Carl Sagan Standardı'nın Aslı: Olağanüstü İddialar, Olağanüstü Kanıtlar Gerektirir!
Bu prensip, gerçekten Carl Sagan'a mı ait?

Özgün İçerik Nedir?
Bu yazı, Evrim Ağacı'na ait, özgün bir içeriktir. Konu akışı, anlatım ve detaylar, Evrim Ağacı yazarı/yazarları tarafından hazırlanmış ve/veya derlenmiştir. Bu içerik için kullanılan kaynaklar, yazının sonunda gösterilmiştir. Bu içerik, diğer tüm içeriklerimiz gibi, İçerik Kullanım İzinleri'ne tabidir.


Bugüne dek Carl Sagan’a ait olduğu sanılan "Olağanüstü iddialar, olağanüstü kanıtlar gerektirir." sözünün aslında ona ait olmadığını öğrenmek birçoklarına şaşırtıcı gelebilir.
Cosmos belgeselinde dile getirmesiyle birlikte bilimsel kuşkucular arasında bir "Sagan Standardı" olarak benimsenen bu söz, aslında Marcello Truzzi’ye aittir.
2003'te hayatını kaybeden Truzzi, Florida New College'da sosyoloji profesörüydü ve aynı zamanda Bilimsel kuşkucu örgüt Paranormal Vakaların Bilimsel Araştırı Komitesi eş başkanıydı. Ayrıca uzakgörü olarak bilinen astral seyahat, falcılık/kehanet gibi sahtebilimsel iddiaları incelemek ve geçerliliklerini analiz etmek amacıyla bir araya gelen Uluslararası Uzakgörü Derneği (IRVA) kurucularındandır. Skeptisizmin en önde gelen temsilcilerinden Paul Kurtz onu "şüphecilerin şüphecisi" olarak tanımlamıştır. İşte Marcello Truzzi, Carl Sagan'a atfedilen cümleyi çok küçük bir farkla*, 1978 yılında yayımlanan “Olağanüstülük Üzerine: Bir Aydınlatma Girişimi” adlı makalesinde telaffuz etmiştir.
Aslında eğer yalın bir şekilde, "fikir" olarak ele alacak olursak, iddianın olağanüstülük derecesiyle gereken kanıtın olağanüstülük derecesi arasındaki birebir ilişki olması gerektiğini sözel olarak ilk ifade eden kişinin aydınlanma çağının ünlü düşünürlerinden Laplace olduğunu söyleyebiliriz. Laplace, “Olağanüstü bir iddia için sunulan kanıtın ağırlığı, iddianın ilginçliğine uygun nispette olmalıdır” demiştir**.
Pek çok kaynak, bu fikrin yine aydınlanma düşünürlerinden David Hume tarafından Laplace’tan da önce ifade ettiğini belirtiyor: Hume’un bu hususta belirttiği iki görüş var. Bunlardan ilki, “Akıllı bir insanın inanç ve delilleri doğru orantılıdır”, ikincisi ise “Bir kanıtın bir mucizeye işaret edebilmesinin koşulu, o kanıtın yanlış olması durumunun kanıtlamaya çalıştığı mucizeden daha büyük bir mucize olmasıdır” şeklindeki karmaşık söylemidir***.
İkinci cümleyi bir örnek üzerinden açıklayacak olursak şöyle söyleyebiliriz: Eğer bir delilin “ruhların çağırıldığında geldikleri” gibi olağanüstü bir iddiayı kesin olarak kanıtladığı iddia ediliyorsa, söz konusu delil öylesine net ve öylesine gerçek bir delil olmalıdır olmalıdır ki, o delilin yanlış olması ihtimali çok daha olağanüstü bir durum olsun. Tabii bu karmaşık haliyle, söz konusu yalın ve açık sözü David Hume'a atfetmek ne kadar doğrudur bilemiyoruz; ancak Laplace, Hume'dan etkilenmiş olabilir.
Her neyse… Sagan’a atfedilen bu sözde Sagan’ın payı çok büyük olduğu için, hâlen ona atfedilmeye devam etmekte. Doğrusu buna hakkı da var. Yine de, bu şekliyle bu fikri ilk söyleyen kişinin Marcello Truzzi olduğunu bilmek ve onun da hakkını teslim etmek uygun olacaktır.
* Sözün Truzzi tarafından söylenen aslı: “Extraordinary claims require extraordinary proofs”. Carl Sagan, “proof” yani ispat yerine, “evidence”, yani "delil / kanıt" demiştir.
** Laplace’ın sözünün orijinali: “Le poids de la preuve pour une affirmation extraordinaire doit être proportionnel à son degré d’étrangeté”
*** David Hume: “No testimony is sufficient to establish a miracle, unless the testimony be of such a kind, that its falsehood would be more miraculous than the fact which it endeavors to establish.”
Teşekkür: Bu yazıyı hazırlayan Tevfik Uyar'a teşekkür ederiz. Yazının orijinali, buraya tıklayarak Tevfik Uyar'ın kişisel blogu'ndan okunabilir.
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İlginizi Çekebilecek Sorular
- Dinler nasıl ve neden ortaya çıktı?
- Borsalarda işlem gören altınlar mevcut altın rezervleri baz alınarak mı yapılıyor yoksa bitcoin gibi tamamen sanal mı?
- İnsanlar yaratılış gayelerine göre değerlendirildiğinde antropolojik, anatomik, fizyolojik vs. Olarak memnunlar mı?
- 8
- 3
- 2
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- M. Truzzi. (1978). On The Extraordinary: An Attempt At Clarification. Zetetic Scholar, sf: 11-22. | Arşiv Bağlantısı
- M. D. Lee, et al. (2014). Bayesian Cognitive Modeling: A Practical Course. ISBN: B00GA22N02. Yayınevi: Cambridge University Press.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 27/02/2021 10:38:41 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3118
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.