OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK

A) OKB’NİN TANIMI

Obsesyon diğer adıyla takıntı, insanın zihnine sızan ve aşırı derecede endişeye neden olan ısrarcı istenmeyen düşünceler, imgelerdir. Kompulsiyonlar diğer adıyla zorlantılar, obsesyonların yarattığı endişeyi geçici önleme ve rahatlama sağlayan sürekli yapılan dışarıdan gözlemlenebilen davranışlar (el yıkama, düzenleme vs) ya da zihinsel eylemlerdir (sayı sayma, sözleri yineleme vs). OKB ise sadece obsesyonun olması ya da her ikisinin birden var olmasıyla oluşur. Ancak şunu da unutmamak gerekir; hepimizde takıntılı düşünceler ve tekrarlı davranışlar olabilir önemli olan bunların manasız olması, kaygıdan kurtulmak için gerçekleşmesi ve gündelik yaşamın seyrini bozuyor olması gerekir. OKB’nin düzeyi arttıkça duygu düzenleme stratejilerinde zorluk yaşandığı saptanmıştır^[2]

B) OKB’NİN TÜRLERİ

En yaygın olanları; kontrol etme, yıkama, temizlik, düzeltme, tekrar etme, istifçilik, aşırı ahlaklılık, bulaşma, tasarruf etme, beden imgesi, sağlık, saldırganlık başlıkları örnek verilebilir. OKB’nin birçok türü olmakla beraber birçok kombinasyonu da olabilir. Örneğin X kişisi temiz olma ve aşırı ahlaklılık obsesyonu ile beraber aşırı temizleme ve dinsel ritüeller kompulsiyonlarına da sahip olabilir. Bunlardan biraz daha farklı olan OKB türü ise PÜR OKB’dir. Pür OKB de kompulsiyonlar yoktur sadece obsesyonlar vardır.

C) OKB’NİN NEDENLERİ

OKB’nin tam olarak tüm nedenleri bilinmese de yumurta ikizleri ile yapılan çalışmalardan genetiğin etkisi olduğu gözlemlenmiştir. Biraz da OKB’li bireylerinin beyninin nasıl çalıştığına bakalım. Beynimizde yer alan kaudat nükleus gerekli gereksiz düşünceleri ayırt eder. Ancak OKB’li bireylerde kaudat nükleus tüm düşüncelere kapısı açık bırakır ve ayırt etme görevini yerine getirmez. Orbital korteks ise bir şeyler yanlış gidince bizi uyarır. OKB’li bireylerde ise uyarı sistemi yanlış çalışır ve durmadan yanlış şeyler var gibi uyarı halinde olur. Talamus ise duyularımıza sinyal gönderir, OKB’li bireylerde ise sinyal sistemi doğru çalışmaz ve her yere sinyal gönderir. Singulat girus ise duyguları işler ve buna uygun davranışları yerine getirmemizi sağlar. OKB’li bireylerde ise duyguları ve davranışları birbirine karıştırarak kompulsiyonları yerine getirmesi için beyni sıkıştırır. 2024 yılında yapılan bir çalışmada OKB ve erken dönem uyum bozucu şemalar arasındaki ilişkinin yakından ilgili olduğunu ifade etmiştir ^[1]

D) OKB’NİN TEDAVİ SEÇENEKLERİ

İlaç tedavileri, psikoterapi çeşitleri ve beyin cerrahı prosedürleri tedaviler arasındadır. OKB’nin tedavisinde kanıtlanmış ve en etkili yöntem üzerine gitme ve tepki önlemedir. Peki bu tedavinin içeriği nedir? Denize ilk girdiğimizde soğuk su bizi ürkütür ancak suyun sıcaklığı değişmese bile belli bir süreden sonra buna alışırız. Kendimizi maruz bıraktıkça sinir sistemimiz bu duruma duyarsız hale gelir. Üstüne gitme yöntemi; bireyin yapabildiği ya da yapamadığı durumlara kendini maruz bıraktırır. Örneğin; kirlilik düşüncesiyle çöpe dokunamadığından aşama aşama çöpe dokunmaya kendini alıştırır tam bu davranıştan sonra tepkiyi önleme devreye girer. Çöpe dokunduğu için elini yıkama davranışını aşama aşama azaltır ve bırakır. Ve böylece bunları yapmasa da bir şey olmadığını her düşüncenin gerçek olmadığını deneyimlemiş olurlar. BU MEYDAN OKUMAYA HAZIR HİSSETTİKLERİNDE ARTIK KAYGILARI VE DÜŞÜNCELERİ DEĞİL ONLARI YÖNETEN KENDİLERİ OLACAKLARINA HİÇ ŞÜPHE YOK. Eğer yaşamsal olarak deneyimlenemeyecek bir olaysa imgesel üstüne yöntemi kullanılır. Düşünerek duruma kendini maruz bırakır ve düşüncelerin gerçek olmadığını öğrenir.