Niktofobi Nedir? Çocuklar Neden Karanlıktan Korkar?

Niktofobi, kişinin karanlıktan aşırı bir şekilde korkmasına neden olan bir spesifik fobi türüdür. "Ligofobi" veya "skotofobi" olarak da bilinir. Hemen herkes bazı durumlarda karanlıktan korkabilir; ancak niktofobi, bu tarz geçici ve normal korkuların çok ötesinde ve karmaşık bir olgudur: Niktofobi sahibi kişilerin karanlıkta yalnız kalmaktan veya karanlık bir odada uyumaktan irrasyonel biçimde korkması muhtemeldir. Yüksek düzeyde niktofobiye sahip insanlar, tedavi görmezlerse hafifçe karanlık olabilecek ortamlardan bile kaçınabilirler. Niktofobi hastaları korku sebebiyle uyuyamadıklarında insomnia riskiyle de karşılaşabilirler.

Belirti ve Bulgular

Niktofobisi olan insanlar karanlık bir ortamda bulunduklarında veya karanlık kavramını akıllarına getirdiklerinde aşırı korku hissederler. Niktofobi gözlenen çocuklar uyku saatlerini sürekli ertelemek veya uyudukları odanın ışığını açık tutmak gibi alışkanlıklar edinebilir. Niktofobi semptomları arasında şunlar yer alır:

• Yutkunmakta zorluk (Disfaji) ve ağız kuruluğu.
• Baş dönmesi veya baş ağrısı.
• Aşırı terleme (Hiperhidroz).
• Korkunç fikirler ve panik ataklar.
• Kalp atışında yükselme, göğüs ağrısı veya çarpıntı.
• Karanlıkta kalındığında yoğun duygular hissetme, ağlama veya çığlık atma.
• Karanlık veya gece kavramları düşünüldüğünde mide bulantısı veya kusma.
• Nefes darlığı (Dispne).

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Bazı bilim insanlarına göre niktofobinin kökeni insanlığın atalarına kadar uzanmaktadır. 2 milyon yıl kadar önce, atalarımız açık havada yaşıyorlardı ve karanlıkta uyumak onlar için oldukça tehlikeliydi. Yırtıcılar geceleri avlanıyordu ve bu nedenle atalarımızın sürekli tetikte olması gerekiyordu.

Ancak niktofobi sadece karanlıktan değil, görünmeyen (ve gerçek olmayan) şeylerden de korkulmasına neden olur. Birçok çocuk karanlıkta kaldığında hayaletlerden, canavarlardan veya hırsızlardan korkar. Ayrıca çocuklar, ışıklar kapalıyken duydukları seslerden endişe duyabilirler. Niktofobisi olan kişiler, karanlıktan korktukları kadar, karanlıkta saklanan şeylerden de korkarlar.

Herhangi bir travma (gün içinde yaşanmış olsa bile) niktofobiye yol açabilir. Korkutucu bir olayın karanlıkta hatırlanması ve korkuya neden olması da muhtemeldir.

Niktofobi, Travma Sonrası Stres Bozukluğu'nun bir parçası olarak ortaya çıkabilir. Aşağıdaki mental rahatsızlıklara sahip kişilerin niktofobi geliştirme olasılığı daha yüksektir:

• Depresyon,
• Madde kullanım bozukluğu,
• Yaygın Anksiyete Bozukluğu,
• Mental rahatsızlık geçmişi,
• Obsesif Kompülsif Bozukluk,
• Diğer fobiler veya ailede fobi geçmişi,
• Panik ataklar veya Panik Bozukluk.

Teşhis Yöntemleri

Niktofobi, DSM-5'te spesifik fobiler arasında listelenir. Spesifik fobilere ait semptomlar, niktofobi için de geçerlidir. Psikiyatristiniz niktofobi teşhisi koymak için semptomlarınızın ne zaman başladığını, hangi zamanlarda ortaya çıktığını, DSM-5'teki semptomların kaçına sahip olduğunuzu öğrenmek isteyecektir.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Her spesifik fobi tedavi gerektirmez. Her gün karşılaşmadığınız koşullarla ilgili bir fobi, günlük hayatınızı çok etkilemeyeceğinden tedavi edilmese de hayatınıza devam ettirebilirsiniz. Ancak niktofobi, birçok uyku sorununa yol açabileceğinden tedavi edilmesi önerilir. Niktofobi için tedavi seçenekleri arasında şunlar yer alır:

• Bilişsel Davranışçı Terapi: BDT, karanlık korkusuna verdiğiniz tepkileri düzenleyebilmenizi sağlar.
• Maruz Bırakma Terapisi: Bu terapide gittikçe yükselen seviyelerde karanlığa maruz kalmanız ve bu şekilde karanlığa karşı duyarsızlaşmanız sağlanır. Ancak bu yöntemin bir profesyonel eşliğinde uygulanması gerekir.
• Hipnoterapi: Hipnoterapi, karanlığa dair korku ve kaygılarınızı tekrar düşünmenize yardımcı olur. Hipnoterapide bazı rahatlama egzersizleri de yapılabilir.
• Psikoterapi: Psikoterapi genel anlamda korkunuzu anlamanızı ve yönetebilmenizi sağlar.
• Farkındalık egzersizleri: Yoga, nefes egzersizleri ve meditasyon gibi yöntemler karanlıkta kaldığınızda yaşadığınız kaygıyı hafifletebilir.

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Çoğu insanda çocuklukta başlayan niktofobi, ergenlikle beraber çözüme kavuşacaktır. Ancak bazı durumlarda yetişkinlerde de niktofobi görülebilir.

Bunun dışında çoğu vakada niktofobi terapiyle düzelmektedir. Ancak hangi terapinin kullanılacağı fobinin ne kadar yoğun olduğuna bağlıdır. Bazı hastalarda birden fazla terapinin birlikte kullanılması gerekli görülür.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Niktofobi, özellikle çocuklar arasında oldukça yaygındır. Bazı araştırmacılara göre çocukların %45'i karanlıktan aşırı bir şekilde korkar. 6 ila 12 yaş arasındaki çocuklarda en yaygın fobi niktofobidir. Genelde bu fobi ergenlikle beraber yenilse de ergenlikten sonra da niktofobi görülebilir.

ABD'deki yetişkinlerin yaklaşık %9'u geçen yıl içerisinde bir tür spesifik fobi deneyimlemiştir. Yine yetişkinlerin %12'sinden fazlası hayatlarında en az bir kez spesifik bir fobi yaşamıştır. Genel olarak kadınlar erkeklerden daha fazla spesifik fobi yaşarlar.

Etimoloji

Niktofobi kelimesi, Yunanca "gece" anlamına gelen "nycti" ve "korku" anlamına gelen "phobia" kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur.