"İnsan Arıyorum": Diyojen Ne Demek İstemişti? | Hayatı ve Öğretisi

Pek çoğumuz, Büyük İskender ile aralarında geçen kısa bir diyalogdan tanır Diyojen’i: Büyük İskender “Dile benden ne dilersen.” der ve Diyojen, “Gölge etme başka ihsan istemem.” der.

Sinoplu Diyojen, tam olarak bilinmemekle birlikte 410’da bir Yunan kolonisi olan Sinop’ta doğar. Babası Hakesios (ya da Hicesias) Sinop’ta bir kuyumcu ve aynı zamanda para denetiminden sorumlu bir memurdur. Diyojen (kimilerine göre sahte para basması sebebiyle, kimilerine göreyse paranın içindeki değeri veren madeni azaltması sebebiyle), Sinop'tan Atina'ya sürülür (Bu bilginin gerçekliği şüphelidir. Diyojen’in sürüleceğini anlayarak kaçmış olması da muhtemeldir).

Atina’ya gelen Diyojen -neredeyse tüm sürgündekiler gibi- elbette hoş karşılanmaz. Toplumdan dışlanır ve maddi olarak büyük zorluklar çeker. Hatta öyle ki farelere imrenmeye başlamıştı: "Hele bak bu hayvan Atinalıların mutfağına girmeyi biliyor da ben onların sofralarına oturamamak talihsizliğindeyim." Daha sonra bir hayvan gibi, fazlalıklardan kurtularak, sade bir şekilde yaşamanın doğru olduğu görüşünü benimser ve bunun üzerine bu görüşü paylaşan bir öğretmen olan Antisthenes'i bulur.

Antisthenes’den ders almak için yalvarır ancak Antisthenes artık işi gücü bırakmış, yoksul bir şekilde yaşamayı benimsemiştir. Bu nedenle kabul etmez. Çok ısrar eder Diyojen. O da dayanamaz ve bastonu ile ona vurmaya kalkar. Ardından Diyojen şöyle der: “Sen istediğin kadar sopayı kaldır. Beni senden uzaklaştıracak kadar sert sopa bulamayacaksın.”

Nihayet kabul eder ve Diyojen Antisthenes’in öğrencisi olur...

Kinik Felsefe

Kinik felsefenin kurucusunun Antisthenes mi yoksa Diyojen mi olduğu konusunda hemfikir olunamamıştır. Ancak biz bu felsefeyi tam olarak anlamak için onun kurucusunun Diyojen olduğunu varsayacağız...

Bu felsefeye göre insan, fazlalık olan her şeyden kurtulmalıdır. Nihayetinde Diyojen’de öyle yapmıştı. Bir fıçıda hayatını sürdürüyordu. Fazlalık olan ne varsa hayatından çıkararak. Ayakkabıları yoktu, çıplak ayakla karda yürüyordu. Bir gün çeşmede kupası ile su içerken yanında elleri ile su içen bir çocuğu görür ve elindeki kupayı fırlatarak şöyle der: “Bu çocuk bana hayatımda fazlalık olduğunu öğretti.” Böylece bir fazlalığı daha ortadan kaldırır.

İnsanları küçümser Diyojen. Nihayetinde bir gün gündüz vakti elinde bir kandille agoraya (pazar) iner. Ona neden böyle yaptığı sorulduğunda ise, “İnsan arıyorum.” diyerek cevap verir. Bir başka gün ise yüksek sesle insanlara seslendi. Daha sonra etrafında toplanan insanlara: “İnsanları arıyorum, pislikleri değil.” der. Yine bir gün olimpiyat oyunlarından dönünce ona kalabalık olup olmadığını sorulduğunda, “Evet, kalabalıktı ama bir tane insan göremedim.” diyerek cevap verir.

Yine kinik felsefeye göre insan özgür olmalıdır. Doğal olarak (Diyojen’in kurucusu olduğunu varsayarsak) Diyojen’de özgürlüğü savunur. Ona "Nerelisin?" diye sorulduğunda, "Dünya vatandaşıyım." (Yunanca: "Κοσμοπολίτες") diyerek karşılık verir.

En nihayetinde özgürlük elindekilerden kurtularak, en az şeye sahip olarak elde edilebilir. Gerçekliği oldukça şüpheli bir kaynakta şöyle yazar: “Platon; bir gün onu yeşillik yıkarken görünce, yanına yaklaşıp usulca ‘Dionysos’un hizmetinde olsaydın şimdi yeşillik yıkamazdın.’ der. O da şöyle karşılık verir, ‘Sen de yeşillik yıkasaydın, Dionysos’a hizmet etmezdin.”

Ona göre iki disiplin vardır: Beden ve ruh disiplini. Beden, jimnastik yaparak geliştirilir. Ruh ise erdemle -yani Diyojen’e ve kinik felsefeye göre doğaya uygun yaşayarak- az ile yetinerek geliştirilir...