“Doğa bir savaş alanıdır.” sözünü, çayırlarda koşturan aslan ve geyiklerden çok, bağışıklık sisteminde yaşananlar olarak anlamak mümkündür. Moleküler düzeydeki evrimsel savaşın en serti patojenler (yani hastalık yapan organizmalar) ile konak canlıların bağışıklık sistemi arasında gerçekleşmektedir desek abartmış olmayız. Birlikte evrimin en güzel örneklerini görebileceğimiz bu çekişme, aslında temel olarak bir organizmanın “ben ve diğerleri” ayrımını yapabilmesine dayanmaktadır. Patojenler için evrimsel başarı ise bu ayrımdan kaçabilmelerine bağlıdır.

Modern tıbbın önlenebilir hastalıklara karşı bağışıklık sistemimiz kadar iyi bir iş çıkardığını reddedemeyiz. Tedavi ve aşı yöntemleri sayesinde (ve tabi ki gıda, temizlik gibi birçok faktörün de birleşimi ile) insan ömrü 1900’lerin başından bu yana iki katına çıkmıştır. Fakat elbette bu bağışıklık sistemlerini araştırmayı bir kenara bırakacağımız anlamına gelmiyor. Henüz çare bekleyen birçok hastalığın yanında aslında bu sistemler birazdan da anlatmaya çalışacağımız gibi hiç tahmin edemeyeceğimiz teknolojik yeniliklere yol açabilir ki zaten temel bilim çalışmalarının tamamı böyle değil midir?

Premenstrüel Disforik Bozukluk (PMDB), üreme çağındaki kadınların yaklaşık %3-8'inde görülen, duygudurum bozuklukları, davranışsal ve fiziksel belirtilerle karakterize olan ciddi bir hormonal bozukluktur. PMDB, premenstrüel sendromun (PMS) daha ağır bir formu olarak kabul edilir ve kadının yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Bozukluk, menstrüel döngünün luteal fazında, yani yumurtlamadan sonraki dönemde başlar ve adet kanamasının başlamasıyla genellikle sona erer. Bu makalede, PMDB'nin belirtilerini, altında yatan genetik ve hormonal faktörleri, tedavi ve yönetim yaklaşımlarını detaylı bir şekilde ele alacağız.

PMDB’nin belirtileri, kadınların adet döngüsünün son evresi olan luteal fazda, yani yumurtlamadan sonra ortaya çıkıp menstrüasyonun başlamasıyla kaybolur. Bu belirtiler, menstrüel döngünün 14. gününden başlayarak, adet kanamasının başlamasına kadar olan sürede artar ve ciddi işlev kayıplarına yol açabilir. Kadınlar, bu dönemde aile ve iş ilişkilerinde sorunlar yaşayabilir ve günlük rutinlerini sürdürmekte güçlük çekebilirler. Belirtiler üç ana başlık altında ele alınır: Duygudurum değişiklikleri, davranışsal belirtiler ve fiziksel belirtiler.^[1][2]

Bilim, en küçük atomaltı parçacıklardan en büyük galaksi kümelerine kadar, fiziksel ve doğal dünyanın yapısını ve davranışlarını gözlem ve deney yoluyla, sistematik bir şekilde inceleyen, entelektüel ve pratik bir faaliyet olarak tanımlanabilir.^[1] Bilim, Evren'e, parçalarına ve varsa ötesine dair genel gerçekleri ve temel yasaları öğrenme yolunda çıkılan bir yolculuk; bir veri toplama, değerlendirme ve öngörü aracı olarak da düşünülebilir. Bir diğer deyişle bilim, doğal dünyada olan biteni ve bunların nasıl işlediğini öğrenmenin bir yoludur; bu bakımdan bilim, pul koleksiyonu yapmak gibi gerçekleri toplamaktan ibaret değildir; onları açıklayıp, anlamayı da hedefler.^[2]

Çalışma biçimine yönelik yapılacak bir diğer tanımla bilim, olguları açıklamaya çalışan, bir yanıyla eylemsel (gözlem, deney, sayım, ölçme vb.), öbür yanıyla zihinsel (kavram, hipotez, indüktif ve dedüktif çıkarım) bir etkinliktir. Bilim, olgudan kurama gider. Bilim olgular hakkında doğrulanabilir kuramlar geliştirir. 

Fazla düşünmenize mahal bırakmadan karmaşa, kargaşa, keşmekeş vs. diyebilirim. Ortaçağ da para ekonomisinin gelişmediğini ve ortaçağın tarıma muhtaç bir toplum olduğunu gözden kaçırmazsak toplumsal olduğu gibi ekonomik de birtakım sıkıntılara yol açacağı aşikârdır. Tabii dua edenler dediğimiz “ruhban” sınıfımız ya da koruyanlar -sözde- olarak adını andığımız “baronlar” sınıfımız bizleri şaşırtıp eline kazma küreği alıp güneşin alnında tarla sürmeye kalkmazlarsa… Sürülecek toprak olduğu ya da havanın ürün elde etmeye elverişli olduğu bir ortamda kiliselerin ya da malikânelerin pencerelerinden boş tarlalara bakıp karın ağrısından ya da açlıktan kıvranan insanlar tahayyül ettikçe anlaşılması çokta güç olmayan bir ironi içinde buluyorum kendimi. Bu naif bir o kadar da zarif olan iki zümremizin çalışmasını beklemek ahmaklık olurdu sanırım. Ruhbanları ele alacak olursak, nefes gücüyle çalışan biri için bir de üstüne sert ve inatçı toprağa kazma sallamanın ne kadar zor olabileceğini tahmin edebiliyorum. Kendisini gibi asillerden olan bir sınıfın belirli mekânlarda bir şeyler fısıldayıp durmaları karşılığında karınlarını doyurmada kendilerine hizmet edecek olanlar da herhalde baron (soylu) takımımız değildir. Tohumlar kendiliğinden yere düşse ve tam zamanında yağmur yağsa her şey ne kadar da kolay olurdu.

Elde ettiği ürünün yarısını toprağını kiraladığı beyine verip, kalan üründen bir kısmını ondalık vergisi olarak kiliseye -zorla- bağışlayıp kalan ürünün bir kısmını da gelecek sene ekmek için ayırıp ondan da artan ürünle -artmışsa- karnını doyurmaya çalışan “çalışanlar” grubumuzun bu kadar önemli olabileceğini tahmin etmemiştim. Toplumun 2/3’ünü oluşturan bu grubumuzun karın tokluğuna çalıştığını herhalde anlamışsınızdır. Bey’in yüklediği angaryalara gelecek olursak vergi olarak vermek zorunda olduğu ürünü bir de senyörünün ambarına taşıması ve aynı zamanda ona ev işlerinde yardım etmesini de eklersek çiftçi arkadaşımızın kölelikten tek farkının isminin olduğunu söyleyebiliriz. Güneşin doğuşuyla kalkıp gün boyu çalıştıktan sonra güneşin batışıyla yatan arkadaşların başka arkadaşlar edinmesi de olanaksızdı. Görüp bildiği ya da tanıyıp tanıyacağı kişi sayısı kendi köyüyle sınırlıydı. Bazıları kralının kim olduğunu dahi bilmeden ölüyordu ve zaten bilmesine de gerek yoktu onun için başındaki senyörü bilmesi kâfiydi.