14 Mart 2018'de aramızdan ayrılan teorik fizikçi Stephen Hawking'i özellikle kara delikler üzerine yaptığı çalışmalarıyla biliriz. Kimilerine göre modern çağın dahisi, kimilerine göre hastalığına rağmen evreni çözmeye ant içmiş bir savaşçı, kimilerine göre ise robotik sesinin efsaneleştirdiği sıradan bir bilim insanı... Biz bu yazımızda onun bir ömre sığan (belki de sığamayan) kara deliklerle ilgili çalışmalarına elverdiğince detaylı bir şekilde kronolojik bir bakış atmayı hedefliyoruz.

Albert Einstein genel görelilik kuramında, zamanın uzaydan bağımsız olarak değerlendirilemeyeceğini çünkü uzay ve zamanın ayrı şeyler olmayıp aslında tek bir bağıntıya sahip bir olgu olduğunu söylemiştir ve bu olgunun adı artık "uzayzaman" olarak bilinmektedir.

Görelilik! Bulunduğumuz çağı bundan daha iyi simgeleyen başka bir sözcük var mı? Artık hiçbir şeyin kesinliğinden emin olamıyoruz. Her şeye göreliliğin ışığında bakıyoruz. Görelilik, günden güne ucuz filozofların elinde oyuncak haline geliyor.

Savaş sonrası dünyamızda, meydan okunmamış herhangi bir standart kaldı mı? Değişmezliği veya kalıcılığı bir yerlerde sorgulanmamış; etiğin, ekonominin yahut hukukun mutlak olduğu bir sistem kaldı mı? Artık üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece sayılmadığı, zaman kavramının anlamını yitirdiği, sonsuzun sonu olduğu ve sonlunun sonsuzlukta kaybolduğu bir dünyada, kalıcı değer, yahut tartışmasız doğru diye bir şey olabilir mi?

Özellikle son yıllarda kadınlara yönelik taciz olayları hem artış gösterdi hem de kadınların kendilerini cesurca ifade edebilmesi nedeniyle toplumun iliklerine işlemiş olan kadın şiddeti problemi daha görünür hale geldi. Doğal olarak da tacizci/tecavüzcü erkeklerin neden bu davranışları sergilediği daha sık araştırılmaya başlandı.

Bilindiği gibi insan; biyolojik, psikolojik ve sosyolojik bir varlıktır ve varlığın bu üç boyutu birbiriyle yoğun ve girift bir ilişki içindedir. Bu yüzden konuyla ilgili farklı disiplinleri bir araya getiren, geniş perspektiften çalışmalar yapılmaktadır. Bu üç alandan birden gelen veriler bir bütün olarak değerlendirilmediği müddetçe, eldeki sorunla ilgili tam bir çerçeve elde etmek mümkün değildir. Buna rağmen, bilgi yoğunluğu gözetilecek olursa, bu alanlardan sadece birinden gelen verilere odaklanmak, o alandaki bilgilerimizin sağlamlaşması ve diğer alanlardaki bilgilerimizi yorumlama başarımız açısından faydalıdır.

Bir kişinin ölümü trajedi, bir milyon kişinin ölümü ise istatistiktir. 

Bu deyişi büyük olasılıkla daha önce de duymuşsunuzdur. Bu deyişin empati ile ilgili şu talihsiz gerçeği yansıttığı düşünülür: Tek başına ağlayan bir çocuk ya da yaralanmış bir köpek yavrusu kalbimizi sızlatırken, salgın, deprem, ve toplu katliamlar gibi çok daha fazla sayıda insanın etkilendiği olaylar benzer bir tepki uyandırmaz.

Erkek güvelerin, yüzlerce metre uzaktan dişilerin konumlarını tespit edebilmesi uzun bir süredir bilim insanları için bir gizemdi. Araştırmacılar güvelerin, eşlerinin konumlarını feromonlar kullanarak saptadıklarını biliyorlardı. Ancak bu kimyasal kokular rüzgarlı veya türbülanslı bir atmosferde büyük bir alana yayılıyor olmasına rağmen böcekler, eşlerinin onlara yol göstermesi için on saniye aralıklarla salgıladıkları feromonların gelişigüzel esintileri yüzlerce metre boyunca doğru yönde takip ederek eşleri bulmayı başarıyorlardı. Kaliforniya Üniversitesi San Diego kampüsünde fizik profesörü Massimo Vergassola şöyle diyor:

Vergassola ve Fransa İtalya araştırma enstitülerinden iki fizikçi, bir şekilde, güvelerin bu fevkalade davranışları için matematiksel bir açıklama yaptılar ve bu açıklamayı Physical Review X dergisinin Ekim sayısında “Türbülanslı Havalarda Koku ile Yön Tayini” başlıklı makalelerinde anlattılar.