Kuş Fosili Karnında İlk Kez Yumurta Gözlendi!

Enantiornithes isimli karşıt kuşlardan biri olan Avimaia schweitzerae adlı türün karnında ilk kez yumurta gözlendi! Karşıt kuşlar (Enantiornithes), gününümüz kuşların atası olmayan Mezozoik Dönem'de yaşamış kuşlardır. İşte fosilleşmiş bir karşıt kuşun içerisinde yumurta kalıntıları harika bir şekilde analiz edildi ve günümüz kuşlar ile karşılaştırıldı.

Kretase Dönemi'nde çok iyi fosilleşme olanağı sağlayan bir bölgede ölmüş olmalı ki 110 milyon yıl boyunca karnındaki yumurta izlerini inceleyebilelim. Bu tarz fosilleşmeler genelde durgun, yumuşak nehir yatakları veya zift gölleri gibi viskoz alanlardır. Zira bildiğiniz gibi "fosilleşme" çok zor ve seyrek görülen bir süreçtir.

Elbette bu yumurta ilk hali gibi korunmadı, fakat sınırlarının ve katmanlarının incelenebileceği kadar iyi korundu! Sadece zamanla basınçtan dolayı ezildiği için artık "yuvarlak" bir halde değil. Önceden 120 milyon yıllık kuş fosilinde ilk kez akciğer gözlemlenmişti. Bu çalışmayı incelediğimiz yazımıza da dilerseniz buradan ulaşabilirsiniz.

National Geographic

Nature'da yayımlanan bu çalışmaya göre, bir fosilde yumurtası hala vücudunda olan ilk kuş olarak tarihe geçti. Aslında bu fosil 2008 yılında Çin'de çıkarılmıştı. 2018'de ise paleontolog Alida Bailleul ve ekibi, Pekin'de İnsan Kökeni ve Omurgalı Evrimi Laboratuvarı'nda bu örneği tekrar incelemeye aldılar. Fark ettikleri şey, kuşun pubik kemikleri (leğen bölgesi) arasında farklı bir doku bulunması oldu. Mikroskop altında incelediklerinde, bu dokunun aslında bir yumurtaya ait olduğu tespit ettiler. Yumuşak dokular üzerinde bir sürü çalışma yapan paleontolog Mary Schweitzer'e ithafen türün adına Avimaia schweitzerae verildi.

İleri analizler, anne kuşun kemiklerinde geniş medulla kalıntısı tespit ettiler. Kuşlar, üreme dönemlerinde kalsiyum takviyesi sağlamak amacıyla meduller kemik kısmında genişlemeler olur. Tıpkı üreme döneminde insan dişilerinin rahim duvarlarının (endometrium) kalınlaşması gibi...Hatta Nature'da yayımlanan şu çalışmaya göre, söz konusu medulla izleri sayesinde bir T. rex'in yumurtlama döneminde olup, olmadığı anlaşılabildi. Yani bir nevi tarih öncesi gebelik testi gibi.

Michael Rothman

Yumurtayı en dıştan saran mineralden zengin kütikula tabakası embriyoyu, patojen mikrooganizmalar gibi dış etmenlerden korur. Zaman geçtikçe bu tabaka da tahrip olur. İşte bu tabaka ilk defa fosilleşmiş bir yumurtada bu kadar güzel gözlenebildi.

Fakat ilginç olan sadece bu değil. Söz konusu yumurtada bir tane yerine iki tane kütikula tabakası vardı! Üstelik bilinen kalınlığından kat kat daha inceydi. Karın içerisinde uzun süre kalan yumurtalarda gözlenen bir durum bu. Günümüzde sürüngenler ve kuşlar gibi yumurtalayan (ovipar) hayvanlarda görülebilen bir patolojik hadise. Öyle kötü bir durum ki, yumurtlayamama sonucu annenin ölümüne dahi sebep olduğu düşünülüyor!

Söz konusu hastalığa yumurta tıkanıklığı (İngilizce egg-binding) adı verilir. Malnütrisyon (besin yetersizliği), kalsiyum emilim bozukluğu, yumurtanın şekil bozukluğu veya ani sıcaklık değişimi gibi çevresel stres nedenleriyle olabiliyor.