NFT (Non-Fungible Tokens)

Genellikle kriptoparalar ile ilişkilendirilen blokzincir (İng: "blockchain") teknolojisi, aslında özünde üçüncü bir kişiye ihtiyaç duymaksızın, iki kişi arasında dijital güveni sağlayabilmeyi sağlayan, bunu yaparken aynı zamanda diğer herkesin de bu iki kişi arasındaki güveni onaylamasını sağlayan bir teknolojik atılımdır. Bu güven, halihazırda internete bağlanırken veya kredi kartınızla alışveriş yaparken sizi koruyan kriptografik (şifrebilimsel) yöntemler üzerine inşa edilir. 

Ancak blokzincir teknolojisinde, sıradan kriptografik uygulamalara ek olarak, Dünya'nın dört bir yanına dağıtılmış bilgisayarlarda depolanan ve blokzincirin özgünlüğünü takip ettiği şey her neyse (bu bir kriptopara olabilir veya bu yazımızın konusu olacak şekilde, dijital sanat eserleri de olabilir), onun o anki sahibini ve o anki sahibine ulaşana kadar kat ettiği bütün yolları takip eden "muhasebe/kayıt defterleri" (İng: "ledger") vardır. Bu defterler tek bir merkezde toplanmadığı için, hiçbir tekil art niyetli kişi bu defterleri kendi kötü emelleri doğrultusunda değiştiremez.

Tüm defterlerde, ilgili blokzincirin başlangıcındaki bloktan günümüze kadar olan bütün blokların bilgisi yer alır. Yani Apple firmasının bütün alım-satımlarına dair verilerin, sadece Apple'ın muhasebe departmanında değil, Çin'deki, Türkiye'deki, Brezilya'daki, Kanada'daki, Somali'deki bilgisayar kullanıcılarının her birinde bulunduğunu ve Apple'ın sadece kendi muhasebe departmanına değil, tüm bu dağıtık ve emelleri birbiriyle çatışan kullanıcıların ortak görüşüne güvendiğini düşünün.

Elbette, bu örnekte "Bu saydığın kişiler birleşip Apple'ın muhasebesini alt üst edebilir!" diye düşünebilirsiniz. Ancak bu şekilde 3-5 değil, on binlerce ve hatta yüz binlerce taraf olduğunu hayal edin. Bunların hepsinin belirli bir davranışı sergilemesini (mesela bir yerde buluşmasını) sağlamak bile pratikte imkânsızdır; kaldı ki emellerini ortak bir hedefe odaklayabilsinler ve eş zamanlı olarak hareket edebilsinler... Dahası, çözülmesi zor kriptografik problemler sayesinde, tek bir tarafın blokzinciri sistematik bir şekilde manipüle etmesi de tamamen engellenmektedir.

Üstelik 2010 yılından beri blokzincir teknolojisi üzerinde birçok geliştirme yapılmıştır; burada anlattığımız temel "işlem kanıtı" (İng: "proof of work", yani zor bir kriptografik problemi çözmeyi başarmanın taraflar arasındaki objektif güvenin temelini oluşturması) mantığının ötesinde birçok sistem geliştirilmiştir. Bunların detayları oldukça karmaşık olduğu için, burada girmiyoruz; ancak temelde, kredi kartlarınızı ve telefonlarınızı koruyan kriptografik algoritmaların, duygusal bir güven yerine objektif bir güven oluşturmakta kullanıldığını düşünebilirsiniz.

İşin özü şu: Bir arada bulunmayan ve çıkarları çatışan kişiler arasında, dijital ortamda objektif bir güven yaratabilmeyi başarabilirseniz, her türlü işlemi dijitalleştirmeniz mümkün olabilir. Zaten kriptoparaların fiziksel paranın yerini alma ihtimali buradan geliyor. Herkes kriptoparaların işlevsel olup olamayacağını tartışırken, insanlar çoktan bu paralarla alışveriş yapmaya başladı bile: Birçok banka, çeşitli kriptoparaların altyapısını kullanarak kontrat imzalıyor veya para transferi yapıyor. Firmalar, sözleşmelerini blokzincir üzerinden imzalamaya başladılar bile! Birçok büyük firma, ürünlerini kriptoparalarla satıyor. 

Dikkat ederseniz, bunların her birinde, tarafların birbirine güvenmesi gerekiyor: "Ben paramı vereceğim, karşı taraf da ürününü verecek." Mesela Facebook üzerinden satış yaparken karşılaştığınız gerilimi düşünün: "Ben mi parayı önce göndereceğim, satıcı mı ürünü önce kargolayacak? Aynı anda mı yapacağız? Ya kargoluyormuş gibi fotoğraf çekerse de ürünü göndermezse ve paramı alıp kaçarsa?" 

Ancak GittiGidiyor veya Sahibinden gibi bir aracı araya girince bu alışverişe güveniyorsunuz, çünkü biliyorsunuz ki o üçüncü parti firma, alıcıdan parayı kesinlikle alacak, kendi elinde tutacak, siz güvenle ürünü göndereceksiniz ve ürün alıcıya ulaştığında, üçüncü parti firma size ödemenizi yapacak. Çünkü burada üçüncü partiyi dürüstlüğe motive eden şey, bu alım-satımdan alacağı %10, %20, %30, %50 gibi kesintiler ve eğer hata yapacak olursa, müşterilerin o site üzerinden alışveriş yapmayı bırakacağı endişesi. 

Ama ya bu aracı firmalar kötücül bir gayeye bürünürse? Veya %30 gibi abartılı masrafları ödemek istemiyorsanız ne olacak?

İşte blokzincir teknolojisi, hem gerilmenize engel olup hem de güven ortamını sağlayabilecek bir teknoloji. Kriptopara uygulaması da, NFT uygulaması da bu teknolojik güvene dayanıyor. 

Bu, kusursuz olduğu anlamına elbette gelmiyor; ancak makul bir şekilde, taraflar arasında her türlü alışverişi mümkün kılıyor: Bu alışveriş, "para" (daha doğrusu "kriptopara") da olabilir, bir yazarın bir kitabeviyle yapacağı telif sözleşmesi de... İşte NFT'ler de, bu güven ortamından faydalanarak, dijital ürünlerin orijinalliğini (İng: "authenticity") garanti ediyor. Bu sayede, ona değer veren bir kişiye ilk tweet'i de alıp satabiliyorsunuz, bu yazımızı da...

"NFT", yani "Non-Fungible Tokens" kavramını Türkçeye Gayrı-Misli Jetonlar olarak çevirebiliriz.

"Misli ürünler", yerine yenisini koyabileceğiniz ürünlerdir. Örneğin mutfağınızda 1 kilogram un varsa, bu un tükendiğinde markete gidip, onunla eşdeğer olan ("değer" bakımından özünde farklı olmayan) 1 kilogram daha un alabilirsiniz. Ama evinizde (veya müzenizde) Van Gogh'un Yıldızlı Gece'si varsa, bunu çaldırmanız halinde yerine değer olarak onunla aynı bir çizimi koymanız imkânsızdır. O üründen Dünya'da 1 tane vardır. İşte yerine yenisi konulamayacak ürünlere "misli-olmayan" anlamında "gayrı-misli" ürünler denir.

Elbette bu iki ucun arasında gri bir bölge de vardır: Örneğin Porsche 916'nız varsa, teknik olarak yerini doldurabilirsiniz; ancak Dünya'da bu arabadan, tekrar üretilmemek üzere, sadece 11 tane üretilmiştir ve dolayısıyla kaybınızın yerini doldurmak epey zor olacaktır.

Sonuç olarak, dijital sanat eserlerinin kriptoparalarla alınıp satılmasına dayalı olan NFT kültürü, "gayrı-misli ürünler" ile ilgilenmektedir. Yani bunlardan 1 tanesine sahipseniz, oldukça eşsiz bir ürüne sahipsiniz demektir.

"Gayrı-Misli Jetonlar" Kalıbındaki "Jeton" Ne Anlama Geliyor?

Yukarıda da dediğimiz gibi, blokzincirin detaylarına girersek, tek bir yazıda çıkmamız imkânsız olur; bu nedenle "jeton" sözcüğünün de çok fazla detaya girmeksizin anlatmak biraz zor. Ancak açıkta kalmaması adına, bazı temel bilgileri verebiliriz.

Aslında blokzincir üzerine inşa edilen ve kriptopara adını verdiğimiz kavram, alternatif sikkeler (İng: "altcoins") ve kripto jetonlar (İng: "crypto tokens") olarak bilinen kavramları kapsayan, şemsiye bir terimdir. Kriptopara denince akla gelen ilk isim Bitcoin'dir ve gerçekten de Bitcoin, bu yazının yazıldığı gün itibariyle yeryüzünde var olan en popüler kriptoparadır. Alternatif sikkeler, Bitcoin'in muazzam başarısı ispatlandıktan sonra ortaya çıkan Bitcoin-alternatifleridir. Bunların bir kısmı Bitcoin'den farklı amaçlarla yola çıkmıştır, bir kısmı Bitcoin'in eksiklerini gidermeyi hedeflemektedir, bir kısmı Bitcoin'den fazlasını yapabilmektedir; ancak en nihayetinde Litecoin, Bitcoin Cash veya Dogecoin gibi alternatif sikkeler (veya "altcoin"ler), Bitcoin-olmayan kriptoparalardır.

Kripto jetonlar ise, blokzincir üzerinden işleme konulan yeni kriptoparaların piyasaya arz edilmesi (İng: "Initial Coin Offering" ya da kısaca "ICO") sırasında üretilen, misli olan, yani değiştirilebilir olan dijital jetonlardır. Kripto jetonların kendilerine ait blokzincirleri yoktur; daha ziyade, belli bir blokzincirdeki işlemler sırasında üretilip tüketilirler ve o blokzincirde oluşan belli bir mal varlığına veya değere refere ederek değerlerini korurlar

Ve evet, bu noktada aklınıza takılabilir: Birçok kriptoparanın kendisine has, diğerlerinden bağımsız blokzincir ağları vardır; ama kimi dijital ürünler, başka kriptoparaların blokzincirlerini de kullanabilir. Örneğin Bitcoin ve Ethereum gibi kriptoparaların bağımsız blokzincirleri bulunmaktadır; fakat Basic Attention Coin (BAT) gibi bazı diğer dijital paraların kendine has blokzincirleri yoktur ve Ethereum blokzincirini kullanmaktadır.

İşte bu şekilde başka blokzincirlere dayalı olarak üretilen dijital jetonlar, çoğu zaman kitle fonlama amacıyla, yani maddi bir değer yaratmak için kullanılırlar; ancak kimi zaman başka ürünler alıp satmak için de kullanılabilirler.

Bunu, kredi kartlarının "mil puanı" gibi ödüllerine benzetebilirsiniz. Kripto jetonlar, farklı firmalar arasında alışveriş yapmayı mümkün kılan özel bir teknolojidir: Örneğin bir firma, onlardan alışveriş yaptığınız miktar kadar size kripto jeton tanımlayabilir. Sonrasında bu jetonları bir diğer firmada ücretsiz video izlemekte kullanabilirsiniz. Bir diğer firma, belli bir jeton karşılığı size Bitcoin verebilir. Yani jetonlar, para olmayan ama para değeri varmış gibi kullanabileceğiniz araçlardır.

İşte NFT'lerde olan da, bu jetonları kullanarak, çeşitli dijital ürünlere değer biçmektir. O dijital ürünün kendisi para değildir; ancak belli bir maddi karşılığa sahiptir ve bu, kriptoparalarla benzer bir mantıkla çalışan kripto jetonlar üzerinden belirlenir ve el değiştirir.

NFT, Türkçe karşılığı "Gayrı-misli jeton" olan, İngilizcede "Non-Fungible Token" olarak bilinen bir dijital teknolojidir.

"Gayrı-misli", büyük oranda eşsiz olan ve yerine yenisi konulamayacak olan ürünlere verilen bir isimdir. Örneğin 1 kilo şeker misli bir üründür; çünkü bakkala gidip, yerine 1 kilo şeker koyabilirsiniz. 1 adet Bitcoin de misli bir üründür, bir diğer kişiden 1 Bitcoin alarak elinizdekini değiştirebilirsiniz.

Ama 1 veya sadece birkaç adet üretilen özel bir futbolcu kartı "gayrı-misli" olacaktır; çünkü onu kaybederseniz, yerine yenisini bulmanız çok zordur.

İşte NFT olarak satılan dijital ürünler de böyledir: Twitter'ın kurucusu tarafından atılan ilk tweet'in bir benzeri yoktur; ne yaparsanız yapın, o tweet'in aynısından üretemezsiniz. Eğer bu birileri için "değerli" bir nesneyse, NFT olarak alınıp satılabilir.

NFT teknolojisi aslında bir çeşit kriptopara olan Ethereum blokzinciri üzerinde çalışmaktadır; yani kendisine özgü bir blokzincire sahip değildir. Ethereum, Bitcoin gibi bir kriptoparadır; ancak yapısı gereği, kontratlar veya NFT'ler gibi belge ve dokümanları da eşsiz olarak imzalamayı mümkün kılmaktadır. Teknik olarak diğer kriptoparalar üzerinden de NFT alım satımı yapılabilir ve bazı blokzincirlere bu özellik gelmeye başladı bile.

Aslında dijital olan her şey; çizimler, müzik dosyaları, animasyonlar, efektler ve aklınıza gelebilecek diğer her şey NFT olarak alınıp satılabilir. Ancak şu anda bunlar arasından en popüler olanı, dijital sanat olarak bilinen kategori altındaki çizimler ve tasarımlar. Yani teknik olarak çok beğendiğiniz bir tweet'inizi veya YouTube videonuzu veya makalenizi de satışa çıkarabilirsiniz; ancak bu, satılacağı anlamına gelmiyor elbette.

Neye değer verdiğinize bağlı... Eğer dijital dünya sizin için değerli ise, dijital dünyada satılan NFT'ler, yani örneğin dijital sanat eserleri veya dijital teknolojilerle özdeşleşmiş ikonik dosya ve dokümanlar da değerli demektir. Ancak bunlar sizin için değersizse, NFT'ler de muhtemelen sizin değer algınızla bağdaşmıyor demektir.

Bu, birazcık "sanattan anlamaya" benziyor. Sanat eserlerine sahip olmaya değer verenler için bir tablo milyonlarca dolar değerinde olabilir; ancak bir diğer kişi için bu ürünün değeri 1 dolar bile etmeyebilir.

Veya şöyle düşünün: Eğer hayatınızda bir süre bilgisayar oyunu oynadıysanız ve oyuna kendinizi kaptırdıysanız, özellikle de çevirimiçi (online) oyunlarda karakterinize "skin" (kıyafet) veya özel silahlar (ya da genel olarak "item"lar) almışsınızdır. İşte NFT, özünde budur! Bir düşünün: Oyunda aldığınız bir kıyafet veya silahınızın alevli olması ne işe yarıyor? Görünürde neredeyse hiçbir işe yaramıyor; ama yine de alıyorsunuz! Neden? Çünkü o oyun dünyası sizin için değerli ve bu yüzden, belki "övünmek" haricinde hiçbir işe yaramayacak olsa da, o ürünler üzerine para harcamayı göze alıyorsunuz. Babanıza sorsanız bunlar beş para etmezdir; ancak arkadaşlarınız arasında bunlar paha biçilemez olabilirler.

Tabii sıkı oyun fanatikleri, kimi zaman "skin"lerin veya özel "item"ların karakterlere çeşitli özellikler kazandırabileceğini, dolayısıyla tamamen de işlevsiz olmadığını bilecektir. Bu, NFT için de geçerlidir: NFT olarak alınıp satılabilecek dijital ürünler, her zaman işlevsiz olmak zorunda değildir. Örneğin Burger King gibi bir firma, "altın hamburger" gibi bir NFT üretip, bunu satacak olursa, o NFT'nin sahibi ömür boyu Burger King'de ücretsiz yemek yiyebilir. Bu, o NFT'nin sahibine eşsiz bir güç kazandıracaktır. 

Bu, Mona Lisa'nın fotoğrafını çekmeye benziyor. Evet, Louvre Müzesi'ne gidip Mona Lisa'nın fotoğrafını çekebilirsiniz veya Google'dan hemen indirebilirsiniz; ancak bu fotoğrafı veya kopyayı milyonlarca dolara satamazsınız.

Mona Lisa tablosu ile sizin Mona Lisa tablosuna ait fotoğrafınız arasındaki fark nedir? Buradaki soruda anlattığım "değer algısı". Mona Lisa tablosuna değer veririz; ancak Mona Lisa tablosunun fotoğrafına değer vermeyiz. Birinin Gucci bir çantaya nasıl olup da binlerce dolar verdiğini de anlamlandıramıyor olabilirsiniz; ancak modern ekonomi ve piyasa sizin (veya bizim) duygu ve düşüncelerimize göre çalışmıyor. Eğer dijital bir ürünün eşsizliği garanti edilebilirse, o dijital ürünler kulağa ne kadar saçma gelirse gelsin, birileri tarafından "değer"e dönüştürülebilir (veya var olduğuna inanılan "değer"leri realize edilebilir).

Bu arada bir başkasının malını ondan izinsiz kopyalamanız, tespit edilmesi hâlinde telif hakkı ihlâline girerek eser sahibinin veya NFT sahibinin sizi dava etmesiyle sonuçlanabilir. Bunun sonucunda, yasal yargı alanınıza bağlı olarak para ve/veya hapis cezası alabilirsiniz. Bu hukuki riski almanızı önermem.

Blockchain teknolojisi ile. Blokzincir teknolojisi, dijital ortamdaki işlemlerin özgünlüğünü garanti etmeyi sağlayan kriptografik ve bilgisayar bilimsel bir teknoloji.

Genellikle kriptoparalar ile ilişkilendirilen blokzincir (İng: "blockchain") teknolojisi, aslında özünde üçüncü bir kişiye ihtiyaç duymaksızın, iki kişi arasında dijital güveni sağlayabilmeyi sağlayan, bunu yaparken aynı zamanda diğer herkesin de bu iki kişi arasındaki güveni onaylamasını sağlayan bir teknolojik atılımdır. Bu güven, halihazırda internete bağlanırken veya kredi kartınızla alışveriş yaparken sizi koruyan kriptografik (şifrebilimsel) yöntemler üzerine inşa edilir. 

Ancak blokzincir teknolojisinde, sıradan kriptografik uygulamalara ek olarak, Dünya'nın dört bir yanına dağıtılmış bilgisayarlarda depolanan ve blokzincirin özgünlüğünü takip ettiği şey her neyse (bu bir kriptopara olabilir veya bu yazımızın konusu olacak şekilde, dijital sanat eserleri de olabilir), onun o anki sahibini ve o anki sahibine ulaşana kadar kat ettiği bütün yolları takip eden "muhasebe/kayıt defterleri" (İng: "ledger") vardır. Bu defterler tek bir merkezde toplanmadığı için, hiçbir tekil art niyetli kişi bu defterleri kendi kötü emelleri doğrultusunda değiştiremez. 

Tüm defterlerde, ilgili blokzincirin başlangıcındaki bloktan günümüze kadar olan bütün blokların bilgisi yer alır. Yani Apple firmasının bütün alım-satımlarına dair verilerin, sadece Apple'ın muhasebe departmanında değil, Çin'deki, Türkiye'deki, Brezilya'daki, Kanada'daki, Somali'deki bilgisayar kullanıcılarının her birinde bulunduğunu ve Apple'ın sadece kendi muhasebe departmanına değil, tüm bu dağıtık ve emelleri birbiriyle çatışan kullanıcıların ortak görüşüne güvendiğini düşünün. 

Elbette, bu örnekte "Bu saydığın kişiler birleşip Apple'ın muhasebesini alt üst edebilir!" diye düşünebilirsiniz. Ancak bu şekilde 3-5 değil, on binlerce ve hatta yüz binlerce taraf olduğunu hayal edin. Bunların hepsinin belirli bir davranışı sergilemesini (mesela bir yerde buluşmasını) sağlamak bile pratikte imkânsızdır; kaldı ki emellerini ortak bir hedefe odaklayabilsinler ve eş zamanlı olarak hareket edebilsinler... Dahası, çözülmesi zor kriptografik problemler sayesinde, tek bir tarafın blokzinciri sistematik bir şekilde manipüle etmesi de tamamen engellenmektedir.

Üstelik 2010 yılından beri blokzincir teknolojisi üzerinde birçok geliştirme yapılmıştır; burada anlattığımız temel "işlem kanıtı" (İng: "proof of work", yani zor bir kriptografik problemi çözmeyi başarmanın taraflar arasındaki objektif güvenin temelini oluşturması) mantığının ötesinde birçok sistem geliştirilmiştir. Bunların detayları oldukça karmaşık olduğu için, burada girmiyoruz; ancak temelde, kredi kartlarınızı ve telefonlarınızı koruyan kriptografik algoritmaların, duygusal bir güven yerine objektif bir güven oluşturmakta kullanıldığını düşünebilirsiniz.

Özetle, blokzincir sayesinde "tarihte atılmış ilk tweet'e sahip olduğunu iddia eden" birinin, o dijital ürüne gerçekten de sahip olduğunu objektif olarak doğrulayabildiğimizi kabul ederseniz, bir tweet'in veya herhangi bir dijital ürünün gerçekten o anda kim tarafından satın alınmış olduğunu bilebileceğimizi görebilirsiniz. Bu durumda NFT'lerin bir anda ne kadar büyük değerler yaratabileceğini de fark edebilirsiniz.

Evet, epey farksız. Zenginler borsa veya değerli madenlerin yanı sıra tablolara da yatırım yaparlar; çünkü o eşsiz ürünler, on yıllarca, hatta kimi zaman asırlarca kültürümüzdeki değerini koruyabilirler.

Gerçi zenginler arası sanat ticaretinin epey problemi var; bunlar muhtemelen NFT ticaretine de yansıyacak; ancak özünde sanat, hem vergi avantajları elde edebilmek, hem prestij kazanabilmek, hem de estetik duyguları tatmin etmek gibi pragmatik nedenlerle oldukça önemli bir yatırım aracı.

Bunun dijital versiyonu olan NFT'ler de muhtemelen aynı özelliğe sahip olacaklar.

Eğer dijital bir sanatçıysanız, bir ürünü satmanın ne kadar zor olduğunu bilirsiniz. Satış yapamadıkça, sanatınızı icra etmeniz de modern şartlar altında imkansız hale gelir (eğer halihazırda maddi durumunuz iyi değilse). NFT teknolojisi, size yepyeni ve eşsiz bir pazar oluşturmaktadır. Tasarımlarınız yeterince ilgi görürse, belki de tarihte hiç olmadığı kadar yüksek miktarlara satılabilir ve bu sayede sizin daha da iyisini başarmanız mümkün olabilir. Ayrıca tıpkı diğer ürünlerde olduğu gibi, NFT'lerde de her el değiştirmede size bir telif payı düşmektedir. Bu sayede eseriniz sonradan değer kazanacak olursa, bundan siz de faydalanabileceksiniz.

NFT'ler, eserlerini beğendiğiniz sanatçı ve yazarları desteklemenin yepyeni ve çok yaratıcı bir yoludur. Örneğin Evrim Ağacı gibi eser sahiplerini veya dijital sanat tasarımcılarını destekleyerek, onların işlerini daha da iyi yapmasını sağlayabilirsiniz. Tabii ki bir Evrim Ağacı makalesinin orijinal kopyasına sahip olmanın eşsiz gururunu yaşamak da cabası... Ayrıca bir NFT'ye sahip olmak, size temel kullanım hakları da kazandırır; örneğin onu profilinizde sergileyebilirsiniz, o orijinal kopyayı etrafınızla paylaşabilirsiniz. Tıpkı bir sanat eserine sahip olduğunuzda yapabileceğiniz gibi!

Bir koleksiyoncuysanız, NFT'leri bir spekülatif malvarlığı olarak görebilirsiniz. Burada ümit, şimdi 3'e alacağınız bir eserin bir süre sonra 30'a satılabilecek olmasıdır. Bu konuda, NFT'lerin diğer spekülatif ürünlerden pek bir farkı olduğunu söyleyemeyiz. Doğru NFT'leri seçen koleksiyoncular, doğru sanat eserlerini seçen koleksiyoncular gibi, bu işte daha başarılı olacaktır. Ancak çoğu koleksiyoncu bu süreçte başarısız olacak ve elenecektir.

Bu her zaman mümkün ve dijital ürünlerde, fiziksel ürünlerdekine göre biraz daha kolay. Sonuçta da Vinci, bir Mona Lisa daha çizebilir miydi bilinmez; ancak Grimes gibi bir şarkıcı, NFT olarak sattığı bir şarkısının birebir aynı kopyasını tekrar NFT olarak satabilir. Bu, elbette sanatçının bileceği bir şeydir ve sizi hayal kırıklığına uğratabilir. Ancak bu potansiyel hayal kırıklığı, o sanatçının müşteri kitlesini de doğrudan belirleyecektir; dolayısıyla burada NFT'leri tekil olarak üretip satma konusunda üreticiler üzerinde de bir baskı bulunmaktadır.

Ama her NFT tek kopyaya sahip değildir. Tıpkı bir Porsche 916 gibi: Bu arabadan Dünya'da sadece 11 tane var, ama bu, sadece 1 kopyası olan bir ürün kadar yüksek değere sahip olabiliyor. Eser sahiplerinden beklenen, bunu baştan belirlemeleri ve değiştirmemeleridir; dolayısıyla alıcılar da bu bilgi ışığında satın alım işlemi verebilirler. Ancak satıcıları daha fazla sayıda kopya üretmek konusunda kısıtlandıran bir şey yok; çünkü NFT'yi satın almak, telif hakkını satın aldığınız anlamına gelmiyor.

Evet. Örneğin NFT'leri anlatmakta kullanılan bilgisayar oyunu örneğini hatırlayın: Eğer hayatınızda bir süre bilgisayar oyunu oynadıysanız ve oyuna kendinizi kaptırdıysanız, özellikle de çevirimiçi (online) oyunlarda karakterinize "skin" (kıyafet) veya özel silahlar (ya da genel olarak "item"lar) almışsınızdır. İşte NFT, özünde budur! Bir düşünün: Oyunda aldığınız bir kıyafet veya silahınızın alevli olması ne işe yarıyor? Görünürde neredeyse hiçbir işe yaramıyor; ama yine de alıyorsunuz! Neden? Çünkü o oyun dünyası sizin için değerli ve bu yüzden, belki "övünmek" haricinde hiçbir işe yaramayacak olsa da, o ürünler üzerine para harcamayı göze alıyorsunuz.

Tabii sıkı oyun fanatikleri, kimi zaman "skin"lerin veya özel "item"ların karakterlere çeşitli özellikler kazandırabileceğini, dolayısıyla tamamen de işlevsiz olmadığını bilecektir. Bu, NFT için de geçerlidir: NFT olarak alınıp satılabilecek dijital ürünler, her zaman işlevsiz olmak zorunda değildir. Örneğin Burger King gibi bir firma, "altın hamburger" gibi bir NFT üretip, bunu satacak olursa, o NFT'nin sahibi ömür boyu Burger King'de ücretsiz yemek yiyebilir. Bu, o NFT'nin sahibine eşsiz bir güç kazandıracaktır.

Bilgisayar oyunu örneği boşuna verilmiyor: Daha şimdiden bazı oyunları, oyundaki ürünleri NFT olarak satmaya başladılar bile! Hatta NFT yoluyla dijital araziler satan firmalar bile var. Bunları satın alarak, tüm oyun evreninde 1 adet olan bir ürüne sahip olabilirsiniz ve bununla arkadaşlarınıza hava atabilirsiniz. Bu ne kadar "pratik" bir kullanımdır bilinmez; ancak oyun sektörünün sadece ABD'de 60.4 milyar dolarlık bir sektör olduğunu hatırlamakta fayda var.

Bir ihtimal. Blokzincir teknolojisi, sözünü ettiğimiz dijital güveni sağlamak için muazzam enerji tüketimlerine ihtiyaç duyuyorlar. Şu anda bu sorunları çözmeye çalışan kişi ve kurumlar var; ancak kriptoparalar bol miktarda sera gazı salıyorlar. Ancak bu etkinin tam olarak ne boyutta olduğu ve gelecekte neye dönüşeceği tam olarak bilinmiyor; araştırmalar birazcık karışık sonuçlar veriyor.

Bilmek zor; ancak muhtemelen olacak, evet. Eğer türümüz 500 yıl sonra var olmayı sürdürebilirse; dijital teknolojilerin çok daha gelişmiş formlarının da var olacağını düşünebiliriz. Mona Lisa'ya değer vermemiz gibi, şu anki bir tweet'e değer verilmesi çok olası; ancak bunu garanti edemeyiz. Üstelik bit çürümesi denen bir olgu dolayısıyla dijital dosyaların görüntü kalitesi zamanla aşınıyor, dosya formatları zaman içinde değişip bozulabiliyor, internet siteleri çökerek veri kaybına uğrayabiliyor. Tüm bunlar, şu anda sahip olunan dijital dosyaları 500 yıl sonra erişilemez kılabilir; ancak oralarda bir yerlerde henüz keşfedilmemiş da Vinci tabloları bile olabileceğini düşünürseniz, bunun özgün bir sorun olmadığını anlayabilirsiniz.