DAĞLARA GEL DAĞLARA!

Başına bir hal gelirse

Dağlara gel dağlara gel

Seni saklar vermez ele

Dağlara gel dağlara gel

Bu canım aşka düşeli

Aşk oldu ile pişeli

Yeşil dağlar benefşeli

Dağlara gel dağlara gel

Rakibe miktarın bildir

Yanına civanlar uydur

Zamane dostundan yeğdir

Dağlara gel dağlara gel

Gevheri düşmüş dillere

Diyar-ı gurbet illere

Billahi vermem ellere

Dağlara gel dağlara gel

Bu şarkıyı eminim ki büyüğümüzden küçüğümüze en az bir kere dinlemiştir ya da haberdar olmuştur. Bununla paralel olarak dini-siyasi birçok anlam yüklenildiğine de şahit olmuşsunuzdur. Bende bu şarkıyı uzun yıllar ismini söylemek istemediğim ayrılıkçı silahlı örgütlerin içli-dışlı oldukları bir şarkı olduğunu zannederdim ta ki merak edip şarkı sözlerinin anlamını araştırana kadar.

Şarkı 17-18. Yüzyılları arası yaşadığı tahmin edilen Âşık Gevheri’nin kaleminden dökülmüştür. Bu derin anlamlarla yüklü şiirsel eser, Alevi-Bektaşi geleneği içinde özel bir yere sahiptir. Yani bazı iddiaların aksine “solcu” şarkısı değildir! Âşık Gevheri hakkında neredeyse hiçbir şey bilinmemekle beraber şiirlerinden medrese eğitimi aldığı, dönemin siyasi-dini-sosyal yapısını yakından incelediğini bununla birlikte Alevi Tarikatı içinde önemli bir figür olduğunu biliyoruz.

O dönemin Osmanlısından ayrılıkçı bir zihniyetle yazılmamıştır ya da bunu örgütlemek için yazılmamıştır. Aslında kesin olarak ne için yazıldığı bilinmemektedir. En kabul gören teori ise o dönemin Alevi-Bektaşi dışlanmasının bir sembolü olduğu yönündedir.

Şöyle ki Osmanlı içerisinde kuruluşundan itibaren sayısız tarikat vardı. Bir şehirden diğerine geçtiğiniz zaman bile büyük bir kültür ve sosyal yaşam farklılıkları görüyordunuz. Yani ortak bir kültür ve sosyal yapıdan ziyade kültür çorbası içerisinde olduğunu söylesek yanlış olmaz.

Bu kültürlerden bir tanesi de Kızılbaşlardı. Kızılbaşlar Alevi-Şiilik kültürlerinin bir devamı niteliğinde olan, adlarından da anlaşılacağı gibi kızıl bir başlığı sembol haline getirmiş bir örgüttü. Bir teoriye göre Hz. Ali’nin kızıl bir başlık taktığına inandıkları için bunu bir motif haline getirdiklerini söyler ama kesin bir şey yoktur. Kızılbaşlar ve Aleviler klasik Sünni İslam Anlayışından daha farklı bir dini inançları vardı. Bu sebepten dolayı normal halk tarafından tuhaf karşılanmasına hatta bazen kafir olarak görülmesine sebep olmuştur.

Özellikle 16. YY Osmanlı İmparatorluğu'nun Safevi İmparatorluğu ile rekabeti ve Sünnilik ile Şiilik arasındaki çekişme, Kızılbaşlara yönelik baskıların artmasına neden olmuştur. Özellikle Yavuz Sultan Selim döneminde Kızılbaşlara karşı şiddetli kampanyalar yürütülmüş ve katliamlar gerçekleştirilmiştir. Örnek vermek gerekirse Mercidabık Katliamı(1515) ya da Celali İsyanları(16-17 yy arası) örnek gösterilebilir.

Bu isyanların sonrasında baskının artması Alevilerin ve Kızılbaşların kendi içinde daha fazla örgütlenmesine, dışa kapalı bir konumda olmalarına ve dağlara çekilmesine sebep olmuştur. Kendilerine özel ve kendi kültürlerine has şarkılar, şiirler ve kendi yetiştirmeleri âşıklar da bu dönemlerde ortaya çıkmıştır. İşte bu âşıklardan biri ise Âşık Gevheri’dir. 17yy’ın sonlarına doğru yazdığı tahmin edilen “dağlara gel dağlara” şiiri, bu baskılardan kaçmak için başvurdukları hayat tarzını temsil etmektedir.

Peki bütün bunların anlamı ne? Aslında bütün bunların anlamı çok açık. Türkler gene kendi kendilerinin düşmanı olması, kendileri içerisinde bölünüp birlik sağlayamamaları ve bunun sonucu olarak toplu olarak parçalanmaları. O döneme baktığımız zamanda ve hala daha süregelen kendimizin en büyük düşmanı gene kendimiziz. Ayrıca Müslümanlığın da kendi içinde bir birlik oluşturamadığına, kimi yerde birleştirici olmaktan ziyade ayrıştırıcı olduğunun bir kanıtıdır. Yani yaklaşık 1400 yıl geçmiş ama hala net bir zihniyetin oluşamamış olması, geçmişte olduğu gibi 21. YY İslam Dünyasında da bir sürü anlaşmazlıkların sebebiyet vermiştir.

Bunları okuduğumda aslında çok üzülüyorum. Bu sertliği düşmana karşı gösterse belki de Osmanlı hiç geri kalmayacaktı.