"Büyük veri" (İng: "big data"), internet kullanan kişiler tarafından üretilen ve yalnızca belli özellikleri haiz araç ve yöntemler sayesinde saklanabilen, anlaşılabilen ve kullanılabilen büyük boyuttaki bilgilerdir.^[1] Bu bilgiler, teknik adı ile "veri" olarak anılır ve bilgisayarlar tarafından saklanabilir.^[2] Büyük boyutta ve internet kullanan kişiler tarafından üretilen verilerden oluşan büyük veri, pek çok kaynak tarafından beslenmekte ve durmaksızın büyümektedir.^[3] Dijitalleşmeyle birlikte insanlık büyük bir değişime ayak uydurmaya çalışmaktadır.^[4] Öyle ki son birkaç on yıldaki gelişmeler, yaşadığımız değişimlerin "dijital devrim" ya da "teknolojik devrim" olarak anılmasına sebep olmuştur.^{[1][5][6][7][8]} Zira dijitalleşme, ekonomi başta olmak üzere toplum hayatının tüm alanlarını etkilediği gibi, bireysel hayatımızı ve mevcut siyaset yöntemlerini kökten değiştirmektedir.^[1][9]

Dijital değişim sürecinin toplum hayatına etki etmesinin önemli bir nedeni şüphesiz yapay zeka sistemlerindeki gelişmelerdir. Bilhassa İkinci Dünya Savaşı sonrası hızla ilerleme kaydeden yapay zeka sistemleri alanındaki çalışmaların devrim niteliğini kazanmasında, nesnelerin interneti (İng: "Internet of Things" veya kısaca "IoT") adıyla anılan teknolojinin rolü oldukça fazladır.^[10][11][12] Nesnelerin internetindeki gelişmelerle paralel olarak genişleyen büyük veri, isabetli veri analizleri yapılmasını sağlamaktadır.^[1][3] Birbirinden farklı konulara ait verilerden, veri analizi yöntemi ile anlamlı bir sonuç çıkarabilmek mümkün olduğundan, günümüzde alınacak kararlarda büyük veri ve veri analizine başvurulmaktadır.^[13] Zira birbirinden ayrı konulara ait verilerden bir bütünü oluşturacak şekilde analiz yapılması, verilecek kararları hızlandırmakta ve isabetli karar ihtimalini arttırmaktadır.^[1][3]

Cinsiyetçilik yapıyor gibi olmayalım, ama bu seferki yazımız çoğunlukla erkekleri ilgilendiriyor. Okulda veya işte can sıkıcı birtakım olaylar yaşadığınız yorucu bir günün sonunda iki maç PES atmak, belki birkaç el Batak veya Okey oynamak, ortak ilgi alanlarınız konusunda tartışmak ya da yalnızca bir şeyler içip sohbet etmek için en yakın arkadaşlarınızla bir araya geldiğinizi hayal edin. Düşüncesi bile ne kadar rahatlatıcı, değil mi?

İngilizce argo bir terim olan “bromance” erkekler arasındaki bu tür yakın dostluk ilişkilerini tanımlamak için kullanılıyor (Türkçede “kanka” sözcüğüne karşılık gelebilir, ancak İngilizce terim yalnızca erkekler için kullanılıyor: bro[ther] + romance = bromance). Nature Neuropsychopharmacology dergisinde yayımlanan bir araştırma, bu “kankalık” durumunun sağlığa olumlu etkilerinin olduğunu duyuruyor.

Konumuz dişilerde görülen adet ve bu dönemde daha fazla görülen, bilimsel adıyla dışkılama, nazik adıyla "kaka yapma" olgusu. Bunu herkes deneyimlemeyebilir; ancak ortalamaya vurduğumuzda, adet dönemindeki dişilerin daha fazla dışkılama ihtiyacı duydukları tespit edilmiştir. Bunun sebebi ise prostaglandin isimli yağ (lipit) yapılı kimyasallardır.

Prostaglandinler, dişilerin vücudunda salgılanan ve rahmin kasılmasını sağlayan kimyasallardır. Bu kasılma sebebiyle, adet döngüsünün sonlarına doğru, döl yatağı hattı üzerinde baskı oluşur. Ancak bu kimyasallar, vücudun hangi kısmına etki ettikleri konusunda pek de seçici ve becerikli değildirler. Eğer vücut rahme bu kimyasallardan yeterince gönderirse, bazıları süzülerek süreç içerisinde bağırsaklara kadar ulaşabilmektedir. Buradaki dokuya etki ettiklerinde, bağırsakların da kasılmasına neden olurlar ve sonuç... Eh, bilirsiniz işte...

Görelilik! Bulunduğumuz çağı bundan daha iyi simgeleyen başka bir sözcük var mı? Artık hiçbir şeyin kesinliğinden emin olamıyoruz. Her şeye göreliliğin ışığında bakıyoruz. Görelilik, günden güne ucuz filozofların elinde oyuncak haline geliyor.

Savaş sonrası dünyamızda, meydan okunmamış herhangi bir standart kaldı mı? Değişmezliği veya kalıcılığı bir yerlerde sorgulanmamış; etiğin, ekonominin yahut hukukun mutlak olduğu bir sistem kaldı mı? Artık üçgenin iç açılarının toplamının 180 derece sayılmadığı, zaman kavramının anlamını yitirdiği, sonsuzun sonu olduğu ve sonlunun sonsuzlukta kaybolduğu bir dünyada, kalıcı değer, yahut tartışmasız doğru diye bir şey olabilir mi?

Bonobo (Pan paniscus), şempanzelerle birlikte Pan cinsini oluşturan iki türden biridir. Günümüzde şempanzelerden farklı bir tür olarak kategorize edilseler de, ilk keşfedildiklerinde fiziksel benzerliklerinden ötürü şempanzelerin (Pan troglodytes) bir alttürü olduklarına inanılmıştır.

Bonoboların vücutları ve suratları siyah kıllarla kaplıdır ancak yüzlerinde, kulaklarında, parmaklarında, ellerinin içleri ve ayaklarının altlarında kıl bulunmaz. İnce bir üst gövdeye, dar omuzlara, ince boyuna, uzun kollara, bacaklara ve büyük, uzun parmaklı ellere sahiptirler. Kolları bacaklarından daha uzun, esnek ve güçlüdür. Koyu renkli yüzleri, büyük pembe dudakları, geniş burun delikleri ve ortadan ayrılmış saçları, en önemli ayırt edici fiziksel özellikleridir. Erkekleri 34 ila 60 kg, dişileri ise ortalama 30 kg civarında olurlar.

Yapay zekâ için bir skor daha! Mart 2024'te yapılan bir çalışmada, 151 insan katılımcı, yaratıcı düşüncenin bir göstergesi olarak kabul edilen "ıraksak düşünce"yi ölçmek için tasarlanmış üç testte ChatGPT-4 ile karşı karşıya getirildi. Iraksak düşünme, "Ailemle siyaset hakkında konuşmaktan kaçınmanın en iyi yolu nedir?" gibi, kesin bir çözümü olmayan bir soruya benzersiz bir çözüm üretme yeteneği ile karakterize edilir. Çalışmada GPT-4, insan katılımcılardan daha orijinal ve ayrıntılı cevaplar verdi!

Scientific Reports'ta yayınlanan "Yapay zeka üretici dil modellerinin mevcut durumu, ıraksak düşünme görevlerinde insanlardan daha yaratıcıdır!" başlıklı çalışma, Arkansan Üniversitesi Psikoloji Bilimi doktora öğrencileri Kent F. Hubert ve Kim N. Awa'nın yanı sıra, aynı üniversitede Psikoloji Bilimi yardımcı doçenti ve Yaratıcı Biliş ve Dikkat Mekanizmaları Laboratuvarı direktörü Darya L. Zabelina tarafından kaleme alındı.

AIDS (Edinsel Bağışıklık Yetmezliği Sendromu), insan bağışıklık yetmezliği virüsü (HIV) tarafından neden olan bir hastalık kompleksidir. Bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olan bu hastalık, dünya genelinde ciddi bir halk sağlığı sorunudur.

HIV enfeksiyonunun ilk belirtileri genellikle hafif ve belirsizdir, ancak enfeksiyon ilerledikçe belirtiler ciddileşir. Erken dönem belirtileri arasında ateş, lenf bezlerinde şişme, boğaz ağrısı ve cilt döküntüleri bulunur. HIV ilerledikçe, bağışıklık sistemi zayıflar ve kişi AIDS belirtileri geliştirebilir, bunlar arasında tekrarlayan enfeksiyonlar, kilo kaybı, kronik ishal ve bazı kanser türleri yer alır.

İskemik İnme, beynin bir bölgesinde ani bir kan dolaşımı kaybı ile karakterizedir ve buna karşılık gelen nörolojik fonksiyonun kaybına neden olur. İskemik inme tipik olarak beyne kan sağlayan bir arterin tıkanmasından kaynaklanır. Sonuç olarak, beyin hücreleri kandan mahrum kalır. Çoğu beyin hücresi ortalama 4.5 saat kansız kalırsa ölür.

İnme, dünya çapında en yaygın ikinci ölüm nedenidir. ABD'de her yıl yaklaşık 795.000 kişi felç geçirmekte ve yaklaşık 130.000 kişi bu sebepten ölmektedir. Tüm inmelerin üçte ikisinden fazlası 65 yaşından büyük kişilerde görülür. İnme kadınlarda erkeklerden daha yaygındır.

Eğer iki bireyin beyinlerini birbirine bağlayacak olsaydık, bu durum, bireylerin bilinçli deneyimlerini nasıl etkilerdi? Daha spesifik olaraksa, iki kişinin insanın bilinçli deneyimlerinden herhangi birini paylaşması mümkün mü? Peki ya iki insanın farklı özneler olarak kalırken, aynı anda bazı deneyimlerden ortak olarak yararlanmaları mümkün mü? Beyinleri talamustan bağlı olan Hogan ikizleri vakası (kraniyopagus yapışık ikizler), tüm bunların olabileceğini gösteriyor gibi görünüyor. Pratik ampirik yöntemler bize, ikizlerin bilinçli deneyimleri paylaşıp paylaşmadıklarını doğrudan söyleyemese de, beyinde içerik işlemenin yerelliği hakkındaki düşünceleri gözeterek, büyük olasılıkla bunun olması gerektiğini savunuyorum.

Kimi zaman iki beyni birbirine bağladığımızda, bu beyinlerle ilişkili bireysel zihinleri de birleştirebileceğimiz varsayılır. Derek Parfit, felsefe camiasında ünlü olan bir şekilde, iki bireyin bedenlerinden beyin yarılarının çıkarıldığı ve daha sonra yeni bir bedende birleştirildiği bir düşünce deneyini anlatır:^[1] Parfit, iki beyin yarısı arasında bir rekabet olup olmayacağını, örneğin birleşme öncesi bireyin fikirlerinin diğerine baskın gelip gelmeyeceğini ya da bir tür uzlaşmaya varıp varmayacaklarını merak eder. Yine de Parfit'in düşünce deneyinde, tekil bir zihnin ortaya çıkacağı temel fikri varsayılmaktadır. Benzer varsayımlar, kişisel kimlik literatüründe de bolca bulunmaktadır.^{[2][3][4][5][6][7]}

İnsanlık tarihi boyunca, farklı coğrafyalarda yaşayan insan grupları arasında genetik çeşitlilik her zaman var olmuştur. Ancak, günümüzde birçok insan, kökenlerinin hangi ırklara dayandığını merak etmektedir. Peki, bugünün insanları gerçekten %100 olarak kökenlerinin ırkının genlerini mi taşıyorlar?

Genetik araştırmalar, insanların genetik yapısının oldukça karmaşık olduğunu göstermektedir. Her birey, anne ve babasından aldığı genlerle oluşurken, bu genlerin birleşimiyle ortaya çıkan genetik özellikler büyük ölçüde çeşitlilik gösterebilir. Dolayısıyla, bir kişinin genetik yapısındaki belirli özellikler, sadece belirli bir ırka ait olabileceğini düşünmek yanıltıcı olabilir.

Dijital Amnezi “İnsanların ihtiyaç duydukları bilgiye dijital bir şekilde kolaylıkla ulaşabiliyor olduğuna inandığı anda hafızaya işlemekten vazgeçip bilgiyi unutma eğiliminde olmaları” olarak tanımlanan bir yeni çağ semptomudur.

Çevirmeli telefonların kullanıldığı dönemde yetişen kişilerin, etrafındaki kişilerin numaralını hatırlıyor oluşları, şimdi ise cep telefon numaralarını bilmiyor oluşları dijital amnezinin hoş örneklerinden biridir. Tam şuan biyoloji öğretmeninizin numarasını söyleyebilir misiniz? Eğer cevabınız hayırsa paniklemeyin çünkü bu durum Kaspersky Lab’in 2015 yılında yaptığı araştırmaya göre, katılımcıların %90’ında “Dijital Amnezi” yani “Google Etkisi” var. Cevabınız eğer evetse biyoloji öğretmeninize selam olsun! Böyle öğretmenlerin kıymetini bilmek gerekir.