Coğrafi keşifler ve Rönesans

Rönesans, Avrupa'da 14. ile 15. yüzyıllarda ortaya çıkmış (13. yüzyıla kadar dayanan) bir gelişmedir. Kelime anlamı "Yeniden Doğuş" olan bu gelişmeyle, Avrupa'da -tabir-i uygunsa- İslam'ın "Altın Çağı" yaşanmıştır. Aynısını dönemin İslam dünyası için de söyleyecek olursak, Antik Yunan'ın "Altın Çağ'ını" yaşamıştır.

Ne demek istediğimi anlamayanlar için konuyu biraz açayım. Avrupa, Ortaçağ denilen dönemde "Karanlık Çağ'ı" yaşarken, dönemin İslam dünyası büyük aydınlar yetiştirmekle meşguldü. Avrupalılar büyüyle vs. ilgilenirken, İslam alimleri kainatın sırlarını çözmekle meşguldü. Misal, Ömer Hayyam şöyle yazıyordu:

"Dedim: Artık bilgiden yana eksiğim yok; Şu dünyanın sırrına ermişim az çok. Derken aklım geldi başıma, bir de baktım: Ömrüm gelip geçmiş, hiçbir şey bildiğim yok."

İşte İslam dünyası da bu bilgileri, Antik Yunan'dan çeviriler yaparak kazanmıştı. Sorgulamayı Yunanlılardan (Antik Yunan. Bugün ki Yunan değil) öğrendiler ve kendi yaratıcılıklarını üstüne koyarak, bir kıvılcım olarak aldıklarını ateşe çevirdiler.

Bu bilgilerin Avrupa'ya taşınması da, yine çeviriler sayesinde olacaktır. İslam dünyasından yapılan 12. yüzyıldaki çeviri hareketlenmesi, Rönesans'ın başlaması için sadece bir katkı sunmuştur. İleride değineceğim üzere, coğrafi keşifler, matbaa ve daha birçok etken de etkili olmuştur.

Misal, İbn-i Sina'nın El-Kanun Fi't Tıb (Tıbbın Kanunu) adlı eserinin çevrilmesi, Batı'da modern tıbbın başlamasına vesile oldu.

Fikriyat

Bu eserleri saymakla vakit harcamayacağım. Zira daha Ömer Hayyam, Cabir bin Hayyan, Farabi, Kindi, Harizmi ve Biruni gibi pek çok alim var. Eğer araştırmak isterseniz, kaynak olarak kullandığım Fuat Sezgin'in kitaplarını okuyup, konferanslarını dinleyebilirsiniz.

Çeviriler batıya İspanya üzerinden yayılmıştır. 12. yüzyılda Afrikalı Konstantin, Tunus'tan getirdiği tıp alanındaki eserleri Salerno'da Latinceye kazandırmıştır. 13. yüzyılda Roma İmparatoru II.Frederick, İslam ilimlerinin yakından öğrenilmesi için 1224'te Salerno'da bir üniversite kurdurmuş ve buraya mütercimler atamıştır.

Çevirilerin Rönesans'a Etkisi

Şüphesiz 12. yüzyılda başlayan çeviri hareketlenmesi çok önemli olmuştur. İlk olarak Arapça yapılan tercümeler, daha sonra Yunanca'dan yapılmaya başlanmıştır. Çevirilerin etkisine gelince, sanırım Avrupalılar mutlak bir doğru olmadığını fark etmişlerdir. Çünkü yaptığı çevirilerden görüyorlar ki, İslam alimleri yaptığı çevirilerinde, "O öyle değil" diyorlar Yunanlılara.

Coğrafi Keşiflerin Rönesans'a Etkisi

Will Durant, "Medeniyetin Temelleri" adlı kitabında şöyle diyor: " Yiyecek ve tabii kaynaklar bakımından toprak verimli ise, eğer nehirler gidiş-gelişi kolaylaştırıyorsa, eğer sahiller tabii limanlarla işlenmişse, ve eğer, hepsinin üstünde, bir millet Atina, Kartaca, Floransa ve Venedik gibi dünya ticaretinin ana yolu üzerindeyse, o zaman coğrafya tek başına hiçbir şey yaratmazsa da medeniyete gülümser, ve onu besler.^[1]"

Kristof Kolomb adlı Cenovalı bir denizci, kutsal kitabı değil de, Batlamyüs'u izleyerek Atlas Okyanusu'nu aştı ve daha önce (Vikingler dışında) kimsenin bilmediği ve duymadığı bir adaya ulaştı. Oradaki insanlar kutsal kitaplarda yoktu.^[2]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

İndependent

Bu ve aynı dönemde yapılan pek çok keşif, Avrupa'da kutsal kitaplardan ve din adamlarından şüpheye düşülmesine yol açtı. Aynı dönemde Avrupa'ya matbaanın da gelmiş olduğunu unutmayın. Kristof Kolomb'u, altı yıl sonra Vasco de Gama'nın Hindistan seferi takip etti.

Coğrafi keşiflerin din kitaplarını yalanlamaları, ilk kez Avrupa'da dini otoritenin sallanmasına neden olacaktı. Bunu Protestan kiliselerinin oluşumu ve Martin Luther'in, Papa'ya "Şeytan" demesi takip edecekti.

Alinea

Bunları bilimsel gelişmeler takip etti. İşte tüm bunlar Avrupa'nın başarısının kısa bir hikayesi. İslam dünyasının Yunanlılar'dan aldığı meşaleyi, onlar da bizden aldılar. İslam dünyasının geri kalışı ile ilgili pek çok fikir var. Moğol İstilası, Gazali'nin vahiyi akıldan üstün tutması gibi.

Lakin artık çok geç. Şuan da yapmamız gereken, önümüzde kalan küçük közlerle ateşi tekrardan yakmaktır. Bu da okul kitaplarından evrimi kaldırarak, eğitime dini sokarak olmuyor.

Konu Hakkında Okunulması Gereken Kitaplar

• Fuat Sezgin - Bilim Tarihi Sohbetleri

Kitapyurdu

• Will Durant- Medeniyetin Temelleri

1000kitap

• A.M Celal Şengör - Bilgiyle Sohbet

D&R