Randy Haas, Peru'da bulunan And Dağları'nda 9 bin yıl önce ölmüş ve av malzemeleriyle gömülmüş bir insanın iskeletine rastlar. İskelet, genç bir kadına aittir ve beraberinde bazı sorular getirir; insanlık tarihi boyunca gerçekten yalnızca erkekler mi avlanmıştır?^[1]

Daniel Miller, Brezilya, Kamerun, Şili, Çin, İrlanda, İtalya, Japonya, Doğu Kudüs ve Uganda dahil olmak üzere dünyanın birçok bölgesinde insanların akıllı telefonlarını nasıl kullandıklarını araştıran küresel bir araştırma ekibinin bir üyesidir. Araştırma, akıllı telefonların farklı kültürel bağlamlarda yerine getirdiği fonksiyonları aydınlatmayı hedeflemektedir. İrlanda'ya odaklanan Miller da akıllı telefonlarımızın bireysel bir avatara dönüştüğünü; telefonu kullanan kişinin sosyal kimliğinin ifade edilmesinde ve canlandırılmasında rol oynadığını öne sürer.^[2]

2025 yılında Nature dergisinde yayınlanan bir çalışma polimer bazlı plastik atıkların, mikrobiyal sistemler kullanılarak tıbbi açıdan önemli kimyasallara (özellikle ağrı kesici ve ateş düşürücü olarak kullanılan parasetamole) dönüştürülebileceği gösterdi.^[1] Edinburgh Üniversitesi’nden Dr. Stephen Wallace’ın ekibi, Escherichia coli bakterisini genetik ve metabolik olarak yeniden düzenleyerek genellikle sadece laboratuvar ortamında gerçekleştirilebilen Lossen yeniden düzenleme reaksiyonu (İng: "Lossen rearrangement") adlı kimyasal reaksiyonu ilk kez canlı bir hücre içinde gerçekleştirmeyi başardı.^[1]

Çalışmanın ilk aşamasında, yaygın olarak içecek ambalajlarında kullanılan PET (polietilen tereftalat) türevi plastik atıklar, kimyasal veya enzimatik hidroliz yoluyla temel monomer bileşenlerine (başlıca tereftalik asit ve etilen glikol) ayrıştırılmıştır. Bu monomer yapıtaşları, bakterinin yeniden programlanan metabolik yolları sayesinde çeşitli biyotransformasyon basamaklarından geçirilmiş ve ara ürün olarak p-aminobenzoik asit gibi farmasötik öncü moleküllere dönüştürülmüştür.

Bir önceki yazımızda, diğer yazı dizilerimizde daha genel kapsamda ele aldığımız seçilim olgusunun daha akademik detaylarına girmiştik ve farklı sayıdaki lokus sayısıyla ifade edilen özelliklere göre geliştirilen farklı modellerin varlığından söz etmiştik. Ancak daha önemlisi, mutasyonların evrimin ana mekanizması olamayacağı gerçeğini matematiksel olarak ispatladıktan sonra, mutasyonların yarattığı varyasyonlar üzerine etki eden seçilimin ne kadar önemli bir evrimsel kuvvet olduğunu sözel olarak açıklamış, örnekler vermiştik. Şimdi ise bu konunun matematiğine girerek, mutasyonlara kıyasla seçilimin ne kadar hızlı bir şekilde evrimi tetikleyebileceğini göstereceğiz. Böylece matematik alet çantamıza yeni formüller ekleyerek, Hardy-Weinberg Dengesi'nin ikinci kuralı olan "Dengenin var olması için seçilim olmayacak." ilkesini bozsak bile popülasyonların evrimsel analizi nasıl yapabileceğimizi göreceğiz.

Öncelikle, herkesin genel hatlarıyla bildiği seçilim olgusunu sayısal bir düzleme oturtalım: Yine tek lokuslu (2 alelli) bir model kullanacağız, en basitini yani. Alellerimizin adı B1 ve B2 olsun bu defa. Tıpkı A ve a gibi; ancak farklı harflere ve isimlendirmelere de alışın diye böyle yapmayı uygun görüyoruz. Hemen bir başlangıç frekansı tanımlayalım:

Yaratıcılık, en basit şekliyle özgün ürünler veya fikirler yaratabilme yeteneği olarak tanımlanabilir. Popüler bir görüşe göre yaratıcılık, beynin sağ yarımküresinin (hemisfer) bir ürünüdür ve yenilikçi insanların beyninin sağ yarımküresini baskın; analitik düşünen, mantıklı kararlara sahip insanların ise beyninin sol yarımküresini baskın olarak kullandığı düşünülmektedir.

Bu fikre kuşkuyla bakan sinirbilimciler, bu iddiayı destekleyecek yeterli kanıt olmadığını ve yaratıcılık kadar karmaşık bir yeteneğin her iki yarımkürenin geniş alanlarına yayılmış olması gerektiğini savundular. Drexel Üniversitesi Yaratıcılık Araştırma Laboratuarı tarafından yapılan yeni bir beyin görüntüleme çalışması, caz müzisyenlerin doğaçlama gitar çalarken ortaya çıkan beyin aktivitelerini inceleyerek bu tartışmaya ışık tutuyor.

Dünyanın en ünlü molekülü olan çift sarmallı DNA, bazen bir kez daha ikiye katlanır. Araştırmacılar, bu dörtlü sarmallı formu, sağlıklı insan hücrelerinde ilk kez buldular.

Dört iplikli DNA daha önce bazı kanser hücrelerinde ve laboratuvar bazlı kimya deneylerinde görülmüştü; ancak bu molekül, ilk kez sağlıklı ve canlı insan hücrelerinde, normal hücresel süreçler tarafından oluşturulan kararlı bir yapı olarak görüntülendi. Imperial College London'dan Marco Di Antonio, şöyle diyor:

Kütle olmadan kütleçekiminin anlamı nedir? Hem Newton'un onun evrensel etkisini tanımlayan devrimci yasaları hem de Einstein'ın kütleli cisimlerin uzay-zamanı büktüğü önerisi, kütleçekimini yalnızca maddenin alanında düşünmemize yol açıyor.

Ancak, kütleçekiminin kütle olmadan var olabileceğini öne süren Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinde yayınlanan yeni bir çalışma, evrenimizdeki en ulaşılmaz maddelerden biri olan karanlık maddenin gerekliliğini ortadan kaldırıyor.^[1]