KOOPERATİFLER İÇİN HEM STRATEJİK HEM RİSKLİ BİR SİLAH : DEMOKRATİK KATILIM

- Blog Yazısı
Kooperatifçilik ilkel uygulamaları eskiden beri bilinse de günümüze en yakın hali 19.yy'da hayata geçmiş, üyelerin dayanışması esasına göre çalışan bir dünya.
Ülkemizde ilk kooperatifçilik örneği 1863 yılında kurulan "Memleket Sandıkları" ile hayata geçmiştir. Bugün ülkemizde 7 Milyon'dan fazla kişinin kooperatif üyesi olduğu düşünülmekte.
Kooperatifler Hangi İlkelerle Yönetilmeli
Uluslararası Kooperatifçiler Birliği (ICA) 1995 yılında yapmış olduğu toplantıda evrensel olarak şu ilkeleri benimsemiştir.
- Gönüllülük ve Herkese Açık Ortaklık
- Demokratik Denetim ve Katılım
- Ortakların Ekonomik Katılımı
- Özerklik ve Bağımsızlık
- Eğitim, Öğretim ve Bilgilendirme
- Diğer Kooperatifler ile İşbirliği
- Topluma Karşı Sorumluluk
Bu maddelerin her biri ayrı ayrı öneme sahip olmakla ve tamamı bu yazının konusu olmamakla beraber, okuyucunun bilmesi gereken en önemli nokta şudur ki; tüm bu ilkelerin her biri birbiri ile ilgili ve birbirlerini etkiler durumdadır.
Yukarıda sayılan temel ilkeler, kooperatifleri standart ticari işletmelerden keskin bir şekilde ayırmakta. Elbetteki kooperatifler de (eğer sosyal kooperatif olarak kurulmadılar ise) ticari faaliyetleri sonucu ortaklarının lehine sonuçlar üretmek isterler, ancak işleyiş ve genel paradigma olarak önemli farklar mevcuttur.
Bu farkların ne olduğu hakkında Sayın Aylin Çiğdem Köne'nin şu yazısını okuyabilirsiniz.
Demokratik Denetim ve Katılım Ne Anlama Geliyor?
Kooperatifler tüzel bir kişiliğe sahip olmakla beraber, her bir üyenin(aslında ortağın) bir anlamda "eşit sahiplik" sıfatı elde ettiği özel yapılardır. Bu durum ortaklara şu imkanları verir.
- Kararlara ve politika oluşturmaya katılma
- Genel kurulda oy kullanma
- Kooperatif faaliyetlerini denetleme
- İtirazlarını kayda geçirme
Bunlar içinde oy kullanma kavramı kooperatiflerde özel bir yere sahiptir. Çünkü sermaye şirketlerinden farklı olarak her bir ortak, payından bağımsız şekilde bir oya sahiptir. Buna "bir üye bir oy ilkesi" adı verilmekte.
Farklı sermaye payları oluşan katma değerden pay alma açısından doğal bir fark yaratsa da, bu durum kararlara katılmaya yansımaz. Böylece bir anlamda daha çok hissesi (parası diye de düşünülebilir) olanın daha haklı olduğu bir ortamın varlığı engellenmiş olur. Zaten kooperatif kültürünün en önemli amaçlarından biri budur.
Not : Burada bir düzeltme yapalım, dönem sonu oluşan gelir - gider farkı ortaklara sermayeleri oranında değil, kooperatif ile yaptıkları iş oranında dağıtılır.
Demokratik Katılımın Stratejik Faydaları
Demokrasi bugün insanlığın ulaşabildiği ideale en yakın yönetim şekillerinden biri. Kooperatiflerde demokratik bir ortamın yaratılmış olması hem işin doğasından, hem de kanundan gelen bir durumdur. Demokratik Denetim ve Katılım İlkesi'nin doğru kullanılabilmesi şu stratejik avantajlara yol açar.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
- Her bir üyenin bir oya sahip olması, üyelerin kurumun kaderi üzerinde eşit güce sahip olmaları hissiyatını doğurur. Bu üyelerin kooperatife sahip çıkma, onun için emek sarfetme motivasyonunu arttırma potansiyeline sahiptir.
- Kooperatifler benzer alanlardaki kişilerden oluşan ve ortak bir konsepte sahip yapılardır. Aynı iş kolundaki kişilerin farklı farklı fikirlerini yarıştırabilmeleri, "akıl akıldan üstündür" ilkesi gereği, yenilikçi çözümlerin ortaya çıkma ihtimalini arttırır.
- Her bir üyenin kooperatifin denetimi üzerine söz sahibi olması, kooperatifi yöneten kişilerin üzerinde daha dikkatli ve şeffaf davranma, kararları alırken basiretli hareket etme yönünde olumlu bir baskı yaratır.
Demokrasini Doğasından Kaynaklanan Stratejik Bir Risk : Vasatlık
Demokrasi çok iyi bir yönetim ve yönetişim rejimi olmakla beraber, Sokrates Demokrasiden Neden Nefret Etti yazısında da belirtildiği üzere eğitimli insanların elinde iyi sonuçlar vermektedir.
Demokratik karar alma mekanizmaları kooperatiflerde doğru çalışmaz ise, başta Yönetim Kurulunun seçilmesi, stratejik faaliyetlerin (büyüme, yeni pazarlara girme gibi) kararlaştırılması gibi durumlarda ortaya çıkan sonuçların vasat veya vasat altı olması riskini yok sayamayız.
Bu tür vasatlık veya daha altı durum, kooperatifin hedeflerinde belli bir platoyu aşamamasına yol açabileceği gibi, ekonomik bağımsızlığını dahi kaybetmesine yol açabilir ki bunun temel ilkelerden olduğunu biliyoruz.
Riski Önlemek İçin Neler Yapılabilir
Demokratik bir ortamın kooperatifler için avantaj yaratmaya devam etmesi için şunlara dikkat etmek gerekir.
- Farklı fikirlerin formal (genel kurul, yönetim kurulu v.s.) veya informal ortamlarda dile getirilmesinin önünde engel kalmamalıdır. Hatta kooperatif kurulur iken, bu tür fikirlerin ne şekilde sunuma dönüşebileceği belirlenip yazıya geçirilmeli ve tüm üyeler bunu baştan benimsemelidir.
- Kooperatifler üye/ortak açısından genişlerken dikkatli olunmalıdır. Herkese Açık Ortaklık temel bir ilke olmakla beraber, yönetim kurulları (kanun gereği inceleme ve onay makamıdır) üye başvuruları konusunda hassas olmalı, özellikle üyenin etik/ahlaki yönden incelenmesine önem verilmelidir. Kanunda hali hazırda bazı üyelik filtrelerinin olması yeterli görülmemelidir.
- Üyeler içinde demokratik yapıya zarar verecek şekilde faaliyetleri olan (tehdit, şantaj, manipülasyon gibi) kim varsa, kooperatife kattığı kısa vadeli katma değere bakılmaksızın oyunun dışına çıkarılmalıdır. Demokrasi temel bir ilke olmanın yanında stratejik bir silahtır ve taktik faydalar için stratejik durumlar göz ardı edilemez.
- Kooperatifçiliğin bir başka temel ilkesi olan Eğitim, Öğretim ve Bilgilendirme'yi demokratik ortamın gelişmesi için bir silah haline getirmek gerekir. Hem üyeleri farklı konularda eğitime tabi tutarak kalifikasyonlarını yükseltmek, hem kooperatif faaliyetleri konusunda şeffaf bir bilgilendirme mekanizması kurmak demokratik katılımı ve elbette ki denetimi kolaylaştıracaktır.
Bu konuda gerekli hassasiyetin gösterilmesi halinde, Demokratik Denetim ve Katılım sadece kooperatiflerin daha verimli çalışmasını sağlamaz, bir noktada çok ortaklı ticari işletmelere bile doğru bir yönetim şekli konusunda örnek teşkil eder ki bunun yarattığı sosyal fayda çok yüksek olacaktır.
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- E. Çolakoğlu. Geçmişten Günümüze Kooperatifçilik. Alındığı Tarih: 16 Ağustos 2023. Alındığı Yer: Tarım ve Orman Bakanlığı | Arşiv Bağlantısı
- Anonim. Kooperatifçilik İlkeleri. Alındığı Tarih: 16 Ağustos 2023. Alındığı Yer: Ticaret Bakanlığı | Arşiv Bağlantısı
- A. Ç. Köne. Kooperatiflerin Şirketlerden Farkı - Sosyal Ekonomi. (26 Mart 2018). Alındığı Tarih: 16 Ağustos 2023. Alındığı Yer: Sosyal Ekonomi | Arşiv Bağlantısı
- A. Emiroğlu. Geçmişten Günümüze Kooperatifler. Alındığı Tarih: 16 Ağustos 2023. Alındığı Yer: EKİN KİTABEVİ YAYINLARI | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 06/06/2025 17:46:20 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/15347
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.