Şizotipal Kişilik Bozukluğu Nedir? Belirtileri ve Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Bu içerik tıp ve sağlık ile ilişkilidir. Sadece bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bireysel bir tıbbi tavsiye olarak görülmemelidir. Evrim Ağacı'ndaki hiçbir içerik; profesyonel bir hekim tarafından verilen tıbbi tavsiyelerin, konulan bir teşhisin veya önerilen bir tedavinin yerini alacak biçimde kullanılmamalıdır.
- Türkçe Adı Şizotipal Kişilik Bozukluğu
- İngilizce Adı Schizotypal Personality Disorder
- ICD F21
- Diğer İsimleri Şizotipal Bozukluk
Şizotipal kişilik bozukluğu (veya kısaca şizotipal bozukluk), zihinsel ve davranışsal bir bozukluktur. DSM sınıflandırması, bozukluğu özellikle düşünce bozukluğu, paranoya, karakteristik bir sosyal kaygı biçimi, derealizasyon, geçici psikoz ve geleneksel olmayan inançlarla karakterize bir kişilik bozukluğu olarak tanımlar. Şizotipal Kişilik Bozukluğu, "garip veya eksantrik" küme olarak da bilinen bir A kümesi kişilik bozukluğu olarak sınıflandırılır.
Şizotipal kişilik bozukluğu olan kişiler, öncelikle diğer insanların kendileri hakkında olumsuz düşünce ve görüşlere sahip oldukları inancı nedeniyle, diğer insanlarla sosyal bağlantı kurma ve sürdürme konusunda belirgin bir rahatsızlık hissederler. Tuhaf konuşma tarzları ve sosyal olarak beklenmedik giyim tarzları da karakteristiktir. Şizotipal insanlar konuşmalarda garip tepkiler verebilir, cevap vermeyebilir veya kendi kendine konuşabilir.
Sıklıkla, durumları "tuhaf" veya onlar için "olağandışı bir anlam ifade eden şeyler" olarak yorumlarlar; paranormal ve batıl inançlar yaygındır. Şizotipal insanlar genellikle düşüncelerinin ve davranışlarının bir "bozukluk" olduğu önermesine katılmazlar ve bunun yerine depresyon veya anksiyete için tıbbi yardım ararlar.
Şizotipal kişilik bozukluğu, genel popülasyonun yaklaşık %3'ünde görülür ve erkeklerde daha sık teşhis edilir.
Belirti ve Semptomlar
Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun belirtileri üç ana bileşeni içerir:
- Birincisi, kişide ciddi rahatsızlığa neden olabilecek yakın ilişkiler kurma kapasitesinin azalmasıdır.
- İkincisi, kişinin düşünmesinde veya olayları algılamasına çarpıtmalar yaşamasıdır.
- Üçüncüsü ise eksantrik davranış sergilemesidir.
Genç insanlarda, Şizotipal Kişilik Bozukluğu ilk olarak dikkat sorunları, sosyal kaygı veya tek başına oynamaya veya çalışmaya ilgi olarak ortaya çıkabilir. Çocuklar, sosyal kaygıyı daha da artırabilecek alay edilme veya zorbalıkla mücadele edebilirler.
Genel olarak, Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun semptomları aşağıdakileri içerir:
- Garip düşünce ve davranışlar,
- Olağan dışı inançlar,
- Sosyal ortamlarda rahatsızlık,
- Duygu eksikliği veya uygunsuz duygusal tepkiler,
- Belirsiz veya tutarsız konuşma,
- Yakın arkadaş eksikliği,
- Aşırı sosyal kaygı,
- Paranoya.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan insanlar yalnız yaşam sürme eğilimindedir. Yoğun bir sosyal kaygı nedeniyle ilişki kurmakta zorlanabilirler. Sosyal ortamlardaki rahatsızlıkları için başkalarını suçlayabilirler.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan kişilerde semptomlar genellikle psikotik değildir. Halüsinasyonlar, sanrılar ve gerçeklikle temas kaybı psikozun ayırt edici özellikleridir. Fakat, Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan kişilerin genellikle referans sanrıları (İng: "delusions of reference") vardır. Referans sanrıları, bir bireyin zararsız olaylar veya sadece tesadüfler yaşadığı ve bunların güçlü kişisel öneme sahip olduğuna inanmasıdır. Genellikle olumsuz ve düşmanca bir şekilde, "kişinin dünyada algıladığı her şeyin kendi kaderiyle ilgili olduğu fikri"dir.
Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri
Şizotipal Kişilik Bozukluğu'na belirli bir faktör neden olmaz. Etiyolojisinin biyolojik ve çevresel faktörlerin bir birleşimi olduğu düşünülmektedir. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere, bireyi bu bozukluğu geliştirmeye daha yatkın hale getirebilecek bir dizi risk faktörü vardır:
- Ailede şizofreni bozuklukları veya diğer zihinsel sağlık koşulları öyküsü,
- Beyin travması dahil beyin arızası,
- İstismar veya ihmal dahil çocukluk deneyimleri,
- Kişiden daha soğuk veya kopuk bir ebeveyn figürüne sahip olmak,
- Doğumdan önce veya doğum sırasında yaralanma veya hastalık,
- Psikotik kırılmalar veya sanrı dönemleri öyküsü,
- Beyin yapıdaki veya kimyadaki anormallikler.
Genetik Faktörler
Şizotipal Kişilik Bozukluğu, yaygın olarak şizofreninin karakteristik beyin temelli anormalliklerinin çoğunu paylaştığı için "şizofreni spektrumu" bozukluğu olarak anlaşılmaktadır. Bu nedenle, etiyolojisinin öncelikle biyolojik olduğu düşünülmektedir. Şizofrenili bireylerin akrabalarında şizotipal kişilik bozukluğu oranları, diğer ruhsal hastalığı olan kişilerin akrabalarına veya ruhsal hastalığı olmayan kişilere göre çok daha yüksektir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Teknik olarak ifade etmek gerekirse, şizotipal kişilik bozukluğu, genetikçilerin şizofreni patogenezinde rol oynayan genlerin ailesel veya genetik aktarımını izlemesine yardımcı olan "genişletilmiş bir fenotip" olarak da düşünülebilir. Ancak Şizotipal Kişilik Bozukluğunun özellikle duygudurum bozuklukları ve depresyonla genetik bir bağlantısı da vardır. Şizotipal özelliklere dayalı şizofreni tahmini, Şizotipal Kişilik Bozukluğu için genetik riski yüksek olan bireyler için daha yüksek doğruluğa sahiptir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğunun Kalıtılabilirliği
İlk çalışmalar, Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun, şizotipal probandların akrabaları arasında, A Kümesi olmayan kişilik bozukluğu olan ailelere kıyasla daha yaygın olduğunu ortaya koymuştur. İkiz çalışmaları, Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun hem ailesel-genetik hem de benzersiz çevresel faktörler tarafından belirlendiğine dair kanıt sağlamıştır.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun, farklı etyopatojenik yollarla ilişkili 3 farklı fenotipik sınıfta ortaya çıkabileceği de gözlemlenmiştir. Belirgin bir genetik katkı, son derece yüksek düzeyde tuhaf görünüm/davranış, sınırlı duygulanım/uzaklık ve yakın arkadaş eksikliği sergileyen fenotipik bir Şizotipal Kişilik Bozukluğu sınıfıyla ilişkilendirildi. Yüksek düzeyde büyüsel düşünce ve algısal rahatsızlıklarla işaretlenmiş ikinci bir Şizotipal Kişilik Bozukluğu sınıfı da ailesel-genetik ve benzersiz çevresel etkiler tarafından belirlendi. Fakat üçüncü bir Şizotipal Kişilik Bozukluğu sınıfı, orta derecede yüksek referans sanrıları, sosyal kaygı ve şüphecilik, ancak düşük seviyelerde garip davranış, garip konuşma ve kısıtlı duygudan oluşan, kalıtsallık göstermedi, aksine tamamen benzersiz çevresel etkiler tarafından belirlendiği ortaya çıktı.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun kategorik tanısına ek olarak, klinik olmayan popülasyonlarda psikometrik şizotipinin ve ilişkili boyutların kalıtsallığı incelenmiştir. Bu raporlar, genetik ve benzersiz çevresel etkiler tarafından belirlenen çeşitli şizotip ölçütlerine/boyutlarına özgü ve ortak olan sorumluluk faktörlerinin olduğunu göstermiştir.
Sosyal ve Çevresel Faktörler
Ortak kardeş deneyimlerinden farklı olan benzersiz çevresel faktörlerin Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun ve boyutlarının gelişiminde rol oynadığı tespit edilmiştir. Ebeveynlik tarzları, erken ayrılık, travma/kötü muamele geçmişinin (özellikle erken çocukluk ihmali) şizotipal özelliklerin gelişmesine yol açabileceğini gösteren kanıtlar vardır.
İhmal veya istismar, travma veya çocuklukta aile işlev bozukluğu, şizotipal kişilik bozukluğu geliştirme riskini artırabilir. Ayrıca doğum öncesi çevredeki hakaretlerin Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun gelişimi üzerinde etkisi olabileceğini gösteren kanıtlar da vardır. Zamanla, çocuklar sosyal ipuçlarını yorumlamayı ve uygun şekilde yanıt vermeyi öğrenirler, ancak bilinmeyen nedenlerle bu süreç bu bozukluğu olan kişiler için iyi çalışmaz.
Şizotipal Kişilik Bozuklukları, bu bozukluklara biyolojik yatkınlığın bir göstergesi olarak hizmet edebilecek çeşitli derecelerde yaygın bir dikkat bozukluğu ile karakterize edilir. Bunun nedeni, bilgi almakta güçlük çeken bir kişinin, kaliteli etkileşim için kişilerarası ipuçlarının ve özenli iletişimin gerekli olduğu karmaşık sosyal durumlarda zorlanmasıdır. Bu, sonunda bireyin çoğu sosyal etkileşimden çekilmesine ve dolayısıyla asosyalliğe yol açabilir.
Teşhis Yöntemleri
Tarama
Şizotipal kişilik için çeşitli tarama (İng: "assessment") yöntemleri vardır. Şizotipal Kişilik Anketi (SPQ), bir öz bildirim değerlendirmesi kullanarak Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun aşağıdaki dokuz özelliğini ölçer:
- Referans Sanrıları/Fikirleri,
- Aşırı Sosyal Kaygı,
- Tuhaf İnançlar veya Büyüsel Düşünme,
- Olağandışı Algısal Deneyimler,
- Garip veya Eksantrik Davranış,
- Yakın Arkadaş Olmaması,
- Garip Konuşma,
- Kısıtlanmış Duygu,
- Şüphe.
Bir çalışma, tüm SPQ puanlarının ilk %10'unda puan alan katılımcıların %55'ine klinik olarak Şizotipal Kişilik Bozukluğu teşhisi konduğunu buldu. Psikoz geliştirme riskini kişisel bildirimler yoluyla ölçen yöntem Wisconsin Şizotipi Ölçeği'dir (WSS). WSS, şizotipal kişilik özelliklerini Algısal Sapma, Büyülü Fikir, Gözden Geçirilmiş Sosyal Anhedonia ve Fiziksel Anhedonia için 4 ölçeğe ayırır. SPQ ve WSS'nin karşılaştırılması, bu önlemlerin Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun tarama amaçları için dikkatli bir şekilde kullanılması gerektiğini göstermektedir.
DSM-5
Amerikan Psikiyatri Birliği (APA), Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nu "erken yetişkinlik döneminde başlayan ve çeşitli bağlamlarda ortaya çıkan, yakın ilişkilerde akut rahatsızlık ve yakın ilişkilerde azalma kapasitesinin yanı sıra bilişsel veya algısal çarpıklıklar ve tuhaf davranış biçimleriyle kendini gösteren, yaygın sosyal ve kişilerarası yetersizlik örüntüsü" olarak tanımlar.
DSM-5'e göre, Şizotipal Kişilik Bozukluğu tanısı için aşağıda belirtilen 9 kriterden en az beşi mevcut olmalıdır:
- Referans sanrıları (referans fikirleri),
- Davranışı etkileyen ve altkültürel normlarla tutarsız olan garip inançlar veya büyülü düşünce (örn. batıl inanç, basiret inancı, telepati veya “altıncı his”, tuhaf fanteziler veya meşguliyetler),
- Bedensel yanılsamalar da dahil olmak üzere anormal algısal deneyimler,
- Garip düşünme ve konuşma (örneğin, belirsiz, koşullu, mecazi, aşırı ayrıntılı veya basmakalıp),
- Şüphecilik veya paranoyak düşünce,
- Uygunsuz veya kısıtlı duygulanım,
- Garip davranış veya görünüm,
- Yakın arkadaş eksikliği,
- Aşinalık ile azalmayan ve benlik hakkında olumsuz yargılardan ziyade paranoyak korkularla ilişkili olma eğiliminde olan aşırı sosyal kaygı,
Bu belirtiler yalnızca benzer belirtilere sahip bir bozukluğun (şizofreni veya otizm spektrum bozukluğu gibi) seyri sırasında ortaya çıkmamalıdır.
ICD-10
Hastalıkların Uluslararası Sınıflandırılması (ICD) Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nu DSM-5'te olduğu gibi bir kişilik bozuluğu olarak değil, klinik bir bozukluk olarak sınıflandırır ve Şizotipal Bozukluk adını kullanır.
ICD-10 bozukluğu, "herhangi bir aşamada kesin ve karakteristik şizofrenik anomaliler ortaya çıkmamış olsa da, şizofrenide görülenlere benzeyen eksantrik davranış ve düşünce ve duygulanım anomalileri ile karakterize bir bozukluk" olarak tanımlar. Baskın veya tipik bir rahatsızlık yoktur, ancak aşağıdakilerden herhangi biri mevcut olabilir:
- Uygunsuz veya kısıtlanmış duygulanım (kişi soğuk ve mesafeli görünür),
- Tuhaf, eksantrik veya garip davranış veya görünüm,
- Başkalarıyla zayıf ilişki ve sosyal olarak geri çekilme eğilimi,
- Davranışları etkileyen ve altkültürel normlarla tutarsız olan tuhaf inançlar veya büyüsel düşünce,
- Şüphe veya paranoyak fikirler,
- İç direnci olmayan takıntılı ruminasyonlar (aynı konu üzerinde tekrar tekrar düşünme),
- Somatosensoriyel (bedensel) veya diğer yanılsamalar, duyarsızlaşma veya derealizasyon dahil olmak üzere olağandışı algısal deneyimler,
- Garip konuşmalarla veya başka şekillerde, büyük bir tutarsızlık olmadan kendini gösteren belirsiz, dolaylı, mecazi, aşırı ayrıntılı veya basmakalıp düşünme,
- Yoğun illüzyonlar, işitsel veya diğer halüsinasyonlar ve sanrı benzeri fikirlerle birlikte, genellikle harici bir kışkırtma olmaksızın ortaya çıkan, ara sıra geçici yarı psikotik ataklar.
Bozukluk, yoğunluk dalgalanmalarıyla kronik bir seyir izler ve bazen açık şizofreniye dönüşür. Kesin bir başlangıç yoktur, evrimi ve seyri genellikle bir kişilik bozukluğununki ile aynıdır. Şizofreni hastalarıyla ilişkili bireylerde daha yaygındır ve şizofreninin genetik spektrumunun bir parçası olduğuna inanılmaktadır.
Teşhis Yönergeleri
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Basit Şizofreniden, Şizoid Kişilik Bozukluğu ya da Paranoid Kişilik Bozukluğu'ndan veya (bahsedildiği gibi muhtemelen) Otizm Spektrum Bozukluklarından kesin olarak ayrılmamıştır. Bu nedenle, tanılama tablosu genel kullanım için önerilmez. Terim kullanılıyorsa, yukarıda sıralanan tipik özelliklerin üç veya dördünün en az iki yıl boyunca sürekli veya dönemsel olarak mevcut olması gerekir. Birey, şizofreni kriterlerini hiçbir zaman karşılamamış olmalıdır. Birinci derece akrabada şizofreni öyküsü olması tanıya ek ağırlık verir, ancak ön koşul değildir.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun (klinik olmayan popülasyonlardaki şizotipinin yanı sıra) sürekli olarak çok boyutlu bir yapı olduğu gösterilmiştir. Tüm çalışmalar uyum içinde olmasa da, Şizotipal Kişilik Bozukluğu analizleri en tutarlı şekilde 3 faktörlü bir çözüm ortaya koymuştur:
- Bilişsel-Algısal Faktör(garip inançlar, algısal rahatsızlıklar, referans fikirleri ve paranoya/şüphecilik),
- Kişilerarası Faktör(yakın arkadaş eksikliği, sosyal kaygı, +/- kısıtlı duygulanım),
- Düzensiz/Gariplik Faktörü (tuhaf konuşma/düşünce, tuhaf davranış, +/- sınırlı duygulanım).
Kişilerarası veya Tuhaflık faktörüne "kısıtlı/uygun olmayan duygulanım"ın atanması, değerlendirmenin klinik olmayan popülasyonlarda öz bildirim yoluyla mı yoksa Şizotipal Kişilik Bozukluğu veya kişilik bozukluğu olan hastalarla yarı yapılandırılmış görümeyle mi yapıldığına bağlı görünüyor. aşağıdakiler tarafından yapılıp yapılmadığına bağlı gibi görünmektedir.
Alt Türler
Theodore Millon, şizotipal kişiliğin iki alt tipini önerir. Şizotipal kişilik bozukluğu olan herhangi bir birey, aşağıdaki biraz farklı alt tiplerden birini sergileyebilir. (Millon'un tek saf bir varyanta sahip kişiliğin nadir olduğuna, bunun yerine bir ana varyantın bir veya daha fazla ikincil varyantla karışımı olduğuna inandığı unutulmamalıdır.)
- Sıkıcı Şizotipal: Şizoid, depresif ve bağımlı özellikleri içeren, pasif-bağımsız modelin yapısal bir abartısı. Kişilik özellikleri arasında gariplik ve yokluk (var olmama) duygusu; açıkça sıkıcılık, durgunluk ve ifadesizlik; içsel olarak mülayimlik, kayıtsızlık ve duyarsızlık; belirsiz, muğlak ve yüzeysel düşünceler bulunur.
- Ürkek Şizotipal: Kaçınmacı ve olumsuz özellikleri içeren, aktif-bağımsız modelin yapısal bir abartısı. Kişilik özellikleri arasında ihtiyatla endişelilik, dikkatlilik, şüphecilik, aşırı duyarlılık; kendine ve başkalarına yabancılaşma; kendi düşüncelerini kasıtlı olarak engelleme, tersine çevirme veya diskalifiye etme (menetme) bulunur.
Komorbiditeler
Şizotipal Kişilik Bozukluğu sıklıkla majör depresif bozukluk, distimi ve sosyal fobi ile birlikte görülür. Ayrıca, bazen Şizotipal Kişilik Bozukluğu obsesif-kompulsif bozuklukla (OKB) birlikte ortaya çıkabilir ve varlığının tedavi sonucunu olumsuz etkilediği görülmektedir. Klinik olarak OKB tanısı konan bazı kişilerin, şizotipal OKB olarak adlandırılabilecek duruma yol açan birçok şizotipal kişilik özelliğine sahip olduğu bulunmuştur. Uygun tedavi olmadan, büyülü düşünme ve paranoid düşünce gibi Şizotipal Kişilik Bozukluğu eğilimleri, bir bireyde OKB semptomlarını kötüleştirebilir. Bipolar bozuklukla da bir ilişki olabilir. Gilles de la Tourette sendromu olan kişiler genellikle bazı şizotipal özelliklere sahip olabilirler.
Diğer kişilik bozuklukları ile komorbidite açısından, Şizotipal Kişilik Bozukluğu, diğer iki 'Küme A' koşulu olan şizoid ve paranoid kişilik bozukluğu ile yüksek komorbiditeye sahiptir. Ayrıca borderline kişilik bozukluğu ve narsisistik kişilik bozukluğu ile de önemli komorbiditeye sahiptir.
Bazı şizotipal insanlar şizofreni geliştirmeye devam eder, ancak çoğu değildir. Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan bireylerin çok geniş bir yelpazedeki nöropsikolojik testlerde şizofreni hastalarına benzer puanlar aldığını gösteren düzinelerce çalışma vardır. Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan hastalardaki bilişsel eksiklikler, şizofreni hastalarındakilere çok benzer, ancak nicel olarak daha hafiftir.
Tedaviler veya İdare Yöntemleri
Şizotipal kişilik bozukluğu tedavisi genellikle psikoterapi ve ilaç kombinasyonunu içerir. Psikoterapi, Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan kişilerin bir terapistle güvene dayalı bir ilişki kurarak başkalarına güvenmeye aşlamasına ve baş etme becerilerini öğrenmesine yardımcı olabilir. Psikoterapi şunları içerebilir:
- Bilişsel-Davranışçı Terapi: Olumsuz düşünce kalıplarını belirleyerek, bunlara meydan okumayı öğrenmeye; belirli sosyal becerileri öğrenmeye ve sorunlu davranışları değiştirmeye yardımcı olabilir.
- Destekleyici Terapi: Teşvik sunarak, uyum sağlama becerilerini geliştirmek için yardımcı olabilir.
FDA (Gıda ve İlaç İdaresi) tarafından özel olarak şizotipal kişilik bozukluğu tedavisi için onaylanmış herhangi bir ilaç bulunmamaktadır. Bununla birlikte, doktorlar depresyon veya anksiyete gibi belirli semptomları hafifletmeye veya azaltmaya yardımcı olmak için bir antidepresan reçete edebilir. Bazı ilaçlar düşünmede esnekliği artırmaya yardımcı olabilir.
Psikoterapi
Theodore Millon'a göre şizotipal kişilik bozukluğu, tanımlanması en kolay, ancak psikoterapi ile tedavisi en zor olan kişilik bozukluklarından biridir. Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan kişiler genellikle kendilerini eksantrik veya uyumsuz olarak görürler; sosyal uyumsuzluklarını bir problem olarak görme dereceleri, bunun psikiyatride bir problem olarak görülme derecesinden farklıdır. Artan aşinalık ve yakınlık genellikle kaygı ve rahatsızlık düzeylerini artırdığından, Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan kişilerle yakınlık kurmak zordur.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan kişiler için grup terapisi, yalnızca grup iyi yapılandırılmış ve destekleyiciyse önerilir. Aksi takdirde, gevşek ve yüzeysel düşüncelere yol açabilir. Paranoid semptomları baskın olan şizotipal hastalar için destek özellikle önemlidir, çünkü yüksek düzeyde yapılandırılmış gruplarda bile çok fazla zorluk yaşayacaklardır.
Müddet Tahminleri (Prognoz)
Şizotipal kişilik bozukluğu, yaşam boyu tedavi gerektiren kronik bir durumdur. Tedavi edilmediği takdirde, Şizotipal Kişilik Bozukluğunun prognozu genellikle kötüdür. Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan kişilerde aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer zihinsel sağlık koşullarına sahip olmak çok yaygındır:
Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)
ABD'de Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nun yaşam boyu yaygınlığının yakın zamanda (2018) %4'ün biraz altında olduğu ve erkeklerde (%4,2) kadınlardan (%3,7) biraz daha yüksek oranlarda olduğu tahmin edilmektedir. Şizotipal Kişilik Bozukluğu olasılığı siyah kadınlarda, düşük gelirlilerde ve ayrılmış, boşanmış veya dul kişilerde daha yüksekti; ve Asyalı erkeklerde Şizotipal Kişilik Bozukluğu olasılığı daha düşüktü.
Sosyodemografik parametreler ve komorbiditeler için düzeltme yapıldıktan sonra, Şizotipal Kişilik Bozukluğu, Bipolar I ve II Bozukluklar, Travma Sonrası Stres Bozukluğu, Borderline Kişilik Bozukluğu ve Narsisistik Kişilik Bozukluğu ile önemli ölçüde ilişkiliydi. Ek olarak, sosyodemografik parametreler ve Eksen I ve II komorbiditeleri için düzeltme yapıldıktan sonra bile, Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan hastalar, bu bozukluğu olmayanlara göre önemli ölçüde daha fazla yeti yitimine sahipti.
Önlem Yöntemleri
Şizotipal Kişilik Bozukluğu'nu önlemenin bilinen bir yolu yoktur. Yukarıda belirtilen risk faktörlerinden (bkz. Hastalıkla İlişkili Risk Faktörleri) kaçınmak faydalı olabilir.
Etimoloji
"Şizotip" terimi ilk olarak Sandor Rado tarafından 1956'da "şizofrenik fenotip"in kısaltması olarak kullanılmıştır.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 4
- 3
- 1
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- World Health Organization. The Icd-10 Classification Of Mental And Behavioral Disorders Clinical Descriptions And Diagnostic Guidelines. (16 Ocak 2009). Alındığı Tarih: 28 Eylül 2022. Alındığı Yer: WHO | Arşiv Bağlantısı
- A. P. Association. (2013). Diagnostic And Statistical Manual Of Mental Disorders. ISBN: 9780890425558. Yayınevi: American Psychiatric Association Publishing. sf: 655-659.
- A. J. Pulay, et al. (2009). Prevalence, Correlates, Disability, And Comorbidity Of Dsm-Iv Schizotypal Personality Disorder: Results From The Wave 2 National Epidemiologic Survey On Alcohol And Related Conditions. Primary Care Companion to The Journal of Clinical Psychiatry, sf: 53-67. doi: 10.4088/pcc.08m00679. | Arşiv Bağlantısı
- T. Millon. (2004). Personality Disorders In Modern Life. ISBN: 9780471237341. Yayınevi: Wiley. sf: 403.
- D. L. Fogelson, et al. (2007). Avoidant Personality Disorder Is A Separable Schizophrenia-Spectrum Personality Disorder Even When Controlling For The Presence Of Paranoid And Schizotypal Personality Disorders The Ucla Family Study. Schizophrenia Research, sf: 192-199. doi: 10.1016/j.schres.2006.12.023. | Arşiv Bağlantısı
- E. Fonseca-Pedrero, et al. (2018). The Network Structure Of Schizotypal Personality Traits. Schizophrenia bulletin, sf: S468-S479. doi: 10.1093/schbul/sby044. | Arşiv Bağlantısı
- D. R. Rosell, et al. (2014). Schizotypal Personality Disorder: A Current Review. Current Psychiatry Reports. doi: 10.1007/s11920-014-0452-1. | Arşiv Bağlantısı
- Mayo Clinic Staff. Schizotypal Personality Disorder - Symptoms And Causes. (8 Ekim 2019). Alındığı Tarih: 28 Eylül 2022. Alındığı Yer: Mayo Clinic | Arşiv Bağlantısı
- Cleveland Clinic. Schizotypal Personality Disorder: Symptoms & Treatment. (15 Mayıs 2022). Alındığı Tarih: 28 Eylül 2022. Alındığı Yer: Cleveland Clinic | Arşiv Bağlantısı
- J. Martel. Schizotypal Personality Disorder: Symptoms, Risks, And More. (6 Haziran 2016). Alındığı Tarih: 28 Eylül 2022. Alındığı Yer: Healthline | Arşiv Bağlantısı
- M. Zimmerman. Schizotypal Personality Disorder (Stpd) - Psychiatric Disorders - Msd Manual Professional Edition. (1 Eylül 2022). Alındığı Tarih: 28 Eylül 2022. Alındığı Yer: MSD Manual Professional Edition | Arşiv Bağlantısı
- Y. Lien, et al. (2010). The Multidimensionality Of Schizotypy In Nonpsychotic Relatives Of Patients With Schizophrenia And Its Applications In Ordered Subsets Linkage Analysis Of Schizophrenia. American Journal Of Medical Genetics. Part B, Neuropsychiatric Genetics : The Official Publication Of The International Society Of Psychiatric Genetics. doi: 10.1002/ajmg.b.30948. | Arşiv Bağlantısı
- A. S. Cohen, et al. (2010). Toward A More Psychometrically Sound Brief Measure Of Schizotypal Traits: Introducing The Spq-Brief Revised. Journal Of Personality Disorders, sf: 516-537. doi: 10.1521/pedi.2010.24.4.516. | Arşiv Bağlantısı
- M. M. McClure, et al. (2013). Functional Outcomes, Functional Capacity, And Cognitive Impairment In Schizotypal Personality Disorder. Schizophrenia Research, sf: 146-150. doi: 10.1016/j.schres.2012.12.012. | Arşiv Bağlantısı
- M. Battaglia, et al. (1995). A Family Study Of Schizotypal Disorder. Schizophrenia Bulletin, sf: 33-45. doi: 10.1093/schbul/21.1.33. | Arşiv Bağlantısı
- S. Torgersen, et al. (2000). A Twin Study Of Personality Disorders. Comprehensive Psychiatry, sf: 416-425. doi: 10.1053/comp.2000.16560. | Arşiv Bağlantısı
- K. S. KENDLER, et al. (2007). The Heritability Of Cluster A Personality Disorders Assessed By Both Personal Interview And Questionnaire. Psychological Medicine, sf: 655. doi: 10.1017/S0033291706009755. | Arşiv Bağlantısı
- M. Battaglia. (1999). A Psychometric-Genetic Study Of Schizotypal Disorder. Schizophrenia Research, sf: 53-64. doi: 10.1016/s0920-9964(98)00131-5. | Arşiv Bağlantısı
- V. Lentz, et al. (2010). Childhood Adversity, Mental Disorder Comorbidity, And Suicidal Behavior In Schizotypal Personality Disorder. The Journal of Nervous and Mental Disease, sf: 795-801. doi: 10.1097/NMD.0b013e3181f9804c. | Arşiv Bağlantısı
- A. L. Fung, et al. (2012). Peer Victimization As A Risk Factor For Schizotypal Personality In Childhood And Adolescence. Journal Of Personality Disorders, sf: 428-434. doi: 10.1521/pedi.2012.26.3.428. | Arşiv Bağlantısı
- F. Schürhoff, et al. (2009). Self-Reported Childhood Trauma Correlates With Schizotypal Measures In Schizophrenia But Not Bipolar Pedigrees. Psychological Medicine, sf: 365-370. doi: 10.1017/S0033291708003905. | Arşiv Bağlantısı
- K. Ohi, et al. (2012). The P250Gap Gene Is Associated With Risk For Schizophrenia And Schizotypal Personality Traits. PloS One, sf: e35696. doi: 10.1371/journal.pone.0035696. | Arşiv Bağlantısı
- V. Mitropoulou, et al. (2002). Neuropsychological Performance In Schizotypal Personality Disorder: Evidence Regarding Diagnostic Specificity. Biological Psychiatry, sf: 1175-1182. doi: 10.1016/s0006-3223(02)01426-9. | Arşiv Bağlantısı
- D. C. Gooding, et al. (2011). Theory Of Mind And Psychometric Schizotypy. Psychiatry Research, sf: 217-223. doi: 10.1016/j.psychres.2011.04.029. | Arşiv Bağlantısı
- M. Stone. (1985). Schizotypal Personality: Psychotherapeutic Aspects. Schizophrenia Bulletin, sf: 576-589. doi: 10.1093/schbul/11.4.576. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 17/11/2024 13:39:45 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/12512
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.