Gölgedeki Yetenek-Mileva Mariç

Mileva Mariç 19 Aralık 1975 tarihinde varlıklı bir Sırp ailesinin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Ülkesi o dönem Avusturya-Macaristan imparatorluğu sınırları içindeydi.

Mileva, küçük yaşlardan itibaren, zeki bir kız olarak dikkat çekti. O kadar ki 16 yaşında iken sadece erkeklerin kabul edildiği bir Kraliyet Okuluna özel izinle girmekle kalmamış, burada matematik ve fizik derslerine de yine özel izinle girmiştir. Ardından da bu derslerden en yüksek notu alarak mezun olmuştur. Bu dönemde Nicola Tesla ile tanıştığı ve yakın arkadaş oldukları bilinmektedir.

Zurih'e Taşınma ve Einstein ile Tanışma

1894 Mileva Mariç için hayatını değiştiren yıldır. Geçirdiği ciddi bir rahatsızlık ailesi ile birlikte Zurih'e taşınmasına sebep olmuştur. İlk önce tıp eğitimi alan Mariç ardından Zurih Politeknik (bugünkü adı ETC Zurih) Okuluna kaydolmuştur.

Burada İtalya'dan taşınmış genç, içine kapanık, derslere ilgisiz görünen ama başarılı bir öğrenci olan Albert Einstein ile tanışmış olup, ikili önce yakın arkadaş sonra sevgili olmuşlardır.

Bu noktada şunu belirtelim Mariç ve Einstein fizik ve matematik alanında ortak dersler almaktaydı ve Mariç özellikle matematik alanında çok başarılı bir öğrenciydi. Ancak kimi kaynaklarda iddia edildiğinin aksine Einstein'in matematik bilgisi asla zayıf değildir. Hatta zaman zaman eşinden yüksek notlar aldığını bilinmektedir.

Bilimsel Çalışmaları

Mariç, 1897 yılında, Nobel ödüllü fizikçi Philip Lennard'ın davetlisi olarak bir dönem Heidelberg Üniversitesinde misafir öğrenci olarak bulunmuştur. Bu dönem zarfında;

• Sayılar Teorisi
• Kalkülüs
• Eliptik Fonksiyonlar
• Elektrodinamik

alanında çalışmalar yaptığı bilinmektedir.

Bu dönemin bitiminde tekrar İsviçre'ye dönmüş ve eğitimine devam etmiştir.

Dikkat edilirse, yaptığı çalışmaların yine matematiksel bir ağırlık taşıdığı görülebilmektedir. Öğrenim kariyeri boyunca fiziğin matematiksel altyapısına daima büyük bir ilgi duyacaktır.

Evlilik ve Düşmeye Başlayan Bir Kariyer

Einstein ile başlayan duygusal ilişki ona -en azından ilk zamanlar-mutluluk getirse de kariyerine sekte vurduğu tartışılmazdır.

Einstein ile ilişkisi devam ederken, 1901 yılında hamile kalır. Bu hamilelik sonrası notları düşmeye başlamakla kalmamış, bu dönem başladığı bitirme tezini tamamlayamamıştır. Bu arada bu hamilelikten doğan kızlarına ne olduğu halen bilinmemektedir. Kızın öldüğü veya evlatlık verildiği söylenmektedir.

Bu sıralarda Einstein'in kariyeri ise yavaş yavaş şekillenmeye başlamıştır. Çift Einstein Patent Enstitüsü memuru iken 1903 yılında evlenmişlerdir. Şunu da belirtelim Einstein'in işsiz olduğu dönemlerde Mileva özel dersler (ağırlıklı olarak matematik) vermek sureti ile geçimlerine katkıda bulunmuştur.

Annus Mirabilis ve Mileva

1905 yılı sadece çift için değil, aynı zamanda insanlık tarihi için de bir dönem noktası olacaktır. Einstein Max Planck'ın da yardımı ile meşhur dört makalesini yayınlar. Bu makaleler Einstein için yeni ve unutulmaz bir kariyerin ilk adımları olacaktır.

Bu makalelerin yayınlanmasında Mariç'in katkısı halen tartışma konusudur. Ancak genel kabul gören görüş eğer varsa da söz konusu katkının sınırlı olduğu yönündedir. Bu tür bir katkının varlığı ile ilgili en temel dayanak Einstein'in matematiğinin yetersiz olduğuna dair asılsız iddialardır. Bunun yanlışlığı hakkında bu platformda da daha önce şu yazıda tartışılmıştır.

Bunun dışında Einstein'in kimi mektuplarında çalışmalarından bahsederken biz diye bahsetmesi, yine Mariç'in kimi arkadaşları ile konuşurken benzer imalarda bulunması söz konusu olmakla beraber, tüm bunlar mevcut iddialar için kesin kanıt oluşturmamaktadır.

Fakat bu konudaki en kesin olan şey, iki tarafın ayrılırken Mariç'in Einstein'in nobel ödülünden pay istemesidir. Kimi tarihçiler bunu Mariç'in katkısına yorarken, kimileri ise çocuklarının geleceği için bir güvence istemesi olarak yorumlamayı tercih etmektedir.

Kötüye Giden Bir Evlilik

Her ne olursa olsun emin olduğumuz şey Einstein bir yıldız gibi parlarken Mariç'in kariyerinin parlak bir fizikçi adayından sadık bir eşe evrildiğidir. Çift Einstein'in akademik kariyerinin başlaması üzerine önce Zurih, sonra geçici olarak Prag'da yaşamış olup, daha sonra tekrar İsviçre'ye dönmüşlerdir. Bu arada iki çocukları olmuştur.

Einstein'in içine kapanmaya müsait ve zor kişiliği evliliğini git gide yürümesi zor bir hale sokmuştur. O dönemler Einstein için bir çeşit hami olan Max Planck(daha sonra araları bozulacaktır) bir çok kez çifte manen yardımcı olmaya çalışmışsa da evlilik 1914 de çift Berlin'de yaşıyor iken fiilen bitmiş, Albert kuzeni ile Elsa ile birliktelik yaşamaya başlamış ve resmi olarak da 1919 yılında boşanmışlardır.

Bu arada Mileva'nın kısmen Einstein gibi biri ile geçinmenin zorluğu, kısmen de doğuştan gelen bir rahatsızlık yüzünden belirgin bir şekilde topallıyor olmasının etkisi ile fazlası ile içe dönük ve vaktini çoğunu çocukları ile geçiren bir karaktere sahip olduğunu eklemek gerekir.

Sonrası

Boşanma sonrası Mileva Einstein'in söz verdiği gibi ödülden verdiği pay ve nafaka ile geçinmiş (ki ailesinin de kısmen varlıklı olduğunu tekrar hatırlatalım), bununla beraber 1930 yılında oğlu Eduard'a Şizofreni teşhisi konulması ile (Eduard ölene kadar bu hastalıkla boğuşacaktır) vaktinin ve gelirinin önemli bir kısımını buna harcamıştır.

Mileva Mariç 4 Ağustos 1948'de Zurih'te 72 yaşında hayatını kaybetmiştir. Anısına yaşadığı ev ve mezarına anıtsal levhalar konulmuştur. Bugün Sırbistan'da bir halk kahramanı olarak görülmektedir.