Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Nebula Türleri Nelerdir? Bulutsuların Kimyasal Yapıları Hakkında Neler Biliyoruz?

Nebula Türleri Nelerdir? Bulutsuların Kimyasal Yapıları Hakkında Neler Biliyoruz?
6 dakika
624
  • Astrokimya
Tüm Reklamları Kapat

Nebula veya bulutsular; bol miktarda hidrojen ve helyumdan oluşan, uzayda genişçe bir yer kaplayan, içeriğindeki hidrojen ve helyumla yıldızları oluşturan gök cisimleridir. İlginç renkleri ve desenleri ile astrofotoğrafçıların da ilgi odakları olmaktadırlar.

Bulutsu Türleri

Bulutsular kendi aralarında Emisyon Bulutsuları, Yansıma Bulutsuları, Gezegenimsi Bulutsular, Süpernova Kalıntıları ve Soğurma Bulutsuları olmak üzere beşe ayrılırlar.

Tüm Reklamları Kapat

Emisyon Bulutsuları

Emisyon veya salma bulutsularının böyle isimlendirilmesinin sebebi kendi ışıklarını kendilerinin yaymasıdır. Bulutsunun ışığı, içindeki ve etrafındaki yıldızların enerjilerini hidrojen atomlarına vermesi sonucu oluşur. Bu enerji o kadar güçlüdür ki iyonlaşma adı verilen bir süreçle bulutsunun hidrojen atomlarının elektronları kopar ve hidrojen (+) yüklü olacak şekilde iyonlaşır. Enerji verilmiş elektronlar, atomlarla yeniden birleşerek yüksek enerjili durumlarından düşük enerjili durumlarına geri döndüklerinde ışık yayarlar ve bulutsunun gazının parlamasına neden olurlar.

Emisyon bulutsularının ünlü bir örneği; Orion takımyıldızında yer alan devasa, yıldız oluşturan bir bulutsu olan Orion Nebulası'dır. Diğer ismiyle Avcı Bulutsusu, Trapezium olarak bilinen dört büyük yıldızdan oluşan bir yıldız kümesine ev sahipliği yapmaktadır. Bu yıldızlar sadece birkaç yüz bin yaşında, Güneş'in kütlesinin yaklaşık 15-30 katı kütlededir. O kadar sıcak ve parlaktırlar ki tüm Orion bulutsusunu aydınlatırlar.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak çoğu genç yıldız bulutsunun içine gömülüdür. Bunların en büyüklerinin kütlesi Güneşimizin kütlesinin 50 ila 100 katıdır.

Bu tür bulutsularda bulunan baskın element, bulutsulara karakteristik kırmızı rengini veren iyonize hidrojendir. Bu tür bulutsulardaki helyum, oksijen, azot ve eser miktarda bulunan elementler gibi diğer elementler de yeşil ve mavi ışık yayar.

Orion Bulutsusu.
Orion Bulutsusu.
Hubble Space Telescope

Yansıma Bulutsuları

Yansıma bulutsuları, ışıklarını etraflarındaki yıldızlardan alan bulutsulardır. Emisyon bulutsularındaki yıldızların aksine bu yıldızların enerjileri bulutsulardaki gazı iyonlaştıracak kadar güçlü değildir. Yine de ışıkları gaz ve tozun içinden geçerek bulutsunun parlamasına neden olur. Bu görüntüyü sisli bir ortamda el feneri açılınca ortaya çıkan görüntü gibi düşünebilirsiniz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Yansıma bulutsuları, hidrojen ve neonla doludur. Bazı araştırmalar, petek benzeri bir yapıda düzenlenmiş yüzlerce karbon atomu ve bazı hidrojen atomları ile birbirine bağlı aromatik halkalar olan polisiklik aromatik hidrokarbonların da yansıma bulutsularındaki varlığını doğrulamaktadır. Bu hidrokarbonlar, fullerenler gibi diğer bileşiklere dönüştürülebilir.

NGC1999 bulutsusu.
NGC1999 bulutsusu.
Science Alert

Gezegenimsi Bulutsular

Gezegenimsi bulutsular, düşük ve orta kütleli yıldızların ölümü sırasında oluşur. Bu tür yıldızlar öldüklerinde dış katmanlarını uzaya atarlar. Bu genişleyen gaz kabukları yıldız ölümünün karmaşıklığını gösteren çok çeşitli benzersiz şekiller (halkalar, kum saatleri, dikdörtgenler ve daha fazlasını) oluşturur. Gökbilimciler bu karmaşık şekillerin bir yıldızın ömrünün sonunda nasıl oluştuğunu hâlâ araştırmaktadır.

Yıldız, dış katmanlarını atarken beyaz cüceye dönüşen çekirdeğini geride bırakır. Beyaz cüceler yaklaşık olarak Güneş'in kütlesine ve Dünya'nın büyüklüğüne sahip nesnelerdir. Bu da onları kara delikler ve nötron yıldızlarından sonra evrendeki en yoğun madde biçimlerinden biri yapar. Beyaz cüce yıldızının ultraviyole radyasyonu, gezegenimsi bulutsunun gazını iyonize eder ve yıldızların emisyon bulutsularında yaptığı gibi parlamasına neden olur. Güneşimizin de ömrünün sonunda bir gezegenimsi bulutsu oluşturması beklenmektedir.

Gezegenimsi bulutsular için yapılan spektrum analizleri; bu tür bulutsularda hidrojen, oksijen, karbon ve neon iyonları bulunduğunu göstermektedir. Bu yapılar yıldızların son evrelerinde oluştuğu için oldukça karmaşık moleküllere sahiptir. Başta uzun karbon zincirleri içerenler olmak üzere pek çok farklı molekülün kaynağını oluştururlar. Bu bulutsularda C4H2, C6H2, C2H4 gibi karbon bazlı moleküllerin ve hatta aromatik benzen (C6H6) benzonitril gibi karbon bazlı moleküllerin varlığını birkaç çalışma doğrulamıştır. Aynı zamanda oksijen bulunduran H2O, OH veya HCO gibi bileşiklere de sahiptirler.

Helis Bulutsusu
Helis Bulutsusu
Universe Today

Süpernova Kalıntıları

Eğer bir yıldız, Güneşimizin en az beş katı büyüklüğündeyse süpernova patlaması geçirerek içindekileri saniyede 15.000 ila 40.000 kilometre hızla uzaya fırlatma kapasitesine sahiptir.

Tüm Reklamları Kapat

Tipik bir süpernova patlaması sırasında açığa çıkan enerji nedeniyle galaksilerin tamamının saçtığı ışıktan daha parlak bir ışık topu oluşturabilir ve bu durumda Güneş'imizin 8 milyar yıllık toplam ömründe yayacağından daha fazla enerji uzaya savrulur.

Yengeç Bulutsusu, bir süpernova kalıntısı örneğidir. 1054 yılında Yengeç Bulutsusunu oluşturan patlama o kadar parlaktı ki haftalarca gündüz vaktinde bile gökyüzünde görülebilmiş ve Dünya'nın dört bir yanındaki gökbilimciler tarafından kaydedilmiştir. Yıldızdan gelen maddeler hâlâ saatte yaklaşık 4,8 milyon kilometre hızla uzaya akmaktadır.

Araştırmalar bu bulutsularda argon ve hidrojen iyonlarından SiO, SiS, CO ve HCO+'ya kadar pek çok farklı bileşiğin varlığını ortaya koymaktadır. Bu nebulalar için kaydedilen spektrumlar H2S gibi moleküler türlerin yanı sıra, C+, N+, N+2, O+2, O+3 ve P+ gibi iyonlarla doludur. Aynı zamanda bu nebulalarda neon, magnezyum, silikon, kükürt ve hatta demir dahil olmak üzere çeşitli elementler de bulunabilir.

SN 1054 Süpernovası.
SN 1054 Süpernovası.
Space

Soğurma Bulutsuları

Soğurma bulutsuları veya karanlık bulutsular, ışık yaymayan veya yansıtmayan ancak arkalarından gelen ışığı engelleyen gaz ve toz bulutlarıdır. Bu bulutsular yıldızlardan veya ötelerindeki bulutsulardan gelen görünür ışığı emmelerine olanak tanıyan büyük miktarlarda toz içerirler. Bu bulutsuların görülebilmesi için arkalarında parlak bulutsular veya yıldızlar bulunması gerekir.

Tüm Reklamları Kapat

Soğurma bulutsularını kimyasal yapı olarak diğer bulutsulardan ayıran özellik metal de içeriyor olmalarıdır. Elbette moleküler hidrojen, H2, H2O, CO, CO2, CH3, OH, NH3, etil alkol (C2H5OH) gibi yüzlerce kimyasal; şekerler ve hatta glisin gibi amino asitler de bulundurmaktadırlar. Hatta bu bileşiklerden 70 tanesi DNA'yı oluşturan bileşiklerle birlikte meteoritlerde yaygın olarak bulunmaktadır. Koyu renkli bulutsular aynı zamanda C, Si, Mg, Fe, Al, Ti gibi katı maddeler de içerirler.

Kömür Çuvalı Bulutsusu.
Kömür Çuvalı Bulutsusu.
Great Lakes Ledger

Bulutsularda Yıldızlar Nasıl Oluşur?

Yıldızların kimyasal yapısı, bulutsuların kimyasal yapısıyla benzerlik göstermektedir. Bunların ikisinde de hidrojen ve helyum, ağırlıklı olarak bulunmaktadır. Eğer bir bulutsunun yanında büyük kütleli bir yıldız süpernova patlaması geçirirse bu olay, bulutsudaki hidrojen ve helyumun sıkışmasına neden olur. Çünkü bir süpernova, gazın saniyede 10.000 ila 20.000 kilometreye kadar bir hızla hareket etmesine neden olmaktadır. Bu muazzam derecede güçlü bir patlamadır ve gazın sıkışması için yeterlidir. Bu durum karşısında sıkışıp toplanan gaz ve tozlar kütle çekim sayesinde etraflarına daha fazla gaz ve toz çekerler. Bunun sonucunda da toz bulutunun kütlesi artar ve daha da fazla gaz ve toz çekmeye başlar.

Bu durumda, basınç ve sıcaklık ciddi derecede artar. Bu da nükleer füzyon dediğimiz olayın başlamasına sebep olur. Nükleer füzyon, basitçe 2 küçük elementin daha ağır elementlere dönüşmesidir bu esnada ortaya yüksek miktarda ısı açığa çıkar.

Füzyon sonucu oluşabilecek en ağır element demirdir. Yıldızlardaki füzyonda hidrojen atomlarının birleşmesi sonucu helyum ve daha ağır atomlar oluşmaktadır.

Yıldızlardaki Füzyonlar

Yüksek ısıları ve kütleleri ile yıldızlar, doğal yollardan enerji açığa çıkarmak için farklı kombinasyonlar kullanır:

  • Proton-Proton füzyonu: Çekirdek sıcaklıkları 15 milyon °C'nin altında olan Güneş gibi yıldızların baskın enerji kaynağını oluşturan proton-proton füzyonu, iki protonun çarpışmasıyla başlar ve sonucunda pozitronlar, nötrinolar ve gamalar gibi yüksek enerjili parçacıklar ortaya çıkar.
  • Karbon Döngüsü: Daha yüksek sıcaklıklara sahip yıldızlar hidrojen atomları yerine karbon atomlarını birleştirir.
  • Üçlü Alfa Süreci: 100 milyon °C'yi aşan sıcaklıkları ile kırmızı devler gibi yıldızlar, hidrojen ve karbon yerine helyum atomlarını bir araya getirir.
Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
21
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 3
  • Tebrikler! 2
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Sıkça Sorulan Sorular

Nebula veya bulutsular, hidrojen ve helyumdan oluşan, uzayda geniş bir yer kaplayan ve içerisindeki gazla yıldızların oluştuğu gök cisimleridir.

Bulutsular, Emisyon Bulutsuları, Yansıma Bulutsuları, Gezegenimsi Bulutsular, Süpernova Kalıntıları ve Soğurma Bulutsuları olmak üzere beşe ayrılır.

Emisyon bulutsuları, içindeki ve etrafındaki yıldızların enerjilerini hidrojen atomlarına vermesi sonucu oluşur. Işıkları, hidrojen atomlarının iyonlaşması ve yeniden birleşmesi sürecinde ortaya çıkar.

Yansıma bulutsuları, etraflarındaki yıldızlardan aldıkları ışık sayesinde parlaklık kazanırlar. Işık, bulutsudaki gaz ve tozun içinden geçerek yansıma bulutsusunun parlamasına neden olur.

Gezegenimsi bulutsular, düşük ve orta kütleli yıldızların ölümü sırasında oluşur. Bu yıldızlar dış katmanlarını uzaya atar ve genişleyen gaz kabukları benzersiz şekiller oluşturur. Geriye kalan çekirdek ise beyaz cüce olarak kalır.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/05/2023 03:01:05 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/14052

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Saç
Sağlık Personeli
Hafıza
Çekirdek
Mars
Kuyruksuz Maymun
Diyet
Zaman
Mitler
Tardigrad
Öne Çıkan
Olumsuz
Şehir Hastanesi
Hidrotermal Baca
Haber
Entomoloji
Zehirli Mantar
Canlı Cansız
Mit
Yangın
Nörobiyoloji
Koruma
Elektrik
Mutasyon
Evrenin Genişlemesi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Ay Kraterindeki Dev Teleskop Ne İşe Yarayacak?
Ay Kraterindeki Dev Teleskop Ne İşe Yarayacak?
Körler ve Sağırlar Rüya Görür mü?
Körler ve Sağırlar Rüya Görür mü?
Acı Yemek Basur Yapar Mı?
Acı Yemek Basur Yapar Mı?
Tatil Ortası Depresyonu: Tatil İnsanları Neden Üzüyor?
Tatil Ortası Depresyonu: Tatil İnsanları Neden Üzüyor?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Y. Y. Arslan, et al. Nebula Türleri Nelerdir? Bulutsuların Kimyasal Yapıları Hakkında Neler Biliyoruz?. (3 Mayıs 2023). Alındığı Tarih: 29 Mayıs 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/14052
Arslan, Y. Y., Alparslan, E. (2023, May 03). Nebula Türleri Nelerdir? Bulutsuların Kimyasal Yapıları Hakkında Neler Biliyoruz?. Evrim Ağacı. Retrieved May 29, 2023. from https://evrimagaci.org/s/14052
Y. Y. Arslan, et al. “Nebula Türleri Nelerdir? Bulutsuların Kimyasal Yapıları Hakkında Neler Biliyoruz?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 03 May. 2023, https://evrimagaci.org/s/14052.
Arslan, Yusuf Yiğit. Alparslan, Eda. “Nebula Türleri Nelerdir? Bulutsuların Kimyasal Yapıları Hakkında Neler Biliyoruz?.” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, May 03, 2023. https://evrimagaci.org/s/14052.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close