İnsanlar Tek Eşli mi, Çok Eşli mi?

İnsan çiftleşme sisteminin en iyi nasıl karakterize edileceği, yoğun ve kutuplaşmış bir tartışma konusudur:

• Bir yandan, üreme yatırımındaki cinsiyet farklılıklarının ve sonuçta ortaya çıkan farklı potansiyel üreme oranlarının, erkeklerde yüksek sayıda çiftleşme çabası davranışını (yani kısa süreli, çoklu eş arama yönelimini) ve çok eşliliği desteklediği ileri sürülmektedir.^[1]
• Diğer yandan, çocukların baba bakımına bağımlı olduğu bir cinsel iş bölümünün evrimleşmiş olmasının, hem erkekler hem de kadınlar için uzun vadeli, tek eşli ilişkilerde örtüşen çıkarlar ürettiği ileri sürülmektedir.^{[2], [3]}

Her iki yaklaşım için de çeşitli dayanak noktaları ve kaynaklar bulunduğu göz önüne alındığında, insanlarda çiftleşme modellerinin en iyi nasıl tanımlanacağı konusunda akademik camiada bir anlaşmazlık olduğu söylenebilir. Özellikle zor olan, türe özgü bir stratejinin, üzerinde anlaşmaya varılmış bir tanımını oluşturmaktır - ki yapılacak bu tanım, karşılaştırmalı çalışmalarda yaygın bir kullanıma sahip olacaktır.

Bu makalede, mevcut tartışmaya ilişkin bir çözüm önerisi getirmeye odaklanacağız. İnsanlardaki evlilik ve çiftleşme sistemleri hakkındaki literatürü gözden geçirdikten sonra, kültürlerarası bir incelemenin yanı sıra belirli araştırma hatlarının lehine ve aleyhine karşılaştırmalı ve evrimsel kanıtlar sunacağız.

İnsanlar Tek Eşli mi Çok Eşli mi? İnsanların Çiftleşme Sistemi Nedir?

Hem kültürlerarası hem de kültürler içindeki stratejilerin çeşitliliği göz önüne alındığında, insana özgü bir çiftleşme modeli tanımlarken kafa karışıklığı yaşamak ve tartışmak kaçınılmazdır. Örneğin, öncelikle sanayi öncesi toplumların temsili bir küresel örneği olan Standart Kültürlerarası Örneklem'den elde edilen veriler, toplumların yaklaşık %85'inde çok eşli evliliğin (bir erkek, birden çok kadın) onaylandığını göstermektedir.^[4] Aşağıdaki görsel, çoğu toplumda erkeklerin birden fazla eşe sahip olmasına izin verildiği göz önüne alındığında, erkeklerin çiftleşme çabasının yoğun doğasına ilişkin iddiaları desteklemek için kullanılır.

Frontiers

Ancak insan toplumları daha yakından incelendiğinde, küçük ölçekli ve çok eşli bir toplumda, evliliklerin çoğunluğunun tek eşli olduğu görülecektir.^{[4], [5], [6]} Örneğin, Savanna Pumé (Güney Amerikalı avcı-toplayıcılar) arasında çok eşlilik ortaya çıkarken (kadınların %20'si ve erkeklerin %11'i hayatlarının bir noktasında çok eşli olarak evlidir), evliliklerin çoğu tek eşlidir ve diğer avcı-toplayıcılarla tutarlıdır.^{[7], [8]}

Çoğu evlilik bir noktada tek eşli olsa da bireyler, hayatları boyunca evlilik piyasasına birden çok kez girebilirler. Avcı-toplayıcılar arasında, sanayileşen toplumlar ve birçok modern Batılı nüfus arasında, eşlerin ölümü ve/veya boşanmadan sonra yeniden evlenme yaygındır, bu da hem erkeklerin hem de kadınların üreme hayatı boyunca birden fazla partnere sahip oldukları seri tek eşlilik ile sonuçlanır.^{[9], [10], [11], [12]}

Bununla birlikte, bireylerin hayatları boyunca birden fazla partneri olabilse de genellikle evlilik içinde cinsel sadakat beklenir. Evlilik, tüm insan toplumlarında ortaktır ve kimin kime cinsel erişimi olduğunu alenen kabul eder. Boşanma, genellikle evlilik dışı ilişkilerden kaynaklanır.^{[13], [14], [15]}

Bununla birlikte, insanlar tarafından yapılan davranışların tipik bir örneğine birçok istisna mevcuttur ve seks, hem kültürlerarası hem de herhangi bir toplumdaki bireyler arasında evliliğin dışında da gerçekleşir. Yine de erkekler ve kadınlar tipik olarak aynı yerleşim biriminde uzun süreli çiftler halinde yaşadıklarından, evlilik dışında seks yapmak muhtemelen tüm toplumlarda bir dereceye kadar ortaya çıktığından, evlilik, sosyal tek eşliliği uygulamak olarak tanımlanmıştır.^[16]

İnsan davranış örüntüleri, "yalnızca birbiriyle üreyen iki birey" olarak tanımlanan genetik tek eşlilikten farklı olsa da "sosyal olarak tek eşli" diğer türlere kıyasla, fazladan çift babalılık oranları görece düşüktür. İnsan toplumlarında babalık dışı yavru oranlara ilişkin tahminler, toplumlar arasında %0 ila %11 arasında değişmektedir (medyan değerler %1,7 ila 3,3 arasında düşmektedir).^{[17], [18]} kuşlarda ise bu oranlar düzenli olarak %20'yi aşmaktadır.^[19]

İnsan Toplumlarında Evlilik Dışı Seks

İnsanlar, tüm toplumlarda "evlilik" olarak kabul edilen uzun süreli ikili bağlar kurarken, cinsel ilişkiler evlilik dışında da gerçekleşmektedir. Bazı toplumlarda ve olaylarda bu ilişkiler gizlidir ve çeşitli şiddetlerde cezalar içeren "ihlal"ler olarak kabul edilmektedir. Ancak diğer durumlarda, bağlılık içermeyen cinsel ilişkilere sosyal olarak izin verilir ve genellikle iki iyi etnografik bağlamda karşımıza çıkar:

İlki, ilk evlilikten önce, ergen kızların düşük bir gebe kalma olasılıklarına sahip oldukları ve farklı evlilik öncesi ilişkileri keşfetme özgürlüğüne sahip oldukları bir yaşam evresindeyken ortaya çıkar.^{[14], [20], [21], [22]} Örneğin, Guyanalı Makuşiler arasında, yakın geçmişte cinsel olgunluğa erişmiş bireyler, evlilik öncesi cinsel ilişkiye girmek için ebeveyn desteği almaktadır.^[23] Bu çiftleşme davranışının amacı, karşılıklı eş seçimine izin vermek ve olası bir uzun vadeli eşi belirlemektedir. Bununla birlikte, kişi bir kez evlendiğinde, ilişkisi dışındaki çiftleşmeleri sona erdirmesi beklenir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Evlilik dışında toplumsal olarak onaylanmış ikinci bir cinsel ilişki biçimi ya "bölünebilir babalık" ya da öngörülen durumlarda "eş paylaşımı" bağlamında ortaya çıkar. Örneğin, ovalarda yaşayan bazı Güney Amerika grupları arasında, kadınların eşlerine ek olarak düzenli birkaç cinsel partneri vardır.^[24] Bu uygulama, fetal gelişim için birden fazla erkeğin katkısının gerekli olduğu düşünülen yerlerde yaygındır. Kadınlar evlilik yoluyla ek ilişkileri resmileştirmezken (örneğin çok eşliliğin kurumsallaşmaması), bu erkeklerin çocuklar geliştikçe onlara uzun vadeli bir bağlılık olarak koruma ve yatırım sağlamaları beklenir.^[25]

Diğer toplumlarda, eş (kadın) paylaşımı, alenen kabul edilen durumlarda gerçekleşebilir. İyi tanımlanmış bir örnek, tek eşli çiftlerin "kadın değiş tokuşu" ile meşgul olduğu Eskimoların birçok farklı etnografik kaynağından gelir (ancak "erkek değiş tokuşu" olarak adlandırmak daha doğru olabilir).^{[26], [27]} Bu değiş tokuşun tüm taraflarca kabul edildiği ve her zaman olmasa da çoğu zaman uzun vadeli sosyal (ve cinsel) ilişkilerle sonuçlandığı bildirilmiştir.

Diğer çift-dışı ilişkiler, muhtemelen ardından gelebilecek cezalar nedeniyle (örneğin cinsel kıskançlığa tepki olarak şiddet) daha gizlidir. Bununla birlikte, evlilik dışı seks karşılığında yiyecek ve başka kaynaklar sunan birçok erkek örneği vardır.^{[10], [22], [24], [28]}

Özetle, gözlemlenen çiftleşme stratejilerinin çeşitliliği göz önüne alındığında, insana özgü bir çiftleşme sisteminin basit bir sınıflandırması zordur. Tek eşli, poliandri, polijini ve kısa süreli çiftleşme kalıpları çağdaş insan toplumlarında bulunur ve çoğu toplum birden fazla türde evlilik ve çiftleşme ilişkisi sergiler.^{[29], [30]} Bundan çıkarılabilecek en basit sonuç, insanların uzun vadeli ikili bağlar oluşturmasıdır.

Ancak birçok toplumda polijini ve poliandri evlilikler bulunurken, etnografik kanıtlar, bir toplumdaki çoğu bireyin genellikle cinsel açıdan dışlayıcı olan tek eşli evliliklerle yaşadığını göstermektedir. Bu birlikteliklerin genellikle seri olarak tek eşli olduğunu ve boşanma oranlarından bağımsız olarak, modern hayat öncesi ölüm çizelgelerinde yüksek eş ölüm oranları nedeniyle geçmişte de durumun böyle olduğunu vurgulamak önemlidir.^[31]

İnsan Atalarında Çiftleşme Sistemi

Kültürlerarası bilgi, çiftleşme modellerindeki modern değime ışık tutabilse de bize onların antik dönemleri hakkında daha az bilgi vermektedir. İnsan çiftleşme sistemini karakterize etmeye ek destek aramak için, ataların çiftleşme modelleri göstergelerine döneriz.

Cinsel seçilim, hayvan taksonlarında davranışsal ve fiziksel özellikleri etkileyen ve yaygın olarak tanınan bir güçtür.^[32] Erkekler ve dişiler arasındaki tür içi ve tür arası farklılıklar hem tarihsel seçilim baskısı hem de modern seçilim baskıları hakkında fikir verebilir. Çiftleşme sistemleri, genel olarak memeliler ve özel olarak primatlar arasında şaşırtıcı derecede çeşitlidir.^{[33], [34]}

İnsanların primatlar takımı altında olduğu düşünüldüğünde, bu makalede paylaşılan veya bizi yaşayan en yakın akrabalarımızdan ayıran davranışsal ve fiziksel özellikleri daha iyi anlamak için, insan çiftleşmesine karşılaştırmalı bir perspektiften yaklaşıyoruz. Primat üreme sistemlerini tahmin etmek için yaygın olarak incelenen üç özelliği hedefliyoruz:^[35]

1. Cinsel dimorfizm,
2. Testis boyutu,
3. Gizli yumurtlama.

Bunların her birini gözden geçiriyoruz ve kanıtların, çiftleşme sisteminin mevcut yaygınlığını açıklamaya hizmet edebilecek tek eşli bir insan geçmişini destekleyip desteklemediğini tartışıyoruz.

Cinsel Dimorfizm

Cinsel dimorfizm (veya "cinsel çiftbiçimlilik"), bir tür içinde, cinsel organların kendi aralarındaki farklılıklara ek olarak, erkekler ve dişiler büyüklük veya görünüm açısından farklılık gösterdiğinde ortaya çıkar.^[32] Primatlar arasında, vücut ağırlığı ve köpek dişi büyüklüğünde görülen asgari düzeyde cinsel dimorfizm, genellikle tek eşlilik ve erkek rakiple rekabetin düşük olma oranlarıyla ilişkilidir (örneğin gibonlar).^[36]

Boyut farklılıklarının en çok, erkek rekabetinin yoğun olabileceği ve kazananların, kazanacağı çok şey olduğu için çıkarların yüksek olabileceği tek erkek/çok dişili çok eşli türlerde belirgin olması beklenir. Örneğin, dağ gorilleri (Gorilla beringei beringei) arasında baskın erkekler, bir grup dişiyi cinsel erişim tekeline alır ve tüm çiftleşmelerin %70'ini gerçekleştirir.^[37] Şaşırtıcı olmayan bir şekilde, goriller yüksek düzeyde üreme çarpıklığı sergiler ve erkekler, dişilerin neredeyse iki katı büyüklüğündedir.^[38] Bununla birlikte, şempanzeler gibi çok erkekli/çok dişili gruplar halinde yaşayan türler için vücut boyutu dimorfizmi, tek eşli ve çok eşli türler arasında aracı olma eğilimindedir.^[35]

Bu modeller göz önüne alındığında, hominin soyumuzda (yani tüm modern insanlardan, soyu tükenmiş insan türlerinden ve yakın atalarımızdan oluşan filogenetik grup) hangi cinsel dimorfizm kanıtlarını görmekteyiz ve atalarımızın çiftleşme sistemlerinden hangi çıkarımlar yapılabilir?

İnsan Evriminde Cinsel Çiftbiçimlilik Azalıyor mu?

Fosil kayıtlarından boyut dimorfizminin belirlenmesi, araştırmacılar arasında değişen yorumlar nedeniyle tartışmalarla doludur.^{[39], [40], [41], [42]} Bununla birlikte, genel fikir birliği, dimorfizmin geçmişimizde daha büyük olduğu ve zamanla azaldığı yönündedir. Bu, genellikle erkek çiftleşme rekabetinin hominin evrimi boyunca tek eşlilikteki artışla bağlantılı olarak yoğunluğunun azaldığını öne sürdüğü şeklinde yorumlanır.

Agora Bilim Pazarı

En Güzel Ülke

Dedim ki: “Şimdi hayvanlar lazım.” Kağıttan kuşlar, yünden tavşanlar, keçeden kedi ve köpekler yaptım. Tüylü ayılar, çizgili leoparlar, ateş kusan pullu ejderhalar yaptım. Sonra dedim ki: “İnsanlar lazım.” Yüzler, eller, dudaklar, dişler ve diller yaptım. Onları giydirdim, peruk taktım, akciğerlerine hava üfledim. İnsanlara baktım, hayvanlara baktım ve toprağa baktım. Güzel olduklarını gördüm.

Desmond Elliot En İyi İlk Kitap Ödülü
“Yılın Kitabı”
Guardian

Hiç görmediği annesinden kalma eşyalarla dolu bir evde, dindar babasıyla yaşayan küçük Judith, dünyaya bambaşka gözlerle bakmakta, başkalarının önemsiz bulduğu şeylerde olasılıklar görmektedir. Okulda zorbalığa maruz kalan küçük kız, teselliyi kendine ait güzel bir yer yaratmakta bulur. Aynadan deniz, keçeden tarlalar, çaputtan dağlar, tel parçalarından insanlar, hayvanlar yapar… Ve bu minyatür dünyaya En Güzel Ülke adını verir. “Belki,” der, “ülkemde kar yağdırırsam dışarıda da yağar, pazartesi okula gitmek zorunda kalmam.” Öyle de olur. En Güzel Ülke’de başlayan kar, kasabaya çöker. Her eylemin sonuçları varken, mucizelerin olmaz mı?

“Bu roman kendi içinde küçük bir mucize.”
Daily Mail

Devamını Göster

₺160.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Ancak bu geçişin ne zaman gerçekleştiği tartışmalıdır. Bazı araştırmacılar, dimorfizmin yaklaşık 4 milyon yıl önce australopisinler arasında oldukça mütevazı olduğunu ve tek eşliliği ve erkeklerin kaynak sağlayan taraf olmasını hominin soyunun derinliklerine yerleştirdiğini düşünmektedir.^{[41], [43], [44]} Diğerleri, australopitesinlerin oldukça dimorfik olduğunu ve bu nedenle, tek eşliliğin henüz yerleşmediğini iddia etmektedir.^{[39], [40], [45]}

Bununla birlikte; fosil kalıntılarının parçalı doğası, cinsiyet atamasındaki zorluklar ve farklı tür ve alt türlerin sayısı nedeniyle, fosil kayıtları soyu tükenmiş türlerde çiftleşme davranışının güvenilir olmayan bir göstergesi olabilir.^{[46], [47], [48]} Örneğin, erkek rekabeti, fiziksel saldırganlığın (örneğin sperm rekabeti, sosyal statü ve zenginlik) yanı sıra birçok şekilde ifade edilebilir ve bu nedenle boyut dimorfizmi erkek rekabetini gerçekte olduğundan az gösterebilir.^{[7], [49]}

Günümüzde insanlar, cinsel dimorfizmdeki azalmanın zamanlamasından bağımsız olarak, yakından ilişkili rastgele seçilmiş çok eşli türlere kıyasla, cinsiyete göre vücut boyutlarında yalnızca ufak farklılıklar göstermektedir. Örneğin, ağırlık ortalamasına göre insan vücut boyutu dimorfizmi yaklaşık 1,15'tir (yani erkekler %15 daha ağırdır), bu oran şempanzelerde 1,3 ve orangutanlar ve gorillerde 2 veya daha fazladır.^{[35], [42], [50]} İnsanlar, cinsiyete göre vücut boyutlarında çok az farklılık gösteren tek eşli gibonların (örneğin Hylobates lar) tipik varyasyon aralığına daha düzgün bir şekilde uyar.

Hangi Yaşayan Kuyruksuz Maymun, Son Ortak Atamızın Üreme Sistemi İçin En İyi Modeldir?

Sorumuz şu: Hangi kuyruksuz maymun çiftleşme sistemi, fosil kayıtlarındaki çok yönlülüğün yorumlanması gerektiği konusunda temel olarak en iyi şekilde yardımcı olur?

Şempanzeler, son ortak atamıza en çok benzediği varsayılan davranış modeli olarak uzun süredir kullanılmaktadır. Bununla birlikte, daha yakın zamanlarda, geçmiş homininlerin (iki ayaklı atalarımız) şempanzeler gibi çok erkekli/çok dişili gruplarda mı yaşadıkları, yoksa bunun yerine çok eşli, goril benzeri haremlerde mi örgütlendiği veya birden fazla tekli Papio hamadryas babunu benzeri daha büyük bir nüfus içinde birlikte yaşayan erkek grupları gibi bir yapıya mı sahip oldukları hakkında tartışmaya yol açtı.^{[35], [51], [52], [53], [54]}

Bu tartışma sürerken, çoğu araştırmacı, antik homininlerin grupça yaşayan hayvanlar olduğunu ve bu grupların iç içe geçmiş çok seviyeli toplumlarda (örneğin biyolojik aileler, geniş aileler, gruplar, kabileler vb.), genellikle sosyal olarak tanınan uzun vadeli çiftler olarak tanındıklarını kabul etmektedir.^{[55], [56]} Bu nedenle, çift bağlarının gelişiminin bir polijini veya poliandri üreme sistemi bağlamında gelişip gelişmediği belirsizliğini korumaktadır.

Kesin olarak söyleyebileceğimiz şey, son ortak atamız "goril gibi" olsaydı, daha az dimorfik ve daha az çok eşli olurduk. Ve eğer daha "şempanze gibi" olsaydı (vücut boyutu dimorfizmini sadece biraz azalttık), çok daha az rastgele ilişki yaşardık.

Testis Boyutu

Testis boyutu, genellikle birden çok dişinin olduğu çiftleşmeyi gösterdiğinden, çiftleşme sisteminin bir başka yaygın olarak kullanılan ölçüsüdür:

• Vücut boyutuna göre büyük testis, dişilerin aynı anda birden fazla erkekle çiftleşme sıklığı ile pozitif korelasyon gösterir.^{[57], [58], [59], [60]}
• Vücut boyutuna göre oranlandığında, insan testisleri tahmin edilenden daha küçüktür ve yaşayan en yakın akrabalarımız olan şempanzelerle karşılaştırıldığında ise oldukça küçüktür.^[57]

Bu iki bilgi, çift bağı dışında görece düşük seks oranlarının kanıtını sağlar. Bununla birlikte, insan testisleri diğer tek eşli primatlarınkinden biraz daha büyüktür, bu da bazı kişilerin bunun tek eşli bir türde beklenmeyen bir çift-dışı çiftleşme ölçüsüne işaret ettiğini iddia etmesine yol açmaktadır.

Genetik yöntemlerin kullanıldığı araştırmalar, sosyal olarak tek eşli kuşlar (yaklaşık %20) ve memeliler (yaklaşık %5) ile karşılaştırıldığında, insanlarda baba olmama oranlarının düşük olduğunu (yaklaşık %2) bulmuştur.^[18] Bu, diğer tek eşli türlerdeki erkeklere kıyasla insan erkeklerinde görece yüksek ekstra çift etkileşiminin oranlarına ilişkin iddialara şüphe düşürmektedir.

Martin N. Muller

Testis boyutu, dişilerin çiftleşme derecesinin bir göstergesi olsa da çoğu kez yanlışlıkla tek eşliliğin bir göstergesi olarak kullanılır. Testis boyutu; tek eşlilik ve çok eşlilik arasında ayrım yapamaz, çünkü her iki durumda da dişiler her yavru için tek bir erkekle çiftleşir ve bu da görece düşük sperm rekabeti ile sonuçlanır.^{[35], [61]} Bu nedenle, testisin vücuda göre büyüklüğü, yalnızca cinsel dimorfizmden türetilen basit bir ata çiftleşmesi hikayesini karmaşıklaştırır. Çünkü insani değerler, goriller ve orangutanlar (çok eşli çiftleşme sistemlerine sahip büyük maymun türleri) arasında bulunan çeşitlilik aralığı içindedir. Bu nedenle, insani değerlerin çift bağlı çok eşli türlerle tutarlı olduğunu söyleyebilirken, dişilerin çok eşli olduğu türlerle tutarlı olduğunu söyleyemeyiz.

Gizli Yumurtlama

İnsan dişileri, özellikle de şempanzelerin ve babunların göze çarpan cinsel şişmeleriyle karşılaştırıldığında, belirgin şekilde görünür yumurtlama sinyallerinden yoksundur.^{[62], [63], [64], [65]} Bu nedenle, bu fenomeni açıklamak için öne sürülen birkaç işlevsel argümanla, insan yumurtlamasının neden gizlendiği ileri sürülmektedir.

Yaygın olarak iddia edilen, insan dişilerinin gizli yumurtlama ve sürekli cinsel alıcılığının, erkeklere doğurganlık ile ilgili mevcut bilgileri sınırlayarak, sosyal tek eşliliği kolaylaştırdığı ve böylece eş koruması ve/veya baba bakımı yoluyla tek eşliliği teşvik ettiğidir.^{[43], [66], [67]} Spesifik olarak, insanların çoklu erkek/çoklu dişi gruplarında yaşadığı göz önüne alındığında, gizli yumurtlamanın erkekler arası rekabeti en aza indirdiği ve istikrarlı, tek eşli birlikteliklere izin verdiği ileri sürülmektedir.

Ancak daha yakın zamanlarda karşılaştırmalı çalışmalarda, gizli yumurtlamanın sadece insanların ve diğer tek eşli primatların değil, aynı zamanda diğer çiftleşme sistemlerinden türlerin de karakteristik özelliği olduğu giderek daha belirgin olduğundan bu ilişki tekrar gözden geçirilmeye başlanmıştır. Pek çok çok eşli primatta belirgin yumurtlama belirtileri yoktur.^[64] İnsan yumurtlama döngüleri gerçekten özellikle gizlenmiş olsa da daha dikkat çekici olan şey, özellikle göze çarpan döngülerdir. Örneğin, şempanze dişilerinin kızgınlık şişkinlikleri nettir ve kısa bir doğurganlık dönemi sırasında birden fazla erkeğin dikkatini çeker.^{[68], [69], [70], [71]}

Scientific Reports

Yukarıda tartışılan özellikler tek başına yorumlandığında, insanlarda ataların çiftleşmesi hakkında farklı bakış açıları sağlamaktadır. Örneğin; erkekler, kadınlardan ortalama olarak daha büyükken, ağırlık ve köpek dişi dimorfizmi, çok eşli goriller ile karşılaştırıldığında küçüktür ve tek eşli gibonlarla karşılaştırılabilir.^[47] Bu göreli dimorfizm eksikliği, erkeklerin üreme başarısı için yarışma rekabetine güvenmesine ilişkin olarak, büyük kuyruksuz maymunlar arasında farklı cinsel seçilim geçmişleri olduğunu düşündürmektedir.^{[7], [35]}

Yine de boyut dimorfizmi daha tek eşli bir geçmişe işaret ederken, göreli testis boyutu, dişilerin birden fazla eşle çiftleşme derecesinin, tek eşli bir primat için tahmin edilenden daha yüksek olduğunu öne sürer. İnsan testislerinin vücut büyüklüğüne olan oran değerleri şempanzelerden daha düşüktür ve diğer tek eşli primatlardan daha yüksektir ancak gorillerden önemli ölçüde farklı değildir. Gizli yumurtlamanın bir zamanlar tek eşliliği teşvik etmek için insanlara özgü bir adaptasyon olduğu düşünülürken, tek eşlilik, antropoid primatlar arasında yaygındır ve dikkate değer olanın, yokluklarından ziyade doğurganlığın daha belirgin göstergeleri (örneğin cinsel şişlikler) olduğunu vurgular.

Yukarıdaki özellikler toplu olarak incelendiğindeyse, insanların çift bağlı türlere özgü varyasyon aralığı içinde yer aldığı netleşir. Abartılı cinsel dimorfizmin veya testis boyutunun olmaması, oldukça karışık veya çok eşli çiftleşme sistemlerinde tipik olan yüksek üreme çarpıklığı geçmişini reddediyor gibi gözükmektedir. Biyolojik göstergeler bunun yerine her iki cinsiyetin de tek bir partnerle uzun vadeli bir bağ oluşturduğu bir çiftleşme sistemini önermektedir ve modern insan toplumlarında olduğu gibi, insanlığın geçmişinde çok eşlilik büyük ihtimalle mevcut olsa da kanıtların ağırlığı sosyal tek eşliliği destekliyor gibi gözükmektedir.^[16]

Bu, erkeklerin ve dişilerin (testislerin vücut ölçülerine oranı kısmında belirtildiği gibi) seri tek eşlilik veya ara sıra bağlılık olmayan cinsel ilişkilere girme yoluyla birden fazla partner almasını engellemez. Bununla birlikte, çift babalılık (İng: "extra-pair paternity"), sosyal olarak tek eşli hayvanlar arasında farklılık gösterirken, insanlarda baba olmama oranları görece düşüktür.

Tek Eşliliğin Nedenleri ve Sonuçları

İnsan yaşam öyküsünün örüntüleri (yani kısa doğum aralıkları, görece yüksek çocuk sağ kalımı ve uzun bir çocuk bağımlılığı dönemi), annelerin çoğu zaman aynı anda çeşitli yaşlardaki birden çok bağımlıyı destekleme konumunda oldukları anlamına gelir. Bebeklerin, gençlerin ve ergenlerin her biri farklı türde zaman ve enerji yatırımı gerektirdiğinden, anneler üreme dönemlerinin büyük çoğunluğunda bir paylaştırma sorunuyla karşı karşıya kalırlar. Bu sorun, daha büyük çocuklar için yiyecek ve diğer kaynakları sağlayan faaliyetlere harcanan zamandan ödün vermeden, bebeklere ve küçük çocuklara nasıl bakılacağıdır.^{[72], [73], [74], [75], [76], [77], [78]} Annelerin yüksek üreme hızını desteklemek için bu değiş tokuşu (veya takası) nasıl çözdüğü; uzun zamandır teorik olarak tek eşliliğe ve babaların, kardeşlerin ve diğerlerinin, annelerin bağımlıları yetiştirmesine yardımcı olmak için anneyle nasıl iş birliği yaptığına bağlıdır.

İş Birlikçi Üreme

İnsanlar tipik olarak, erkek ebeveyn yatırımına ek olarak, insan sosyalliğinin, bilişinin ve demografik başarısının kilit tanımlayıcı bir yönü olan "işbirlikçi yetiştiriciler" olarak tanımlanır.^{[51], [52], [77], [78], [79]}

Son zamanlarda yapılan birkaç filogenetik analiz; kuş, böcek ve memeli taksonlarındaki iş birliğine dayalı üremenin, tek eşliliğin soyundan geldiğine dair ikna edici kanıtlar sunmaktadır.^{[80], [81], [82]} Bu çalışmaların mantığına göre, tek eşli olmayan bir çiftleşme sisteminde, cinsel açıdan olgun bir bireyin, farklı bir ebeveyne sahip olabilecek kardeşlerden (kardeşler arasında r = 0.25) ziyade kendi yavrularıyla (r = 0.5) daha yakından ilişkili olması muhtemeldir. Sonuç olarak, cinsel olgunluktan sonra, bireysel uygunluk genellikle kardeşlerin yetiştirilmesine yardım etmek yerine kendi yavrularına yatırım yaparak en üst düzeye çıkarılır.

Bununla birlikte, tek eşli bir çiftleşme sisteminde, cinsel açıdan olgun bir kardeşin kendi doğum grubunda kalması ve öz kardeşlerine yardım etme değeri, kişinin kendi yavrularını büyütmesine eşittir (her ikisi için de r = 0.5).^{[82], [83], [84]} Akraba temelli faydalar dişi çoklu çiftleşme altında oluştuğundan, tek eşliliğin gruplar ve kardeşler içinde akrabalığı artırmak için kritik bir adım olduğu ve böylece akraba yanlı işbirlikçi üremenin evrimini desteklediği varsayılır.^{[80], [82], [83]}

Biraz daha karmaşıklık eklemek gerekirse, tek eşlilik, iş birlikçi üremenin evrimini motive edebilir ve üreme çağındaki bireylerin neden yardım ettiğini açıklayabilirken; üremeyen bireyler, çiftleşme sisteminden bağımsız olarak akraba temelli faydaları gerçekleştirebilirler. Birçok insan toplumunda, genç kardeşler ve yaşlı kadınlar, çocuk yetiştirme iş gücünün çoğunu oluşturur ve yalnızca çocuk bakımına değil, aynı zamanda kaynak sağlanmasına da katkıda bulunur.^{[76], [85], [86], [87], [88]} Bu yardım, deneysel olarak, iyileştirilmiş anne doğurganlığı ve yavru sonuçları ile ilişkilidir.^{[79], [89], [90], [91]} İşbirlikçi üreyen memeliler ve gerçek sosyal yaşam hiyerarşisine sahip böcekler arasında, yavrular ve alt yetişkinler, diğerlerinin yavrularının yetiştirilmesine ve hayatta kalmasına önemli katkılarda bulunurlar.^{[92], [93], [94], [95]} Ve diğer türlerde "büyükannelik yapma" nadir olsa da insanlarda iyi belgelenmiştir.^{[96], [97]}

Genel bir nokta olarak, tek eşlilik, cinsel olarak olgun kardeşlerin iş birliğini kolaylaştırabilirken, yüksek akrabalık katsayıları ve düşük fırsat maliyetleri nedeniyle, bir anne ile çocuk ve bir büyükanne ile kızı arasındaki iş birliği, üreme sisteminden bağımsız olarak tercih edilebilir.

Baba Bakımı

Antropolojik literatürde yer alan iddialar, insan annelerinin diğer kuyruksuz maymun akrabalarımıza kıyasla hızlı bir üreme hızını destekleyebileceğini, çünkü babaların hem eşe hem de çocuklara yatırım (örneğin yemek ve koruma) yaptığını öne sürmektedir. Bu argüman, insan evrimi sırasında (büyük beyinler ve pahalı çocuklar nedeniyle) artan baba yatırım ihtiyacının, uzun vadeli çiftler için seçici bir baskı ve cinsel bir iş bölümü yarattığı iddiasına dayanır.^{[2], [3]}

Bununla birlikte, filogenetik analizler, baba bakımının ancak bir popülasyonda tek eşlilik yerleştikten sonra evrimleştiğini göstermektedir.^[16] Erkek yatırımı büyük olasılıkla erkeklerin yokluğuyla sonuçlanacağından (örneğin kaynak sağlama yoluyla), bakım veren erkekler, babalığı çalmakla yükümlü olan "beleşçi" erkekler nedeniyle potansiyel uygunluk sağlama maliyetleriyle karşı karşıya kalacaktır.^{[53], [98]} Spesifik olarak, umursamayan erkekler, kendilerine ait olmayan yavrulara bakmakta olan erkeklerin yatırımlarından doğrudan yararlanır. Sonuç olarak, baba bakımının tek eşliliğe yol açtığı varsayımı muhtemelen aşırı derecede basittir.^{[99], [100]} Örneğin, yakın zamanda yapılan bir araştırma, sosyal olarak tek eşli türlerin %40'ından fazlasının erkek bakımına dair hiçbir belirti göstermediğini bulmuştur.^[101]

Baba bakımı, hayvan taksonlarında nadir olmakla birlikte, genellikle insan toplumlarında mevcuttur. Ancak erkek bakımının evrimini yavruların ihtiyaçları yönlendirmediyse, bu nasıl ortaya çıkmıştır? Belirli koşullar altında tek eşlilik, erkeğin sağladığı uygunluğu, bir partneri terk edip yeniden ilişki kurmaktan daha fazla artırabilir.^{[102], [103], [104], [105]} Dişilerin dağınık veya nadir olması gibi, erkek çiftleşme fırsatlarını azaltan sosyal ve ekolojik faktörler, tek eşlilik ile ilişkili fırsat maliyetlerini azaltır ve erkek baba yatırımı üzerinde seçimin harekete geçmesine izin verir. Bu koşullar altında, özellikle firarın getirileri düşük ve babalık kesinliği yüksek olduğunda, bu yatırım yavruların hayatta kalmasını veya kalitesini iyileştiriyorsa, seçimin baba yatırımını desteklemesi beklenir.^{[103], [104], [106]} İki ebeveynli bakım bir kez yerleştikten sonra, erkek ve dişiler tarafından bakım görevlerinde uzmanlaşma, çift bağını stabilize etmeye hizmet edebilir.

Kültürlerarası olarak tipik kalıp, kadınların çocuk bakımında uzmanlaşması (doğrudan yatırım) ve erkeklerin kaynak sağlaması (dolaylı yatırım) ile karakterize edilen bir yaşam öyküsüdür.^[107] Bu uzmanlık, yavruların başarısına bağlı olarak etkileşen uygunluk yararlarından kaynaklanabilir ve daha fazlasına yol açabilir.^{[108], [109]} Bu getiriler hem ebeveyn için mevcut olan davranış seçeneklerini kısıtlar hem de yatırım görevini gerçekleştirmenin maliyetlerinde cinsiyete dayalı asimetrileri azaltır. Bu nedenle görev uzmanlığı, diğer stratejilerin istilasına karşı ortaya çıktığında iki ebeveynli bakımı güçlendirmeye hizmet edebilir.

İnsan babaları, hayatlarının ikinci on yılında bağımlı çocuklarına düzenli olarak bakım sağlar ve çoğu zaman aynı anda birden fazla çocuğa bakar.^{[110], [111]} Bununla birlikte, erkekler hâla çiftleşme ve ebeveyn olma arasındaki zamanı ve enerjiyi bölüştürmektedir.^{[112], [113]} İnsanların babalık yatırımı, diğer memelilere kıyasla genellikle önemli olmakla birlikte, zorunlu olmaktan çok isteğe bağlıdır ve antropolojik kayıtlar, babaların çocuklarına nasıl ve ne kadar yatırım yaptığı konusunda kültürlerarası önemli farklılıklara işaret etmektedir.^{[29], [111], [114], [115]} Erkek yatırımı ile ilişkili bulunan kilit bir değişken, babalık kesinliğidir. Erkekler çoğu zaman, evlilik dışı ilişkilerinin daha yaygın olduğu yerlerde daha az yatırım yapar.^[116]

Bu nedenle, cinsiyete dayalı iş bölümü insani bir evrensel gibi görünse de baba yatırımı çeşitli koşullara duyarlıdır ve az da olsa testosteron tarafından düzenleniyor gibi görünmektedir. Testosteron, cinsel olarak dimorfik kas sisteminin ve kemik yapısının gelişimi ve bakımının yanı sıra, kur yapma ve erkekler arası saldırganlık da dahil olmak üzere, erkek çiftleşme çabasının birçok yönünü destekleyen androjenik bir steroid hormondur.^{[117], [118]} Buna bağlı olarak; testosteron seviyelerinin, bir erkeğin belirli bir zamanda üreme çabasına ayırdığı payı yansıttığı ileri sürülmektedir. Bu nedenle erkeklerdeki testosteron düzeyinin, çiftleşmeye karşı ebeveynlik çabasına yapılan yatırımın, evrimleşmiş hormonal düzenlemesini yansıttığı düşünülmektedir.^[119]

Bu iddiayı desteklemek için, kesitsel ve boylamsal kanıtlar; evli erkeklerin, evli olmayan erkeklere göre daha düşük testosteron seviyelerine sahip olduğunu ve evli ve çocuklu erkeklerin ise en düşük seviyelere sahip olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar, eşi olan erkeklerin (özellikle de babaların), çiftleşme çabasından ziyade, ebeveynliğe daha fazla zaman ve enerji harcamaya hormonal olarak hazır olduklarını göstermektedir.^{[120], [121]}

Akraba Ayrımcılığı

Memeli anneleri, anneliklerinden eminken; babalar, babalıklarından emin olmayabilir. Tek eşlilik, babalar ve olası çocukları arasında akrabalık sağlar ve babaların yatırımını desteklemek için gerekli olan babalık güvenine ve akrabalığa izin verir. Yakın akrabalar arasındaki iş birliği, iş birlikçiler tarafından kazanılan uygunluk faydasını artırdığından, akraba ve akraba olmayan arasında ve yakın ve daha uzak akraba arasında ayrım yapma mekanizmaları, bunun evrimi için kritik öneme sahiptir.^{[52], [55], [122], [123]} Babalar ve kardeşler birbirlerini tanımlayabilirlerse, kardeşler arasında iş birliğine dayalı yetiştirmenin getirileri gibi, babalar için yatırıma karşı firar etmenin göreceli getirileri artar.

İnsanlar için, dil ve akrabalık sınıflandırma sistemleri aracılığıyla bir dizi ilişkiyi tanımlama yeteneği, grup üyeleri arasındaki akrabalık farklılıklarının tanınmasına izin vererek, muhtemelen akrabalık yanlı iş birliğinin getirilerini güçlendirmiştir.^{[13], [124]} Karmaşık akraba sistemleri, geleneksel insan toplumlarında oldukça gelişmiştir ve sınıflandırmayı; biyolojik akrabadan ve yakın akrabayı, uzak akrabadan ayırmaya izin verir. Bu, bireylerin yakın akrabalarını seçici olarak tanımlamalarına, onlarla iş birliği yapmalarına ve ne zaman ve ne kadar yardım edecekleri konusunda karar vermelerine olanak tanır. Babalar söz konusu olduğunda, akraba ayrımcılığı, tümü toplumsal olarak belirlenmiş rollere sahip bir dizi baba ilişkisine (örneğin biyolojik, sosyal ve/veya üvey babalara) izin verir.

Tüm insan toplumlarında bulunan dile dayalı akraba sınıflandırma sistemlerinin ilginç bir olası sonucu, tek eşliliğin olmadığı durumlarda bile, çocukların, kardeşlerini, babasını ve babaların çocuklarını tanımlamasına izin vermesidir. Seri tek eşlilik, uzun üreme kariyerleri, yüksek eş ölümü ve boşanma oranları nedeniyle, insanlık tarihi boyunca büyük ihtimalle norm olduğundan, akrabalık terimleri, ebeveynlerin ve çocukların birlikte veya yakın yaşamamalarına rağmen, birbirlerini ve yakın akrabaları tanımlamalarına izin verir. Ayrıca, akrabalık sınıflandırma sistemleri, mevcut bir hane dışında akrabaya yatırım yapmanın getirilerini kolaylaştırarak, anneler, babalar ve kardeşler arasındaki iş birliğinin sürdürülmesi için tek eşlilik gereksinimini azaltır.^[125] Bu nedenle, insan toplumları boyunca ve toplum içinde gördüğümüz üreme sistemleri çeşitliliği, yakın akrabaları belirleme ve tercihen tek eşliliğin yokluğunda bile onlara yatırım yapma yeteneğimizin bir sonucu olabilir.

Sonuç

Akademik literatürde insana özgü bir çiftleşme sistemi üzerinde belli bir fikir birliği oluşamamıştır. Günümüz insan toplumlarında tek eşli, poliandri, polijini ve kısa süreli çiftleşme kalıpları mevcuttur ve çoğu toplum birden fazla türde evlilik ve çiftleşme ilişkisi sergiler. Çiftleşme sisteminin basit bir sınıflandırmasını daha karmaşık hale getiren şey, atalardan kalma çiftleşme modellerini belirtmek için kullanılan insanlara özgü biyolojik özelliklerin birden fazla olası yorumudur. Zorlayıcı olsa da literatür incelemesi birkaç temel anlayış sunmaktadır:

1. Çoğu toplumda çok eşlilik sosyal olarak onaylansa da tek eşlilik kültürlerarası herhangi bir grupta baskın evlilik türüdür.
2. Evlilik dışı seks, toplumlar arasında gerçekleşmektedir ancak insanlarda çift babalılık oranları sosyal olarak tek eşli kuşlar ve memelilerinkiyle karşılaştırıldığında görece düşüktür.
3. Belirli anatomik özelliklerin evriminin zamanlaması tartışmaya açık olsa da insandaki cinsel dimorfizm seviyeleri ve akrabalarının testis boyutu, büyük kuyruksuz maymun akrabalarımızdan farklı bir cinsel seçilim tarihine işaret etmektedir.

Özetle, insan toplumları arasındaki çiftleşme kalıpları, ilişkilerin istikrarı ve babaların yatırım yapma biçimleri açısından birçok etnografik çeşitlilik örneği olmasına rağmen, konut içindeki çift bağının, insan çiftleşme ilişkilerinde her yerde bulunan bir özellik olduğu sonucuna varılmaktadır. Bu, zaman zaman polijini ve/veya poliandri yoluyla ifade edilir, ancak en yaygın olarak seri olan ve düşük düzeyde çift babalılık ve yüksek düzeyde baba bakımı ile karakterize edilen tek eşli evlilik şeklinde gözlemlenir.