlısının (örneğin bir antilopun ya da insanın) tek bir bireyi ömrü boyunca değişip evrim geçirmez, geçirmeyecektir. Bunun yerine olan şudur: bir nesildeki ya da popülasyondaki en avantajlı bireyler sürekli olarak seçilir ve yavrularına genlerini aktarırlar. Böylece nesiller boyunca, birikimli bir ilerleme gözlenir; tek tek bireylerde ve bireylerin ömürleri boyunca değil. Kısacası, Evrim'i incelemek için tek bir canlıyı ele alıp gözlem yapamazsınız, o canlının nesiller boyu, tüm akrabalarını (büyük büyük büyük ... büyük babasından , büyük büyük büyük ... büyük torununa kadar) ele almanız ve incelemeniz gerekir. Yine buradaki yazımızdan, bunun güzel bir örneğini görebilirsiniz.

Bunun sonucunda, örneğin bir ortamda daha güçlü pençelere sahip olmak bir avantajsa, sürekli olarak, aynı popülasyon dahilindeki en güçlü pençeliler hayatta kalmayı daha kolay başaracaktır. Bunun sonucu nedir? Üremek için daha fazla enerjiye sahip olabileceklerdir, daha baskın hale geçerek dişileri daha kolay etkileyebileceklerdir ve hatta dişiler daha kolay avlanan erkekleri tercih edeceği, erkekler daha başarılı dişileri tercih edeceği için yine avantajlı konuma geçeceklerdir. Ve hatta, daha kolay avlanan bir bireyin çiftleşme için sadece daha fazla enerjisi değil, daha fazla zamanı da olabilecektir. Bu gibi faktörler sayesinde daha çok üreyebilecek ve yavrularına, kendisindeki güçlü pençe varyasyonunu sağlayan genleri yavrularına (gelecek nesillere) aktarabilecektir. Böylece yavrularda da bu özelliğin gözükmesi ihtimali artabilecektir. 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Öte yandan, güçsüz pençeli bir birey, avlanmaya çalışmaktan üremeye zaman/enerji bulamayacak veya dişileri etkileyemeyecek ve hatta daha kolay ölüp, üreme şansını tamamen kaybedebilecektir. Bu sebeple de kendisindeki bu göreceli olarak zayıf varyasyona sebep olan genleri yavrularına aktaramayacaktır. Seçilim, basit bir şekilde, böyle işler.

Bu noktada şunu anlamak çok önemlidir: Pençe örneğimizde olduğu gibi veya aklınıza gelebilecek herhangi bir diğer örnek için önemli olan, çevre şartları ve ortam koşullarıdır. Evrim incelenirken, mutlaka çok yönlü bir inceleme yapmak gerekmektedir. Çünkü Evrim üzerinde etkiyen yüzlerce, binlerce faktör bulunabilir. Örneğin, 100 yıl boyunca bir ortamda güçlü pençelere sahip olmak avantaj sağlayabilir; ancak çok hızlı koşmanın o kadar önemi olmayabilir (çok güçlü, kalın ve kaslı pençelere sahip olmanın hızlı ve atik koşabilmeyi olumsuz etkilediğini varsayıyoruz, çitanın ince ama ona göre şekillenmiş kaslı bacaklarını düşünün). Fakat ortamda meydana gelebilecek herhangi bir değişim (av-avcı dengelerinin değişmesi, kuraklık, depremler, bitki örtüsü değişimi, iklim ve daha nicesi) neticesinde dengeler tersine dönebilir ve güçlü, kalın, kaslı pençelere sahip olmak yerine, daha hızlı koşmak avantajlı hale gelebilir. Bu durumda, seçilim de anında tersine dönecektir ve güçlü pençeliler yerine hızlı koşanlar desteklenecektir. Bu da, seçilimin ve dolayısıyla evrimin bir yönü olmadığını gösterir. Bu konuda şuradaki ve buradaki yazılarımızı okumanızı tavsiye ederiz. Önceden tayin edeceğiniz veya tahmin etmeye çalışacağınız yön, önceden tahmin edilemez çevre koşullarıyla birlikte sürekli ve rastlantısal olarak yön değiştirir. Bu yüzden evrim asla belli bir hedefe doğru gitmez, var olan ortam şartlarına göre sürekli değişir, çünkü her ortam için "avantajlı olma" tanımı birbirinden farklı olacaktır.

Benzer şekilde, daha önceki bazı yazılarımızda açıkladığımız gibi, tek bir özelliğin değişimi de tek yönlü değildir. Örneğin pençenin evrimleşebilmesi için, sadece pençeyi yapan kasların gelişmesi yeterli değildir. Bu kasların bağlandığı kemikler, kemikleri birbirine bağlayan tendonlar, komşu kaslar, buna bağlı olarak beyindeki bazı kontrol bölgeleri, bu bölgelerin değişimine bağlı olarak bazı diğer organlar, bu organların değişimine bağlı olarak bazı sistemler, pençelerin gelişimine bağlı olarak sinir ve dolaşım sistemleri ve daha pek çok etmen evrimleşmeli ve bu pençe evrimine adapte olabilmelidir. Yani pençe evrimleşir de, bir şekilde beynin pençeyi kontrol eden kısmı, bu yeni güce adapte olamazsa, bu yine canlı için dezavantaj olacaktır. Veya pençe evrimleşir de, pençeyi besleyen damarlar ve sinirler buna göre adapte olamazlarsa, pençe güçsüz kalabilecektir. Dediğimiz gibi, Evrim çok yönlüdür ve tek bir açıdan incelenemez.

Peki bu durumda evrim nasıl gerçekleşir? İşte burada başladığımız noktaya dönüyoruz: evrim, genlerin kendisine bakmaz. Evrim, bireyin tüm genetik özelliklerinin toplamı olarak ortaya çıkan fenotipine, yani fiziksel özelliklerine ve bunun belirli bir zamanda, belirli bir ortamda ne kadar avantaj sağladığına bakar. Bu "bakma" işi de bilinçli bir süreç değildir. Her canlı, bulunduğu zamanda ve mekanda hayatta kalma ve üreme mücadelesi verir. Bu mücadeledeki silahlarını genetik yapısından kaynaklı fiziksel özellikleri belirler. Eğer bu özellikler, bütün olarak ortama uygunsa, hayatta kalır ve bu genlerini yavrularına aktarır. Yoksa elenir ve genleriyle birlikte yok olur. Dolayısıyla "bilinçli ve karar verebilen" bir güç, canlıları "Bu başarılı... Bu başarısız." diye seçmez. Canlının sonunun ne olacağını, o andaki ortam koşulları ve canlının genetik/fiziksel özellikleri, otomatik olarak belirler. Canlı da, bu özellikler dahilinde mücadele eder ve sonuca ulaşır (ölür veya yaşar).

Burada dikkat edebileceğiniz gibi, hangi özelliğin avantajl, hangisinin dezavantajlı olduğunun kesin çizgileri yoktur. İşte bu da, Doğal Seçilim'in aslında ne kadar da "doğal" bir süreç olduğunu gözler önüne sermektedir. Her canlı, bedeninde var olanlarla mücadelesini elinden geldiğince ortaya koyar ve sonuç buna göre belirlenir. Kimi zaman çok üstün yeteneklere sahip bireyler bile elenebilecektir. Kimi zamansa, bir tür içerisinde diğerlerinden daha zayıf olanlar, şans eseri hayatta kalıp üreyebilecektirler. İşte bu yüzden evrimi ufak canlı gruplarında değil, bir popülasyonun (belli bir bölgede yaşayan belli bir canlı türünün) bütününde ve bu bütünün birden fazla neslinde incelemek ve analiz etmek zorunludur. Bu yapıldığında, türlerin bulundukları ortama en uygun özellikleri kazanacak şekilde evrimleştiği görülür. Elbette, eğer ki popülasyon içerisinde bir ortama çok daha başarılı bir şekilde uymayı sağlayacak genler hiç yoksa, bu özellik o tür içerisinde evrimleşemez. Dolayısıyla gen havuzunun içerisinde olan opsiyonlar da çok önemlidir. Ancak sonradan göreceğimiz gibi, bu havuz zaten oldukça dinamiktir, aşırı çeşitlidir ve evrim için çokça malzeme halihazırda, genetik olarak bulunmaktadır. Ancak yine de, evrimsel analizin sanıldığı kadar kolay olmadığını hatırlamakta fayda var.

Şimdi, Doğal Seçilim'in muhtemelen bilmediğiniz farklı alt türlerine geçelim.

Doğal Seçilimin Alt Başlıkları

Doğal Seçilim'in 3 temel tipi vardır:

1) Yönlü Doğal Seçilim

Yönlü Doğal Seçilim, az önceki pençe örneğimizde olduğu gibi, belirli bir özelliğin avantajlı olduğu durumlarda, Evrim'in bu özellik avantaj sağaldığı müddetçe o yöne doğru ilerlemesi ve o özelliğe sahip olan bireylerin avantajlı konuma geçmeleridir. Ancak bu yönün sürekli ve doğa koşullarının rastlantısal değişimiyle değişebileceğini unutmayınız. Seçilim adı sizi yanıltmasın.

Yukarıda da görebileceğiniz gibi, Yönlü Doğal Seçilim sonucunda, orjinal popülasyondaki bir özelliğin dağılımı (genellikle bir çan eğrisiyle temsil edilir, bununla ilgili olarak Evrim'İn İşleyişi yazı dizimize bakınız), başka bir oryantasyona doğru, yönlü olarak kayar. Yukarıdaki grafikte yatay eksene "pençe gücü" yazılırsa, güçlü pençelerin avantajlı olduğu bir durumda, pençe gücü sürekli olarak artmaya meyilli olacaktır ve grafik sağa (daha güçlü pençelere) doğru kayar. Ta ki bu özellik dezavantajlı hale gelene kadar, ortam şartları değişene kadar ya da fiziksel kısıtlamalardan ötürü pençe gücü daha fazla gelişemeyinceye kadar... Bunun birçok sebebi olabilir.

2) Sabitleyici Doğal Seçilim

Bu ve sonraki seçilim tipini anlayabilmek için, yukarıdaki grafikte de yer alan çan eğrisini anlamak gerekir. Dediğimiz gibi, Evrim'in İşleyişi yazı dizimiz size bolca bilgi verecektir. Bu yazılarımızda da görebileceğiniz gibi, bir popülasyondaki bireylerin her bir özelliği, temel olarak bir çan eğrisi dağılımı gösterir. Yani örneğin insan türü için ağırlık dağılımına bakarsak, orta ağırlıklıktaki bireylerden en fazla buluruz: mesela rastgele 100 erkek insan seçsek, bunların 60-70 tanesi ortalama erkek ağırlığı olabilecek olan 80-90 kg. arasında çıkması muhtemeldir. Ancak bu 100 kişinin içerisinde, ortalamaya göre daha az sayıda zayıf erkek (60-70 kg.) ve yine az sayıda şişman erkek (100-110 kg.) bulunacaktır. Bu da, grafiğe döküldüğünde bir çan eğrisi elde etmemize sebep olur.

İşte durum böyleyken, kimi zamanlar uçlarda olmak avantajsızlık getirebilir. Örneğin, bir insan bebeği normal olarak 3-4 kg ve 45-55 santimetre olarak doğar; çünkü ana rahminden çıkabilmek için ortalama olarak bu özelliklerde olmak gerekir. Ancak -özellikle kilo açısından- bu sınırlara uymayan bebekler, doğum sırasında ölebilmektedir. Yani çok ağır veya aşırı zayıf doğan bebekler, ya ana rahminden çıkamayacak ya da hayatta kalacak kadar bir ağırlığa sahip olamayacaktır. Bu sebeple de ölerek elenecekler ve her zaman ortalama duruma sahip olanlar avantajlı olacaktır (insanın durumunda sezaryen doğum olduğu için, vahşi doğayı düşünmekte yine fayda vardır; örneğin zürafa veya fillerin doğurmasını).

İşte bunun sonucunda, ortalama bireylerin sayısı her zaman artacak ve belirli ölçeklerde sabitlenme meydana gelecektir. Bu tip seçilimin grafiği aşağıdaki gibi olacaktır:

Yukarıda da görebileceğiniz gibi, özellik dağılımı açısından uçlarda kalanlar elenecek ve ortalardaki bireyler desteklenecektir. Bunun sonucunda uç taraftaki bireyler hayatta kalamayıp sayıları azalacak ve ortalardaki bireylerin sayısı artacaktır. Buna sabitleyici doğal seçilim denir.

Agora Bilim Pazarı

Hidrodinamik Makinaların Tasarımı Pompalar ve Hidro-Türbinler

Devamını Göster

₺425.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

3) Bozucu Doğal Seçilim

Bu durumda ise, çan eğrisinin ortasındaki bireyler avantajsız konumda kalacak ve uçlardakiler avantajlı konuma geçebilecektir. Örneğin bir bitki için, çok uzun boylular yüksek uçucu hayvanlar tarafından, alçak boylular ise yere yakın yaşayan hayvanlar tarafından tozlaştırılabilecektir. Ancak ortalama boya sahip olanların seviyesinde yaşayan bir hayvan bulunmuyorsa, tozlaşmaları zorlaşacak ve üreyemeyeceklerdir. Bu durumda, iki uçta olan bireyler avantajlı konuma geçecek ve sayılarını arttıracaklardır. Bu tip seçilime ait grafik aşağıdaki gibidir:

Grafikten çıkarılacak çok önemli bir sonuç vardır: Bozucu Doğal Seçilim, bir popülasyondaki bireyleri ikiye bölmeye meyillidir ve bu, türleşmeyi inanılmaz destekleyen bir özelliktir. Bozucu Doğal Seçilim sayesinde ikiye bölünen bir popülasyon, farklı yönlerde evrim geçirebilecek ve yeni türler ortaya çıkabilecektir.

Görüldüğü gibi, Doğal Seçilim doğada farklı biçimlerde görülmektedir.

Son olarak, Doğal Seçilim ve Evrim ilişkisiyle ilgili bir iki son söz söylemek istiyoruz: İnsanların çoğu günümüzde doğada bir seçilim olduğunu ister istemez kabul etmektedirler, çünkü bu Yer Çekimi kadar açık ve gözlenebilirdir. Ancak aynı insanların, Evrim'i reddedebildiklerini görmekteyiz. Halbuki bu, Yer Çekimi'ni kabul edip, bizim inşa ettiğimiz bütün binaların Yer Çekimi sayesinde inşa edilebildiğini reddetmek gibi bir durumdur. Çünkü Doğal Seçilim varsa Evrim kaçınılmazdır. Bireyler arasındaki farklılıklar Doğal Seçilim sayesinde ayıklanır ve bu, sürekli olarak türlerin değişmesine sebep olur. Genelde insanların kabul etmekte zorlandığı nokta, türlerin birbirine dönüşümüdür. Bunu, yalancı kaynaklar bir farenin file dönüşmesi gibi anlatmaya çalıştıkları için, anlamak zorlaşmaktadır. Ancak yazılarımızı okuyan birinin kolayca görebileceği gibi, türleşme bu demek değildir ve son derece yavaş gerçekleşir. Örneğin Bozucu Doğal Seçilim'de gördüğümüz gibi, bir popülasyon, belirli bir özellik açısından ikiye bölünebilir (örneğin bir ağaç, bir maymun, bir fare popülasyonu). Daha sonra, bu ikiye bölünmüş bireyler, farklı ortamlarda yaşamak zorunda kalırlar ve kendi ortamlarına ait bir seçilime maruz kalırlar. Birikimli Seçilim sayesinde zamanla, minik değişimler geçirirler. Sonunda ise, Türleşme yazı dizimizde bahsettiğimiz yöntemlerle birbirlerinden farklılaşırlar. Her ne kadar yeni olauşan nesiller, ata nesillere benzsede de, onlarla çiftleşemeyecek kadar farklı ve morfolojik olarak da farklı olabilirler. İşte bu Evrim'dir. Yani Doğal Seçilim'i kabul edip Evrim'i reddetmek bilgisizlik ve iki yüzlülüktür.

Doğal Seçilim Örnekleri

Yazımızı bitirmeden önce bazı görsel örnekler sunarak konuyu zenginleştirmek istiyoruz. Böylece yukarıda saydığımız örnekler haricinde bazı ilginç örnekleri de öğrenebilmenizi hedefliyoruz. Burada okurlarımızı uyarmakta fayda görüyoruz: aşağıdaki görsellerden bazıları rahatsız edici olabilir, dolayısıyla kan görmeye dayanamayan okurlarımızın görselleri incelemeden yazıyı sonlandırması tavsiye edilir.

Evrim Ağacı

Hamile Zebra vs. Sırtlanlar

Aşağıdaki fotoğraflarda gebeliğinin son evrelerindeki bir zebra, 20 bireyden oluşan bir sırtlan sürüsüne yakalanıyor. Bu, tabii ki, o ve bebeği için kaçınılmaz sonu hazırlıyor. Kenya'nın Narok kentindeki Maasai Mara Ulusal Rezervi'nde gözlenen olay an an fotoğrafçı Marc Mol tarafından fotoğraflandı. 

Sırtlanlar için av, zebra için direniş sadece 20 dakika sürdü. Sonrasında ise bebeğiyle birlikte öldü. Sırtlanlar beslenmeyi sürdürdükçe, bebeğe ulaşma şansını da buldular. Fotoğrafçının anlattığına göre sırtlanlardan biri bebeği annenin karnından çıkarmayı başardı. Bu sırada yakınlardan geçen bir çakal, sırtlanın bebeği yemesi sırasında bir parça et çalarak kaçtı (bunlar aşağıda son iki fotoğrafta görülüyor).

Fotoğrafçı Mol, bunun gördüğü en vahşi ve yürek dayanmayacak olaylardan biri olduğunu söylüyor. Hatta yanlarında bulunan bir araçtakiler bu olaya şahitlik ettikten sonra safariyi sonlandırma kararı almışlar.

Tabii ki vahşi doğanın işine karışılmaz. Av-avcı ilişkisi, en temel doğa yasası olan Doğal Seçilim'in kalbinde yatmaktadır ve doğa bu süreçten geçerek daha iyiye, daha uyumluya, daha güçlüye ulaşır. Birileri ölmeden, diğerlerinin hayatta kalması mümkün değil.