Anneanne Hipotezi: Büyükanne (Nine) Olan Katil Balinalar ve Yaşlılığın Evrimi
Air Freshener
Menopozu geçmiş dişi katil balinaların aynı zamanda gruplarının lideri olduğu bulundu. Nineler, gruplarını somon sürülerine yönlendiriyorlar.
İnsan türünde dişiler menopoza girdikten sonra onlarca yıl yaşayabilirler. Sağlık koşullarının iyi olmadığı avcı-toplayıcı gruplarda bile 50 yaşını hayli aşmış, menopozu geçmiş ninelere rastlanır.
En basit evrimsel genetik modellerine göre, üreme sona erdikten sonra canlıların ölmesi beklenir. Nitekim doğada artık üreyemeyecek kadar yaşlanmış farelere, tavşanlara veya kurtlara rastlanmaz.
İnsanda menopoz sonrası yaşamın teorik bir açıklaması "anneanne hipotezi"dir: Yaşlı kadınların sağlıklı kalması, torunlarının sağlığına katkıları sayesinde evrilmiştir. İnsanlığın uzak geçmişinde, sağlıklı ninelerin çocukları da daha sağlıklı kalmış - böylece "ileri yaşta sağlıklı kalma" genleri evrilmiştir. Nineler, torunlarını koruyarak veya onları kritik bilgilerle donatarak desteklemiş olabilirler.
Ninesi Olan Başka Türler?
Doğabilimciler 20. yüzyılda menopoz sonrası yaşamın yalnızca insana mahsus olmadığını farkettiler. İki balina türünde de ("katil balina" diye bilinen Orcinus orca ile Globicephala macrorhynchus) artık üremeyen yaşlı dişilere rastlanıyordu. Ama niye ve nasıl?
Üç türün -insan dahil- ortak özellikleri var. Birincisi, üçü de sosyal hayvanlar. Bu türlerde sağlıklı yaşlılık, yaşam boyu edinilen bilginin gençlere aktarımı ve bunun torunlara faydası sayesinde evrilmiş olabilir. Ayrıca üç tür de büyük cüsseli avcılar. Özellikle değişken çevre koşullarında farklı avların bilgisinin nesilden nesle aktarılması bu türlerde yaşam savaşında özellikle önemli olmalı.
Current Biology dergisinde yeni yayınlanan bir çalışma, bu nine katil balinaların sosyal rollerini araştırdı. Katil balinalar 12 ila 40 yaşları arasında yavruluyorlar. Erkekler genelde 50'lerine ölürken, dişiler 90'larına kadar yaşayabiliyor.
Zor Günlerde Ön Plana Çıkan Nineler
Exeter Üniversitesi'nden araştırmacılar, katil balinaların davranışlarını, balinaların somon sürülerini takiplerini içeren 750 saatlik video görüntülerini inceleyerek analiz ettiler. Yaşları bilinen 102 bireyin davranışlarının dökümü çıkarıldı.
Araştırmacılar, nine katil balinaların gruplarına sıkça önderlik ettiğini buldu. Nineler, gruplarını somon sürülerine yönlendiriyordu.
Özellikle de somonun azaldığı, beslenmenin zorlaştığı dönemlerde önderlik rolleri artıyordu.
Yazarlar, nine katil balinaların önder rollerini deneyimleri sayesinde oynadıklarını tahmin ediyor. Bu sosyal rol, menopoz sonrası uzun ömürlülüğün anahtarı olmuş olabilir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Makale, menopoz sonrası bireylerin bilginleri sayesinde topluluğa yarar sağladıkları hipotezine destek sunuyor. Erkeklerin neden erken öldükleri ise makalede tartışılmıyor; bu daha anlaşılmamış olabilir.
Yazarlar, insanlık tarihinde de yazıdan önce yine bireylerin yegane bilgi kaynağı olduğunu, bu koşullarda yaşlıların bugünkünden daha da özel bir rolleri olacağını hatırlatıyor.
Makalenin açık erişim olması güzel bir ayrıntı.
Not: Bu makale daha önceden BilimSol'da yayınlanmıştır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git-
6
-
2
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- L. J. N. Brent, et al. (2015). Https://Www.cell.com/Current-Biology/Fulltext/S0960-9822(15)00069-X?_Returnurl=Http%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2Fs096098221500069X%3Fshowall%3Dtrue. Current Biology, sf: 746-750. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/01/2025 03:56:26 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3525
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
