Davranışların incelenmesi, bize organizmaların çevrelerine nasıl yanıt verdiği ve bu yanıtların evrimsel kökenleri hakkında derinlemesine bilgiler sunar. İnsanlar söz konusu olduğunda, psikoloji ve sosyoloji gibi bilimler davranışın temel bileşenlerini ve bu davranışların bireyler ve toplumlar üzerindeki etkilerini anlamamıza yardımcı olur. Öte yandan etoloji ise, insan harici hayvanlar aleminin davranışsal dinamiklerini ve bu davranışların ekolojik ve evrimsel bağlamlarını inceler. Bu disiplinler, hayvanların ve insanların dünyalarını daha iyi anlamamız ve birbirimizle ve doğal dünya ile olan ilişkilerimizi daha iyi yönetmemiz için önemli araçlar sağlar.

Nesli tükenmiş hayvanlar söz konusu olduğunda, onların davranışları hakkındaki bilgilerimiz sınırlıdır çünkü bu hayvanları doğal ortamlarında doğrudan gözlemleme fırsatımız yoktur. Fakat gözlem şansı olmasa da epey kapsamlı tahminler mevcuttur. Kalıntıları bulunan ve Kik adı verilen yünlü mamut bireyi, Buzul Çağı'ndan kalan ve hikayesi bilinen ender memeli hayvanlardan biridir. Kik, yaklaşık 17.100 yıl önce, Alaska'nın iç kesimlerinde, kuzeyde Brooks Sıradağları ve güneyde Alaska Sıradağları arasında dünyaya gelmiştir. O dönemde, bu bölge, Bering kara köprüsü üzerinden Sibirya'ya ve Batı Avrupa'ya kadar uzanan soğuk ve kuru bir çayırlık olarak karşımıza çıkar. Bu geniş bölgeye, bölgenin en ikonik hayvanlarından dolayı "mamut stepleri" adı verilmiştir.^[1]

Hepimiz Güneş Sistemi'ndeki 8 gezegenin ismini Güneş'e olan sırasıyla sayabiliriz. En azından öyle umuyoruz; eğer emin değilseniz, sırası şöyle: Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve son olarak, Neptün. Ancak bu gezegenlere neden bu isimlerin verildiğini çoğu insan tam olarak bilmiyor. Biz de bu sorunu çözerek, gezegenlerin isimlerinden kısaca bahsetmek istedik. 

Öncelikle genel bir kuraldan bahsedelim: teleskop tam olarak icat edilene kadar bilinen 5 gezegene (Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn) Romalılar hep kendi tanrılarının isimlerini vermişlerdir. Sonradan keşfedilen gezegenlerden olan Neptün'e de Roma Tanrısı'nın adı verilmiştir. Tabii günümüzde bu tanrılara artık inanan pek kimse kalmadığı için, onlara "mitolojik tanrılar" adı verilmektedir. Bunun haricinde bu tür isimlendirmenin yalnızca 2 adet istisnası vardır: Dünya ve Uranüs. Bunların hepsini sırasıyla izah edeceğiz. Şimdi isimlerin nereden geldiğine, baş döndürücü fotoğraflarıyla birlikte, tek tek bakalım:

Milyonlarca insanın bizzat tecrübe ettiği gibi, COVID-19 aşısı gibi mRNA aşılarının en yaygın yan etkisi; aşı yerinde ağrı, kızarıklık ve bir iki gün süren genel bir halsizlik halidir. Araştırmacılar şimdi, mRNA aşılarının bu tepkiyi tamamen ortadan kaldıracak şekilde yeniden tasarlanabilmesi durumunda ne olacağını inceliyor.

Pennsylvania Üniversitesi'ndeki araştırmacılar, Nature Biomedical Engineering dergisinde yayınladıkları yeni bir çalışmada, mRNA'yı hücrelere taşıyan lipit nanoparçacıkların (LNP) kilit bir bileşeni olan iyonize edilebilir lipidin yapısını hafifçe değiştirmenin, sadece iltihaplanmayı azaltmakla kalmayıp aynı zamanda COVID-19'dan kansere kadar çeşitli hastalıkların önlenmesinde veya tedavisinde aşının etkinliğini de artırdığını gösteriyor.^[1]

Balık, insan diyetinin en önemli parçalarından birisi olarak görülmektedir. İnsanların hayvanlardan aldıkları proteinlerin %17'si, toplam protein alımının ise %6'sı balıklardan karşılanmaktadır. Her ne kadar balık tüketiminin sağlıklı olduğunu gösteren çok sayıda araştırma olsa da, denizlerde giderek artan kirliliği insan vücuduna taşıyan en önemli araçlardan birisi de balıklardır. Hele ki insan vücudundaki kimyasal kirlenmenin %90'ının beslenme-kaynaklı olduğu düşünülecek olursa, Dünya denizlerinin ve okyanuslarının hızla kirlenmesinden ötürü balık-kaynaklı kimyasal madde aktarımının artması kaçınılmaz olacaktır.

İşte Akdeniz'in kuzeydoğusundan avlanan ve çoğunlukla Türkiye'de tüketilen balıklardaki zehirli kimyasalların miktarını ölçmek isteyen Mersin Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi'nden Cengiz Korkmaz, Özcan Ay, Yakup Ersoysal, Mehmet Ali Köroğlu ve Çukurova Üniversitesi'nden Cahit Erdem, başta Mersin ve Adana sahilleri olmak üzere toplamda 6 farklı istasyondan balık örnekleri alarak; hepsi ağır metaller olan krom, manganez, demir, nikel, bakır, çinko, arsenik, kadmiyum, kalay ve kurşun açısından bu balıkları analiz ettiler.

Canlılığın en temel yapıtaşı olan hücrelerin yuvarlak olma davranışını/eğilimini anlamak için, canlılığın kökenlerine inmemiz gerekiyor. Canlılığın başlangıcına... Yani, "cansız" olarak tanımladığımız kavramların, belirli çevre şartları altında kademeli değişerek "canlı" olarak tanımlayacağımız kavramların ortaya çıkışına... Bunu inceleyen teori, Evrim Teorisi değil, Abiyogenez Teorisi'dir.

Abiyogenez Kuramı dahilinde cansız varlıklardan, yaklaşık 500 milyon yıl süren bir deneme-yanılma süreci sonucunda, ilk defa canlı varlıkların kimyasal evrim yoluyla oluştuğunu biliyoruz. Bu sürecin en önemli basamaklarından birisi, belki de canlılık tarihinin en önemli olayı olan "bölünme" ("üreme") olayıdır. Bu ilk bölünme, günümüzde de prokaryotik canlılarda görebildiğimiz "amitoz bölünme" (binary fission) ile olmuştur. Yani hücre, yaklaşık olarak ortadan, mümkün olduğunca eş (ancak içerikler heterojen olarak dağılabilir) bir şekilde ikiye bölünmüştür. İyi ama... Neden? Neden bir varlık "bölünme" ihtiyacı duysun ki? Canlılar, üremeden de evrimleşemezler miydi?

Madde genellikle katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunur. Maddelerin ısının etkisiyle bir halden başka bir hale geçmesine hal değişimi denir. Hal değişimleri, geri dönüşü mümkün olan fiziksel değişimlerdir. Maddenin kimyasal yapısında bir değişim olmaz, yani maddenin kimliği değişmez.

Hal değişimi, faz değişimi olarak da isimlendirilir. Hal değişimleri erime, donma, süblimleşme, kırağılaşma, yoğuşma ve buharlaşmadır. Bu değişimleri aşağıda verilen görselden inceleyebilirsiniz.

Takotsubo kardiyomiyopatisi, nadir görülen, sol ventrikülün hasarı ile gelişen iskemik dilate kardiyomiyopatidir. Majör faktör olarak aşırı duygusal yüklenme veya stres karşısında gelişebilen bu hastalık "kırık kalp sendromu" veya "stres kardiyomiyopatisi" olarak da bilinir. 1990 yılında Japonya'da keşfedilmiştir. İyi huylu bir hastalıktır ve %95 oranında tam iyileşme gösterir. Aniden ortaya çıkan göğüs ağrısı, iskemik EKG değişiklikleri, kardiyak enzimlerdeki hafif değişiklikler adeta kalp krizini taklit eder, ancak bunlar birbirinden tamamen farklılardır. Tam olarak etiyolojisi nedeni belli değildir.

Sendrom yaşandığı sırada hasta, kalp krizi geçiriyormuş gibi hisseder, bu yüzden bazen bu ikisi karıştırılabilir. Ancak "kırık kalp sendromu" benign bir çıkış sergiler ve miyokard infarktüsü nedenleri gibi temelleri yoktur. Tipik semptomlar şu şekilde belirtilebilir: