İradenin özgür olup olmamasını incelemeden önce insanın özgür olup olmadığını incelemeliyiz.. İnsan özgür müdür? Determinist(hayır, özgür değildir) ve İndeterminist(evet, özgürdür) yaklaşımlarında görüldüğü gibi bazıları insanın özgür olduğunu kabul eder ve bazıları etmez. Sorunuzu cevaplayacak olan ben determinist bir yaklaşımı benimsiyorum.. İnsan, benim için çoğu yerden zincire vurulmuş bir durumdadır. Ne kadar özgürüm dese ve ne kadar kendini özgür hissetse her zaman onu sınırlayacak bazı durumlar olacaktır. Çevre, aile, kültür, din, toplum ve ahlak insanın özgürlüğünü sınırlayan -şeylerdir-. Bence insanın yapması gereken en özgür biçimde yaşamaya çalışmasıdır. Belki tamamen özgür olmaya asla yaklaşamayacak ama gelebileceği en yakın yere gelecektir.
Şimdi ise 'özgür irade'ye dönelim. Özgür irade, özgürlükten daha komplikedir bence.. Yaptığımız her davranış ne kadar bizim seçtiğimiz davranıştır desek o kadar yanılmış oluruz. Çünkü küçüklükten beri kalıplara sokulduk ve belki hala daha sokuluyoruz. Bu isteklerimizin de kalıplara sokulup sokulmadığı sorusunu doğuruyor. Evet insan bir şeyi istiyor ama o kalıbın dışına çıkmayarak.. Çoğunlukla tabii. Bunu aşıp -kendi(acaba?)- kararlarını vermeye çalışanlar da var fakat onlar da bir başka kalıba - bir üst kalıba göre karar veriyor.
Yani özetlersek ve sorunuzun yanıtına gelirsek-ki siz doğru mu diye sormuşsunuz ama bu doğruluk nereden bakarsanız değişir ve asla doğruluğa ulaşamazsınız- insan içinde bulunduğu çemberlerin dahilinde ancak özgürdür ve kısıtlanmış iradesini kullanır. İnsan ne kadar özgür seçim yapmaya çalışırsa o kadar özgür irade sahibidir benim gözümde ama dediğim gibi asla tam bir iradeye sahip olamayacaktır.
Bu makaleye göz atabilirsiniz.. [1]
