Trikotillomani: Saç/Kıl Yolma Hastalığı Nedir? İnsanlar Neden Saçlarını Yolar?

Trikotillomani, kişinin kafa derisinden veya vücudunun diğer bölgelerinden tekrarlı bir şekilde kıl veya saç yolması sonucunda vücudunun herhangi bir bölgesinde kıl kaybına, bununla birlikte kişinin sosyal hayat ve iş hayatı gibi alanlarda işlevselliğinde bozulmalara yol açan bir bozukluktur. Bu rahatsızlığa sahip kişiler dürtülerine yenik düşüp saçlarını yolduktan sonra rahatlama hissederler. Hastalık genellikle çocuklukta başlar. Rahatsızlığı yaşayan kişiler kıllarını yolma esnasında karıncalanma hissetseler de acı hissetmediklerini söylerler. Bazı kişiler saçlarını yolduktan sonra bu saçları ağızlarına alır ve neredeyse bu rahatsızlığı yaşayanların %30'u saçlarını yutar. Bu duruma trikofaji adı verilir.

Belirti ve Bulgular

DSM-5'te tanımlanan Obsesif Kompulsif Bozukluk ve İlişkili Bozukluklar kategorisinde tanımlanan Trikotillomani Bozukluğu için tanı kriterleri şunlardır:

• Kişinin gözle görülür derecede saç kaybıyla sonuçlanacak biçimde saçını tekrar tekrar yolması;
• Saç yolma davranışına karşı koyma girişimi sonucunda giderek yükselen bir gerginlik hissiyatı;
• Saç yoldukça haz alma, doyum sağlama ya da rahatlama hissi;
• Bu bozukluğun başka bir genel tıbbi duruma bağlantılı olmaması;
• Bu bozukluğun belirgin bir sıkıntıya, toplumsal ve mesleki açılardan önemli işlevsellik kayıplarına neden olması.

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Trikotillomaninin nedenlerin arasında öne sürülen etkenler şu şekilde sıralanabilir;

• Ebeveynlerin boşanması,
• Yoğun stres faktörleri,
• Yoğun kaygı hali,
• Sürekli bir taşınma süreci ve bununla gelişen uyum sağlamada zorluklar, travmalar, kayıplar.

Trikotillomani rahatsızlığını evrimsel psikologlar, saç yolma davranışının bazı hayvanlarda bulunan kendine bakım dürtülerinin insanlardaki benzer eşdeğer güdüyle ifade edilmesi olarak tanımlamışlardır.

Trikotillomani görülen bireylerin aile üyelerinde de trikotillomani ve benzer dürtü problemlerinin görülmesi bu durumun genetik yatkınlığı olduğunun bir kanıtı olabileceğini düşünülmektedir.^[2]

Saç/kıl yolma davranışının sıklığı ve yolunan kıl sayısı kişiden kişiye farklılık göstermekle birlikte kişi genellikle bu davranışı yalnızken gösterir. Kişinin bulunduğu bölgede aynanın olması yolma davranışını arttırabilir. Yolma davranışını etkileyen önemli faktörler ise heyecan ve uyarılmışlık düzeyidir. Kişinin gergin, öfkeli, kaygılı veya üzüntülü olması gibi aşırı uyarıldığı dönemlerde saç/kıl yolma davranışının ciddi düzeyde arttığı belirtilmiştir.

Eşlik Eden Diğer Rahatsızlıklar (Komorbidite)

Trikotillomani tanısı alan hastaların yaklaşık olarak %70'inde başka bir Eksen 1 bozukluğuna daha rastlanmaktadır. Eksen 1 bozuklukları, kişilik bozuklukları ve zihinsel gerilikler hariç psikiyatrik tanıları kapsar. Anksiyete ve depresyon, trikotillomaniye en sık eşlik eden rahatsızlıklar olarak bildirilmiştir.

Teşhis Yöntemleri

Trikotillomani tanısı koyulurken dikkat edilen etkenler klinik görüşme ve gözlemdir. Bu gözlemlerin değerlendirilmesi adına klinisyenlerin uygulayacağı birçok farklı ölçek geliştirilmiştir. Bunlara MGH-HPS veya PITS testleriyle çocuklara uygulanan TSC testi örnek verilebilir.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Bu rahatsızlıktan mustarip kişilerin dış görünüşlerinde fark edilen değişikliklerden çekinmeleri nedeniyle tedaviye başvuran hasta sayısının oldukça az olduğu düşünülmektedir. Yapılan araştırmalarla birlikte toplumda trikotillomaninin görülme sıklığı ortalama %0.6 olarak kayıt edilmiştir. Kadınların %3.5’inde, erkeklerin ise %1.5’inde görüldüğü bildirilmiştir. Çocukluk döneminde her iki cinsiyette de eşit düzeyde görüldüğünü bildiren çalışmalar mevcuttur.

Yolma Bölgelerinin Toplumda Görülme Sıklığı

Trikotillomani rahatsızlığı yaşayan kişilerde, kıl olan tüm bölgelerde yolma davranışı görülebilmektedir. En sık görülen bölgeler şu şekilde sıralanmaktadır:^[1]

• Saç: %75,
• Kirpik: %53,
• Kaş: %42,
• Cinsel Bölge: %17,
• Sakal, Yüz: %10,
• Bıyık, Bacak: %7,
• Göğüs, Karın: %3.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Trikotillomani tedavisinde öncelikle eşlik eden rahatsızlıklar üzerinde çalışılması en yüksek oranda verim sağlamaktadır. Tedavi sürecinde trikotillomaniye yol açan, tetikleyen unsurlar üzerinde durulmaktadır. Bilişsel Davranışçı Terapi ile kişinin saç/kıl yolma davranışını pekiştirmesine neden olan düşünceler saptanmaktadır. Bunun haricinde davranışsal yaklaşım ve ilaç tedavisi de oldukça iyi sonuç vermektedir. Araştırmalarda “klomipramin” alan hastalarda saç/kıl yolma davranışının yoğunluğunun azaldığı, yolmaya karşı direncin arttığı görülmüştür.^[2]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Davranışsal yaklaşım dahilinde alışkanlığı tersine çevirme metodunun yolma davranışı üzerinde olumlu sonuçlar verdiği gözlemlenmiştir. Üçüncü dalga yaklaşımlarından “Kabul ve Kararlılık” terapisinin de trikotillomani tedavisinde önemli bir yer edindiği ve işlevsel olduğu görülmüştür.

Etimoloji

"Trikotillomani" kelimesi, Yunanca "saç" ("trich"), "yolma" ("tillo") ve "rahatsızlık derecesinde dürtü" ("mania") kelimelerinin birleşiminden oluşmaktadır.