Seçilim Mekanizmalarının İşlevi ve Evrim Üzerindeki Etkisi Nedir?

Seçilim Mekanizmaları, bir popülasyondaki avantajlı özelliklere sahip olan canlıların seçilerek hayatta kalıp üremelerini sağlayan evrim mekanizmalarıdır. Bu seçilim mekanizmalarından en bilindik ve doğada en baskın olan mekanizma belki de çoğunuzun bildiği Charles Darwin’in ortaya attığı “Doğal Seçilim” mekanizmasıdır. Peki bu seçilim mekanizmalar tam olarak ne ve nasıl işliyor?

Seçilim Mekanizmalarının İşlevi

Az önce de anlattığımız gibi genel olarak seçilim mekanizmalarının işlevi, bir popülasyondaki avantajlı özelliklere sahip olan canlıların seçilerek hayatta kalıp üremelerini sağlamaktır. Peki neden? Aslında cevap çok basit, canlılar uyum sağlamak zorundalar! Örnek olarak bir kutup ayısı avlanabilmek için kamufle olmak zorundadır, bir ceylan av olmamak için hızlı koşmak zorundadır. Yani ortama “adapte” olmak zorundadırlar ki hayatta kalıp üreyebilsinler. Seçilim mekanizmaları ile belli özellikteki canlılar seçilir ve o özellikteki canlıların soyu devam ettirilir. Bu olay doğal veya yapay olarak gerçekleşebilir. Bu seçilim mekanizmaları, çeşitlilik mekanizmalarının aksine rastgele değildir. Tamamen sistematik bir şekilde işleyen doğa yasalarıdır.

Canlılar yavru meydana getirmektedir fakat bu canlıların hepsi çevreye uygun değildir. Doğal seçilimde sadece ve sadece o ortamda hayatta kalabilmesini yani adapte olabilmesini sağlayan özellikteki canlılar seçilir, hayatta kalır ve ürer. Geri kalan canlılar ise doğal seçilim sürecinde elenirler. Tabii tek seçilim mekanizması doğal seçilim değildir doğal seçilimin yanında, cinsel seçilim, dengeleyici seçilim ve akraba seçilimi gibi seçilim mekanizmaları da mevcuttur. Yani kısaca seçilim mekanizmalarının işlevi, popülasyondaki belli özellikteki canlıları seçerek onların hayatta kalmasını sağlamaktır. Örneğin bir kutup ayısı popülasyonu hayal edin, bu popülasyondaki açık renkli beyaz ayılar kolaylıkla kamufle olabilecek ve kolayca avlanabilecek lakin daha koyu olan ayılar kolayca fark edilebilecek ve avlanamayacak bu nedenle hayatta kalıp üreyemeyecek ve bu sayede popülasyondaki alel frekansı zamanla değişecek daha sonra zamanla popülasyonda sadece beyaz renkteki ayılar hayatta kalabileceği için popülasyonda beyaz renk aleli taşıyan ayılar artacak.

Doğal Seçilim Üzerinden Seçilim Mekanizmalarına Kısa Bir Örnek

Doğal Seçilim mekanizması, bir popülasyonda alel frekansını değiştirebilir veya tamamen yok edebilir. Bir kuş popülasyonunun bulunduğu çevrede büyük sert tohumların olması nedeni ile güçlü ve büyük gaga aleli taşıyan kuşların daha çok hayatta kalıp üremesi, aynı zamanda bu süreçte küçük ve zayıf gaga aleli taşıyan kuşların zamanla elenip yok olması bir doğal seçilim örneğidir. Bu sürecin sonunda popülasyondaki alel frekansı değişir. Örneğin popülasyondaki zayıf gaga alelinin %25 olduğunu varsayarsak zamanla doğal seçilim süreci ile beraber önce bu alel %10’ları bulur daha sonra yavaş yavaş popülasyondan bu alel silinir ve popülasyonun evrimleşmesinin önü açılır. Aynı şey tam tersi şekilde de gerçekleşebilir küçük tohumların olduğu yerde küçük gaga aleli taşıyan kuşlar hayatta kalıp ürer, büyük gaga aleli taşıyan kuşlar ise popülasyonda önce azalır daha sonra yok olmaya başlar işte buna “Doğal Seçilim Mekanizması” demekteyiz.

Seçilim Mekanizmaları Popülasyonda Yeni Alel Üretemezler!

Seçilim Mekanizmaları bir popülasyonda yeni bir alel üretemez. Bu evrime yeni başlayan kişilerin yanlış anladığı bir durumdur. Seçilim mekanizmaları bir popülasyonda bulunan hazırdaki aleller ile yetinir, yeni alel meydana ortaya çıkaramaz. Örneğin siyah renk aleli taşıyan bir böcek popülasyonunda mavi renk aleli ortaya çıkaramaz çünkü genler üzerinde herhangi bir yetkileri yoktur. Bu “Mutasyonlar” gibi çeşitlilik mekanizmalarının görevidir, Mutasyonlar genleri değiştirir ve popülasyona yeni aleller kazandırır. Bu nedenle asla ama asla doğal seçilim gibi seçilim mekanizmaları var olmayan bir özelliği mesela yeni bir kolu ortaya çıkaramaz çünkü sadece bir seçilim mekanizmasıdır.