Bitkilerin Olmadığı Bir Yaşam Mümkün mü? Bitkilerin Nesli Tükeniyor!

Bitki Listesi (ing: ''The Plant List'') 2010 yılında başlatılan dünya üzerindeki bitki tür adlarının bulunduğu listedir. Yeni bir format amacıyla Ekim 2012'de Plant List'in devamı niteliğinde World Flora Online (WFO) kurulmuştur. Bu projeye açık erişimli veritabanı olarak herkesin ulaşması sağlanmıştır. 2020 yılına kadar dünyadaki bitki türlerinin kaybına dikkat çekmek ve durdurmak amacıyla Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi proje kapsamındadır.

Bitkilerin bu şekilde listelenmesi ve erişilebilir olması bitki koruma için temel gereklilik olarak kabul edildi. Bu projede başta Missouri Botanik Bahçesi, New York Botanik Bahçesi, Edinburgh Kraliyet Botanik Bahçesi olmak üzere toplam 36 kurum yer alıyor.

Eğer sizde dünya üzerindeki var olan bitkileri ve nesli tükenme tehlikesi altındaki türleri görmek isterseniz https://wfoplantlist.org/plant-list/ bu siteyi ziyaret edebilirsiniz.

Pexels

Stockholm Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Aelys Humphreys ''İnsanların çoğu, son yüzyıllarda nesli tükenmiş bir memeli türü ya da kuşun adını sayabilir ancak çok az kişi, soyu tükenmiş bir bitkinin adını bilir'' diyerek konuya dikkat çekti.

Evet, nesli tükenmiş birçok hayvanı sayabiliriz fakat hayatımızın temel kaynağı olan bitkilerin neslinin tükenmekte olan türlerini saymakta çoğumuz güçlük çekeriz. Bu sözlerle nesli tükenen ve tükenmekte olan bitkiler üzerine dikkatimizi çeken Dr. Humphreys sözlerine şöyle devam ediyor:

Yaptığımız çalışmayla birlikte, nesli tükenen bitkilerin türlerine, habitatlarına ve sürecin hızına dair ilk kez bu denli genel bir bakış açısı edindik. Çoktan kaybetmiş olduğumuz bitkilerle ilgili bu rakamlar, modern zamanlardaki kayba dair eşi görülmemiş bir pencere açıyor.

Bitkilerin neslinin tükenmesini artıran faktörler, hayattaki bitkiler için tehdit oluşturan faktörlerle aynı olabilir; doğal bitki örtüsünün parçalanması ve yok edilmesi sonucu, çeşitliliği sınırlı pek çok türün habitatının küçülmesi veya kaybolması.

Gelecekte bitkilerin ve diğer organizmaların yeryüzünden silinmesini tahmin etmeye ve hatta bu süreci önlemeye yardımcı olacağını vurgulayan Dr. Lughadha ''İnsanlar da dahil olmak üzere milyonlarca canlı türünün hayatta kalması bitkilere bağlı. Dolayısıyla nesli tükenen bitkilerin türlerini ve yaşam alanlarını belirlemek, diğer organizmaları korumayı hedefleyen programlar için de bir geri bildirim sağlayacaktır” diyerek vurguladı.

Bitkiler Neden Önemli?

Bitkiler çevremizi kaplayan ve sayıca bizden çok olan organizmalar bütünü. Dr. Lughadha'nın da dediği gibi, binlerce hatta milyonlarca canlının hayatta kalma sebebi. Varoluş sebebimizin bitkilere bağlı olması, onlara verdiğimiz önemi tekrar gözden geçirmemize olanak sağlıyor.

Pexels

Anadolu üç farklı bitki coğrafyası bölgesinin kesiştiği bir noktada, yine üç farklı iklimin etkisinde, çok çeşitli kayaç, topraklardan ve bunların topografik formlarından oluşan bir habitattır.

Artık Anadolu'da göremeyeceğimiz ve nesli tükenmekte olan birkaç bitki türü şöyledir

• Göl Soğanı
• Yabani Siklamen
• Abant Çiğdemi
• Amasya Lalesi
• Süsen
• Çam Kekiği

Bitkilerin İnsan Yaşamındaki Yerleri Nelerdir?

İnsanlığın başlangıcından beri hayatımızın içinde olan bitkiler temel gıda, tıp, ilaç, iklim, barınma, giyim, solunum gibi birçok alanda yaşama sebebimiz. Bunlardan birkaçını sıralayabiliriz

1. Gıda: Bitkiler, güneşten aldığı ışıkla birlikte enerji depolar. Karbondioksit ve suyu basit şekere (glikoz) ve oksijene dönüştürür. Buna fotosentez denir. Depolanan bu enerjiyi bitkileri yiyerek elde ederiz. Atalarımız, tarımı keşfettiklerinde yenmesi için buğday ve mısır gibi ürünler çıkaran bitkileri yetiştirdiler. Bazı kaynaklar 7.000'e yakın bitki yetiştirdiklerini ifade ediyor. Bu durum aslında varoluşumuzdan beri bitkileri kullandığımızın bir belirtisi. Şimdi, dünyanın büyük bir çoğunluğu bitkileri temel besin kaynağı olarak kullanıyor. Etçil beslenme şeklimize göre yediğimiz tavuk, inek, geyik, koyun gibi hayvanlar da bitkilerle beslenen otçul hayvanlar. Aslında et tüketmemiz bile bitkilerle bağlantılı.
2. Hava: Havanın temelinde %78 ile azot ilk sırada, %21 ile oksijen ikinci sırada bulunmaktadır. Geriye kalan %1'lik kısımda ise asal yani serbest halde dolaşan gazlar bulunuyor. Hücrelerimizin hayati öneme sahip ihtiyaç duydukları element oksijendir. Bitkiler enerji üretmek için güneş ışığını emer ve metabolizmalarının bir yan ürünü olarak havaya oksijen salmaya başlar.

digital photography school

1. Su: Bitkiler terleme yoluyla suyu topraktan köklerine ve atmosfere taşır. Nem bulutlarda birikir yani nem bulutu oluşur ve sonunda su damlacıkları yeryüzündeki yaşamı yeniden canlandırmak için yağmur olarak geri döner. Yaşam döngüsünün büyük bir parçasını yine bitkiler sağlar.
2. Tıp ve İlaç: İlaçların çoğu bitki özlerinden veya sentezlenmiş bitki bileşiklerinden elde edilir. Kullandığımız çoğu ilaç bu prensibe dayalı. Örneğin boğaz ağrısında kullanılan pastiller nane ve zencefil gibi bitkilerden elde edilir. Bir başka örnek olarak Aspirin'in Söğüt ağacının kabuk ve gözdesindeki maddelerden yapıldığını verebiliriz.
3. İklim Koşulları: İklim değişikliği olarak adlandırılan durum aslında çevreye salınan çok derecede karbonun sebep olduğu sonuçtur. Bitkiler, karbonu havadan çekerek depolarlar.

Olmasalardı Ne Olurdu?

Olmazdık. Bitki türlerinin neslinin tükenmesi, onlara bağlı olarak yaşamını sürdüren yeryüzündeki diğer canlıların da topluca yok olmalarına neden oluyor. Bitkilerden beslenen ya da yumurtalarını buraya bırakan böcekler, bu canlılardan bazıları. Kısaca Dünya'daki yaşamın devamı, oksijen ve gıda kaynağı olan bitkilere bağlı.

En başta canlıların besin ihtiyacı karşılanmaz hale gelirdi. Doğadaki hiçbir canlı en temel beslenme ihtiyacını karşılayamadığından yok olurdu. Bitkiler sayesinde oksijen ihtiyacımızı karşılarız. Yaşamsal fonksiyonlarımızın çalışmasında bitkilerin rolü önemlidir. Bu yüzden onlara her zaman ihtiyacımız var.

Ne Yapmalıyız?

Dünya, canlı ve cansız hepimizin ortak olarak yaşadığı bir düzeni içerir. Hepimiz birbirimizin yaşam alanlarına saygı duymalı ve korumalıyız. Örneğin kontrolsüz ağaç kesimleri yapmamalıyız. Bitkilerin varlığını gün içinde unutuyor olsak da kafamızı pencereden çıkarmamız, dışarıya adım atmamız veya yediğimiz yiyeceklere bakmamız onların yaşam sebebimiz olduğunu hatırlatabilir. Ağaç dikme projelerine katılabiliriz, çiftçilik ve tarım gibi faaliyetlerde bulunabiliriz.

Pexels

En büyük adım saygı duymak, üzerinde durduğumuz Dünya'nın sadece insanlara ait olmadığını, aslında hepimizin sahip çıkması ve koruması gereken bir ''yaşam alanı'' olduğunu benimsemek. Nefes alma sebebimiz, ciğerlerimizin her seferinde oksijenle dolmasını sağlayan bitkiler, hepimiz için çok önemli.

Atatürk'ün orman ve bitki örtüsüne dair şu sözleri hatırlamamızda fayda var: ''Ormansız yurt, vatan değildir.''