Dünyada en çok tür barındıran böcekler eklembacaklılar şubesi içinde altı bacaklılar olarak da bilinen bir alt şubede yer alır. Böcekler neredeyse her çeşit karasal ortamda, tatlı sularda karşımıza çıkabilir ve kanatları vasıtasıyla atmosferi de işgal ederler. Tuzlu sulara gelirsek ise böcekler daha nadir bulunurlar, bu ortamların esas eklembacaklı grubu tahmin de edebileceğiniz gibi kabuklulardır; yani yengeçler ve karideslerdir. 

416 milyon yıl öncesine kadar uzayan geçmişleriyle böceklerin çeşitliliğinde kanatların da ortaya çıkmasıyla bir patlama olmuştur. Çiçekli bitkilerin gelişimine paralel olarak böceklerde de artış olduğu fosiller üzerinden yapılan araştırmalar da belirlenmiştir. Birlikte evrimin en güzel örneklerinden olan böcek ve bitki çeşitliliği aynı anda kitlesel yok oluşları ve ani sıçrayışları da beraberinde getirmiştir. 

Hayvanlar çevrelerinden aldıkları bilgileri bir yere hareket etmek, aktiviteleri için zamanlarını ayarlamak, miktarı değerlendirmek veya geçmişi hatırlamak için nasıl kullanırlar?

Bir kovanın derinliklerinde, bir bal arısı (Apis mellifera) çılgınca dans eder. O dans ettikçe diğer bal arıları arka ayakları ve antenleri ile onun vücuduna dokunarak çevresine toplanır. Daha sonra bu gözlemciler birer birer dansı bırakır, kovan girişine yönelir ve aynı yöne doğru uçarlar. Çünkü dans eden arı bol yiyecek kaynağına olan mesafeyi ve besin kaynağının yönünü onlara bildirmiştir (Görsel 1). Bir saat içerisinde işçi (yiyecek toplayıcı) arılar dönerler ve kendi dansları ile diğer işçi arılara yiyecek kaynağının yerini göstermeye hazırdırlar.

Gezegenimizde yol açtığımız tahribat geri dönüşü olmayan bir dönüm noktasına yaklaşırken aşırı nüfus artışı, iklim değişikliği, temel kaynakların kıtlığı ve savaşlar gibi birtakım sorunlar türümüzün geleceğini tehdit etmektedir. Öyle ki, önde gelen bilim insanlarının birçoğu türümüzün geleceğinin artık gezegenimizin ötesinde olduğunu savunmaktadır. Bu konuda Stephan Hawking, 2015 yılında verdiği bir demetçe şöyle diyordu:

Günümüzde Mars'a insanlı bir uzay görevi yapma fikri hem devlet hem de özel girişimler tarafından gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır. Peki uzun vadede Mars'ta bir insan kolonisi kurabilecek miyiz?

Hayvanların ölüme nasıl tepki verdikleri uzun bir süredir insanların ilgisini çekmektedir.^[9] Ancak bu konudaki sistematik çalışmalar oldukça yenidir; öyle ki, bu alandaki bilimsel sahaların tanımlanması bile sadece birkaç sene öncesine dayanmaktadır.^[10] Buna rağmen, özellikle de yas tutma, matem tutma, keder sergileme gibi davranışlar, hayvan davranış bilimcilerin (etologların) giderek yükselen ilgi alanları arasında bulunmaktadır.^[11]

Bu yazımızda, hayvanların ölüm sonrasında sergiledikleri bazı tepkilerden yola çıkarak, bilimsel araştırmaların bu konuda neler söylediğine bakış atacağız. Bunu yapmadan önce, bazı kavramları netleştirmekte fayda görüyoruz:

Birçok çalışma, genel zeka ve satranç yeteneği arasındaki ilişkiyi analiz etmiştir. Özellikle bazı çalışmalar vardır ki, bu iki değişken arasındaki ilişkiyi daha da ileri götürerek; satranç oynayan nüfusun, satranç oynamayanlara göre daha zeki olduğu kanısına varılmıştır.^[1] Ancak bu çalışmalar bizleri, satrancın zekayı geliştirdiği sonucuna götürmez. Çünkü nedenselliğin yönü belirsizdir. Aslında bunun birkaç alternatif açıklaması vardır: Örneğin yüksek bir IQ, yüksek bir satranç yeteneğinin nedeni olabilir. Bir başka deyişle; zeki bir birey, satranç ileri derecede analitik düşünme becerisi gerektirdiği için, satranca daha çok ilgi duyabilir ve daha ileri düzey satranç yeteneği kazanabilir.^[1] Tıpkı basketbolun boyu uzatmaması (veya halterin boyu kısaltmaması); ancak daha uzun boyluların basketbolda (ve daha kısa boyluların halterde) daha başarılı olması nedeniyle sanki oyunun boyun uzamasıyla ilgisi varmış gibi sanılması gibi...

Ancak yapılan bazı çalışmalar, satrancın en azından zekanın belli bileşenlerini geliştirdiğine dair ipuçları da sunuyor. Örneğin Michelene Chi'nin 1978 tarihli ve artık klasikleşmiş bir çalışmasında, satranç oyuncularının satranç pozisyonları için özel bir hafıza becerilerisinin geliştirdiği ortaya konmuştur.^[2] 1933 yılında Chi'nin bu çalışmasını tekrarlayan Gruber ve ekibi, sonuçları yeniden doğrulamayı başarmışlardır.^[3] Bu önemlidir; çünkü genel olarak bir beceri ne kadar spesifik olursa, o beceri, o kadar az farklı alanlara aktarılabilir. Ancak satranç becerisi her ne kadar ilk etapta spesifik görünse de, satranç ile geliştirilen dikkat odağının farklı alanlara da yöneltilebileceği, yapılan çalışmalarda gösterilmiştir.^[4] Bu nedenle satranç ile zeka arasındaki nedensellik ilişkisinin gösterilmesi, insan zekasının gelişimini anlamak açısından da önemlidir.