Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Sürekli Değişiyorsa, Bilime Neden Güvenmeliyiz?

Sürekli Değişiyorsa, Bilime Neden Güvenmeliyiz? The Honest Broker
10 dakika
23,811
  • Bilim Felsefesi
Evrim Ağacı Akademi: Bilim Nedir? Yazı Dizisi

Bu yazı, Bilim Nedir? yazı dizisinin 7. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Bilim Nedir? Bilimin Temel Özellikleri Nelerdir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al

Bilime ve bilimsel gerçeklere karşı kuşku uyandırmaya çalışan kişilerin en sık gündeme getirdikleri konulardan birisi, bilimin sıklıkla kendini yenilediği, bundan birkaç sene önce "doğru" dediğine şimdi "yanlış" diyebilmesi, yani zaman içinde güncellenmesidir. Bu şekilde sürekli değişen ve kendini yenileyen bilime güvenebilir miyiz? Şu anda "doğru" kabul ettiğimiz şeylerin, bundan birkaç on sene sonra "yanlış" olmadığını nereden bilebiliriz?

İlk olarak şunu net olarak söyleyerek başlayalım: Evet, bilime güvenebiliriz! Hatta öyle ki, bilime güvenme nedenlerimizin başlıcası, bilimin kendini yeniliyor ve güncelliyor olmasıdır. Bir diğer deyişle, tam da bu "yenilenme" özelliği nedeniyle bilime güvenmeliyiz. İzah edelim:

Tüm Reklamları Kapat

Evren'e dair düşüncelerimizin en temelinde şu varsayım yatar: "Gerçek" denen bir şey vardır ve bu gerçek, bizim onu bilmemizden, anlamamızdan, keşfetmemizden bağımsız olarak gerçektir. Elbette çeşitli felsefe akımlarında bu temel varsayım da sorgulanmaktadır; ancak deneyimlerimizden yola çıkarak söyleyebiliriz ki, Evren içinde var olan olguların neredeyse hiçbiri, bizlerin onu algılamasına veya keşfetmesine bağlı değildir. Bizim haberdar olmadığımız sayısız unsur, varlıklarını sürdürmektedir. Biz keşfettikten sonra da var olmaya ve aynı şekilde işlemeye devam edeceklerdir. Dolayısıyla gerçekler, bizlerin algısından, keşfinden, kabulünden bağımsızdır.

Bu durumda soru şudur: O gerçeğe nasıl ulaşabiliriz? İşte insanlığı milenyumlar boyu meşgul eden soru bu olmuştur. İnsanlık, önce felsefe sayesinde kavramlar hakkında doğru ve sistemli düşünmeyi öğrenmiş, sonrasında sınanabilirlik (test edilebilirlik) ve yanlışlanabilirlik kavramları üzerine inşa edilmiş bilimi geliştirmeye başlayarak gerçeğe ulaşmanın en etkili, en objektif, en güçlü yolunu keşfetmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Ama bilim madem bu kadar güvenilir, neden sürekli yenileniyor? Neden kendini yanlışlıyor?

Aslında bilimin sürekli değiştiği iddiası büyük oranda bir algı yanılgısıdır. Bilimde değişen, çoğunlukla uygulamalı sahalardadır (tıp, mühendislik, beslenme bilimi, vb.). Bu demek değil ki temel bilimlerde (fizik, kimya, biyoloji, yer bilimleri) hiçbir değişim yaşanmaz; elbette yaşanır. Örneğin temel bilimlerde bir teori, bir diğerinin yerini alabilir. Bunun en meşhur örneği, Einstein'ın Görelilik Teorisi'nin, evreni açıklama konusunda Newton'un Kütleçekim Teorisi'nin yerini almış olmasıdır. Sonrasındaysa Kuantum Teorisi, evreni daha başarıyla açıklamak konusunda Einstein'ın teorisini geçmeyi başarmıştır. Ama bunun ne demek olduğuna az sonra döneceğiz. Öncelikle, bilimde gördüğümüz "karar değiştirme" olaylarını üç kategoriye ayıralım:

1. Uygulamadaki Değişimler

Bizim manşetlerden duyduğumuz yenilenmeler, genellikle doğrudan bizim hayatlarımızı etkileyen keşiflerdir; çünkü bunlar, bilim sahalarının uygulamasına yönelik değişimlerdir. Örneğin eskiden karsinojen (kanser yapıcı) olmadığı düşünülen bir besin maddesinin, yeni araştırmalar sonucu karsinojen olduğu sonucuna varabiliriz. Bu, temel bilimsel gerçeklerin değişmesinden değil, önceki uygulamanın devam etmesi sonucunda toplanan yeni bilgiler ışığında uygulamanın değiştirilmesinden kaynaklanır.

2. Kategorik Değişimler

Bilimdeki bazı diğer meşhur yenilenmeler, kategorik değişimlerdir. Örneğin bilimsel araştırmalar sayesinde keşfedilen Plüton'un bir gök cismi olarak var olduğu gerçeği değişmez; ancak bu gök cisminin kategorik olarak bir gezegen olmadığı sonucuna varabiliriz.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

3. Yeni Verilerden Gelen Değişimler

Son olarak, bilimdeki bazı diğer değişimler ise, yeni araştırmalar sonucunda elde ettiğimiz verilerin, eski verilerle birleşmesi sonucunda, gerçeğe çok daha yakın bir hikaye anlatmaya başlamasıdır. Bunlar da birinci maddede saydıklarımız gibidir; ancak uygulama açısından zıt yönde bir değişim olmaz; sadece kavrayışımızın değişmesine bağlı olarak bir değişim yaşanır. Örneğin DNA'mızın bütün fiziksel özelliklerimizi kodladığı gerçeği değişmez; ancak bu kodun nasıl okunduğu, epigenetik araştırmalar sayesinde yepyeni bir perspektiften görülmeye başlanmıştır.

Bilim Algımız Değişse de, Temel Gerçekler Pek Değişmez!

Sanılanın aksine, bilimdeki temel kavramlar ve gerçekler durmaksızın değişmez; hatta oldukça sabit oldukları söylenebilir. Örneğin biyolojide evrimin gerçekliği, düşünsel olarak ilk keşfedildiği Antik Yunan zamanından beri veya ilk defa sistemli hale getirildiği Charles Darwin zamanından beri (1859'dan beri) değişmemiştir. Astronomide kızıla kayma kavramı, 1912 yılında Vesto Slipher tarafından ilk defa keşfedildiğinden beri değişmemiştir. Fizikte, cisimlerin birbirlerine doğru hareket etmeye meyilli oldukları gerçeği, 1687'de Isaac Newton tarafından ilk defa formülize edildiğinden beri değişmemiştir. Kimyada, John Dalton tarafından keşfedilen katlı oranlar yasası 1802'den beri değişmemiştir. Bu da bizi bilimdeki kanun ve teori arasındaki farka götürmektedir. Bu konuyu detaylıca işlediğimiz için, buradaki yazımızdan, buradaki kitabımızdan veya şu videomuzdan izlemenizi tavsiye ediyoruz:

Çok kısaca, bilimde kanunların, yani gözlemsel gerçeklerin çok daha nadiren değiştiğini söyleyebiliriz. Çünkü bir kanunun değişmesi için olması gereken şey, o kanuna dair gözlemimizde bir hata olmasıdır. Bu da, genellikle gözlem araçlarımızdaki bir hatadan kaynaklanır - ve nihayetinde düzeltilir. Bu çok nadiren olur; çünkü tüm baş döndürücülüğüne rağmen gerçek bilimsel ilerleme çok yavaş ve sancılı bir süreçtir; çok fazla kontrol noktası vardır ve gerçeklerin ilanı sosyal medya veya kitaplar üzerinden değil, hakemli ve acımasız akademik jurnaller üzerinden yapılır. Bilim insanları birbirlerinin araştırmalarını didik didik eder ve eksik bulunanlar, daha gün yüzüne ulaşamadan elenir.

Öte yandan gözlemsel gerçeklerin neden ve nasıl o şekilde olduğunu açıklayan teoriler, güç ve kapsamlarına bağlı olarak zaman içinde değişebilir veya birbirinin yerini alabilir. Bunun en temel nedeni, teorilerin birden fazla gözlemsel gerçekten yola çıkıp, hipotezler yoluyla geliştirilen açıklamaların deneysel olarak sınanması sonucu inşa ediliyor olmasıdır. Bu süreçte hataya daha çok yer vardır ve kimi zaman bilim insanları, yeni araştırma sahaları açabilmek için temel varsayımlarda bulunurlar. Bilim bu temel varsayımları test ederken, bir yandan da bu varsayımlar sayesinde ulaştığımız sonuçları kullanmaya devam ederiz. Eğer ki varsayımların hatası tespit edilecek olursa, teori çürütülebilir, değişebilir veya gelişebilir. Bilimdeki paradigma değişimleri bu şekilde yaşanır.

Bu demek değildir ki eski bir teori her zaman işlevsiz kalmak zorundadır. Örneğin Evren'in çalışma prensiplerini açıklamak için artık Newton Fiziği çok kısıtlı olarak kullanılmaktadır; ancak bütün arabalarımız, uçaklarımız, binalarımız, günlük yaşamda kullandığımız aletler halen Newton'un teorileri kullanılarak inşa edilmektedir. Yani bir teorinin "değişmesi" veya "güncellenmesi", onu her zaman çürütmez. Bunun nedeni de, yine bilimin dikkatli ve son derece temkinli olan doğasıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Bilimin Değişimi Zayıflık Değil, Güçtür!

Ne var ki çoğu zaman bilimin değişkenliğinin sorgulanma nedeni, felsefi bir sorgudan ziyade, bilim-dışı bilgi kaynaklarına yaşam alanı açmaktır. Kişisel deneyimlere dayanan dindar görüşlerin de gerçekleri yansıtabileceğine dair inanç, bilimsel çalışmaların kapsamının aşırı genişlemesi sonucunda daha kısıtlı bir oyun alanı bulabilmeye başlamıştır. Bunun kaçınılmaz sonucu, bilime saldırı yoluyla yeni oyun alanları ve yersiz kuşkular yaratma çabasıdır.

Halbuki bilimin kendisini yenilemesi, zaman içinde değişmesi, güncel verilerle evrimleşmesi, onun zayıflığı değil; gücüdür. Çünkü bilimsel bir açıklama zaman içinde değiştiğinde; daha kötü bir açıklamaya değil, daha iyi bir açıklamaya kavuşuruz; gerçeğe her zaman olduğundan bir adım daha fazla yaklaşırız. Bu yeni ulaştığımız sonuç %100 gerçek olmayabilir; ancak ona çok daha yakın olan bir sonuçtur. Bu da, yazımızın başındaki soruya daha iyi bir cevap verebilmeye başladığımızın göstergesidir: Gerçeğe nasıl ulaşabiliriz?

Daha da önemlisi, bilim kendisini her düzelttiğinde, o düzeltmenin yarattığı değişim miktarı, bir önceki düzeltmenin yarattığı değişim miktarından genellikle daha az olacaktır. Bunu, denge haline ulaşmaya çalışan bir sarkaç gibi düşünebiliriz. Sarkacın ortada, hareketsiz halde durduğu an "gerçeğe ulaştığımız an" olsun. Bu durumda, bir kenardan sarkacı serbest bıraktığımızda, her salınımda gerçeğe birazcık daha yaklaşırız; ancak ilk başlardaki salınımlarda gerçeğe yaklaşma miktarımız daha büyükken, ilerleyen salınımlarda merkezin (gerçeğin) çok yakınında olduğumuz için, yenilenmeden doğan değişim miktarı da daha az olur. Bunu, şöyle bir grafikle gösterebiliriz:

Sönümlenen bir sinyal, bilimde gerçeğe yaklaşma miktarımızın zaman içindeki değişimine benzer.
Sönümlenen bir sinyal, bilimde gerçeğe yaklaşma miktarımızın zaman içindeki değişimine benzer.
Quora

Bir diğer deyişle, bilimin zaman içinde değişip, güncellenmesini kötü bir özellik olarak görmek bir yana dursun, bunun devam etmesini ve hatta artmasını bilim camiasından aktif olarak talep etmeliyiz. Çünkü bilim bize stabilite (durgunluk, sabitlik) veya huzur vadetmez, gerçeği vadeder. Gerçekte huzur bulamıyor olmamız, gerçeği değiştirmez. Gerçeklerin bizlerin algı, düşünce ve kavrayışından bağımsız olduğunu hatırlayın.

Tüm Reklamları Kapat

Bunun en net örneği, yıllardır eksik bilgi dolayısıyla çözülemeyen hastalıkların zaman içinde çözülmesidir. Doktorunuzun güncellenmemiş, eski bilgilerle sizi tedavi etmesini istemezsiniz. Tam tersine, en güncel bilgileri kullanmasını istersiniz. Bu, bilimin geri kalanı için de böyledir.

Uzun lafın kısası bilimdeki zamana ve bilgi birikimine bağlı değişkenlik, güvensizlik kaynağı değil, güven kaynağıdır. Çünkü bilimin gerçeğe ulaşmak için kullandığı araçlar ve yöntemler, bildiğimiz en güçlü keşif araçları ve yöntemleridir. Bunların sistematik bir şekilde kullanılması sonucunda her geçen yıl yepyeni verilerin elde edilmesi ve bu sayede bilimin güncellenmesi, yenilenmesi ve gelişmesi, onun sahip olduğumuz her şeyi yaratması gücünün ardında yatan özdür. Bu da bizi, son noktamıza getiriyor:

Bilimden Başka Gerçek Bir Yol Göstericimiz Yok!

Bilimi ve yöntemlerini elbette eleştirebiliriz; bunda bir sakınca yok. Ancak gerçeğe ulaşma gibi bir çaba sürecinde niyet, son derece önemli bir faktör olarak karşımıza çıkar. Yani söz konusu bilim eleştirinizdeki niyetiniz, bilimi yermek ve bilimin gücünün altını oymak suretiyle bilim harici bilgi kaynaklarını yüceltmekse, amacınız gerçeğe ulaşmak değil, propaganda yapmak demektir. Ama eğer niyetiniz bilimin yöntemlerine güç katmaksa, bilim felsefesi gibi bir alanda uzmanlaşarak veya bir bilim insanı olarak bu yöntemleri geliştirme yolunda çalışabilirsiniz.

Burada anlamamız gereken bir diğer gerçek şudur: Evren içinde var olan her şey, bilimsel olarak incelenebilirdir. İnsanlığın araştırma güdüsünün tümü, bu temel gerçeğe dayanmaktadır. Eğer ki Evren'in objektif olarak araştırılamaz olduğunu düşünseydik, gerçeklerin keşfedilemez bir doğası olduğu kanaatinde olsaydık; bilimsel hiçbir uğraşa girmez, günümüzde var olan hiçbir modern bilim ve teknoloji unsurunu üretemezdik. Dolayısıyla keşif aracımız olan bilimsel uğraştan başka işlevsel herhangi bir yöntem bulunmamaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı

Daha da önemlisi şudur: Bilime güvenmezsek, neye veya hangi sisteme güveneceğiz? Amacımız gerçeğe ulaşmak ise, bilimden başka hangi bilgi türünün metodolojisi bilimden daha sağlamdır? Hangi bilgi türü bugüne kadar bizi gerçeğe bilimden daha fazla yaklaştırmıştır? Hangi bilim türü bize Evren'in sırlarını güvenilir, test edilebilir, tekrar edilebilir, yanlışlanabilir bir şekilde açmayı başarmıştır? Bilimin metodolojisi iddia edildiği gibi zayıfsa ve alternatif bir bilgi kaynağı öneriliyorsa, bu kaynağın metodolojisinin bilimden daha iyi olduğunun objektif kanıtı nedir?

Bu sorular ikna edici bir şekilde cevaplanmadığı sürece, bilimden başka yol gösterici aramak hata olacaktır. Çünkü eğer ki amacımız, gerçekten ve dürüst bir şekilde gerçeğe ulaşmaksa, her şeyden önce bilimin söylediklerine ve bulgularına bakmak gerekir. Bu söylenenler zaman içinde değişebilecek olmasına rağmen değil! Bu söyledikleri, zaman içinde değişebileceği için ve bu, onun yeni bulgular ve veriler ışığında değişebilirliğinin, yani güvenilirliğinin en temel kaynağı olduğu için.

Çünkü bilimden başka ve bilimden daha isabetli bir şekilde bizi gerçeğe ulaştırabilen herhangi bir yöntemi bugüne kadar keşfedemedik.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Bilim Nedir? Yazı Dizisi

Bu yazı, Bilim Nedir? yazı dizisinin 7. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Bilim Nedir? Bilimin Temel Özellikleri Nelerdir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
65
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 32
  • Bilim Budur! 16
  • Muhteşem! 11
  • Umut Verici! 8
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Güldürdü 1
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2023 12:08:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7295

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Fare
Deniz
Yapay Zeka
Eşeyli Üreme
Skeptisizm
Metal
Homo Sapiens
Kimya Tarihi
Sars-Cov-2 (Covid19 Koronavirüs Salgını)
Charles Darwin
Hafıza
Koruma
Böcek
Köpek
Kan Hastalıkları
Uyku
Toplumsal Cinsiyet
Hominid
Karanlık Enerji
Dışkı
Elementler
Şeker
Coğrafya
Aşılar
Kurt
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Sürekli Değişiyorsa, Bilime Neden Güvenmeliyiz?. (15 Temmuz 2018). Alındığı Tarih: 29 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7295
Bakırcı, Ç. M. (2018, July 15). Sürekli Değişiyorsa, Bilime Neden Güvenmeliyiz?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2023. from https://evrimagaci.org/s/7295
Ç. M. Bakırcı. “Sürekli Değişiyorsa, Bilime Neden Güvenmeliyiz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 15 Jul. 2018, https://evrimagaci.org/s/7295.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Sürekli Değişiyorsa, Bilime Neden Güvenmeliyiz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, July 15, 2018. https://evrimagaci.org/s/7295.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.