Gökteki Ejderha Gözü

Bu manzaraya baktığınızda ne görüyorsunuz? Merkezdeki karanlık yerde yıldızlarla dolu gece gökyüzünü, sol tarafında da gün batımını görüyor musunuz? Peki her tarafa yayılmış bulutları? Ya da Samanyolu Galaksisi'nin ortadan inen şeridini? Bir tepenin üzerinde yer alan o terk edilmiş karakolun kalıntılarını görüyor musunuz? (Bu karakol, Rusya'daki Askold Adası'nda bulunmaktadır.) Veyahut bir kafa lambasıyla kendisini çevreleyen sürreal manzarayı seyreden o fotoğrafçıyı? (Bu panorama, Haziran 2025'te çekilen 38 görüntünün bir küçük gezegen efekti yaratacak şekilde bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur.) Engebeli bir patikada sıralanan basamakları görüyor musunuz? Yoksa tek gördüğünüz bir ejderha gözü mü?

1 Temmuz 2025 Günün Astronomi Fotoğrafı (NASA APOD)

📸 Kaynaklar ve Katkıda Bulunanlar:
Görsel Kaynağı ve Telif Hakkı: Anton Komlev
Çeviren: Tolunay Dündar

🔗 Tüm APOD içeriklerini görmek için:
https://evrimagaci.org/apod

M35 ve NGC 2158 Yıldız Kümeleri

Yıldız kümeleri bize yakın veya uzak olabileceği gibi genç veya yaşlı, dağınık veya kompakt da olabilir. Paylaşılan görselde, aynı alanda birbirine oldukça zıt olan iki açık yıldız kümesi görülüyor. Sol altta yer alan M35, 2800 ışık yılı uzaklıkta yer alıyor. Nispeten yakın olan küme, 150 milyon yaşıyla da göreceli olarak gençtir. 30 ışık yılı genişliğinden fazla bir hacme yayılan kümede, yaklaşık 2500 yıldız bulunuyor. Parlak mavi yıldızlar sayesinde, M35 gibi daha genç olan açık yıldız kümeleri diğerlerinden ayırt edilebilir. Buna karşılık sağ üstteki NGC 2158, M35’ten dört kat daha uzaktadır, 10 kattan daha fazla yaşlıdır ve çok daha kompaktır. NGC 2158’in parlak mavi yıldızları kendi kendilerini yok ettikleri için kümenin ışığına, daha yaşlı ve sarı olan yıldızlar hakim oldu. Genel olarak, açık yıldız kümeleri Samanyolu galaksimizin düzleminde bulunurlar. Neredeyse hepsi aynı zamanda oluşan 100 ila 10.000 yıldız barındırırlar. M35 ve NGC 2158 açık yıldız kümeleri, küçük bir teleskopla İkizler takımyıldızına doğru bakıldığında birlikte görülebilirler.

10 Mayıs 2021 Günün Astronomi Fotoğrafı (NASA APOD)

📸 Kaynaklar ve Katkıda Bulunanlar:
Görsel Kaynağı & Telif Hakkı: CFHT, Coelum, MegaCam, J.-C. Cuillandre (CFHT) & G. A. Anselmi (Coelum)
Çeviren: Seda Baştürk
Çeviri Editörü: Eda Alparslan

🔗 Tüm APOD içeriklerini görmek için:
https://evrimagaci.org/apod

Uluru’nun Ötesinde Şimşek ve Avcı

Uluru’nun ötesinde neler oluyor? Uluru, Birleşmiş Milletler Dünya Miras Alanı’dır. Avustralya‘nın merkezinde 350 metre yüksekliğe sahip olağanüstü bir dağdır ve neredeyse dümdüz olan çevresinden keskin bir şekilde yükselir. Kum taşından oluşan Uluru, son 300 milyon yılda yumuşak kayaların yavaş yavaş aşınmasıyla oluşmuştur. Mayıs ayının ortalarında çekilen görselin arka planında şiddetli bir fırtına görülülüyor. Hem Uluru‘nun hem de fırtınanın çok daha ötesinde, Avcı takımyıldızı ile dikkati çeken yıldızlarla dolu bir gökyüzü var. Uluru bölgesi, 22.000 yıldan fazla bir süredir insanların evi olmuştur. Yerli halk, Avcı takımyıldızı geceleyin gökyüzünde ilk kez göründüğünde, şimşekli fırtınalarla dolu sıcak bir mevsimin yaklaşmakta olduğunu belirtmişlerdir.

11 Mayıs 2021 Günün Astronomi Fotoğrafı (NASA APOD)

📸 Kaynaklar ve Katkıda Bulunanlar:
Görsel Kaynağı ve Telif Hakkı: Park Liu
Çeviren: Seda Baştürk
Çeviri Editörü: Eda Alparslan

🔗 Tüm APOD içeriklerini görmek için:
https://evrimagaci.org/apod

Ay'ın Uzak Yüzü

Ay, kütleçekim kilitlenmesi nedeniyle Dünya’ya hep aynı yüzünü gösterir; bu duruma “eşzamanlı dönüş” adı verilir. Yani Dünya’dan bakanlar yalnızca Ay’ın yakın yüzünü görebilir. Ancak Ay yörüngesinden bakıldığında, onun uzak yüzü de tanıdık hale gelir. Nitekim bu net görüntü, Ay Keşif Uydusu’nun geniş açılı kamerasıyla elde edilen bir mozaik ve doğrudan Ay’ın uzak yüzüne odaklanıyor.Kasım 2009 ile Şubat 2011 tarihleri arasında çekilen 15.000’den fazla kareden oluşturulan bu küresel mozaiğin en yüksek çözünürlüklü versiyonu, yüzey detaylarını 100 metre/piksel ölçeğinde gösterebiliyor. Dikkat çekici olan ise, uzak yüzeyin sert, engebeli ve kraterlerle dolu yapısının, yakın yüzdeki düz ve koyu renkli Ay denizleriyle belirgin biçimde farklılık göstermesi.Bu farkın en olası nedeni, uzak yüzeydeki kabuğun daha kalın olmasıdır. Bu kalınlık, Ay’ın iç kısmındaki eriyik maddelerin yüzeye ulaşmasını zorlaştırarak, Ay denizlerinin oluşmasını büyük ölçüde engellemiş olabilir.

28 Haziran 2025 Günün Astronomi Fotoğrafı (NASA APOD)

📸 Kaynaklar ve Katkıda Bulunanlar:
Görsel Kaynağı: NASA / GSFC / Arizona State Univ. / Lunar Reconnaissance Orbiter
Çeviren: Sabri Küsüroğlu

🔗 Tüm APOD içeriklerini görmek için:
https://evrimagaci.org/apod

Messier 109

Büyük ve güzel çubuklu sarmal galaksi Messier 109, Charles Messier'in ünlü parlak bulutsu ve yıldız kümeleri kataloğundaki 109. gök cismidir. Messier 109'u, kuzeydeki Büyük Ayı takımyıldızında (Lat: "Ursa Major"), Büyük Kepçe'nin (İng: "Big Dipper") kasesinin hemen altında bulabilirsiniz. Büyük Kepçe'nin parlak yıldızlarından biri olan Phecda (Gamma Ursa Majoris), bu teleskopik görüntünün sağ üst köşesindeki parlamaya neden olmaktadır. M109'un belirgin merkezi çubuğu, galaksiye genellikle bir açıyı temsil ederken kullanılan Yunan harfi teta (θ) benzeri bir görünüm verir. M109, Dünya gökyüzünde yaklaşık 7 yay dakikası veya 0,12 derece gibi çok küçük bir açı boyunca uzanır. Ne var ki, bu küçük açı, galaksinin yaklaşık 60 milyon ışık yılı uzaklıkta olduğu göz önüne alındığında, 120.000 ışık yılı büyüklüğünde devasa bir çapa karşılık gelir. Görselde, artık tanınan Büyük Ayı galaksi kümesinin en parlak üyesi olan M109'a (diğer adıyla NGC 3992), ön planda yer alan sivri görünümlü parlak yıldızlar eşlik ediyor. Yukarıdan aşağıya sırasıyla UGC 6969, UGC 6940 ve UGC 6923 olarak tanımlanan üç küçük ve bulanık mavimsi galaksi, muhtemelen kendilerinden çok daha büyük, çubuklu sarmal galaksi olan Messier 109'un uydu galaksileridir.

27 Haziran 2025 Günün Astronomi Fotoğrafı (NASA APOD)

📸 Kaynaklar ve Katkıda Bulunanlar:
Görsel Kaynağı & Copyright: Robert Eder
Çeviren: Simay Aladağ

🔗 Tüm APOD içeriklerini görmek için:
https://evrimagaci.org/apod

MS 79’daki Vezüv patlamasında Herculaneum’da ölen bir gencin kafatasında camlaşmış beyin dokusu bulundu.

Aşırı ısıyla sıvılaşan doku, ani soğumayla cam benzeri hale gelmişti. Bu nadir olay, yalnızca felaketin şiddetini değil, ölüm anının olağanüstü hızını da gözler önüne seriyor.

Yapılan analizlerde, camlaşmış kalıntıların içinde bazı protein ve yağ moleküllerine rastlandı. Bu da, binlerce yıl öncesinden kalmış bir beyin örneğinin yalnızca yapısal değil, biyokimyasal açıdan da incelenmesini mümkün kılıyor.

Böylesi bir korunum, arkeolojik kayıtlarda son derece nadir görülen bir durum.
Bu çarpıcı keşif, yalnızca felaketin fiziksel etkilerini değil, bireylerin ölüm anına dair detayları da ortaya koyuyor; Herculaneum’un yok oluşunu sadece bir tarihsel olay olmaktan çıkarıp, insan hikâyelerine dayanan somut bir felakete dönüştürüyor.

📝 Aktaran: Ufuk Derin

ℹ️ Bu içerik, Evrim Ağacı internet sitesinden derlenerek hazırlanmıştır. Derleme sırasında bazı önemli detaylar kaybolmuş olabilir. Konu hakkında eksiksiz bilgi almak ve kaynaklarımızı görmek için içeriği lütfen evrimagaci.org üzerinden okuyunuz.

Martı Bulutsusu

Astronomlara Dünya'dan bakıldığında, ışık saçan gaz ve ışığı engelleyen toz bulutlarından oluşan bu yıldızlararası bölge, bir kuş görünümü andırıyor ve bu da ona "Martı Bulutsusu" adını kazandırıyor. Bu kozmik kuşun geniş bantlı portresi, Samanyolu düzleminde, Büyük Köpek (Canis Major) takımyıldızının alfa yıldızı Sirius yönünde 3,5 derecelik bir alanı kaplıyor.
Martı Bulutsusu'nun parlak baş kısmı, IC 2177 olarak kataloglanmıştır; bu, içine gömülü dev yıldız HD 53367 ile birlikte yoğun, tozlu bir salma ve yansı bulutsusudur. Diğer katalog tanımlamalarına sahip nesneleri de içine alan daha büyük salma bölgesi, muhtemelen ardışık süpernova patlamalarıyla oluşan geniş bir kabuk yapısının parçasıdır. Merkezin sağ altındaki dikkat çekici mavimsi yay, FN Canis Majoris adlı kaçak yıldızın yarattığı bir şok dalgasıdır.
Atomik hidrojenin kırmızımsı parıltısıyla belirginleşen bu karmaşık yıldızlararası gaz ve toz bulutları, Canis Majoris OB1 birliğine ait diğer yıldızlarla birlikte, Martı Bulutsusu'nun tahmini 3.800 ışık yılı uzaklığında 200 ışık yılından fazla bir alana yayılıyor.

26 Haziran 2025 Günün Astronomi Fotoğrafı (NASA APOD)

📸 Kaynaklar ve Katkıda Bulunanlar:
Görsel Kaynağı & Copyright: Timothy Martin
Çeviren: Sabri Küsüroğlu

🔗 Tüm APOD içeriklerini görmek için:
https://evrimagaci.org/apod