İnuit-Aleut halkları Kuzey Kutup dairesi çevresine yayılmış, Grönland, Kanada'nın kuzeyi, Alaska ve Sibirya'nın kuzeydoğusunda yaşayan, orta Asya/Sibirya kökenli halklar topluluğudur. 2000'li yıllara kadar Eskimo olarak biliniyorlardı; ancak Inuitler, kendileri için kullanılan bu ismi hiç sevmemektedirler. Kendilerine "İnuit" demeyi tercih etmektedirler. Bu sözcük, kendi dillerinde “halk, ahali, insanlar, ümmet, millet...” anlamlarına gelmektedir ve çoğul olarak kullanılmaktadır.^[11] Tek kişi olduğunda "İnuk", çift olduklarında da "İnuuk" denmektedir. Üç ya da daha fazla olduklarında ya da genel olarak kültürlerinden bahsedildiğinde "İnuit" adı kullanılmaktadır.

Daha önceden kullanılan eskimo sözcüğünün, onlarla karşılaşan başka bir yerli halkın dilinde “çiğ et yiyen” anlamına geldiğine dair bir rivayet bulunmaktadır.^[13] Bunun ne kadar doğru olduğu bilinmemektedir, ama bu haksız iddia hiç hoş karşılanmamaktadır. Evet, İnuit mutfağında pişmemiş et ve deniz ürünlerinin yeri vardır; tıpkı Fransızlardaki (Tatarlardan aldıkları) “steak tartare”, Japonlardaki “Sushi”, İtalyanlardaki “Carpaccio” ve hatta Türklerdeki “Pastırma” gibi...^[12] Ancak, tüm bu örneklerde olduğu gibi, İnuit mutfağında da pişmemiş et ve deniz ürünleri ince işlemlerden geçirilmektedir: Donmuş eti, taş ve tuzla birlikte, etin çeşidine göre uzun uzun veya hızla dövmekten tutun da her kara hayvanının etini, o ete uygun deniz canlısının yağında mayalamak ya da yazın sadece 2-3 ay boyunca yetişen kutup böğürtlenlerini kurutup zamanı geldiğinde mayalanmış fok yağı ile karıştırarak özel bir tatlı yapmak gibi... Bu denli gelişmiş özel bir yemek kültürüne sahip bir halkı, “çiğ et yiyenler” diye tanımlamanın düpedüz haksızlık olduğu açıktır.^[1]

COVID-19 hastalığına sebep olan SARS-CoV-2 sayesinde öğrendiğimiz üzere, virüsler gerçekten baş belası olabiliyor. Genlere işleyecek kadar baş belası! 2016 yılında yapılan bir araştırmada, birçok memeli DNA'sında ortak bir virüsün genetik kodu olduğu fark edildi.^[1] Yalnız bilim insanları şaşırtan bu virüsün varlığı değildi; zira virüsler zaten devamlı ortaya çıkıp, sonra onlara karşı gelişen bağışıklık tepkisi dolayısıyla er ya da geç ortadan kalkarlar. En azından teoride olması gereken budur. Hatta hayvanların ve diğer canlıların genomlarında virüslerin izlerini görmek de o kadar şaşırtıcı değildir; öyle ki, şu anda vücudunuzu oluşturan DNA'nın %8'i virüslere ait genlerden oluşuyor.^[2] Bilim insanlarını bu örnekte asıl şaşırtan şey, bu virüsün 15 milyon yıl boyunca varlığını sürdürebilmesiydi!

Virüsler, DNA ve RNA virüsleri olmak üzere iki kısımda incelenirler. Virüslerin kendilerini kopyalama mekanizmaları olmadığı için, diğer canlıların kopyalama mekanizmalarını kullanırlar. RNA virüsleri (retrovirüsler) bir hücreye girdiklerinde, özel enzimleriyle, önce RNA’larından DNA oluştururlar. Oluşan DNA, normal hücre sistemleriyle RNA üretir ve yeni virüsleri oluşturur. Retrovirüslerin çoğu normal hücrelere girerler; ancak bazı retrovirüsler üreme hücrelerinin DNA’sına girebilir ve evrimsel sürece dâhil olabilirler.

Plos One dergisinde yayınlanan bir araştırma, ilk insanları tanımlamak için yaygın olarak kullanılan "avcı-toplayıcılar" teriminin Güney Amerika'daki And Dağları bağlamında "toplayıcı-avcılar" olarak değiştirilmesi gerektiğini öne sürüyor.

Arkeologlar uzun zamandır erken insan diyetlerinin et temelli olduğunu düşünüyordu. Ancak araştırmacıların Peru'daki gömü alanlarından 24 bireye ait kalıntılar üzerinde yaptığı analiz, bitkisel gıdaların bireysel diyetlerin çoğunluğunu oluşturduğunu ve etin ikincil bir rol oynadığını göstermektedir. Haas, şöyle anlatıyor:

Günümüzde insan yaşantısı sembolik ifadeler ve gelişmiş planlama yetenekleriyle karakterize olmuştur. Peki, bu yaratıcı ve yenilikçi kültür için gereken yeterlik ne zaman gelişti?

Paleoantropoloji ve arkeolojinin başlıca çalışma konularından biri hominin atalarımızın ne zaman bizim gibi olduğudur. Günümüz insanı ‘modern davranış’ için gereken yeterliği geliştirmiştir. Modern davranış yaratıcı ve yenilikçi kültür, dil, sanat, dini inançlar ve karmaşık teknolojilerden belirlenebilir (d'Errico & Stringer 2011). Modern davranışın altında yatan evrimleşmiş yetilerden biri, alışılmış bir şekilde ve çaba harcamadan semboller üzerinden iletişim kurma yetisidir. Arkeologların sıklıkla “sembolik aracılı davranış”ı yansıtan eserler aramalarının nedeni, sembolizmin günümüz insan kültüründe yaygınlaşmasıdır (Henshilwood & Marean 2003). Modern davranış aynı zamanda ileri düzeyde problem çözme ve uzun dönemli planlama yetenekleri gibi diğer bazı unsurları da içerir (Wynn & Coolidge 2011). Gelecek eylemleri önceden düşünüp problemleri sezerek ve bu problemlere cevaplar hazırlayarak üretilmiş arkeolojik eserler modern planlama yeteneklerinin kanıtı niteliğindedir (Wadley 2010).

Yeryüzündeki tüm insanlar, birbiriyle akrabadır. Yani bugüne kadar yaşamış insanlar arasında tek bir kişi yoktur ki, diğer insanlarla akraba olmasın. Avustralya'da yaşayan bir yerli, Norveç'teki bir kadın, Türkiye'deki bir erkek, Meksika'da 100 yıl önce yaşamış bir köylü, Arktik Çember'de yaşayan bir Eskimo, Afrika'da yaşayan San Kabilesi üyeleri, Albert Einstein, Marie Curie, Aziz Sancar, Frances Arnold, bu yazıyı yazan ben, bu yazıyı okuyan siz ve diğer tüm insanlar, birbiriyle uzaktan veya yakından akrabadır. Çünkü var olan, var olmuş ve öngörülebilir bir süre boyunca var olacak tüm insanlar, ortak atalardan gelirler. Bunun ne demek olduğuna birazdan geleceğiz.

Aynı şey, farklı canlı türleri için de geçerlidir. Dünya'da, sonradan yok olsa bile bir dönem var olmuş veya şu anda var olan canlıların hepsi, mutlaka birbirleriyle akrabadır. Yani yeryüzünde 1 tane canlı türü var olmamıştır ki, diğer türlerle akraba olmasın. Bir bakteri, bir çam ağacı, bir yılan, bir insan, bir mantar ve aklınıza gelebilecek diğer tüm canlılar, birbirleriyle akrabadır.

Bu yazıda matematikçileri 358 yıl boyunca uğraştıran bir problemden bahsedeceğiz. Riemann hipotezi, Poincaré sanısı gibi problemleri çözmek bir yana, problemin tanımını anlayabilmek bile çok fazla matematik bilgisi gerektirir. Öte yandan Fermat'ın (aslında "Ferma" diye okunur; dolayısıyla "Fermat'nın" şeklinde yazılması gerekir) son teoremini bir ilkokul çocuğu bile ilk görüşte anlayabilir. Bu kadar basit görünen bir problemin en büyük matematikçileri bile bu kadar zorlayacağı kimin aklına gelirdi?

Fermat'ın son teoremi arkasında çok derin bir matematik barındırmaktadır. Biz burada çok fazla detaya girmeden çözüme nasıl ulaşıldığını açıklamaya çalışacağız. a²+b²=c² denklemini sağlayan a, b, c üçlülerini bulmanızı isteseydik cevaben ne derdiniz? 3, 4, 5 veya 5, 12, 13 gibi değişik çözümleri saniyesinde söylerdiniz. Peki kuvvetler 2'den büyük tam sayılar olduğunda bu denklemi sağlayan üçlüleri bulun deseydik ne olurdu? Çok basit, bulamazdınız... Şöyle ki:

Krumlov Ormanı'ndaki çört madenciliği alanı, yaklaşık 30 yıl önce keşfedildi. O zamandan beri burada gerçekleşen madencilik faaliyetleri hakkında pek çok şey yazıldı. Her ne kadar burada çört madenciliği Holosen'in başlangıcından Erken Demir Çağı'na kadar yapılmış olsa da bu pek yaygın bir faaliyet değildi.

Çoğunlukla bu faaliyetler Funnelbeaker, Michelsbergs, Globular Amphorae ve Mierzanowice Kültürleri gibi sadece birkaç seçili arkeolojik kültüre özgüydü. Ancak bu madencilik faaliyetlerinin yapıldığı alanlar arasında, Avusturya'nın Viyana kentindeki Mauer mezarı gibi, içinde gömülü insanların bulunduğu yerler de vardı. Dr. Vaníčková durumu şöyle açıklıyor:

Enantiornithes isimli karşıt kuşlardan biri olan Avimaia schweitzerae adlı türün karnında ilk kez yumurta gözlendi! Karşıt kuşlar (Enantiornithes), gününümüz kuşların atası olmayan Mezozoik Dönem'de yaşamış kuşlardır. İşte fosilleşmiş bir karşıt kuşun içerisinde yumurta kalıntıları harika bir şekilde analiz edildi ve günümüz kuşlar ile karşılaştırıldı.

Kretase Dönemi'nde çok iyi fosilleşme olanağı sağlayan bir bölgede ölmüş olmalı ki 110 milyon yıl boyunca karnındaki yumurta izlerini inceleyebilelim. Bu tarz fosilleşmeler genelde durgun, yumuşak nehir yatakları veya zift gölleri gibi viskoz alanlardır. Zira bildiğiniz gibi "fosilleşme" çok zor ve seyrek görülen bir süreçtir.