Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Projeksiyon Ön Yargısı: Geçmişte Ne Kadar Farklı Olduğumuzu ve Gelecekte Ne Kadar Farklı Bir Kişi Haline Gelebileceğimizi Hafife Alıyoruz!

Projeksiyon Ön Yargısı: Geçmişte Ne Kadar Farklı Olduğumuzu ve Gelecekte Ne Kadar Farklı Bir Kişi Haline Gelebileceğimizi Hafife Alıyoruz! Unsplash
Kişinin duvardaki gölgesi
11 dakika
1,833
  • Bilişsel (Kognitif) Psikoloji
Evrim Ağacı Akademi: Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar Yazı Dizisi

Bu yazı, Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar yazı dizisinin 58. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Tartışma Nedir? Münazara Yapmanın Önemi Nedir? Tartışmalarda Bilimsel Argümanlar Nasıl Üretilir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al

Projeksiyon önyargısı, insanların şu anda hangi kişisel zevklere, inançlara, özelliklere sahiplerse, gelecekte de aynı özelliklere sahip olacaklarını varsaydıkları bilişsel bir ön yargıdır. Şu an oldukları kişi, adeta bir projeksiyon gibi geleceğe de yansıyacakmış gibi hareket eder, bunu yaparken birey olarak zaman içinde nasıl değişebileceklerini görmezden gelirler.[1]

Bu, insanların neyi, nasıl düşündüklerini, ne söylediklerini ve ne yaptıklarını kayda değer düzeyde etkileyebilen bir ön yargıdır. Bu yazıda hem projeksiyon ön yargısının ne olduğuna dair bilgiler vereceğiz hem de bu yargıyla nasıl mücadele edilebileceğine dair bazı önerilerde bulunacağız.

Tüm Reklamları Kapat

Projeksiyon Ön Yargısı Örnekleri

Aç karnına alışveriş yapan insanlar, o anda ihtiyaç duymadıkları şeyler alabilirler.[2] Bu insanlar, alışveriş esnasında aç oldukları için, alışverişten, hatta yemek yedikten sonra da aç olacakları varsayımında bulunmaktadırlar. Kişinin gelecekteki haline yönelik yaptığı bu varsayım, bir projeksiyon ön yargısı örneğidir.

Projeksiyon ön yargısının bir diğer örneğine, çalışma rutinimizde rastlayabiliriz. İnsanlar iş sırasında yorulmaya başlayıp güçten düştüklerinde, ellerindeki işi gelecekte de bitiremeyecekleri yönünde bir karamsarlığa kapılabilirler. Bunun tam tersi senaryoda, enerjisi o an için yerinde olan insanlar da bu durumun böyle devam edeceği yönünde bir iyimserliğe kapılabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Projeksiyon ön yargısı ile ilgili daha farklı örnekler, şu şekilde sıralanabilir:

  • Yaz tatili planlarını kıştan yapmaya başlayan insanlar, normal şartlarda rahat edemeyecekleri kadar sıcak olan yerlere seyahat planı yapabilir.[2] Bu insanlar, mevsim henüz kış olduğu için sıcağa duydukları özlemi gözlerinde büyütürler.
  • Çok aç olup yemek siparişi veren insanlar da benzer şekilde açlıklarını gözlerinde büyütüp, yiyemeyecekleri kadar fazla yemek sipariş edebilirler.[2]
  • İnsanlar, projeksiyon ön yargısı yüzünden bağımlılık yapıcı davranışlar sergileyebilir. Örneğin sigara içmeyen ve bağımlı olmayan birisi, sigaranın ne kadar bağımlılık yapabileceğini hafife alıp sigara içmeye başlayabilir.[2]
  • Projeksiyon ön yargısı, bir şeye halihazırda bağımlı olan insanların kararlarını da etkileyebilir. Örneğin, bir bağımlılığından kurtulmak isteyen birisi, yoğun bir şekilde yoksunluk çektiği bir dönemde bu yoksunluğun hiç geçmeyeceği varsayımıyla bu bağımlılığına geri dönebilir.[2] Veya o anda yoksunluk çekmeyen birisi, gelecekte çekebileceği yoksunluğu düşünmeyip, o anda bu bağımlılığı bırakmaya karar verebilir.

Tüm bunların yanı sıra, insanlar projeksiyon ön yargısı yüzünden spor salonuna ne sıklıkla gidecekleri konusunda kendilerine yanlış vaatlerde bulunabilir; yeni bir kıyafet, araba ya da ev almadan önce o anki hava durumundan etkilenip, alacakları şeyin diğer mevsimlerde nasıl kullanılacağını gözardı edebilirler.[3], [4], [5], [6] Projeksiyon ön yargısı, insanların sağlık (örn. nasıl bir tedaviye başlayacakları konusunda) ve finans (örn. nasıl bir yatırım yapacakları konusunda) ile ilgili kararlarını da etkileyebilmektedir.[1], [7], [8]

Projeksiyon ön yargısı, hayatımızın pek çok farklı alanında rol oynayabilir ve başkaları bu ön yargımızdan faydalanmaya çalışabilir. Örneğin:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

  • Bir şeyi tüketmekten ya da bir şey yapmaktan zevk alan birisi, hevesi zamanla geçecek olsa bile bu şeyden gelecekte de zevk alacağı varsayımında bulunabilir.[2] Bazı şirketler, bu durumu kendi avantajlarına kullanarak, insanları tekli değil toplu alım yapmaya teşvik edebilir (örn. açık büfeler). İnsanlar, aldıkları şeyin geçici bir heves olduğunu fark ettiklerinde ise iş işten geçmiş olur.
  • İnsanlar bazen yeni satın aldıkları bir ürünün hayatlarında ne kadar büyük bir yer edineceğini, o ürüne ne kadar bağlanacaklarını hafife alırlar.[2] Şirketler bu gibi durumlarda o ürün için müşteri adına cezbedici olan iade politikaları izleyip, para iadesi için garanti verebilirler. Bu da müşteriye o ürünü kullanmayı bırakmak kolaymış gibi, yanlış bir izlenim verir.
Ürün paketleriyle eve giren bir kadın
Ürün paketleriyle eve giren bir kadın
Pexels

Projeksiyon Ön Yargısının Arkasındaki Psikoloji

İnsanlar, şu anda sahip oldukları zevklerin, inançların vb. zaman içerisinde nasıl bir niteliksel değişimden geçebileceğini önceden anlayabilirler.[5] Projeksiyon ön yargısı, karşımıza nitelik değil nicelik boyutunda çıkar. Çünkü sorun, bu değişimlerin ne kadar büyük olabileceğinin hafife alınmasıdır.[2]

Şu anda bireysel olarak sahip olduğumuz özellikler; olgunlaştıkça, sosyal etkiyle, içinde bulunduğumuz koşulların değişmesiyle, bizim bu yeni koşullara uyum sağlamamız ile veya ruh halimize bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ancak insanlar, şu anda sahip oldukları özelliklere çok fazla ağırlık verdikleri için, bu etkenleri yeteri kadar göz önünde bulundurmuyor olabilirler.[2]

Mevsim geçişi
Mevsim geçişi
Pexels

Kişiyi Zamanla Değiştiren Bazı Etkenler

İnsanların kişisel özelliklerinin zamanla değişmesine yol açan etkenler, şu iki ana kategori altında incelenebilir:

  • Kişisel olanlar: Olgunlaşmak ve farklı bir ruh haline bürünmek,
  • Çevresel olanlar: Akranlarımızın ya da fiziki olarak içinde bulunduğumuz ortamın üzerimizdeki etkisi.

Bu etkenleri, kısa vadeli ve uzun vadeli diye daha farklı kategorilere ayırmak da mümkündür. Örneğin, alışveriş yaparken karşılaştığımız satış yetkilileri bizi kısa vadede; aile yaşantımız ise bizi daha uzun vadede etkilemektedir.

İnsanların kişisel özelliklerini etkileyen bazı diğer etkenler, içsel etkenler başlığı altında toplanabilir.[9] Bu etkenler, duygularımızla hareket etmemize yol açar. Açlık durumumuz, o an ne kadar sinirli olduğumuz, bir şeyi arzuluyor oluşumuz vb., bunlara örnek olabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Geçmişten Ders Çıkarmanın Önemi

İnsanlar, herhangi bir konuya dair yaptıkları varsayımları yanlış çıktığında bundan ders çıkarabilir, gelecekte aynı hatayı tekrarlamaktan kaçınabilirler. Bazen gelecekte neleri sevip neleri sevmeyeceğimiz ile ilgili öngörülerimiz yanlış çıksa bile bu durumdan ders çıkarmakta zorlanırız. Bizi bundan alıkoyan birkaç farklı sebep olabilir:

  • Bazı insanlar, kendi iç dünyalarında ne olup bittiğini gayet iyi bildiklerini düşünmek isterler. Bunun için kendileri ile ilgili ön yargıları yanlış çıksa bile bunu görmezden gelip, kendilerini kandırabilirler.
  • İnsanlar bazen bir konu hakkında tahminde bulunurken o konuyu etraflıca değerlendirmek yerine, kendi tahminlerini haklı çıkarmaya çalışırlar. Bunu yaparken, bu tahmini haksız çıkaracak bazı unsurları gözardı edebilirler.
  • Birinin geçmişte kendisiyle ilgili yaptığı tahminler yanlış çıkmışsa bile bu tahminler birbirinden alakasız konularla ilgili olabilir. Örneğin, kişinin ne tarz kıyafetler giyeceği ile ilgili yaptığı tahminler, gelecekte ne yiyeceği ile ilgili yaptığı tahminlerden bağımsız olabilir. Kişi bu gibi durumlarda bu tahminleri birbiriyle ilişkilendirmekte, dolayısıyla da ortada bir sorun olduğunu görmekte zorlanabilir.

Projeksiyon Ön Yargısı ile Nasıl Başa Çıkılır?

Projeksiyon ön yargısı ile başa çıkmak için izleyebileceğimiz birkaç farklı yol vardır:

  • Projeksiyon ön yargısı hakkında farkındalık kazanabilir, bu ön yargının temelinde yatan sebepler konusunda bilinçlenebiliriz.
  • İnsanların projeksiyon ön yargısından hangi durumlarda, nasıl etkilendiği konusunda farkındalık kazanabiliriz.
  • Bazen; içgüdüsel etkenlerin önemini hafife alır, gelecek planlarımıza aslında olduğumuzdan daha sadık olacağımızı düşünür, uzun vadeli kararlar alırken sadece şimdiki halimizi esas alarak hareket ederiz. Bizi projeksiyon ön yargısına düşüren bu gibi tuzaklardan kaçmayı deneyebiliriz.
  • Projeksiyon ön yargısına hangi durumlarda kapıldığımızı belirleyip, kendimizi bu durumlara karşı önceden hazırlayabiliriz. Örneğin, karnımız açken alışveriş yaptığımızda gereksiz şeyler aldığımızın farkındaysak, alışverişlerimizi tok karnına yapmaya başlayabiliriz.
  • Geçmişte projeksiyon ön yargısı ile hareket ettiğimiz durumlardan ders çıkarıp, gelecekte daha dikkatli hareket edebiliriz. Örneğin, yeni bir ürün almayı düşünüyorsak ve geçmişte ona benzer bir ürün satın almışsak, o ürünü alırkenki ruh halimizi hatırlamaya çalışabiliriz.
  • Kendimize, "Bundan bir ay sonra da şu anki ruh halinde olacak mıyım?", "Şu anki hislerim, sakinleşince geçecek mi?" gibi geleceğe yönelik bazı sorular sorabiliriz.
  • Güvendiğimiz birine danışabiliriz. Bizi iyi tanıyan biri, bizi aldıktan sonra pişman olacağımız şeyleri almaktan kurtarabilir.
  • Kendimizden mesafelenmeye çalışıp, içinde bulunduğumuz durumda biz değil de bir arkadaşımız olsa ona ne gibi tavsiyeler vereceğimizi düşünebiliriz.
  • Önemli bir karar almadan önce acele etmeyip, sakinleşmeyi bekleyebiliriz. Örneğin, alışveriş yaparken çok cazip bir teklifle karşılaşmış olabilir, yoğun duygular içerisine girmiş olabiliriz.[10] Bu gibi durumlarda o ürünü alıp almayacağımıza karar vermeden önce bir süre beklemeyi tercih edebiliriz.
  • Bir konuda karar verirken hangi kurallar doğrultusunda hareket edeceğimizi önceden belirleyebiliriz.[2] Örneğin kendimize bir karar almadan önce 10’a kadar sayacağımız, sadece uykumuzu aldıktan sonra karar vereceğimiz ya da ilk kez girdiğimiz bir mağazadan alışveriş yapmayacağımız şeklinde kurallar koyabiliriz.
  • Bilişsel ön yargılardan kaçınmak için kullanılan daha genel yöntemlere başvurabilir, örneğin neye dayanarak hareket ettiğimizi değerlendirebilir, herhangi bir konu hakkında acele etmeden değerlendirmede bulunmayı deneyebiliriz.

Yukarıda sıralananlara benzer adımlar atarak, projeksiyon ön yargısı ile hareket eden diğer insanlara da yardımcı olabiliriz. Örneğin, biri projeksiyon ön yargısına kapılmışsa ona bu konu hakkında farkındalık kazandırabilir, içinde bulunduğu durumun farkına varmasını sağlayacak sorular yöneltebilir, aceleyle karar vermemesi yönünde tavsiyelerde bulunabilirsiniz.

Birer içecek eşliğinde sohbet
Birer içecek eşliğinde sohbet
Unsplash

Projeksiyon ön yargısı ile başa çıkmak gibi bir niyetiniz yoksa bile bu ön yargının insanları nasıl etkilediği konusunda bilgi sahibi olmak önemlidir. Çünkü bu sayede hem kendimizin hem de başkalarının davranışları hakkında bazı tahminler yürütebiliriz. Örneğin, birinin alışveriş sırasında niye yanlış kararlar aldığını daha iyi anlayabiliriz.

Tüm Reklamları Kapat

Ek Bilgiler

İnsanlar, bugünkü hallerini geleceğe projekte ettikleri, gelecekteki hallerinin şimdikine abartılı derecede benzeyeceğini düşündükleri için bu ön yargıya kapılırlar. Ancak "projeksiyon ön yargısı" teriminin bundan daha farklı karşılıkları da vardır. Sadece bugünkü halini değil, geçmişe ya da geleceğe yönelik daha farklı projeksiyonlarda bulunan insanların da bilişsel bir ön yargı ile hareket ettiği varsayılabilir. Örneğin:

  • İnsanlar bazen kendi inançlarını, değer yargılarını, karakteristik özelliklerini ve/veya davranışlarını başkalarına yansıtır, diğer insanlar ile aslında olandan daha fazla ortak yönlerinin olduğunu zannederler.[11], [12], [13], [14] Bu olgu literatürde zaman zaman "sosyal projeksiyon" ya da "yanlış çıkarım etkisi" diye de geçer.[13], [15], [16] Bu yazıda ele alınan durumlar, başka bir deyişle, kişinin kendi halini geleceğe projekte ettiği durumlar, bu başlık altında değerlendirilebilir.
  • Projeksiyon ön yargısı, herhangi bir konuda düşünen birinin o anki ruh halinden ne derecede etkileneceği, bu ruh halinin o kişinin geçmişi nasıl hatırlayacağını nasıl etkilediği ile de bağlantılıdır.[17]
  • Şu anki kişisel halini değil de, geçmişte ya da şu anda yaşanan olayları geleceğe projekte eden insanların da projeksiyon ön yargısı ile hareket ettiği söylenebilir. Borsada görülmüş en güncel trendlerin geleceğe de yansıyacağını düşünmek buna örnek olabilir.[18], [19]

Projeksiyon Ön Yargısının Ortaya Çıkışı ve Tarihi

Projeksiyon ön yargısı kavramının ortaya çıkışı; George Loewenstein, Ted O’Donoghue ve Matthew Rabin tarafından yazılan ve 2003'te Quarterly Journal of Economics dergisinde yayımlanan bir makaleye dayandırılır.[2] Ondan bir süre önce, 2000 yılında, bu makalede yer alan çalışma ile ilgili bir ön rapor yayımlanmış, aynı çalışmadan daha farklı yayınlarda da bahsedilmiştir.[20] Orijinal makalede de belirtildiği üzere, hem bu dönemlerde hem daha erken dönemlerde yapılmış diğer çalışmalarda da projeksiyon ön yargısının varlığına ilişkin bazı bulgular yer almıştır.[21]

Bağlantılı Kavramlar

Projeksiyon ön yargısı olan insanların sergilediği tutumun bir benzerine daha farklı bilişsel önyargılarda da rastlamak mümkündür. Örneğin:

  • Benmerkezci ön yargısı olan insanlar, karşılaştıkları olayları değerlendirirken veya olaylara başka birinin gözünden bakmaya çalışırken, kendi bakış açılarına çok fazla ağırlık vererek hareket ederler.
  • Empati boşluğu olarak bilinen bir bilişsel ön yargısı olan insanlar, o anda içinde bulunmadıkları ruh hallerini anlamakta, birinin kendilerinden nasıl daha farklı bir ruh haliyle hareket ettiğini göz önünde bulundurmakta güçlük çekebilirler

Projeksiyon ön yargısı ile bağlantılı diğer kavramlar arasında duygulanımsal öngörü ile hedonik tahmin kavramları vardır. Bunlardan ilki, kişinin gelecekteki olaylara nasıl bir duygusal tepki vereceği ile ilgili yaptığı öz öngörüleri, ikincisi ise kişinin gelecekteki bir şeyin kendilerine getirisinin ne olacağı (örn. bir ürünün onlara ne kadar mutluluk getireceği) ile ilgili yaptığı tahminleri kapsar.[22], [23], [24] Bunların da kendi içlerinde bağlantılı olduğu daha farklı kavramlar vardır.[25]

Özet ve Sonuç

  • Projeksiyon ön yargısında olan insanlar, şu anda sahip oldukları özellikler ile gelecekte sahip olacakları özellikler arasında aslında olandan daha fazla benzerlik olacağı varsayımında bulunarak, bilişsel bir ön yargı ile hareket ederler.
  • Örneğin, elindeki işi yorulduğu için yarım bırakan biri, o işi daha sonra da bitiremeyeceği yönünde bir karamsarlığa; iyi dinlenmiş biri ise altından kalkabileceği iş yüküne dair fazla iyimserliğe kapılabilir.
  • Bu ön yargı ile hareket eden insanlar, sahip oldukları özelliklerin zamanla nasıl değişebileceğine dair nitelik düzeyinde fikir sahibi olsalar da, bu değişimin ne kadar büyük olabileceğini sistematik olarak küçümserler. Çünkü insanlar olgunlaşma, sosyal etki, ruh halinde değişim gibi sebeplerle değişim gösterseler de bu insanlar bu gibi etkenleri göz önünde bulundurmaz, bunun yerine büyük ölçüde şu anki ruh hallerini temel alarak hareket ederler.
  • Projeksiyon ön yargısı ile mücadele etmek için kullanılabilecek birkaç farklı yöntem vardır. Örneğin projeksiyon ön yargısına dair farkındalık kazanabilir, bu ön yargının tuzaklarından (örn. içgüdüsel etkenleri hafife almak) kaçabilir, onunla karşılaşabileceğimiz durumlara karşı önceden hazırlık yapabilir ve kararlarımızı sakin kafayla almayı deneyebiliriz.
  • Projeksiyon ön yargısını anlamak, hem kendi davranışlarımızı hem başkalarının davranışlarını daha iyi anlamamızı, bu davranışlara dair daha iyi öngörülerde bulunmamızı sağlayabilir.
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar Yazı Dizisi

Bu yazı, Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar yazı dizisinin 58. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Tartışma Nedir? Münazara Yapmanın Önemi Nedir? Tartışmalarda Bilimsel Argümanlar Nasıl Üretilir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
38
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • İnanılmaz 13
  • Muhteşem! 5
  • Tebrikler! 5
  • Umut Verici! 3
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • Korkutucu! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 02/04/2023 05:39:36 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11655

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Genetik Mühendisliği
Dağılım
İlaç
Beslenme
İnsan Sağlığı
Hematoloji
Hastalık
İnfografik
Argüman
Ağrı
Terapi
Önyargı
Yağ
Karadelik
Doğa Yasası
Diş Hastalıkları
Kitap
Evrimsel Antropoloji
Darwin
Uyku
Öğrenme Alanı
Hominidae
Biyokimya
Öne Çıkan
Fotosentez
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Size Özel
Güncel
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
I. Shatz, et al. Projeksiyon Ön Yargısı: Geçmişte Ne Kadar Farklı Olduğumuzu ve Gelecekte Ne Kadar Farklı Bir Kişi Haline Gelebileceğimizi Hafife Alıyoruz!. (16 Nisan 2022). Alındığı Tarih: 2 Nisan 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11655
Shatz, I., Karagözoğlu, M., Sakmar, . (2022, April 16). Projeksiyon Ön Yargısı: Geçmişte Ne Kadar Farklı Olduğumuzu ve Gelecekte Ne Kadar Farklı Bir Kişi Haline Gelebileceğimizi Hafife Alıyoruz!. Evrim Ağacı. Retrieved April 02, 2023. from https://evrimagaci.org/s/11655
I. Shatz, et al. “Projeksiyon Ön Yargısı: Geçmişte Ne Kadar Farklı Olduğumuzu ve Gelecekte Ne Kadar Farklı Bir Kişi Haline Gelebileceğimizi Hafife Alıyoruz!.” Edited by Mert Karagözoğlu. Evrim Ağacı, 16 Apr. 2022, https://evrimagaci.org/s/11655.
Shatz, Itamar. Karagözoğlu, Mert. Sakmar, . “Projeksiyon Ön Yargısı: Geçmişte Ne Kadar Farklı Olduğumuzu ve Gelecekte Ne Kadar Farklı Bir Kişi Haline Gelebileceğimizi Hafife Alıyoruz!.” Edited by Mert Karagözoğlu. Evrim Ağacı, April 16, 2022. https://evrimagaci.org/s/11655.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.