Mars Perseverance Keşif Aracı'nın en yakın komşu gezegenimize indiğinden beri süregelen heyecan dolu bekleyiş nihayet son buldu. Bir buçuk yılın ardından elde edilen veriler, beklenmedik haberleri de beraberinde getirdi.

Neredeyse bir araba boyutunda olan ve yedi tane bilimsel enstrümanı üzerinde bulunduran keşif aracı, bir süredir Mars'ın 49 km genişliğindeki Jezero kraterini inceliyordu. Bir zamanlar bir göl olan bu krater, antik yaşam üzerine kanıt aramak ve gezegenin jeolojik ve iklimsel geçmişi hakkında bilgi edinmek için ideal bir yer.

Otçulun her lokması bir bitkiye mal olur. Bitkiler pasif kurbanlar mıdır yoksa bu saldırılara aktif olarak direnç gösterirler mi?

Bitkiler enerji ve besin harcayarak gövde, yaprak, kök ve üreme dokularını büyütür. Otçullar bu dokuları yediklerinde bitki besin ve enerjiyi yavruya dönüştürme kabiliyetlerindeki azalmayla başa çıkabilmelidir. Bu nedenle doğal seçilim, otçulların olumsuz etkilerini sınırlayan bitki özelliklerini destekler.

Süha Derbent'in Evrim Ağacı'na katkı sağladığı muhteşem dağ gorili (Gorilla beringei beringei) gözlemlerinden birkaç tanesine tanıklık ediyorsunuz! Kendileri, Orta Afrika'nın doğu kesimlerinde fotoğraflandı.

Şempanze ve bonobodan sonra insanlara en yakın (%98 DNA benzerliği) olan ve aynı zamanda yaşayan en büyük primatlardır. Geniş vücutları, uzun kolları ve büyük kafaları ile karakterize iri insansı maymun (ape) türüdür. Burunları yassı ve burun delikleri (nostril) geniştir. Yüzler, eller, ayaklar ve göğüsler kılsızdır. İnsanlar gibi kompleks bilişsel yeteneklere sahiptirler. Bu konu hakkındaki kapsamlı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Öyle ki alet kullanma, karar verme, düşünme, kin tutma, gülme ve hatta dini ritüeller içeren davranışlar sergilerler. O kadar ki Koko isimli meşhur batı gorili, işaret dili öğrenerek insanlarla iletişim dahi kurabiliyordu.

Vitamin, vücudumuzdaki birçok biyokimyasal aktivitenin gerçekleşmesi için önem taşıyan kimyasal maddelerin ortak adıdır. Vitaminlerin etki ettiği biyokimyasal aktiviteler arasında normal hücre büyümesi, hücresel yanıt mekanizması, kan dolaşımının düzenli sağlanması gibi hayati fonksiyonlar da olduğu ve vücudumuz vitaminleri üretemediği için vitaminleri önerilen düzeylerde günlük diyetimizle almamız gerekir. Ulusal Sağlık Enstitüsü'nün (İng: "National Institutes of Health") vitaminler için önerdiği günlük alım miktarlarına şuraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Eğer vitaminleri diyetimizle uzun süre boyunca almazsak, vücudumuzdaki biyokimyasal aktiviteler aksar ve çeşitli sağlık sorunları ile karşı karşıya kalabiliriz. Bu sağlık sorunlarından biri de vücudumuzun bağışıklık sisteminin düşmesidir. Çünkü vitaminler, aktif olarak bağışıklık sistemimizin güçlenmesinde de rol oynar.

"Karanlık madde"yi duymuşsunuzdur: Evrenin yüzde 27'sini kaplayan fakat sıradan yöntemlerle saptanamayan gizemli madde. Oysa inatçı bir gizem bulmak için uzayın derinliklerine bakmamıza gerek yok. “Karanlık DNA”, orada olduğunu bilmemize rağmen görünmez oluşu ve evrimin en derin sırlarını saklıyor olma ihtimali bakımlarından karanlık maddenin biyolojik kuzeni olarak düşünülebilir.

Bilim insanları daha fazla genom haritası çıkardıkça, genetik dizilerin, oluşumunu tamamlamış hayvanlarda kendini nasıl gösterdiği daha iyi anlaşılmaktadır. Zürafaların nasıl bu kadar uzun boyunlu ya da yılanların nasıl bu kadar uzun olduğunu anlamayı başardık ve muhtemel ki bazı insanların “Game of Thrones” dizisini sevmemesine neden olan geni de çok yakında bulacağız. Ama bazen, hangi genin ne işlevi olduğuna dair sağlam bilgilerle bile, orada olduğunu bildiğimiz bir genin peşine düşüp elimiz boş çıkabiliyoruz.

İsrail'in 11 Nisan 2019 tarihinde Ay'a gönderdiği Beresheet robotik uzay aracı, iniş sırasında kontrolden çıkarak Ay'a çakıldı. Bu, insanlığın uzay görevleri için üzücü bir haber olsa da, daha kritik bir problemi de beraberinde getirdi: Uzay aracı içinde, insan kültürüne ve toplumuna dair 30 milyon sayfaya karşılık gelen dijital kayıtlarına yanı sıra, bir de sıra dışı bir yolcu bulunuyordu: Dehidrasyona uğratılmış, yani susuz bırakılmış tardigradlar ("su ayıları") bulunuyordu. Hem de binlerce!

Tardigradlar, dayanıklılıklarıyla bilinen, sadece 0.05 ila 1.2 milimetre arasında boya sahip, adeta bir "süper-canlı"dır. Öyle ki, uzay şartlarında haftalarca bekletildikten sonra bile normal şartlara döndüklerinde hiçbir şey olmamış gibi üreme döngülerine devam edebilmektedirler. Bu hayvanların -200^oC'den 149^oC'ye kadar olan sıcaklıklarda hayatta kalabildiği bilinmektedir. Ayrıca vücutlarını sudan yoksun bırakarak fıçılama adı verilen bir sürece girebilirler ve bu halde 10 yıldan uzun bir süre boyunca rahatlıkla yaşamlarını sürdürebilirler. Dolayısıyla Ay'da yitirmek isteyeceğimiz son tür tardigradlardır diyebiliriz. Bu mikroskobik canlılarla ilgili daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.

“Dostunuza yakın olun, düşmanınıza daha da yakın!” lafı boşa değildir. Vücuttaki yağ fazlalıkları çoğu insanın konuşmaktan kaçındığı bir konu olsa da, bu sözde “düşmanı” tanımak, onu yenmek adına atacağınız ilk ve en önemli olan adımdır. Dolayısıyla bu makalemizde, sizlere vücudumuzda kilonun baş sorumlusu olan yağlardan söz edecek ve onları daha iyi tanımanızı sağlayacağız. Böylelikle obezite gibi son derece karmaşık, aşırı fazla faktöre bağlı olarak gelişen ve belki de tamamen hatalı bir şekilde "irade düşüklüğüne" bağladığınız bir konunun aslında ne kadar sinsi ve tehlikeli bir hastalık olduğunu göstermeye çalışacağız. Umuyoruz ki faydalı olacaktır.

Öncelikle pozitif bakış açısıyla yaklaşalım: Yağın vücudumuzda olması ve depolanabilmesi evrimsel açıdan türümüzün devamlılığı için çok büyük bir artı olmuştur. Çünkü yağ vücudumuzdaki en büyük “potansiyel enerji”dir. Yediğimiz yemeklerden aldığımız enerjiyi yakıt olarak düşünürsek, bu yakıt kanımızla yakılacağı noktalara taşınıp birçok yaşamsal faaliyet için tüketilmektedir. Kalori yakımı denildiğinde akla gelen ilk örnek kasların enerji tüketimi olsa da sindirim, nefes almak, beyin aktiviteleri, saç ve tırnak uzaması gibi hayatta kalmaya dair her türlü işlem "yakıt", yani enerji tüketmektedir. Bazen harcadığımızdan fazla enerji alırız ve bu durumda vücut bu enerjiyi daha sonra harcamak adına saklamak ister.