İnsan; Tek Eşli (Monogam) Bir Tür müdür, Çok Eşli (Poligam) Bir Tür müdür?

Her ne kadar bu sorunun kesin bir cevabı yoksa da; genel olarak Homo sapiens türü biyolojik olarak çok eşli (poligam), kültürel/sosyal olarak tek eşli (monogam) bir türdür.

Doğada canlıların eş durumları, insanda olduğundan çok daha keskin sınırlarla evrim tarafından belirlenmiştir. Buna rağmen, doğada bile oldukça geniş bir çeşitlilik görmekteyiz: Şempanze ve babun gibi yakın akrabalarımız ve daha nice canlı çok eşlidir ve birden fazla erkek veya dişiyle çiftleşebilir. Öte yandan gibon ve marmoset gibi diğer primatlar tek eşlidir ve sadece 1 erkek veya dişiyle çiftleşirler. Ancak çeşitlilik bu kadarla sınırlı değildir: Bazı hayvanlarda erkekler çok eşliyken, bazı diğer hayvanlarda dişiler çok eşli olabilmektedir. Dahası, eşlilik durumu, çiftleşme öncesi ve sonrasına göre de değişim gösterebilmektedir: Bazı hayvanlar tek bir eşle çiftleşip çocuk yaparlar; ancak sonrasında birden fazla eş ile birlikte o çocuklara bakarlar. Bazı diğer hayvanlarsa birden fazla eşle çiftleşip yavrular vermelerine rağmen, bunlardan sadece 1 tanesiyle yavru büyütürler ve yuva kurarlar. Yani doğada eşlilik konusunda "ne ararsanız vardır" diyebiliriz. Çünkü her canlının evrimsel tarihi farklıdır; dolayısıyla biyolojik, toplumsal, cinsel ve hatta "kültürel" diyebileceğimiz özellikleri de buna göre şekillenmektedir.

İnsanda da durum benzerdir. İnsan, bildiğimiz en zeki hayvan türü olarak, çok karmaşık bir sosyal yapıya da sahiptir. Üstelik biyolojik olarak olmasa da, kültürel olarak aşırı yüksek bir çeşitliliğe sahip olması, bu tür kategorizasyonları iyice zorlaştırmaktadır. Fakat incelememizi herhangi bir coğrafya ile sınırlandırmayıp, "sıradan bir hayvan türü olarak" Homo sapiens'i inceleyecek olursak, biyolojik bütün özelliklerimizin çok eşliliğe, yani birden fazla eş ile çiftleşip çocuk yapmaya uygun olduğunu söyleyebiliriz. Buna karşılık, biyolojik temeller üzerine inşa ettiğimiz kültürel ve sosyal yapı, neredeyse her zaman tek eşlilikle insanları sınırlandırmaktadır. Bu konuda, bilimsel açıdan baktığımızda, "doğru" ya da "yanlış" yoktur. Toplumların ve kültürlerin doğruları ve yanlışları vardır ve buna göre yaşarlar. 

Bilimsel açıdan analiz ettiğimizde, eğer ki kısa bir cevap istiyorsanız, insanlar biyolojik olarak genellikle çok eşlidir, sosyolojik (kültürel ve sosyal) olarak genellikle tek eşlidir diyebiliriz. Ancak türümüz içerisindeki bu durum oldukça karmaşık olduğu için, dahası, "poligami" ve "monogami" terimlerinin tanımları bile çok net olmadığı için, çoğu zaman bilim insanları bu soruya "bilinmiyor" ya da "belirsiz" olarak cevap vermeyi tercih ederler, bunu da not olarak düşelim.

Agora Bilim Pazarı

Evrim Ağacı 3’lü Bilim Kitabı Seti

Satın Al Tüm Ürünler

₺99.99 ₺130.00