PERMİYENİN BUZ BÖCEKLERİ

Eklembacaklıların dünyanın hemen hemen her yerinde olduğunu bilmeyenimiz yoktur. Okyanustan, karaya hatta kanatları olup uçanına kadar birçok çeşitli eklembacaklı canlıları vardır ama bunların içerisinden bir takım vardır ki; dondurucu soğuklarda yaşamaya adapte olmuşlardır. İşte o canlı takımı: Grylloblattodea (Cırcırhamamböcekleri)!!!

NEDEN İSİMLERİ CIRCIRHAMAMBÖCEĞİ?

İlk başta duyduğunuzda kulağınıza garip gelebilir. Saçma bir isim gibi düşünebilirsiniz. Ama boşuna bu isme sahip değiller. Etimolojik olarak baktığımızda "grlly" ve "blatta" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. "Grlly" sözcüğü "Cırcır Böceği" anlamına gelirken "Blatta" ise "Hamamböceği" anlamına gelmektedir. Ayrıca bu canlı takımının ismi de kuzenleri cırcır böcekleri ve hamamböcekleriyle bazı özellikleri benzer olduğunu ifade eder. Fakat buz böcekleri, kuzenlerinden farklı olarak, kendilerine özgü, çok benzersiz bir yaşam tarzına sahiptir.

PEKİ GRYLLOBLATTODEA NEDİR?

Buz Böceği ya da Kara Tarayıcıları olarak bilinen bu böcek, (Grylloblatodea takımı), Japonya, Batı Kuzey Amerika ve Doğu Sibirya dağlarında bulunan yaklaşık 25 türü olan nadir ve ilkel böceklerden sadece biridir. Soluk renkli, kanatsız (burası çok önemli), 15-30 mm uzunluğunda bir böcektir. Isırıcı ağız parçalarına, uzun antenlere ve küçük bileşik gözlere (eklembacaklılarda bulunan ve "ommatidium" adlı birçok organın birleşmesiyle meydana geldiği için bu adla anılan göz çeşitidir. Ommatidiumların sayısı ne kadar fazlaysa, görme işlevi de o denli gelişmiştir.) sahiptir. Grylloblattidler genellikle karlı dağ çizgilerinin yakınındaki kayaların altında veya daha düşük rakımlarda çürümüş kütüklerin altında yaşar. Bu omnivor böcekler kar alanlarının yüzeyinde, kayaların altında veya eriyen buzun yakınında yiyecek ararlar.

BugGuide

GRYLLOBLATTODEA'NIN EVRİMİ ÜZERİNE

Rusya Permiyen fosillerinden biliyoruz ki grylloblattidlerin kök grubu ilk kez 252 milyon yıldan daha uzun bir süre önce ortaya çıktı. Entomologlar bu canlıların ortaya çıkışları hakkında düşünceleri Permiyen Dönemi'nde bir anın gelip ve kaya tarayıcılarının atalarını muhtemelen akarsu yatakları boyunca giderek daha yüksek rakımlı bölgelere taşınmalarını sağladılar ve sonunda kalıcı buz ve kar tabakalarının yakınında, en yüksek noktalarda yaşamaya uyum sağladılar.

NEDEN KANATSIZ?

Alpler gibi soğuk şartlarda yaşayan canlıların ılıman iklim ya da sıcak ortamlarda yaşayan canlılarla benzer adaptasyonlara sahip olmasını beklemeyiz. Dolayısıyla bu canlı içinde Alplerin şartlarında kanatlara sahip olması külfet haline gelirdi çünkü düz olmaları sayesinde ısı toplayabilen bu uzuvlar böyle bir ortamda ısı kaybına yol açarlardı. Bu nedenle buz böcekleri, yüksek rakımlarda yaşayan diğer böceklerinki gibi kanatsız bir vücut formu geliştirerek ortama uyum sağladılar. Zaten kanatlarını sonradan kaybetmiş böcekler bugün de yaygındır ve isimlerini hepimiz biliyoruzdur. Örnek verecek olursak: Bitler, pireler, işçi karıncalar. Ama buz böcekleri kanatlarını ilk bırakan böcekler arasındaydı. Isıyı korumak amacıyla güneş ışığını soğuracak koyu pigmentler ve güneş alan yassı kayaların altında saklanmak gibi faydalı davranışlar geliştirdiler. Her ne kadar böyle olsada bu böceklerin gelişimi yavaştır.

BUZ BÖCEĞİNİN YAŞAMI

Bir buz böceğinin erişkinliğe ulaşması birkaç yıl alabilir çünkü soğukta vücut ısısı düştüğünden, hareketsiz olduğu zamanlar, hareketli olduğu zamanlardan daha fazladır. Alplerde hava ılıman hale geldiğinde buz böcekleri de faaliyete geçip sıcak sığınaklardan çıkarak buzulların ve karla kaplı alanların yüzeyinde yiyecek toplarlar. Buzulların tepesinde yiyecek bulmak zor gibi düşünebilirsiniz ama uçan böcekler her zaman istedikleri yere fırtınalardan kaynaklı uçamadıkları için bu fırtınalar böcekleri bazen çok uzak mesafelere bazen de yükseklere taşır; böcekler de buralarda donup yere düşerler. Daha sonra da buz böcekleri bunları bulup afiyetle yerler.

The Smaller Majority

GÜNÜMÜZE GELDİĞİMİZDE

Buz böcekleri ilk ortaya çıktıkları zamandan bu zamana kadar fazla çeşitlenmediler. Kuzey Amerika'da bir familya (aile) ve 11 tür bulunurken, dünya çapında ise bir familya ve 25 tür bulunmaktadır. Onların hikayesi bize küresel felaketlerden sağ çıkabilmek için fazla çeşitlenmenin şart olmadığını gösteriyor. Ve bu eski buz böcekleri, bir şekilde Permiyenin ve Kretase'nin sonundaki soy tükenişlerini sağ salim atlatmayı başardılar. O zamandan beri bizimle beraberler.^[1]