Müzik Dinlerken Beynimizde Neler Oluyor? | Müziğin İnsan Beyni Üzerindeki Etkisi

Giriş

Müzik, günlük yaşantımızda pek çok yerde, pek çok kez işittiğimiz ve bazen bizde üzücü duygular bazense neşe vb. duygular uyandıran bir evrensel sanattır.

Her müzik dinlediğimde gözümü kapatıp beynimin içinde neler olduğunu tahayyül etmeye çalışırım. Ama beyin hakkında hiç bir bilgiye sahip olmadan bunu tahayyül etmek imkansıza yakındır. Bu sebeple bu konu hakkında çeşitli araştırmalar, okumalar yaptım ve yapıyorum. Nitekim bu yazıda yaptığım araştırmaları derledim ve şimdiyse sizlere sunuyorum.

Beyine ve Nasıl Çalıştığına Bir Bakış

Eğer müziğin insan beyni üzerindeki etkilerine değineceksek öncelikle beyin hakkında bilgi sahibi olmamız, onu tanımamız gerekmektedir.

İnsan beyni işleyişlerine, görevlerine göre farklı loblara (bölümlere) ayrılmıştır (Tabii belirtmek gerekir ki bu doğal oluşmuş bir ayrım değil, bilim adamlarının yaptığı soyut bir ayırmadır).

Temel olarak anlatacak olursak: Ön tarafta bulunan kısıma prefrontal korteks denilir (Aşağıdaki resme bkz). Bu kısım karar vermemizi, duygularımızı, kişiliğimizi vb. işlemleri gerçekleştirmemizi sağlar. Örneğin Amerika Demiryollarında çalışan Phineas Gage adlı bir adamın kafasına (gözümüzün üstünde bulunan prefrontal kortekse) bir kaza sonucunda kazık girdiğinde hayatta kalmayı başarmış fakat karakteri tamamen değişmişti. Bu, prefrontal korteksin karakterimiz üzerindeki rolünü anlatan güzel bir olaydır. Başka örnekler verecek olursak hakimler, yüksek düzeyli görevlerde bulunan vb. kişiler bu lobu iyi yönetmeyi bilen kişilerdir.

Başınızın iki yanında ise temporal lob bulunur. Bu kısmın konuşmaların anlamını kavramaktan tutun da yüzleri tanımaya kadar çeşitli işlevleri bulunur.

Başımızın arka kısımında ise Oksibital lob bulunur. Burası ise lisan öğrenme, görme yeteneği vb. işlevlerden sorumludur.^[1]

Dr. Jockers

Daha Derine...

İnsan beyninde ortalama olarak 100 milyar hücre bulunur. Bunların 10-15 milyarı düşünme, öğrenme vb. işlevleri yerine getiren nöronlardan oluşmaktadır.^[2]

Nöronlar, temel olarak üç kısıma ayrılırlar: Hücre gövdesi, dentrit ve akson.^[3]

Bağlantı kurmaya yarayan dentrit ağları, insan doğduğunda ve belli bir yaşa kadar yeterince sinaps (Hücreler arasındaki elektriksel ve kimyasal bağ) geliştirememiştir. İleriki yıllarda yaşadığımız deneyimler ve hayatta başımıza gelen pek çok olay bu dentritlerin sayılarının gittikçe artmasına neden olur (Yani daha çok dallanma görülür).

Yukarıda değindiğim sinaps, kabaca değinecek olursak, iki nöron arasında bulunan boşluktur. Vücuda gelen sinyaller bir nörondan diğerine bu küçük boşluklardan geçerek iletilir. Nörotransmitter adı verilen kimyasallar ise sinyallerin nöronlar arasında iletilmesinde aktif rol almaktadırlar. Belirtilen bu elektrokimyasal işlem tüm davranışlarımızın ve vücut fonksiyonlarımızın temelini oluşturmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Müziğin Beyindeki Yolculuğu

Beyin hakkında bazı temel bilgilere sahip olduktan sonra yolculuğumuza devam edebiliriz.

Beynimiz, sağ ve sol yarı küre olarak ikiye ayrılmaktadır. Müzik dinlerken beynimizin neredeyse tamamı aktif hale geldiğinden bu iki yarı küreye çeşitli görevler düşmektedir: Sol yarı küre, daha çok matematisel işlemleri yaparken sağ yarı küre daha çok görsel işlemlerle uğraşır. Örneğin bir müzik çalarken ritmi duyan ve işleyen sol yarı küredir. Sağ yarı küre ise melodiye odaklanma, önümüzdeki notayı işleme vb. işlerden sorumludur.^[4]

Sağ ve sol yarı küreden bahsettiğimize göre haliyle bu iki yarı küreyi bir şeyin birleştirmesi gerekmektedir: İşte corpus callosum (zorlu gövde) bu iki yarı küreyi birleştirir. corpus callosum, müzisyenlerde ve müzikle uğraşan kişilerde daha kalındır çünkü müzik çalarken yahut dinlerken iki yarı küre arasındaki sinirsel bağlantılar güçlenir ve bu da corpus callosumun kalınlaşmasına yol açar.

Evrim Ağacı

Müziği işittikten sonra sesler temporal lobta (Bu lobun kulaklarımızın arkasında bulunduğunu hatırlayalım) bulunan işitme korteksine ulaştırılır. İşitme korteksi, müzikal öğeleri tanımlar ve temel yapıtaşlarına ayırır (perde, tını vs.). Daha sonra parçalara ayrılan sesler temporal lobun diğer bölgelerine ve duyguyu işleyecek olan amigdalaya ulaştırılır. Amigdala, bizim duygu durumumuzu belirler. Örneğin seri katillerin, psikopatların ve ip cambazlarının amigdalasında problemler vardır. Çünkü onlarda korku duygusu çalışmaz. Tüm bunlarla bağlantılı olarak dinlenen müziğin insanın ruhsal durumunu etkilemesine de yol açar.

Peki dinlenen bir müziği ya da etrafımızdaki sesleri (rüzgar, köpek sesi vb.) nasıl hatırlıyoruz?

Kulaktan giren ses, hafıza olarak bildiğimiz hipokampüse uğramadan da geçmez. Hipokampüs, duyulan sesin kendisinde daha önce olup olmadığını kontrol eder. Eğer daha önce işitmediği bir ses var ise onu işler ve kaydeder.

Keyif verici bir müzik dinlerken neden mutlu hissederiz?

Pek çoğumuz morali bozulunca bir müziğin onu iyi edeceğini bilir. Bu doğrudur da. Zira az sonra kısaca değineceğim gibi "Müzikle tedavi" mümkündür. İyi ama bizi mutlu eden ne, beynimizde neler oluyor?

Müzik dinlerken, özellikle keyif verici bir müzikse, beyinde zevk merkezi olan nükleus akumbens aktif hale gelir. Beyin, nükleus akumbensin salgıladığı kimyasalı sevdiğimiz bir yemeği yerken veyahut orgazm olurken de salgılar (M. Ç. Sever, et al. Müzik Beynimizde Nasıl Etkiler Yaratır?. Evriim Ağacı. 19 Aralık 2018). Yalnızca bununla sınırlı değil elbette: Serotonin (Mutluluk hormonu), dopamin ve kortizol de müzik dinlerken salgılanan hormonlar arasındadır. Örneğin bir müzik -az sonra değineceğimiz üzere- stres hormonu olan kortizolün etkisini azaltabilir.

Müziğin Duygularımız Üzerindeki Etkisi ve Müzikle Tedavi

Daha önce işitme korkeksinden ve bunun sesi parçalara ayırmakla görevli olduğundan bahsettim. İşitme korteksi, bunu yapabilmek için beyincik ile birlikte çalışır. Beyincik ise prefrontal korteks (beynimizin ön kısmı) ve duygu denetiminden sorumlu olan amigdala ile bağlantılıdır.

Müzik terapisi ise, müzikal aktivitelerin ve deneyimlerin bilinçli bir şekilde ve sistemli olarak klinik bir ortamda kullanılmasıdır. Müzik terapisi; bilişsel, duygusal, sosyal ve fiziksel sağlık gibi çeşitli alanlarda faydalar sağlayabilir. Özellikle; ruh sağlığının iyileştirilmesi, stresin azaltılması, anksiyete ve depresyonun yönetilmesi, iletişim becerilerinin geliştirilmesi, özgüvenin artırılması ve ağrı yönetimi gibi konularda müzik oldukça etkili olabilmektedir (yukarıda bundan detaylı bahsettik zaten).

Örneğin, Avusturya Meidling Klinik’te çalışmakta olan Dr. Gerhard Kadir Tuçek, komadaki hastalara Türk müziği dinlettiklerini ve yoğun bakımdaki hastaların çoğunda da olumlu sonuç aldıklarını belirtmektedir. Meidling Klinik’te yoğun bakımda tedavi görmekte olan hastalara, her gün 20–30 dakika arasında dinletilen Türk müziği ya da Klasik Batı müziği sonucunda, hastaların kımıldatamadıkları organlarını çalıştırabildikleri ortaya çıkmıştır.^[5]

Müzikle tedavi, özellikle Türk müziğinde asırlardır kullanılmaktadır. Türk müziğinde kullanılan makamlar, melodik yapıları ve duygusal derinlikleriyle bilinirler ve insanın zihinsel ve ruhsal sağlığını desteklemek için kullanılırlar.